Ka Nupepa Kuokoa, Volume LVIII, Number 4, 23 January 1920 — Page 1

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

PAA I KA HOPUA KA POE HOOPAE OPIUMA MALU

Hookahi Wale no Makai Nana i Hopu i Kela Poe a Noho Ana i Kuapapanui

HOAOIA KA MAKAI SMITH E KI-PE ME NA DALA NUNUI

Me Kona Puupuu Lima ame Kana Pu Panapana i Hiki ai laia ke Hopu i Kela Poe

            Maloko o kekahi hale ma ke alanui Ololi Buekle e kokoke anan i na Alanui Kukui me Vinia, i loaa aku ai he mau eke opuima ma kahi o ka hookahi haneri me kanaiwa-kumamalima mau kini piuma oloko, i ka makai kaulio Manuel Smith, a paa mai hoi ka poe apau na lakou kela hana hakihaki kanawai i ka hopuia e kela makai hookahi wale no, me ka loaa ole he kokua ma kona aono, a ua waihoa aku lakou malalo o ka malu o na luna oihana federala, mahope iho o ko lakou paa ana i ka hopuia.

            Ua hiki aku ka waiwaiio o kela mau kini opiuma ma kahi o ke $53,625, no ka mea o ka waiwaiio o ke kini opiuma hookahi e kuaiia nei i keia manawa, aia ma ka $275; o keia kekahi o na hana hoopae opiuma nui loa i ikeia ma keia kulanakauhale no kekahi manawa loihi; me ka hoao ana mai o ka poe hoopae opiuma e ki-pe i ka makai, i elima kaukani dala, no ka hookuu ana aku ia lankou, eia nae aole i nanaia aku kela mau dala, aka ua hooko aku ia ke kanaka o ke aupuni i kaua hana, ma ka hopu ana ia lakou apau, a lawe ae no ka halewai.

            O ka hiki ana i kela makai hookahi ke hopu aku i ka poe hoopae opiuma no lakou ka heluna ma kahi o ka elima, he mea kupaianaha no ia i ka nana aku, aka nae, ma ka hoohana ana i kona mau puupuu, me kana pu panapana, ua lili iho la kela poe hakihaki kanawai apau i mau pio nana, a noho ana i Kuapapanui.

            O ka moolelo e pili ana i ka hopuia ana o kela poe hoopae opiuma, penei no ia:

            Ma ka hora umi-kumamalua me ka hapa o ka po o ka Poalima a ao ae ka Poaono, e hele malie ana no ka Makai Smith, ma kahi o kana hana, ma ke Alanui Liliha, ua ike mai la oia i ka holo aku o kekahi kaa otomobile, a kipa ae la ma ke alaniui ololi Buckle, mawaena o na alanui Kukui me Vinia. Ua ala mai la na manao hoohuoi iloko o Smith, no ka hana a kela kaa otomobile, iloko o kela mau hora o ke aumoe, nolaila hele mai la oia a hoopaa aku la i kona lio ma kekahi wahi poulioli, alaila helewawae mai la no kahi o ke kaa otomobile e ku ana.

            Ma kahi mamao mai ke kaa aku, ua ika mai la oia i ka lele ana aku, he elua mau mea mailuna aku o ke kaa, me ka hapai pu ana aku i kekahi eke, a komo aku la ma kekahi alanui ololi, peia aku no hoi he elua mau kanaka hou, me ko laua hapai ana no he eke mailuna aku o ke kaa.

            Hookokoke aku la ka makai no kahi o ke kaa e ku ana, a nana aku la i ka helu o ke kaa, he hookahi wale no mea e kau ana iluna, oia ke kiakaa, a i kona ninau pono ana aku i ka hana a na kanaka eha o ka lele ana mailuna aku o ke kaa, he mau pane hoolalau wale no kana, no kela kumu i unuhi okoa ae ai ka Makai Smith i kana pu panapana iwaho, a kauoha aku la i ke kiakaa, he Kepani, e lele mai oia ilalo, a e alakai pololei aku iaia no ka hale a kela poe eha o ka hele ana aku.

            Aohe he hookololohe hou ana aku a kela Kepani, no ka mea, aia ka waha o ka ilio bulu, ke hamama pono aku la imua on a, o kona lele mai la no ia, a hele aku la mamua o ka makai, aka nae i ko laua hookokoke ana aku no ka hale e a mai ana o ke kukui, ua kahea aku la ua Kepani nei, ma ke ano he hoailona, e haawi aku ana i ka poe maloko eia ka makai ke hele aku nei, ia wa i hoopioia iho ai ke kukui a pouliuli oloko o ka hale.

            Ua awiwi aku la ka makai, me kaua pu ahiki i ke kau ana iluna o ka lanai, o ka hemo ai la no ia o kana kukui uwila, a hoomalamalama aku la ialoko o ka hale mai ka puka aniani aku, ua ike aku la oia i na kanaka eha maloko o ka rumi, a i wahi e komo ai oia iloko, ua peku aku la oia i ka puka ahiki i ka hemo ana, a komo aku la ilokok, me ka kiakaa.

            O na kanaka eha wale no kana i ika aku i ka noho mai, aole na eke opiuma, eia mae ke hoomaopopo la oia i ka pulu o kekahi wahi o ka papahele, nolaila hookolo aku la oia ma kahi o kela pulu, ahiki i ke komo ana maloko o ka rumi moe, me kona kau mau ana i kana pu panapana i kela poe elima, i ole ai lakou e hoopoino mai i kona ola, no ka mea he hana ano nui loa kana e hooko la.

            Aia hoi maluna o ka moe e hiamoe ana he wahine, na kekahi o kela poe, ua hu'e aku la ka makai i ka uhimoe, a loaa aku la iaia he hookahi eke opiuma, ia wa i kamailio koke mai ai kekahi o kela poe, e lawe oia i kela eke opiuma, me hookahi kaukani dala, o ka@pau ae mau loa, aole e walaau iki no kana mea i ike ai.

            Aole nae he maliu aku o ka makai i kela mau olelo, aka hoohuli hou ae la

LOAA PONO NA MEA PAAHANA APUKA DALA

Paa Nae he Poe Pilipino na Lakou na Hana Apuhi i na Bila Dala i ka Hopuia

            Maloko o ke Kuea Star, ma ka pule aku la i hala, i loaa aku ai i ka Makaikiu McDuffie, malalo o ke alakai ana a kekahi Pilipino, he wahi pahu uuku o na meahana apuka i na dala pepa, malalo o ka malu o kekahi mau Pilipino, me ka kaa aua aku o kela meapaahana malalo o na makai; pela hoi me kekahi mau Pilipino, i huluiia ae no ka halewai, ne ke kakali ana apau na hana noii a ka oihana makai, e pili ana no ke ano o ka lakoi mau hana apuhi.

            Ma ka oleloia, ua nui maoli na halekuia liilii o na Pake ame na Kepani i hoopilikiaia aku, mamuli o kela mau bila dala apuhi i hanania, me ke poho ana o na on a no lakou kela mau halekuai, i kekahi heluna dala mahuahua.

            O ke ano o ke apuhi ana a kela pie Pilipino i na bila dala, o ia no ka hoololi ana aae i ka bila o hookahi dala, a i ka umi dala, a o ka bila elua dala hoi, i ka iwakalua dala; aole nae i loihi loa ka hele lanakila ana o ka poe kolohe ma ka lakou mau hana, ua paa iho la i ka hopuia.

            He mahina ae nei i hala, ua kaa aku la kekahi Pilipino nona ka inoa o Santiago Panjon i ka hopuia, malalo o ke kumu hoopii, o ia no kona hoololi aua i ka bila a hookahi dala, a i ka umi dala, he hana apuka hoi, i ku e i ke kanawai.

            O ke kumupale a keia Pilipino i waiho aku ai imua o ke kanaka o ke aupuni, aole oia i hana maoli ma ke ano apuka i ka bila dala, aka na kekahi mea okoa aku i haawi mai i kela bila apuka iaia, a ua uku aku hoi oia i ka waiwaiio o ka bila dala, i ka mea nana i haawi mai iaia, a iloko o kona maopopo ole i ka mea i hanaia, ua haawi aku la oia i kela bila hookahi uo, i ka on a nona kekahi halekuai.

            Ua hookuu hou ia aku kela Pilipino me ke kauohaia ana aku nae e lawe mai oia i ka huina o na dala a ka ona o ka halekuai, o ka haawi ana mai iaia no kela bila apuka, a o ka Poaono aku nei i hala, ka manawa hope nona i haawiia aku ai, no ka huli ana i kela mau dala. Mamua uae o kona hoea ana ae i ka halewai, ua hiki mai la kekahi ona o ka halekuai, a hoike mai la i kona poino, o ia no ka ulu aua i kekahi huina dala mahuahua, no kekahi bilaapuka i loaa aku iaia, o ka hana a na makai, i wahi e pau ai kona pilikia, a e loaa pono ai hoi ka mea kolohe, o ia no ka haawi ana aku i ke kauoha iaia, e hoi no kona halekuai, a hele hou mai, ma kekahi manawa kupono.

            I ka hoea hou ana aku nae o ka Pilipino no ka halewai, ua paaia oia, a i ka manawa o ka on a o ka halekuai i hiki aku ai, elike me ke kauoha a na makai iaia, ua ike koke mai la no oia, o kela no ka Pilipino hookahi nana i lawe aku i ka bila dala apuka imua on a.

            I ka ike ana o kela Pilipino, aole oia e pakele ana, no ka mea ua palua kona hana kolohe ana, a he elua hoi mau on a o na halekuai, i hooiaio mai, oia pono no ka mea nana i haawi aku i na bila dala apuka ia laua, ua hoike okoa ae la ua Pilipino nei, he poe okoa uo ka poe na lakou i haawi mai iaia, e hele e wa wahi maloko o na halekuai, me ka hooweliweli okoa mai, in a aole oia e hele ana e hooko elike me ke kauoha, alaila e hoopilikiaia mai ana oia e lakou.

            Ma ka po o kela Poaono, ua alakai aku la kela Pilipino i ka makaikiu McDuffe, no kahi i noho ai o na Pilipino hana bila dala apuka, he oiaio, i ka hoea ana aku o ke kanaka o ke aupuni noloko o ka rumi i noho ai o kela poe Pilipino, me ke Kuea Star, ua loaa po

KE KOKOKE MAI NEI KA LA ANO NUI O HAWAII

Makaukau na Papa Himeni o na Mokupuni no ka Hookuku nana no ka Makana

            Ke hookokoke loa mai nei ka mana wa no ka hoomanao ana aku i ke kenekulia o ka hoea ana mai o na misionari i Hawaii nei, iloko o ka mahina ae nei a Aperila e hoea mai ana o keia makahiki, e hoomaka ana ma ka la 11 ahiki i ka la 18, he hookahi pule holookoa e malamaia ai o na hana hoomanao, elike me ka papakuhikuhi, i hoopukaia, aku ai ma ke Kuokoa aku nei o ka pule i hala.

            O na mea ano nui paha ma keia hoomanao ana, o ia no kekahi hoikeike e haawiia aku ana mua o ke akea, ma kahi kokoke i ke Hula o Kapunahou, pela hoi me ka hookuku himeni mawaena o na papa himeni like ole e hoea mai aua mai ua mokupuni mai, no ke alualu ana i ka makana.

            Ma ka Poalima, ka la 16 o Aperila, he la ia i hookaawaleia no na Hawaii, e malamaia ana he ka'ihuaka'i nui o na Kula Sabati ma ke kakahiaka o kela la, a ma ka hora umi-kumamalua ae o ke awakea, he ahaaina luau nui ke malamaia ana mawaho o ka Paka Hoomanao Kaua ma Waikiki.

            O keia ana kekahi ahaaina luau nui i ike ole ia kekahi luau o kela ano mamua, no ka mea ua hoolalaia na mea apau, no ka hoonoho ana i na kanaka he elima kaukani, a e hoolakoia ana hoi kela luau, me na meaai Hawaii o na ano like ole apau, elike me ke ano o na Ahaaina luau i kamaaina i ke au kahiko o Hawaii nei.

            Ma ka hora ekolu o ka auwina la, ua hoolala ke komite o na hana hoomanao kenekulia, e malama ae i kekahi mau hana hookuku me Waikiki, e laa ka heenalu, ame ka pakaka waa.

            E koto pu mai ana o Duke Kahanamoku, ka moho heihei au o Hawaii nei ma ka hoikeike ana i kona laeula ma ka heenalu, a ua manaoia, e komo pu mai ana kekahi poe i lehia ma kela hana, mai na mokupuni mai, no ka hookuku ana me na keiki o Waikiki.

            He mau heihei waa kekahi a ke komite i hoolala ai, mawaena o na kanaka o na mokupuni lehulehu, a ua paa ka manao o ke komite e loaa ana ia lakou na hooia ana mai na keiki kaulana mai o Kona, no ke komo pu ana ma kela hookuku.

            I ka pua ana o na lealea mawaho o Waikiki ma ka auwina la, alaila ma ia po iho, e hoomaka ana mai ka hapalua mai o ka hora ewalu, e malamamia ae ai ua hana hookuku himeni mawaena o na papa himeni like ole, i waeia maiwaena mai o na puukani kaulana, o kela ame keia mokupuni. Maloko o ka Luakini o Kawaiahao, keia hookuku himeni e malamaia ai.

            Ua loaa mai ka ike i ke komite, oia na papa himeni ke noke mai nei i ka hoomaamaa i keia manawa i na himeni hookuku, i hakalia wale no i ke ku aku imua o ke kahua, ia wa e ikeia ae ai ka papa himeni nana e aha'i ana i ka lanakila ma kela hana i keia makahiki.

            O ka papa himeni o Molokai ka i lohe nui ia no ka hoomaamaa mau i keia manawa, a ua paa ka manao o ke alakai o kela papa, e hoea mai no Honolulu nei iloko o kela manawa, a huli hoi aku me ka makana no ka moku o Hina.

            Ma ka Poaono ae, ka la 17 o Aperila, he mau heihei au ma ka auwina la, a ma ka po ae o ka Poakahi ka la 19. O na heihei au apau e malamaia ana ma kela mau manawa, no ke alualu ana no ia i ka inoa moho, a ua manaoia, o Duke P. Kahanamoku kekahi e komo pu ae ana, me na moho au kaulana e ae, i ikeia ma na hana heihei au, o na manawa aku nei i hala, no ko lakou aha'i ana i ke eo mai ko lakou mau hoa heihei mai.

OEHU OLOHANI NA LIMAHANA O NA HUI KAA

No ka Hooleia Ana Mai o ka Lakou Koi Hoopii Ukuhana ke Kumu o Kela Olohani

            Mamuli o ka ae ole ia ana mai o ka lakou koi e hoomahuahua hou ia ae ko lakou uku, he hapalua ko ka pule, i haalele aku ai na kanaka o ka hui Hawaiian Construction & Draying Company, pela pu hoi me na @@uaka hana a ko lakou mau haku, ma ka Poakahi nei, a ua p@iia ae na makalua o kekahi poe e na kanaka hou, i hoea ae ua ke noi ana i mau hana na lakou.

            Ma ka Poaha o ka pule aku nei i hala i waiho ae ai na kalaiwakaa ame na kanaka kokua i ka lakou mau koi i ka Hawaiian Construction & Draying Company, e hoomahuahua hou ia ae ho lakou uku hana, me ka haawiia ana uku, he iwakalua-kumamawalu hora a ka hui e noonoo ai no kela koi, a i ka loaa ole ana mai o kekahi pane, ua hooko aku la na kanaka hana kaa apau i ka lakou mea i manao mua ai, o ia ka haalele ana i na hana a ko lakou mau hakuhana.

            Ma ka hoakaka nae a Mr. E. P. Chapin, ka lunanui o kela hui, he hana hiki ole loa ma ko lakou aoao, ka ae ana aku e hooko i ke koi a ua kanaka hana, ma ka hoopii hou anan ae hapalua no ka la hana hookahi, no ka mea, o ka hoopii koke ia ana aku nei no ia o ko lakou uku he hapaha hou iho ko ka la hana hookahi, he uku kiekie hoi ke loaa nei i na kanaka hana, i oi aku i ka uku e loaa nei i na kanaka hana e ae, o kekahi mau hui.

            Wahi ana, in a e lokahi like ana na hui hana apau e kau i papa ukuhana hou no ko lakou poe kanaka, alaila ua makaukau kela hui e hoololi hou ae i ka papa ukuhana o ka poe apau e noho hana nei malalo o kela hui, aka hoi ina no elike me ia e ku nei i keia manawa, alaila aole oia i ike iki i kekahi kumu maikai e hoopii hou ia ae ai ha ukuhana o na lima hana maloko o ka hui, oiai ua nui mua no ko lakou mau ukuhana, i oi ae i na mea e loaa nei i na kanaka e noho hana ana malalo o kekahi mau hui okoa aku.

            I ka manawa i olohani ai na kanaka o kela hui, aole i hele ae i ke hana ma ka Poakahi nei, ua lawe ae kekahi poe kakaikahi i ke kalaiwa ana i na kaa, pela hoi me na luna, aka nae ua hoakaka ae no ka Lunanui Chapin i kona manao, in a i makemake ka poe kahiko e hoi ae i ka hana, ua makaukau mau ka hui e hoihoi hou mai ia lakou i na manawa apau.

Haalele na Kanaka o Ke Cal. Feed Co.

            Elike no me ka haalele ana aku o na kanaka hana o ka Hawaiian Construction & Draying Company, mamuli o ka hoopii hou ole ia ana ae o ko lakou ukuhana, pela no i olohani like ae ai na kanaka o ka hui California Feed Co., aka ua paa ae no nae ko lakou mau hakahaka i na kanaka hou.

            He elua mau leka i hoounaia aku i ka Lunanui King o kela hui, e koi aku ana iaia, e haawi hou ia mai i kanalima keneka hou iho, maluno o ka uku la e loaa nei i na kanaka hana, aole nae he mea i hanaia aku no kela mau leka, no ia kumu i waiho aku ai kela poe i na hana o ka hui, ma ke ano he mau lala lakou no ka hui uniona o na kalaiwakaa ame na kokua maanei nei.

Ma ka hoakaka a ka Lunanui King, ma ka Poalua ae, ua pau loa na kao o kona hui i ka hoohanaia, me na kanaka hou, a koe aku no ka poe makemake hana, me ka hoea ole aku o ka poe kahiko i olohani ai, imua o na haku hana, a i ole, hoouna aku paha i kekahi leka koi hoomahuahua uku hana hou.

            O-na kaa lehulehu kei o ka hui Hawaiian Construction & Draying Company, ua hoea ae me na kalaiwa no ka

KOI NA KANAKA O KE KAA UWILA I UKU KIE KIE

Makemake na Kiakaa me ka Poe Ohi Dala e Hoopii Hou ia ae ko Lakou Ukuhana

            Ma ka Poakolu o ka pule aku nei i hala, i waiho aku ai na kiakaa ame na kanaka ohi dala o ka hui kaa uwila, e hoopii hou ia ae ko lakou ukuhana i umi keneka no ka hora, a e hoemiia mai hoi na hora hana, me ke kauia o kekahi ana hoomahuahua ukuhana maopop loa, pela hoi ke kulana o ka hana a na kanaka e lawelawe aku ai.

            Ua ala mai keia koi no ka hoomahuahua ana ae i ko lakou ukuhana, mahope iho o ka noonoo ame ke kukakuka ana o na kiakaa ame na kanaka ohidala no kekahi manwaw ae nei i hala, a ma ia kukakuka ana i hooholo ae ai lakou, e hoomakaukau i kekahi palapala noi, a waiho aku imua o ka hui kaa uwila, elika me ia a lakou i hono aku ai, ma ka Poakolu o ka pule aku la i hala.

            I ka wa i loaa aku ai o kela palapala noi i ka hui, ua hoakaka ae o Mr. Tenney Peck, aole he hana maalahi ka hooholo koke ana i kekahi mea e hana aku ai ma ka aoao o ka hui, no kela palapala noi, aka e hala ana he wa loihi mamua o ka loaa ana o kekahi pane maopopo, eia nae, e hoea mai ana no i ka loaa ana o na hooponopono maikai ana, no kela noi.

            Ma ke ano nui o ka palapala noi, e hoakaka ana ia, e hoopii hou ia ae ka uku o na kauaka kiakaa, mai ke kanalima keneka a i ke kanaono keneka o ka hora, he umi keneka hoi ka pii hou ae mai ko lakou uku e loaa nei i keia manawa, mai ko kanaka keneka a ke kanalima keneka o ka hora.

            E hoomahuahuaia ae hoi ka ukuhana mai ke kanalima keneka a ke kanaono keneka o ka hora iloho o kela ame keia elua makahiki, aole hoi elike me mamua, iloko o na makahiki he umi e hoomahuahuaia ae ai ka ukuhana.

            O kekahi kumu koi, maloko o ka palapala noi, o ia no ka hoemi ana mai i na hora hana. I keia manawa, ma kahi o ka eiwa ame ka hapa hora, ka manawa e hana ai na kiakaa ame na kanaka ohi dala, a he umi hora ma kekahi mau laina kaa uwila. I kekahi wa, e noho ana lakou he mau hora, i ka manawa e hooholoia ai he mau kaa kuikawa, no keia kumu, ua uuku loa ko lakou mua hora hoomaha, mamua o ka hoi hou ana aku i ka hana, ma ka hora elima o ke kakahiaka o kekahi la mai.

            No kela manawa ka'ulele i hanaia aku e na kanaka oluna o na kaa uwila, mawaho ae o ko lakou mau hora hana maamau, e kou ana kela palapala noi e hoomaopopo pono ia ka uku no kela mau hora.

            Wahi a Mr. Mitchell, he mea ohi dala no ka hui kaa uwila, a o ke poo hoi o ka hui uniona o na kanaka o ke kaa uwila, ua hookahuaia ka lakou mau kumu koi apau, maluna o na kahua kupono, me ka manao ole ma kekahi an@ e hoopilikia wale aku i ka hui kaa uwila, a i ole, hookikinaia mai paha e kekahi poe maiwaho aku nei, aole loa, aka mamuli no ia o ko lakou manaoio ana, he mea pono, e loaa hou ia lakou kekahi uku maikai, i hiki ai ke halaiwai me ua kumukuai pipii loa e ukuia nei o no uwapo ma kela Poalua, a ua lawelawe i na hana maamau, e like me ia mamua aku me ka pilikia ole.

            Me cela âme keia wahi, e ikeia ana na kanaka olohani, i ka hi-o, e noho ana lakou ma na wahi kokoke i kahi o na kaa ame na kanaka hou e hoopiha ana i ka ukana, a ma na hora o ka auwina la, e huli hoi aku ai lakou no ko lakou mau home, me ka poho wale o ko lakou mau la, koe wale no a he mau waihona kekahi i hookaawaleia, e na hui uniona, no ke kokua ana mai ia lakou iloko o keia manawa.

OLOHANI NA PILIPINO LIMAHANA O NA MAHIKO MA KEIA MOKUPUNI

HAALELE NA LIMAHANA PILIPINO I NA HANA O NA MAHIKO O KAHUKU, EWA, WAIPAHU AME AIEA ME KE KOMO PU O NA LAHUI E AE.

            No ka hooko ana aku i kekahi manao i hoolala kahiko ia ua Pilipino limahana o na mahiko apuni keia Teritore, na limahana hoi i komo iloko o ka hui uniona ma Hawaii nei, ua hoalaia ae he olohani ma kekahi mau mahiko o Oahu nei ma ka Poakahi aku la i hala, me ka haalele ana he heluna nai o ua Pilipino i na hana o na mahiko

            Ua lilo keia olohani ana o na Pilipino i mea hookahaha loa aku i ka manao o ko ke kulanakauhale nei poe, no ka mea ma ka halawai hope loa a ua alakai o ka hui uniona o na Pilipino ma keia kulana kauhale, i hoohooia ai, aole e hoala mai i ka olohani, no e kumu, aole i komo pu mai na Kepani iloko o ka olohani hookahi ana me na Pilipino, eia nae, aole i hooloheia aku na mea i hooholoia e na alakai o kela hui uniona, aka ua ku no na Pilipino, maluna o ka lakou mea i @oonoo mua ai, in a aole e hookoia mai aua ka lakou mau kumu koi, i na on a o na mahiko, alaila e olohani ana lakou.

            O na mahiko ma Oahu nei i hoalaia ae ka olohani e na Pilipino ma kela Poakahi, o ia ka mahiko o Kahuku, Ewa, Waipahu, ame Aiea, Aole wale no nae o na Pilipino ka i haalele aku i ka hana o na mahiko, aka o kekahi mua lahui e ae no kekahi e noho hana ana ma kela mau mahiko, a ua hoounaia aku hoi ka lohe ma ke kelekalapa i na Pilipino ma na mahiko o na mokupuni mawaho ae o Oahu nei, no ka hoomakaukau ana ia lakou iho, e haalele aku i ka noho hana ana malalo o na mahiko ma Hawaii nei.

E Hui Pu Aku Ana na Kepani

            No ka hoomalu ana i na hana hoohaunaele i manaoia e ala ae ana i waena o ka poe olohani me ka poe hana o ka mahiko o Kahuku, ua hoouna aku ka Makai Nui Rose, he eono mau makai, ma ka Poalua nei no kela mahiko, a ma ua mea i hoomaopopoia, aole he mau hana hoohaunaele i ala ae.

            Aole i koto pu aku na limahana Kepani uniona ma ka olohani ana me na Pilipino ma kela Poakahi, koe wale no kekahi poe Kepani kakaikahi ma Aiea ae nei, na limahana hoi e noho pu ana me ua Pilipino ma kahi hookahi, aka no ka nui ae o ua Kepani limahana ma na wahi e ae, aole lakou i haalele aku i ka hana o ka mahiko.

            Ma ka noho ana o ka halawai a na alakai o ka hui uniona o na Kepani ma ka Poalua nei i hooholo ae ai lakou e hoomanawanui, i ka hoala ana ae i kemeakui i pili i ke ola ana i keia manawa.

Na ka Aha Kuka e Hooholo

            I kulike ai me na loina lawelawe oihana i lawelawe mau ia e kekahi mau hui nui ma Amerika, no ka hoopau ana i na pilikia mawaena o na haku hana ame na limahana, ua manao ka hui kaa uwila, ma o ke koho ana i na lala o kekahi hui kukakuka, pela wale no e loaa ai ke alahele kaulike no ka hooholo ana i na kumu koi a na limahana o ka hui kaa uwila, nolaila ma ka Poalua nei i kauia ae ai he hoolaha, mamuli o ke kauoha a ka papa hooko o ka hui, e hoakaka ana, i na mea a ka hui i makemake ai e hanaia, mawaena o na kauwa ame na haku hana.

            Ma kela hoolaha i kakauinoaia o ka lunanui o ka hui, e hoakaka ana ia, e kohoia kekahi aha kukakuka o eiwa lala, he elua mau kanaka kiakua ame elua mau kanaka ohi dala oluna o na kaa uwila, a i hookahi lala mailoko mai o kela ame keia keena hana o ka hui, e hui pu aku keia aha me ka lunanui ame ka papa hooko o ka hui, a o lakou wale no ke kukakuka like, a hooholo, maluna o na kumu koi apau a na limahana.

            Oiai e kakali ana no ka hoopukaia mai o ka olelo hooholo maluna o na noi, a na limahana o ka hui kaa uwila, ua hooia ae ka hui ma o ka lunanui la, o ua hoomahuahua ukuhana e hooho@@ia ana, e hoomaka aku ana ia mai ka la I ae nei o ka mahina o Feberuari, ino no mahope aku o kela mahina e hoea mai ai i ka lokahi like ana o na aoao a elua, maluna o kekahi uku hoomahuahua i manaoia, a i apono like ia hoi e na limahana ame na haku hana.

            KO OLE KA MANAO LAWEOLA.

            He elua mau wahine Kepani i hoao ae e lawe i ko laua mau ola iho, ma ka inu ana i ko laua mau ola iho, ma ka inu ana i ka laaumake, eia nae, ua poho wale ko laua manaolana, mamuli o ko laua make ole ana, a o ke kumu mai o kela hana naaupo, mamuli mai kekahi o ka ae ole o kana kaikamahine e hoi mai me ia e noho ai, a o ka lua, no ka ae ole o kekahi Kepani opia e mare me ia.

            O ka mea mua loa i hoao ae e lawe i kona ola iho, he makuahine hanai oia no kekahi kaikamahine Kepani opia. Ua holo mahuka aku kana kaikamahine hanai no Kauai, me kana ipo, ua kakau aku ka makuahine i ke kaikamahine e hoi mai e noho pu me ia, aole nae he wahi mea a hoolohe mai o kela kaikamahine, nolaila, i inu okoa ae ai oia i ka laaumake, a i ka wa i loaa aku ai i ka poe e noho kokoke ana ma kona home, ma ke alanui Nuuanu, e noke ana oia i ka uwe, me ka pakaawili ana i kau a mea o ka nui o ka ehaeha.

            Ua hoihoi awiwiia aku kela wahine Kepani noloko o ka halema'i, a ma ka kahi olohani, ahiki i ka loaa ana mai o ka pane a ua on a mahiko, no ka ekolu o ka lakou mau kumu koi i hoouna kau ai ia lakou, o ia hoi, in a aole e loaa mai ana kekahi pane, i kulike ai me na kumu koi a keia hui uniona, alaila ua maopopo loa, e hui pu aku ana na Kepani me na Pilipino ma ka waiho ana i ua hana o na mahiko.

            Ma ka mahiko ae nei o Aiea, i ka manawa i maopopo ai i kekahi poe Pilipino e noho hana ana ma kela mahiko, aole i hui pu aku na Kepani me lakou ma ka olohani ana, ua hoi hou kekahi poe i ka hana ma ka Poalua ae, a i ka lohe ana o ka peresidena o ka hui uniona i kela hana a na Pilipino, ua hoouna awiwi ia aku la kekahi poe, no ke koi hou ana ia lakou e waiho aku i ka hana, a e ku pu me ka nui ae o na Pilipino, ma ka olohani ana.

Makaukau ke Aupuni e Hoomalu

            No ka olohani o na limahana o na mahiko, elike me ia i hoalaia ae ai e na Pilipino, ua hoakaka ae ke Kokua Kiaaina laukea, ma ka Poalua nei, eia na luna oihana o ke aupuni Teritore ke ku makaukau nei, me ka makaala no ka lawe mai i ka hoomalu ana in a e hoalaia ae au kekahi mau hana hoohaunaele a mau hana hakihaki kanawai paha, ma ka aoao o ka poe olohani, a elike me ka loihi o ko lakou noho malie ana, me ka hoopilikia ole aku i na waiwai o na mahiko, aole e hana wale aku ana na kanaka o ke aupuni maluna o lakou.

            Ma ka hoakaka a na on a o na mahiko, i ka manawa e hoala ae ai na limahana i kekahi olohani, me ka hoi hou ole i ka hana o na mahiko, aole o lakou kuleana hou e noho iho ai maloko o na hale i haawiia aku no lakou e noho ai, aka e huli aku lakou i mau wahi hou no lakou e noho ai; a o na a'o ana a na alakai o na hui uniona, no ko lakou kuleana e noho hou aku, i umi la mahope iho o ka olohani ana; ua hoole ae na on a o na mahiko, i ke kuleana o na limahana e noho hou aku ai, elike me kela a'o ana; no ka mea aole i like ke kulana o na kauwa ame na haku hana, me ko ka poe noho hoolimalima ame ua haku hale.

            I ka haalele ana mai o na limahana i na hana a ko lakou mau haku, o ka pau ana iho la ia o ko lakou noho ana, maloko o na hale o na hakuhana, o keia ka hoakaka a ua on a mahiko, no kekahi manao a na alakai o na hui uniona i hoopuka ae ai, ao ke a'o ana i na limahana.

LEHULEHU NA PILIPINO I HOI AKU I KO LAKOU AINA.

            Lehulehu na Kolea kauahua i uliuli ka umauma i huli hoi aku i ko lakou mau home ma Pilipine me na dala nui maluna o ka mokuahi Venezuela. E holo ana keia moku no Mauila. O ka hapanui o nei mau Kolea kauahua i hoi aku la he poe no ka lahui @o@a@@@ a he mau limahana no na mahiko i pau ko lakou manawa, a no kekahi mau makahiki lehulehua hoi ke kaawale ana mai ko kalkou mau home mai. Ma ka oleloia ua hoahu kela pie i ka lakou mau dala o ka hana ana a ua nui maoli ka na dala i hoiliili ai mai ka $300 a ka $1500 ka kela ame keia, a ua waiwai lakou i ko lakou manao iho.

            Mamuli o na dala manuahi i ukuia mai ai i kela poe e na mahiko i ka 1919 i loaa ai i kela poe Pilipino kela mau dala nui, a i ko lakou ike ana i ka nui o ia mau dala i loaa mai la ia lakou ua hoolala koke lakou no ka huli hoi aku i ko lakou mau home no ka ike ana i na makamaka ame na ohana.

            He $60 ka ukumoku a kela ame keia o lakou o ka uka ana aku no ko lakou hoihoiia aku i ko lakou mau home. He mau pahulole ko kekahi poe a he mau paiki ko ka hapanui me na puolo i poeia a paa me ka moena Kepani i loaa ka moena e moe ai oluna o ka moku.

            O ke kanaka oi aku o ka nui o ka dala mawaena o kela poe Pilipino i hoi aku la he mea lawe aelike malama apana ko, he $1500 i loaa mai iaia, he hua i loaa mai no kona hooikaika a hoomanawanui ana i ka hana.

hoakaka a na kauka, na lakou i nana i kona pilikia, aole he hopohopo iki no ka loaa o ka palekana iaia, e ili ole mai ai ka make maluna ona.

            Aia ke kaikamahine i holo mahuka ai ma Makaweli, Kauai, kahi i noho ai, me ka hoikeia ana aku o ka lohe iaia, no ka mea a kona makuahine o ka hooko ana aku, mamuli o kona hoolohe ole mai i na a'o ana a kona makuahine hanai.

            He kaikamahine Kepani opio kekahi i hooko like aku i kela manao laweola, ma ka inu ana no i ka laaumake, a elike no me ka hooko ole ia ana o ka iini o ka mea mua, pele no keia kaikamahine.

            O ke kumu hoi o ka inu ana o keia kaikamahine Kepani i ka laaumake, mamuli mai o ka ae ole o kana ipo e ma@e laua, a elike no me ke ana mau o na Kepani, in a e hooko ole ia ana ka lakou mau mea i makemake nui ai, o ka make wale no ka lakou e hooko aku ai, pela iho la kela kaikamahine opio i hana aku ai, a ua hanaia aku na mea apau e palekana ai oia mai ka make mai, maloko o ka halema'i.