Ka Nupepa Kuokoa, Volume LVIII, Number 3, 16 January 1920 — Page 1

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

MAHALOIA NA REPUBALIKA NO NA HANA KAULIKE

Hoike ka Lunakiai Kumalae i ke

Kumu o Kona Kakoo Ana i

na Hoa Repubalika

PIHA O AALA PAKA I KA POE

HOOLOHE I NA HAIOLELO

Ku o Kumalae e Hoakaka i Kona

Kumu Hiki Ole ke Hoomau

ma ka Aoao Demokarata

Imua o na haneri kanaka aneane i ke kaukani i akokoa ae ma ka Paka Aala ma ka po o ka Poaono aku la i hala i hoakaka mai ai ka Lunakiai Jonah Kumalae i na kumu o kon koho pu ana ma ka aoao o on Repubalika o ka papa o na lunakiai. No ka ekolu-hapaha hora kona haiolelo ana hoomaha no ka haawi ana i ka bana Hawaii i manawa no ka hoonanea ana i ke anaina, a i ka hoomaha ana o ka bana ua hoomau hou aku oia i kana haiolelo ana no hapalua hora hou me ka paa o ke anaina.

Ma ka Kumalae hoakaka ua hoomaka ka ulu ana o ke kupikipiki-o iloko o na hoa ka papa i ka manawa a na hoa Demokarata o ka papa i kaiehu ai ia Henry Wise mai kona kulana hana aku ma ke ano he hope no ka Lunanana Hale Louis S. Cain, a hoonohoia aku he Pukiki ma ko Henry Wise hakahaka, eia nae, ma ka hookohuia ana aku keia he Pukiki aku la ma ia wahi, he hana hoi ana i ku-e loa ai.

O kana kahuahaua, wahi a Kumalae imua o ke anaina e hoolohe aku ana me ka hialaai nui, oia hoi, in a he Hawaii ke hoopauia i Hawaii no ke paniia aku ma kona wahi, a in a hoi he Pukiki ke hoopauia ana i Pukiki no hoi ke hookohuia ma kona hakahaka, a pela aku. Ma kona manaoio, oia maoli no ka hana maikai a kaulike e hanaia e ka papa me ke komo hokai ole mai o na hana kalaiaina iloko o na hookohu ana aku a ka papa.

O ke kumu o kona loli ana mai ka puulu ae o na Demokarata a i ka puulu o na Repubalika aole ia mamuli o kona hookeekee, hoomauhala a manaoino paha, aka, mamuli no no on kana mau mea i ike ai i ka hana kaulike ole a na Demokarata iloko o kana nana akahele ana iloko o on mahina lehulehu i hala aku, a mamuli o kana mau mea i ke a ua loaa iaia ka manao he oi aku kona pono e hoohui iaia ma ke koho ma ka aoao o na Repubalika o ka papa, no ka mea, ma kana mau mea i hoomaopopo ai o na Repubalika maluna o ka papa ka poe i hana a e hama aku ana i na mea maikai no ka lehulehu. Aole oia i manao he hana pono na kekahi hoa o ka papa lunakiai ka hokai ana mai i na hana kalaiaina iloko o na hana e pili ana i ko ka lehulehu mau pono, a oiai lakou e paa ana i ka hanohano o ka oihana a ka lehulehu i koho ai ia lakou, e hana kela ame keia hoa ma na mea e pomaikai ai ka lehulehu.

Ina i ku mau na Demokarata mahope o na hana maikai no ka hoonee mua ana aku i na hana e pomaikai ai ka lehulehu, in a no aole oia e lele a kakoo ma ka aoao o na Repubalika o ka papa, aka e ku mau ana oia me ka makaukau a haawi aku i na kokua ana ma na ano apau e like me ka hiki iaia.

Piha a Hu ke Kiaha

Ua piha a hu kona kiaha me na hana hoohoka a na Demokarata, a mahope o kona noiia na ae e na alakai o ka aoao Demokarata no na manawa lehulehu e haawi ae i kana hooikaika ana me na Repubalika i mean no na Demokarata e noonoo ai a haawi ae i na kakoo ana i na hoa Repubalika o ka papa, mai ia mana mai i hooholo ai oia i kona manao a ua hoike ae ma ke akea e hana pu aku ana oia me na Repubalika.

No ka hoike ana ae i kona hoopili meaai ole i kekahi lahui ua hoike mai oia i kona manao kuokoa he mea pono e haawiia ka hana i kela ame keia me ka nana ole i ka aoao kalaiaina. Wahi ana, ua huli oia a loaa kekahi hana na Joe Durao, he Pukiki, maloko o ke keena wai, a ua hakaka oia me ka ikaika no ka hoomau ana ia Edwin Hughes i poo wiliki no ka paumawai o Manana, i ka manawa i manaoia ai e hookaawale ia Hughes mai ia wahi aku a e hoonoho aku i mea hou ma kona wahi.

Ua hala okoa kekahi manawa ia Kumalae ma ka hoakaka ana mai i kekahi mau hana i lawelaweia e na lunakiai ame na mahele hana i hanaia e na Demokarata ame na Repubalika, a pela hoi ka mea i hanaia e kela ame keia hoa pakahi, a ua kalele ikaika loa oia maluna o kona manao hooko aohe kuleana o na hana kalaiaina e hokai wale mai ia iloko o na hana ka lehulehu, in a e haawi ana na hoa o ka papa i ka lakou mau noonoo maluna o na hana i pili i ke aupuni kulanakauhale. No kona ku e i ke komo hokai mai o na hana kalaiaina iloko o na hana o ke aupuni i hoololi ai oia i knoa manao, a hui pu aku la me na Repubalika. Paiakuli ka lea i na leo huro ame na pa‘ipa‘i mai ke anaina mai i ka manawa i hooki iho ai ka Lunakiai Kumalae i kana haiolelo ana.

MADRID, Jan. 15. - He kelekalapa e hoike aku ana i ka menemene ame ke aloha no na ola i poino i ke ola‘i maloko o Mekiko ma kekahi manawa kokoke i hala ka i hala ka i hoounaia aku e ka Moi Alfonso i ka Peresidena Carranza ma ka la aku la i nehinei.

HOIKE O BILLY

SUNDAY I KE KU-E

I KE KULA KEPANI

Hoakaka Oia i Kona Manao Apono

Ole no ke A‘oia o ka

Olelo Kepani Maanei

LOKAHI NA AMERIKA NO KA HOOPAUIA O KELA KULA

Oka Hoomauia o ke A‘oia Ana o

ka Olelo Kepani Aole la

he ano Amerika

Ma kekahi manao i pa‘iia maloko o kekahi nupepa Kepani i hoopukaia ma kela ame keia mahina maloko o keia kulanakauhale a i hoopukaia mai ma ka Poaono aku la e hoakaka ana ia i ko W.A. Sunday, he kanaka haieuanelio kaulana, ka mea nana kekahi haiolelo hoopihoihoi noonoo maloko o Amerika a puni i lilo ai oia i kanaka kaulana, i kona kakoo i ke aupuni komisina no Hawaii, no ke kumu no ka lilo o na makaainana Kepani i hanauia ma Hawaii nei i mea hooweliweli mai. Ua hoakaka pu mai oia i kona ahewa no ka hoomauia o na kula e a‘oia ana ma ka olelo Kepani ma Hawaii nei, a wahi ana, aohe makemake o Amerika i mau hapa Amerika a i hapa Kepani.

‘I ka nana aku me he mea la e lilo ana ka ninau o ka hoolilo ana i na Kepaui opio e ulu ae ana maloko o Hawaii i mau makaainana i ninau ko‘iko‘i, a e lilo ana ia i mea kupono no ka hooponopono ana ma o ka hoonele ana i na kanaka apau o Hawaii i ka pono koho paloka, a e hoihoi ae i na mokupuni apau lalalo o ka hoomalu ana a ka oihana koa.

Na Hana a na Kepani i Hoohuoiia

A oiai he makemake kakau na Amerika i na Kepani no ka hoohuikau ole i ko lakou koko me na lahui e ae, eia nae e lilo mau ana ia i kumu keakea i ka hoolilo ana i na Kepani i mau makaainana Amerika, uo ka mea e pono e loaa ia kakou i mau lahui e hoolike ana me ke koko Amerika ame na ano apau o ke ola ana me ko ke kanaka Amerika, oia ano nae he mea hiki ole ke hanaia e na Kepani, no ka mea ua kulike ole loa kakou me lakou ma na ano o ka aahu ana, ka noho ana, ma ka olelo a ma ka hoomana ana, no ka mea o ko lakou Akua aole ia o ko kakou; nolaila o ka hoohalika ana he hana hiki ole ia in a na aole e kupaa loa ko na Kepani hoole ma ka hoomaka ana e hoohuikau i ko lakou koko me ko na lahui kanaka e ae. Ua loaa na manao hoohuoi i na Amerika aia uo he mau meahuna ka na Kepani iloko o lakou, aole i ikeia aku.

"Ua hoikeia mai ia makou he lehulehu na kula Kepani maloko o Hawaii, kahi o na hanauna hou o ulu mai la a e a‘oia ai, no ka pipili loa o na noonoo o ko lakou mau makuakane ame na makuahine mamuli o ka lakou mau mea i upu aku ai ua kauohaia aku ka lakou mau keiki e hele mau i na kula aupuni mai ka hora 2 ahiki i ka hora 4 a mai ia manawa au ahiki i ka molehulehu ana, a oiai lakou maloko o ka halekula ua noi mau ia mai na keiki e ka lakou mau kumukula Kepani e hoolilo i hana paa mau na lakou ke aloha ana me ka oiaio i ko lakou aina ponoi ame ko lakou lahui a e hoopaaia iloko o na noonoo o na keiki i hanauia maloko o ka panalaau Amerika, malalo o ka have e kau ana na hoku ame na kahakahana, a ma ia ano la e ikeia aku ai lakou ma ke ane he mau makaainana Amerika a ua loaa hoi ke kuleana ia lakou e koho paloko ai.

Nokeaha na makua Kepani i kiai ai me ka manao ikaika e pale ae i ka hiki ana i kekahi manao alakai Amerika ke komo aku iloko o na noonoo o ka lakou mau keiki? Nokeaha i ae ole ia ai la kou e lilo i mau makaainana Amerika e hoomaluia ana malalo o na hoku ame na kahakahana a e hoolilo ia lakou i mau makaainana Amerika piha, me ka hapa a hapa ole, hapa Amerika a hapa Nipona.

Wahi a Sunday, ma ko Amerika manao o na ku-e ana a Iapana i ka launa hoaloha ame ka hookipa oluolu ana ho hana hookamaui ia, a in a no ka puka amaka e e hoike aa ana ia i kona hoowahawaha i na mea apau koe na Kepani. Ke loaa pu nei ia makou ka manao o na Kepani wale no ka lahui i wehe hamamaia aku ko kakou mau ipuka no lakou he poe i hoohana i ko kakou launa ana ma ke ano hoaloaha me ka hookipa ana no ko lakou mau pono iho, a iloko no nae o ia mau mea i loaa aku ua noi hou mai no e haawi hou aku. Ua hoouna mai o Iapana i kana mau haumana i ko kakou mau kula kiekie no ka hoohana wale ana aku no i ka ike ame ka naauao i loaa ia lakou ma ke ano he mau mea kaua weliweli no ka hookuku ana ame na koi ana aole no ka hoonui aku i ka launa hoaloha ana. Ua oleloia ua nui na dala i loaa aku i na Kepani limahana maloko o Amerika a ma Hawaii, mawaho ae o na huina dala liilii i hooliloia aku e lakou no na mea liilii kupono e ae, no ke eke laiki, kekahi mau wahi ia maloo, no na kimono, a pela aku, i hoounaia aku apau loa i Iapana. He hoike maopopo keia no ka pili ana o ka manao aloha o na Kepani i ko lakou aina ponoi, eia nae e olelo ana lakou i ka liilii loa o na pomaikai

HOOKAPU LOA IA

KA WAIONA MA

AMERIKA APUNI

Ma ka La Apopo e Mana Ai ke

Kanawai Hookapu Waiona

Lahui a Hoea lanei

IKAIKA LOA KA HOOPA‘I

NO KA POE KU-E KANAWAI

Hiki ke Lilo na Waiwai Apau i ke

Aupuni ke Loaa Aku ka

Waiona Malaila

I kulike ai me ka paku‘i i hooholoia maloko o ka ahaolelo lahui, i ke kumukanawai o Amerka Huipuia, ma ka la apopo, e kapu loa ai ke kuai ame ka hoohanaia o ka waiona ma Amerika holookoa, me ka oi aku hoi o ka paakiki me ka puikaika ame ke ku-e maoli ana i ke kanawai.

Ua manao kekahi poe lehulehu o Hawaii nei, o ke kanawai hookapu waiona a Sheppard ame ke kanawai hookapu waiona no ka wa kaua, he mau kanawai ikaika loa kela i hanaia, no ka waiona, eia nae, ua hapa iho ke kakau-ha o ia mau kanawai a elua, imua o ke kanawai hookapu waiona lahui, e hoomaka aku ai, ka mana ana ma ka la apopo, ka la 17 o ka mahina nei o Ianuari, 1920.

Ma keia kanawai hookapu waiona lahui, aole wale ia e hookapu a e papa ana i ka hana, ke kuai, ka halihali, ka hoouna, a hookomo ana mai, me ka malama ana i ka waiona; aka e kau pu ana ia i ua hoopa‘i kauono maluna o ka poe apau e ku-e ana i ke kanawai.

Ma ka olelo a ka poe apau i ike a kamaaina i na kanawai hookapu waiona lehulehu i hooholoia ma kela ame keia wahi like ole ma Amerika, o keia kanawai hookapu waiona lahui, ka helu ekahi o na kanawai oi loa o ka ikaika i hanaia, me ke kau pu ia ana hoi o na hoopa‘i ko‘iko‘i.

O kekahi mea e hana ana a kuai hoolilo aku i ka waiona, ke pili ka hewa iaia, e kauia no ka hoopa‘i ma ke dala maoli, aole e oi aku i ka huina o hookahi kaukani dala, a i ole e hoopaahaoia oia, aole e oi aku i na mahina eono.

Ina e loaa aku ana i na kanaka o ke aupuni, ua hanaia ka waiona maloko o kekahi hale, e kaa ana ia hale malalo o ke aupuni, a e kuai hooliloia aku ana i ka poe makemake mai, kow wale no, a maopopo ole i ka on a nona ia hale, no ka hanaia ana o ka waiona maloko olaila.

Ina hoi maluna o kekahi kaa otomobile i hopuia ai ka waiona. no ka halihaliia ana mai kekahi wahi a i kekahi, e hopu pu ia ana kela kaa otomobile e na kanaka o ke aupuni, a kuaiia aku i ke akea kela kaa, o ka mea wale no e pakele ai o kela kaa, o ia ka hiki ana i ka on a, a i ke kiakaa paha ke hooia mai, aole i maopopo iaia ke ano o ka hoea ana o ka waiona maluna o kona kaa.

No ka hooko ana aku i keia kanawai hookapu waiona lahui, ua ili aku ke ko‘iko‘i maluna o ke keena o ka oihana o na loaa kuloko maanei nei, ka huli ana aku i ka poe hakihaki kanawai apau, a waiho ae i ka loio Amerika, no ka hopu ana i ka poe hakihaki kanawai, a hoopii aku hoi imua o ka ahahookolokolo federala.

me ka hilinai ole ia Amerika kahi o ke dala i loaa aku ai lakou.

O ka manao o Mr. Sunday i hoike ae la maluna e pili ana ia Iapana ame na Kepani oia ka manao o na miliona kanaka maloko o Amerika ana i halawai aku ai me lakou oiai oia e kaahele ana no ka hai ana aku i ka Euanelio a Iesu Kristo mai kekahi kulanakauhale a i kekahi.

"Elike me ka kela poe e ike aku nei aole o lakou manaoio iloko o na olelo hoohiki a ke aupuni Kepani e hoihoi hou ia ae ana ka Anemoku o Shantung ia Kina, ua hookahuaia keia manao mamuli o na mea i ikeia i ka wa i hala, a pela hoi ko Iapana manao ame kaua i hana aku ai ia Rusia, Korea ame Kina, wahi a Mr. Sunday. He hilinai na kanaka Amerika i na Pake, no ka mea ua manaoio na Amerika he hoaloha ia no kakou, aka no na Kepani he kanalua lakou no ka mea ua manao lakou o ke ano o na Kepani oia no ka lawe pau loa na lakou me ka haawi ole mai i kahi mea, a na ka hopena o ka hana e hoapono, oia hoi, ma kekahi olelo ana ae ua hana na Kepani maluna o ka loina o ka ikaika oia ka pono, a ua hoololi ae kakou i kela a‘o ana ma ka olelo ana ae o ka pono oia ka ikaika, a e hoopakele kakou ia loina.

"E hoomauia aku ana paha ka noho aloha ana o Amerika ame Iapana, no kekahi manawa loihi elike me ia i nei manawa, a i ole e kaua aku ana paha ma nei mua koke iho, aia ia i ka Iapana noonoo ana." wahi a Mr. Sunday. "Aole o Amerika i lawe iki i kekahi keehina ma kekahi ano e hoalaia ae ai he kaua mawaena o na aupuni a elua. Aole makou e kuoe hele aku ana mawana o na lahui me kekahi haawe maluna o ko makou poohiwi no ka nana ana aku no ka hakaka, aka in a no ke ala i‘o mai o ka hakaka, he malama mau makou ia makou iho, a ua haawi aku i na waiwai i uku mua ia ka ukukaa."

HE PULE KEIA

NO NA HANAPILI

I KA HOOMAKAULII

Makemakeia na Mea Apau ma

Amerika me Hawaii Nei e

A‘o i ka Pakiko Ana

KUAHAUA O C.P. IAUKEA

NO KEIA HANA POOKELA

Mahalo Nui Oia na Kanaka ke

Komo Iloko o na Hana Pakiko o ke Ola Ana

No ka pule holookoa, e heomaka ana mai ka la apopo aku, ka Poaono, Ianuari 17 ahiki i ka Poaono o keia pule ae, Ianuari 24, e hooliloia ana ia pule holookoa i pule hoomakaulii, aole wale ma Amerika holookoa apuni, aka ma Hawaii nei pu kekahi, a na makemakeia na makaainana o keia Teritore e hoao i ka hoomakaulii ana, ma na ano apau i pili aku i ke ola honua ana.

Ua ala mai keia manao e hoomakaulii mamuli o na mea oiaio i hoomaopopoia, o ia ka uhauha maoli o kekahi mahele o na makaainana, a mamuli no hoi o ka maa ole ia mea he hoomakaulii, malia ma ka hoomaa ana aku i keia hana, e lilo aku ana ia i kumu alakai no ka nee ana aku o ke ola ana o na kanaka.

Aole he olelo ana no ka poe i maa ia mea he hoomakaulii, ua palekana lakou maluna o ka pilikia, aka no ka poe i maa ole, ua pilikia maoli lakou iloko o keia manawa pipii o na meakuai o kela ame keia ano.

No ka hoeueeu ana aku i na manao o na makaainana o keia Teritore, e a‘o i ka hoomakaulii, ua hoopuka ae nei ke Kokua Kiaaina Curtis P. Iaukea, he kuahaua, e kono ana i na mea apau e hoao e lilo i poe hoomakaulii, ke alahele hookahi wale no e palekana ai, mai na auwe mai, a e loaa ai no hoi ka noho ulakolako ana.

Penei iho na olelo o ke kuahaua a ke Kokua Kiaaina Curtis P. Iaukea:

Mamuli o kekahi manao hoeneu i hoalaia ae e loaa he hoomakaulii ana iwaena o na kanaka o Amerika Huipuia, ua hookaawaleia ae na la mai ka la 17 aku o Ianuari, 1920, ma ke ano he Pule Hoomakaulii Lahui, he manawa ia e kukuluia mai ai imua o na kanaka Amerika ka waiwaiio i hoomaopopo ole ia o na hana hoomakaulii iloko o na oihaua a ma na home.

Aole i hoomaopopoia ka pono ame ka pomaikai o ka hoomakaulii ana iwaena o kekahi heluna nui o ko kakou lahui kanaka, a ke pahola uei kekahi manao hoeueu ikaika apuni ka lahui, e hoohuli ae mai ka noho hoomaunauna a uhaai wale ana, a e hoomaamaa aku i ka hoomakaulii ana. O ka haawina a‘o ame ke kumu alakai i hanaia e na aina kahiko, i lilo i mau hoa hui no kakou, ua hiki ke uhaiia aku me ka holopono loa, ma kahi e pili ana i ka hoomakaulii oiaio, na oihana mikala ame ka noho hoomakaulii ana o na kanaka he mau miliona o ko kakou aina.

No ia kumu, Owan o Curtis P. Iaukea, ke Kokua Kiaaina o Hawaii nei, ke kaulea aku nei i na kanaka o keia Teritire e hoomanao i ka Pule Hoomakaulii Lahui, mai Ianuari 17 ahiki i Ianuari 24, me ke komo pu o keia mau la a elua, a ke hoeueu ikaika aku nei au i kela ame keia kanaka, wahine ame keiki maloko nei o keia Teritore, e noonoo me ka akahele ame ke kui‘o, iloko o kela manawa, no ka hoomaa ana aku i ka pakiko, ka hoomakaulii ame ka hoohana akahele ana, i wahi e paleia aku ai ka hoomaunauna wale, a e hoahu i kekahi hapa o ka lakou mau loaa, no ka la o ka pilikia e hoea mai ana ma keia mua aku.

I hoike no ka oiaio o keia mea, ke kau nei au i ko‘u lima ame ka hoopili pu ana mai i ke Sila Nui o ke Teritore o Hawaii.

Hanaia ma ke Kapitala, Honolulu, i keia la 10 o Ianuari, A.D. 1920. CURTIS P. IAUKEA.

NUI NA MOKUEA BEBE I NEI MANAWA MALOKO O ENELANI.

LONDON, Dec. 21. - Elike me ke au o na otomobile nunui i ukaliia mai ai e na kaa otomobile liilii, pela no hoi na mokuea nunui i ukaliia mai ai a @a mokuea liilii i kapaia na mokuea bebe. Maloko o na paka, na ulunahele a ma na wahi oneanea apau e ikeia aku ana na mokuea liilii e lele mai ana ma na wahi apau o Enelani.

Hookahi o keia mau mokuea a i kapaia "British Crow" he 220 paona ke kaumaha a na aneane aku e like ka mama o ka lele ana me ko na mokuea nanui. He mokuea hou aku no i kapaia "The Pocket Airplane," no kona uuku loa ua hiki no i ke kanaka ke ana i kona mau eheu me na kikoo lima. He umi kumamaono kapuai kona loa a o ka inoa o kona mea nana i hana o Austin Whipple, a wahi ana, ua hiki i keia mokuea bebe ke lele i kanaiwa-kumamaono mile i ka hora. O ka mea ano nui me keia ano mokuea ua hiki loa ia ke opiopiia a hookomo iloko o ka pahu, in a no ka manao e lawe aku ia mokuea i kekahi wahi okoa.

O na kanaka Palani pu ka kekahi e kapili mai la i mau mokuea bebe. He mokuea kekahi e hanaia mai la e kekahi hui hana mokuea Palani he oi iki aku mamua o ka umi-kumamakolu kapuai ka loa, he elua kapuai ke emi iho

HOOKAHI PULE

E MALAMAMAIA AI

KA HOOMANAO

E Lilo Ana ke Kenekulia o ka

Hoea Ana Mai o na Missio-

nari i Mea Ano Nui

E KIPA NUI MAI ANA NA MALIHINI NO HAWAII NEI

Ma ka Mahina Ae Nei o Aperila

e Malamaia Aku Ai na

Hana Hoomanao

No ka piha ana he hookahi haneri makahiki, o ke kipa mua ana mai o na misionari i Hawaii nei, e hooliloia ana he hookahi pule holookoa, no na hana hoomanao, maloko nei o keia kulanakaohale, e hoomaka ana mai ka la Sabati aku, Aperila 11, ahiki i ke Sabati. Aperila 18, e hoea mai ana.

O keia kekahi o na hana hoomanao ano nui loa ma ka moolelo o Hawaii nei, no keia kumu, e akoakoa mai ana na kahunapule ame na elele o na ekalesia, o ka hoomana makua no Honolulu nei iloko o kela mau la, pela hoi na haumana o na Kula Sabati apuni keia Teritore, na Ahahui Hooikaika Kristiano, ame ka lehulehu apau, no ke komo like ana iloko o na hana hoomanao.

E hoea pu mai ana na malihini mai Amerika mai, aole wale no, o ka poe i kuleana maoli iloko o ka papa hoonohonoho o na hana o kela mau la, aka o ka poe makaikai pu kekahi, i ake e loaa ia lakou he ike no na mea e hanaia ana maanei nei na hana hoi a lakou i ike ole ai, ma kekahi wahi e ae o ka honua nei.

No ka hoomaikeike ana aku, ma ke ano nui i na mea e hanaia ana no kela pule holookoa e ikeia no ka panakuhikuhi i hoomakaukauia e na komite, malalo iho nei penei:

Papakuhikuhi hana haneri makahiki o ka Misiora Hawaii, Aperila 11-18, 1920.

Sabati, Aperila 11-"Na Hoomanao o ka wa i Hala." E malamaia ana na anaina haipule maloko o ua luakini lehulehu, o ka poe haiolelo ma ia la, mai Amerika mai.

Poakahi, Aperila 12-"La Hoakoa koa." Na hoomanao no ka lele ana ae o na misionari ma Kailua, Mokupuni o Hawaii. Akoakoa na Keiki a na Misionari ame ka aha ike. Ma ke ahiahi iho, ke ikeia he mea pono ia, alaila e malamaia ana he mau hana hoikeike.

Poalua, Aperila 13-Ka la o na Hana Hoikeike. Ma ka hora 9 a.m., hui no ka ho Amerika ana. He haiolelo maluna o ke kumuhana ka hoonaauao, o ka Peresidena Henry Suzzallo, o ke Kula Nui o Wakinekona, Seattle, ka mea haiolelo. Ma ka auwina la, he mau hana hoikeike mawaho o Punahou-"He kenekuria o ke ola Kristiano ana ma Hawaii." Ma ke ahiahi, he hoikeike no ka Hikina, "He Hookahi Kaukani Makahiki i Hala," na na Haumana o ke Kula Kiekie Mills.

Poakolu, Aperila 14-"La Hoonaauao." Hora 2:30 p.m. hui nui o ka poe iini ma na mea pili hoonaauao. Haiolelo-"Heaha la ka kakou mau kula e a‘o ai?" O H. B. Wilson, ka lunakula nui o na Kula o Berkeley, Kaleponi, ka mea iaia ka haiolelo. Haiolelo-"He Kikowaena ke Kula," o ka mea haiolelo o ka Peresidena Aurelia H. Reinherdt o ke Kula Kiekie Mills, Okalana, Kaleponi. Hora 8 p.m., halawai maloko o ka Luakini o Kawaiahao. Haiolelo, "Ke ano e lilo ai i Poe Amerika," na ka Peresidena Henry Suzzallo, o ke Kula Nui o Wakinekona, Seattle.

Poaha, Aperila 15-Halawai nui o na Wahine Maloko o ka Luakini o Kawaiahao, hora 9 a.m. Haiolelo-"Ke Kahea o na Hana Makaaainana i na Wahine Amerika," na ka Peresidena Mary E. Woolley o ke Kula Kiekie o Mount Holyoke, Hadley Hema, Makekukeka, e haiolelo. 3:30 p.m., ka‘ihuaka‘i. Hora 8 p.m., hui nui o na makaainana maloko o ka Luakini o Kawaiahao. Haiolelo-"O ka Olelo o ka La Apopo no Keia La ma ke Ola Makaainana Ana," na Henry Van Dyke, D.D., L.L.D., o Avalon, Princeton Nu Jese, e haiolelo.

Poalima, Aperila 16-Ka la no Hawaii. Hora 9 a.m., ka‘ihuaka‘i o na haumana Kula Sabati. hora 12 m., luau mawaho o ka Paka Hoomanao ma Waikiki. Auwina la, auaukai ma Waikiki. Hora 8 p.m., hookuku himeni mawaena o na Papa Himeni mai o na Mokupuni o Hawaii, Maui, Molokai, Oahu, ame Kauai.

Poaono, Aperila 17-La o na Hana Hoohauoli. Hora 10 a.m., hoike o na Kula Sabati Auwina la, heihei au maloko ae nei o ke awa, e komo ana o Duke Kahanamoku, ame na moho heihei ae e ae.

Sabati, Aperila 18-Mau haiolelo pili hoomanao malokoo na Luakini o ka poe haiolelo, o ia ka poe mai Amerika mai.

Poakahi, Aperila 19-He mau lealea heiehei au maloko ae nei o ke awa no ke alualu ana i ka inoa moho.

i ko ka mokuea bebe i hanaia ma enelani ka "British Crow." He enekini kona i hanaia i like me umi lio ka ikaika hoonee a he mama lele kona o kanaono-kumamalua mile i ka hora a he hiki iaia ke kuu iho i ka honua @e ka mama lele o iwakalua mile i ka hora. O ka averike kumukuai liilii o keia mau ano mokuea bebe mai ke $1000 a i ke $1200 o ka mea hookahi. He hoea mai koe o nei ano mokuea i Hawaii nei.

HANAIA KEKAHI

KARAIMA KU I

KA WELIWELI

Houia Ekolu Mau Kepani i ka

Pahi ma Waipio Ae Nei e

Kekahi Kepani Ona

MAOPOPO OLE KE KUMU

NUI O KELA HANA KARAIMA

Pau Kela Mau Kepani i ka Make

me ka Lawe Ana no o ka

Limakoko i Kona Ola

Malalo ae nei o Waipio, Ewa. ma ka po o ka Poakolu, o ka pule aku nei i hala, i hanaia ae ai he karaima ku i ka manaonao, e kekahi Kepani o Yosi Tokumaru ka inoa, ma ka hou ana i kana wahine a make me ka pahi, pela pu hoi ka hou ana aku i kekahi Kepani okoa o Kenji Kazutoku Mori, i komo mua iloko o ka oihana koa, me ka pahi a make no, a o ka hope loa, o ia no ka lawe okoa ana ae o kela Kepani i kona ola iho, ma keoki ana i kona nuu, me kela pahi hookahi no ana i hookau aku ai i ka make maluna o kela poe ekolu.

O kahi i hanaia ai o kela karaima ku i ka weliweli, maloko no ia o ka home o ka mea pepehikanaka, ma Waipio, e kokoke la i Manana, a maloko hoi o ka apana o Waipahu, a o ka moolelo e pili ana i kela pepehikanaka, ma ke ano nui, penei no ia:

Ma ke ahiahi o kela Poakolu, ua haalele iho la ka mea pepehikanaka i kona home, aole oia i hoi koke mai ahiki i ka hora umi-kumamakahi o kela po, a maloko hoi o ka hale kana wahine, ke Kepani i komo ai iloko o ke koa, ame kekahi wahine Kepani okoa aku.

Ma ka oleloia, i ka hoi ana mai o kela Kepani, ua inu oia a on a i ke rama, a iloko o na manao luhia o ka on a, e hana ana maluna on a, ua hoomaka aku la oia e hou i kana wahine i ka pahi ahiki i ka make ana, aole nae malaila wale iho la no pau kana hana, aka huli ae la oia ia K.K. Mori, a hou aku la i ka pahi, a ku ma ka puuwai, o ka make no ia.

He keu no hoi i ka make ana aku la o kela mau mea elua, malaila iho la pau kona manao inaina, aole nae pela, iaia i ike aku ai i kekahi wahine okoa, maloko no o ka hale, ua hou aku la oia iaia me kela pahi hookahi no, a no kona manao ua make, ia wa i hoomaka aku ai e holo, eia nae aole i make kela wahine, i ka manawa i hoea aku ai o ua kokua, a iloko o ke kulana kupilikii i hoihoi awiwi ia aku ai oia noloko o ka halema‘i ma Waipahu.

I ka hoea ana mai nae o ka poe e noho koke ana ma kela wahi, no ka hale i hanaia ai o ke karaima, ua holo iho la ka mea limakoko, ua huliia nae oia mahope mai, a loaa aku kona kino make e waiho mai ana iloko o ka mala-ko, ua moku ka puu i ka pahi.

O keia kekahi o na karaima pepehi-kanaka ku i ka menemene ole i hanaia, a o ke kumu nae o ke ala ana mai o kela hana puuwai eleele, aole he mea i maopopo, no ka mea ua pau loa ka poe maloko o ka hale hookahi i ka make, aole he mea i ola mai, no ka hoike ana ae i na kumu o ke ala ana mai o ka manao pepehikanaka.

HOEA I HAWAII NEI KA ONA NO-

NA KA WAIWAI I AIHUEIA

Mahope iho o ka haalele ana aku o Mrs. Orchard ame kana kane E. O. Orchard ia Kapalakiko no Honolulu nei ma ka Mokuahi Matsonia ma ka pule aku la i hala oia ka manawa i paa mai la i ka hopuia o kekahi kanaka hana ma na uwapo o Kapalakiko, o Paul Kristen ka inoa, e kekahi makaikiu, a hoopaaia aku maoko o ka halepaahao no ka hewa aihue. Hookahi kaukani dala kona bela i kau ia mai e ka aha, nolaila oiai o Mrs. Lucille Orchard e makaikai ana i ka hana a ka pele ma Kaluaopele ke hana mai la na makaikiu ma Kapalakiko ma ka huli ana e loaa kekahi mau ike no kahi o ke kanaka i noho ai nana i aihue na waiwai makamae a Mrs. Orchard no lakou ka waiwaiio he $30.000.

Ma ka la 11 o Sepatemaba 1919 i aihueia ai keia mau waiwai, $1200 ma ke dala pepa a he $30,000 ka waiwaiio ma na mea gula a me na pohaku momi, mailoko aku o ka rumi moe o Mrs. Orchard maloko o kekahi hale ma ke Alanui Orange, ma Los Angeles.

He mau la kakaikahi mahope iho o ka aihue ia ana ua hoikeia ae e ka makuahine o Paul Kristen i na luna aupuni ma Los Angeles ke kulike loa o na hoakaka a Mrs. Orchard no na waiwai i aihueia me ka aihue i hanaia e Kristen. Ua hooiaioia ko Kristen nakiikii ana ia Mrs. Orchard a paa o kekahi noho ame ka hoopiha ana i kona waha me ka welu mahope o ka lawe ana i na waiwai makamae a Mrs. Orchard me ka waha o ka pu panapana.

O keia malalo nei ka hoakaka a ka Nupepa San Francisco Examiner o Ianuari 2, a e olelo ana penei:

"Mamua aku o ka hanaia ana o ka aihue ua komohia o Mrs Orchard iloko o kekahi kipu i ku ai kana kane. E. O. Orchard, ma ke poo, a iloko o kela manawa i aihueia ai na pohaku makamae i hoolaulea houia laua. Ua hoopii ae o Orchard ia Lloyd no ka

HOOLE HOU IA

KE KOI UKUHANA

E NA ONA MAHIKO

No ka Elua o ka Manawa i Hooko

Ole la ai ka lini o na Lima-

hana Kepani Uniona

MAOPOPO OLE KA MEA A NA

KEPANI UNIONA E HANA AI

Pane na On a Mahiko i na Kumu e

Hiki Ole Ai ke Hookoia Aku

ke Koi a na Kepani

No ka elua o ka manawa i hoole mai ai na on a o na hui mahiko ma Hawaii nei, i ke koi hoomahuahua ukuhana a na limahana Kepani uniona o Hawaii, elike me ka pane i loaa ae i na alakai o kela ahahui ma ka Poakolu nei, he hoike ana mai hoi, i ka paa o ka manao o na ona mahiko, e u maluna o ke kahuaka-hiko a lakou i hooholo ai, no ka hoole mau ana mai i na koi a nahui uniona maanei nei.

Mamuli o keia hooko ole ia ana o ka iini ame ka makemake o ka hui uniona o na Kepani, aole i maopopo ka mea e hanaia aku ana e na limahana o na mahiko, e hoala aku ana paha lakou i ka olohani, elike me ka lakou i kahea ae ai me ka leo nui, ma ke ano hooweliweli, a i ole, e maliu aku ana paha i na hoakaka a na on a mahiko, no ka hiki ole ke aeia mai @@ lakou mau koi.

No kekahi mau la ae nei i hala, ka noonoo ana o na on a mahiko i na kumu koi hoomahuahua ukuhana a na limahana Kepani, o ka waiho ana aku imua o lakou, no ka elua o ka manwa, a mahope iho o ke kuekaa ana ma na ninau apau i pili aku i kela mau kumu koi, akahi no a hoea mai i ka wa e loaa ai ka lakou pane, he pane hoi i hookahuaia maluna o na kumu kupono elike me ka lakou i ike ai i ka pololei a oiaio maoli.

Ma ke ano nui o ka pane a na on a o ua mahiko, i hoouna ae ai i na alakai o ka hui uniona o na limahana Kepani, e ikeia ana keia mau mea oiaio loa, e hiki ole ai ke aeia aku ka lakou mau koi.

No na mea e pili ana i ka pipil loa o na meakuai, e puikaika ai ke ola ana o na limahana, wahi a na on a mahiko, ua hoomahuahua pu ia ae na hoolilo o ka hoohana ana aku i na mahiko, e lilo ole ai ke kumukuai kiekie o ke kopaa e ukuia nei i keia manawa, i wahi e loaa nui ai ka puka ma kela oihana.

Malalo o ka loina uku manuahi iloko aku nei o ka 1919 i hala, ua loaa aku i na limahana Kepani, ka hoomahuhuaia ae o ko lakou mau ukuhana, ma kahi o ka hookahi haneri pakeneka, mamua o ka ukuhana eloaa ana ia lakou iloko o ka 1914; a na on a o ka mahiko i manaoio ai, ua lawa keia hoomahuahua ana ae o ko lakou mau ukuhana, ma o na dala manuahi la, no ka uku ana aku i na meaai pipii iloko o keia manawa.

O ka hapanui o na Kepani e hana nei ma na mahiko, he poe lakou malalo o ka aelike kanu ko, a ko loaa nei ia lakou ka ukuhana, i oi aku i ka uku o na Kepani e hana ana ma ka uku la a mawaho ae o ia uku, e loaa ou ana ka uku manuahi.

O na Kepani e ukuia ana ma kahi o ke $37.40 o ka mahina malalo o ke ana uku manuahi o ka 1919, me ka loaa he home no lakou e noho ai, he wahie loaa wale, me ka lapaau wale ia e na kauka, ua oi kela aku ka ukuhana e loaa nei ia lakou, mamua o na Kepani e noho hana nei maloko o na halekuai, a ma na keena pa‘i nupepa.

Ua hoomaopopoia ka hiki ana i na Pilipino ke hoahu i ka lakou mau dala iloko aku nei o ka makahiki i hale, ma kahi o ka hookahi haneri me kanaiwakumamaono dala a ke kanaka hookahi, a oiai ua like no ke ano ka noho ana o na limahana apua, aole na on a mahiko i ike i ke kumu o ka pilikia ana o na limahana Kepani, oiai nae o ka mea oiaio, e hoouna mau ana lakou i ka lakou mau dala i kela ame keia mahina i Iapana.

Ma ka manaoio o na on a o na mahiko, o ka loina i lawelawe mau ia, no ka hana ana o na limahana he iwakalua la iloko o ka mahin, mamuaa o ka ukuia ana aku o ka uku manuahi iaia, o ke ana kaulike wale no ia, he mea hoi e konoia aku ai kela ame keia limahana e hooikaika ma ka hana ana i loaa mai ai iaia na pomaikai, a iloko no hoi o ia manawa hookahi e lawe@ wela  aku na hana o ka mahiko, me ka ili ole aku he poho maluna o na mahiko.

HAULE KA PAHUHAO WAIHO DA-

LA I KA PAPAHELE ELUA.

I ka manawa o ka huki@a ana o kekahi pahuhao nui waiho dala no ke keena o ka oihana kaua ma ka eleweka hema ma ka aoao makai kokoke i ke Alanui Moi o ka Hokele Iana na moku iho la ke kaulahao uwea i hoopaaia ai a haule hou ka pahuhao iloko loa o ka halelua me ka nahaha a okaoka o na kua laau malalo ae o ka eleweka. Oia mau no ke ku pololei o ka pahuhao iluna i ka manawa i haule ai ilalo loa. O kahi i laki ai aole ola i poina iloko o kela ulia i maa mau ole ka ikeia. Mamua koke iho o ke awakea Poakolu nei kela ulia.

ohi ana $11.000 inisua maluna o na pohaku momi i aihueia. Ma ka Poakolu ka haalele ana aku o na Orchard ia Kapalakiko no Honolulu.