Ka Nupepa Kuokoa, Volume LVII, Number 51, 19 Kekemapa 1919 — He Moolelo no KEAKA TAZANA Ka Weli o na Ululaau Mehameha o Aferika a o ka Hoaloha o na Holoholona Ahiu [ARTICLE]

Kōkua No ke kikokikona ma kēia Kolamu

He Moolelo no KEAKA TAZANA Ka Weli o na Ululaau Mehameha o Aferika a o ka Hoaloha o na Holoholona Ahiu

N"o kela hele mau o Keaka i ka wela o ka la, me ka j>a mau mai hoi o ka mak&ni i kona kino, ua loli ae kona ili pahee aia.i, a. i ka haulaula, me ke kalakala, h'e ninau uuku l«*a nae ia maloko o ka ululaau, nōlaila aohe no a Keaka nana ae 110 ke ano o kona ili, o kana nana wale no, o ka mau o kona ola, ame kona hoohauoli ana iaia iho maloko u ka ululaau elike me na holoholona ahiu. I kekahi la nae, hoea aku la laua nei ma kekahi wahi Vahawai uuk.ii, e noho ole ai na 11100 ai kanaka, .a no ka wela ō ka la, wehe ae la o Keaka i kona pajama, a waiho aku la ma kapa o ke kahawai, me ka lele ana aku iloko o ka wai e auau ai jne Akuta, ia laua e auau ana, ike īnai 1a he mapu (ikoa aku i ka.waiho o kela lole, o kona iho mai la no i.a ilalo a lilo aku la iaia. l'a piha loa o'Keaka me ka huhu. no ke ka'.'iia ana aku la o kela lōle ona, no ka mea e olohelohe ana oia, aole ona lole, aohe nae he mea hiki iaia ke hana aku. no ka mea ua hōk> loa keba mapu, no kahi i maopo})ō ole loa iaia. O ka hoonaukiuki, a uwe iho paha ma kela wahi, aole i:o ia he mea e loaa hou mai ai kona lole, nolaila o ka hoomanawaniii wale no ka laau lapaau, a me ia olohelohe o kona kipo, i hoomau aku ai kona noho ana maloko o ka ululaau,'a ika hala ana o kekahi manawa mahope mai, ike iho !a oia 1 ka nani 'maōli ka o ka hele wale ana me ka lole ole no ka hiea aolp ana mea e noonoo ae ai, a e hoopilikia mai ai paha.i kona kiiio.

] kekahi nianaw anae, iaia e hoomanao ae ai i kona mau hoa o kd Bke an.a i ke kula ma Ladana. ua hiki ole iaia ke uumi iho i kona akaaka. ina paha e ike mai ana kela poe keiki iaia ,n£i, aōle ana e nele ko lak*ou lili niai iaia nei, .no kona' manao nae, he oi aku ka niaikai o keia ano o ke ola ana, aka nae i Ua wa e hoala niāi ai oia i ka t;oonoo, no ka noho o kēla pōe keiki iloko o ka hauoli, e luakaha ana i na inea nani a makamae, a ko lakou mau makua, e hoonuanua aku ai maluna o l'akou, e ku okoa mai ana ka helehelena kona ihakuahine im\ta oiiā, me ka hele hoi o kona mau maka, a pohina i na waimalea, no ka hu āna mai o ke aloha makua . iloko ona. , No kekahi manawa loihi keia pono hele ana a laua nei ilnko o ka hihpe'a o ka ululaau, kauoha okoa aku la o Keaka ia Akuta, e hookokoke āku lana ma.na wahi e pili aku ana i ke kai. a komo iho la na manao hoohuoi iloko o Akuta. malia paha 'ua makemāke o Keaka e hoea aku i kahi o na kanaka i noho ai, aole no hae ona ninau wale inai, aole no hoi he hoike.akii ō Ke.aka i Kona manao; aka ua alakai aku la. no nae o Akuta ia laua, ma ke komoha-na, kahi e ikeia aku ai ke kai. 0 .ke. alahele. a laua nei e kaahele ana, ma kapa.no ia o kekahi muHwai, no ko lauā manaō, ma ka'hahai aha i kela inuliwai, e aku ana laua i. kahakai. I kekāhi la nae. oiai<il6 lalLta ē hele malie a-na, hoea āku ia laua nei i kekahi wahi kauhale i nohoia e na kanaka Paele, e paahi ana na kamalii ma kapa oka muliwai; i ka ike aua aku o Keāka i kela poe kamalii Paele ua hoopiha loa ia mai la oia me ka hauoli. Ke aneane aku nei keia e piha ka elua maliina o kona noho āna iloko o ka ululaāu, o keiā ka manawa mua loa apa i ike ai i kekahi kanakā, a elike me ke ano inau o na keiki opio, kā piha olioli ke ike aku i ka paam' mai o kekahi poe kamalii. ua loaa koke ia Keaka kela olioli, me ka olelo ana iho iloko ona, he hookahi no mea nana i han.a ke kanaka nolāila aole he like ole o na keiki Paele, me na keiki ili keokeo, e heie ana oia e paani pu me kela poe keiki. Me ke kukakuka mua ole mai a loaa ka ae ia aku e Akuta. no ka pono o ka hele ahā aku e auau pu me kei'a poe keiki. oka hoomaka aku la no ia o Keaka e hele, ua-paa āku la nae kekahi lima i ka hopuia e Akuta. me ke kaohi ana mai iaia ihope, aole e hele aku e hoikeike iaia imua o kela poe kelki. adfē nae he hoolohe mai o Keaka, aka h'olo aku la oia me ka piha olioli, me ke kahea ana 110 hoi me ka leo nui. mehe mea la e olelo āku āna, i hookahi ko lakou auau like ana. N'o kela leo nui o Keaka e kahea āku ana, ua huli ilke mai la na poo apau o na keiki e auau an.a, a i ka ike ana mai i keia keiki malihini loa, a lakou i koho iho ai, e holo aku ana paha e hoopoino i'ko lakou mau ob, ua noke ae la ua poe keiki nei i ka uwa me ka leo nui, a holo āku la no kahi ō ko lakou mau hale e ku mai ana me ka piha } maka'u, me ka uwe kapalili ana hoi o na keiki liilii, a oiai o na makuāhine no kekahi i hele pu mai me lakou, he hookahi ko lakou holo like ana, e kahea āna i ka lakou mau kane. no keia keiki malihini. ITe manawa pokole loa mahope iho o ka nalo ana aku o nakeiki aine na wahine iloko o ka pa laau manoanoa e hoopuni nna i ua kauhale nei, oili mai la he poe kanaka Paele, i iako rne na pua ame ka lakou mau pana, e paa ana hoi kekahi poe me na ihe ma n.a lima, me ka makaukau e hoolele mai maluna o ka mea nana i hookāu aku i ka weli maluna 0 na keiki āme n'a wahine. 1 kā ike ana aku o Keaka i kela poe kanaka ka iakou mau meakaua, i makaukāu e hoolele mai oia nei, ku iho la oia i kahi hookahi, nalohia aku la no hoi ka nnnoaka o ka olioli mai kona helehelena, aku, no ka mea ke lit)!o pololei niai la kēla poe kanaka Paele imua ona. me ka noke ana i ke kamailio ma na oleio i hiki ole |aia ke hoomaooopo aku i ka maiTflo. Aia o Akuta ke noke aku la ike kaheā ia Keaka, e holo no ka palekana o kona ola, māmua o ka hoea ana mai o kela poe Paele, a pepēhimai iaiā. I kinohi, aōle he maliu aku o Keakā f ke|a kauoha a. kona hoalōha, aka ke ku malie no oia i kahi hookahi, me ke kau āMa aku i kona maii lima iluna. he hoailoha hoi e kānoha āku pna i na Pāele, e ku āku, a kahiailio okoa aku lā \na olelo makuahine. he hoaloha oia no lakou, a uā makeiiiake wale ho oiā e paam me na kamaiii. he.aha naē ia mau olelo i kela poe Paele, no kā m'ēār, aolē he hookāhi huaolelo b ka olelo Beritahia a lakou i fTnadpopo, o kā lākou ikoho iho ai, he opio keia i hoeā āku no ka hōōpilikiā 'Ana i na kainalii āme na wahihe, ā'o ka pane ma ko lakou aōaō», o ia no ke kna ana mai he māu pua lehulehu, o kāhi nāe o ka laki. aole he hoōkahi o kela, mau pua i komō mai iloko o Keāka, akā ua pa mai no i koha kino. a pāhi'a aku IA-mai iaia aku, mamhli no paha o* ka māk'emake ole o kela poe.e hoopoino niaoh mal Ike ola ō v kā ōpiō, āote nae o Keāka i ike aku Ika manao iloko o lakou. .. Xo kela pa ana mai o koha kiho i na pua, a hui pti īho no Hoi-me ka ike aku i kela poe kahaka Paele. me na lako kaua, hele mai lā o Keāka a pi ika lena, Ina no kona hoomāu akuj ike ku āha māīāilā, ē make ana oia, ā elikē 'me kana 1 ho6-j hoka aku ai i ka liona wahine, pēlā'no oia e hoohoka pn aku ai i t>ōe nolailā huli !a ?ia «hone. a h ™ m a ka t aku la'e holo tfi& i ike ai & Aktmr ā'Hoko o ka ma- ; uawa pokole lōā, aia laua a elua iluna oke kumulaau, mej £ ttcn 1 * J i "

ta hookikina ana aku o Akuta ia Keaka, e holo laiia. nie jka mama apau e hiki ania i ko laua m'au wawae ame na lima ke" hopu aku i na lala o na kumulaau, no ka mea aole a laua lako kaua e hiki ai ke ku mai .a paio me keia poe kanaka; ua lako kela poe me na meakaua, ina no ka ike aku ia laua, e kiia aku ana i ka pua, ā e kiolaia āku ana i ka ihe, nolaila he hana paakiki ko laua pakele ana mai ka make aku. 1 -nae, ua'hoolohe aku o Keaka i ka hookikina mai n Aknla iaia. aka i ko laua mamao ana aku i kahi e, ua aka--kuu mai la ka t hele ana a Keaka maluna o na kumulaau, na' ka mea ala mai la ka inaina ame ka huhu iaia no k'ela poe. kanaka Paele. a ua makemake oia e ku aku a paio me lakōu. Ke nana la oia i kana maii meakaua, o kona mau lima wale no ame kona mau niho, he mau meakaua e poino. ole ai kona ma uenemi; nolaila luliluli iho la ke poo o ua keiki nei, a oleln ae-la, ina he mau meakaua kekahi me ia, aole oia i hooo no ke ku apa aku imua o kela poe kahaka e paio ai; no ka mea he maikai wale no hoi kana inau ōlelo i kamailio aku ai ia likou, he ino mai nae ke panaiia mai e oa kanaka Paele. "(Ja hiki hoi, manao ana oukou c kena poe kānaka, e holo ana au no ka inaka'u ia oukou, aole loa pela, e kakali ana'au, 0 ka loaa he manawa mnikai e lōaa atia ia'u, lia hiki loa i keia mau.lima pepehi i kekahi o oiikou a make." i hooho ae ai o Kenka/me ka mau 110 o kona hele malie maluna o nakuinulaau. Ke lohe la no oia i na leo nwa o na kanaka Paele, e holo inai ana mahnpe ona, a<»le nae he nana iki o kela poe kanaka iluna o na kumulaau. mamuli o ko lakou noonoo ole, he hiki i kela kanaka opio ke hele elike me na mapu, o ka lakou i manao ai, ua holo maoli no oia me kona mau wawae maluna n ka honua. Mamua pono aku no o kahi a kela poe Paele e hele ai. malaila no o Keaka e hele ai. \No ka inile hookahi paha kela noke ana inai o na k.anaka Paele i ka huli i ka lakou pio me ka loaa ole, alaila huli hoi" hou aku la ua poe nei ihooe, no kahi i ku ,ai o ko lakou mau hale. Xo lakou hoi ka huli ihope, ua ku honua iho la o Kea!:a, a ukali mai la maliope o kona mau enemi. Aohe ikeia aku o Akula. ua holo m.aoli no oia me ka maka'u i na pua a nakanaka Paele, me ka manao nei nae, aia o Keaka mahope aku ona kahi i hookolo ai, aole no he noonoo .akii o Keaka no kona hoahele, aia ke kau nui ana o kona inaiiao maluna o kekahi o kela mau Paele, ina no ka hele hookahi o kekahi o lakou, e make ana iaia nei, a e kailiia mai ana kana mau meakaua eia. Xo kekahi manawa loihi keia hahai hele ana a Keaka i na Paele, maluna o na lala laau. me ko lakou ike ole mai, a i ka hoea ana nae ma kekahi wahi alanui oloJi, e hiki ole ai ke hele puuluulu, ua haule hope aku la he hookahi Pāele o lakou, nolaila iho malie mai la o Keaka mailuna mai a i na' lala laau haahaa, o ka Paele no malalo e hele la, a malnna pono ae 110 o Keaka kahi i hele ai. I ka mamao loa ana aku o ka nui o na Paele imua, a kanwale loa mai la lioi kela Paele mahope i kalii e, o ka lele iho la no ia o Keaka mailuna mai b ka lala laaii, a kaii pōnoāna maluha o ke kua o ua Paele hei, a na ke kauinaha o kela ■ haule ana iho, ua hina aku la ka Paele ilalo, a paa koke ak=u la no ke kania-i i na lima wikani o ka opiio. K.e noke la, ua Paele nei i ka oni, nie ke kupaka an.l i wahi e kaawale ae ai o Keaka mai iaia ae, he ole nae ka makili ae o na uinii aha a keaka i kona kania-i, laWa ole aku la i kona mali lima, nanahu okoa iho la kon%mau niho malun<i o ka hono, o ia noke ae ka Paele i ke kupaka me ka ikaika ahiki i ka waiho 1010 aha o kona kino, no>ka mea ua pio iho la'ka oe ahi, tia pau hoi ka oe hana, ike keiki a Ta/ana, ka weh' o na ululaau mehameha kanaka ōle o Aferika.< J ka ike. ana o Keaka, ua niake kekahi o kona-mau enemi, hapai ae la oia iluna a ka'ika'i aku la noloko o ka nahelehele, no kona hopohopo, o huli mai au.inei ka nui o na Paele 1 ko lakoū wa e ha'oha'o ai i ka nalow'ale o kō lakou hoa. laia ma kahi ana i manao ai, aole e ikeia aku e n.a Paele, ku ae la oia iluiia a pōlōlei, keehi aku la hōi i kekahi wawae maluna o k.a umauma o kana pio, leha aku la kana nanaana iluna o ka lani, aole nae he hookahi huaolelo i puka aē mai kona waha aku; aka aia nia kona helehelena kekahi hiona e hoike mai ana i kona piha me ka uahoa, no ke kaa ana o ka lanakila ma kona aoao, maluna o kona enemi. Nolaila el<a makamaka.heluhelu, o keia iho la ka mua lōa o ka mea a Keaka i lawe ae ai i ke ola mai iaia mai, i pana'i no na mea a kela lahui I'aele i han.a aku ai maluna ona, no(aila i keia nee ana ku o kon,a moolelo, e komo kukonukonu aku na oia iloko o ke olā ana o na k.anaka hihiu. i hoolilo i na ululaau i kahua no ka hookelakela ana-i ko lakou ikaika me ko lakou koa.

MOKLWA VII. 0 ka hele hoi i.a o Al<uta a hala kekalii wahi mamao, i huli inai kona hana ihope, aole ona ike mai ia Keaka i ka hele aku, nolaila huli hoi niai Ia oia me ka manao, ua p<jino paha kona hoaloha, aole nae i loihi loa ia wahi ana o ka holo ana niai, ike niai la oia ia Keaka e hele aku ana, a o k.a mea nana i hookahaha loa aku i manao, e paa aku an.a o Keaka, I kekahi ihe ma kona lima, a mahope hoi o kona kua, he pale WiUi nui, a nia kona puhaka e kilepalepa ana kekahi pa-u, me, kekahi pahi i hopkomoia iho ma ke kuapo, a ma kona mau •>u]ima, a ma na wawae, e paa aku ana he mau kupee keleawe, elike me ka Akuta i ike ai i na l&hui Paele apau. 1 kela ike ana aku o Keaka ia Akuta, awiwi aku la oia a ku ana iniua o kona alo, a hoikeike aku la i kana ni.au wai* wai. Me ka manao haaheo ilokt) ona, i kuhikuhi pakahi aku li oia i ka hana a kela am-e keia o na mea ana i lawe maj a/ mai ka Paele mai, me ke kaena ana hoi i kana mea. i hana aku ai a kaa mai ka lanakila iaia, me ka lilo pū ana mai o kela mau meakaua. i makaukau a i lako non.a, no kona ola ana aku maioko o ka ululaau. "Me kuu mau lima nei, ame na niho i loaa ia'u, o ka'u mau imeakaua wale no ia i pepehi ak ūai a make, ka ona nona keia mau waiwai. Ua makemake au e hoolilo aku i kela poe 1 mau hoaloha no'u, aka ia lakou nae i iioolilo mai « »a u i enemi no lakou, e mau aku ana.ko-'u hoowahawaha ! kela lalui! k.anaka, ma na wahi apau a'u e ike hoii aku ai i kekahi o lakou. Ua lako nae au i ka meakaua i keia manawa, me keia mau mea, aole a'u maka'u hou ah.a i ka liona, a , , oe e ea » ™ai keia manawa aku, ona kanaka ili keekeo, anie ha m.apu o kou lahui, o lakou wale no ko kaua mau hoaloha, mawaho ae o lakou, he poe enemi wale no iio u. " lloko o keia mau imahina elua o ko'ii noho pu ana me oe e kaahele ana iloko o k.a ululaau mai kekahi wahi a i kekahi ua loaa mai ka ike ia'u, he enemi wale no na mea apati e halawai aku ana me kaua, me keia māu lako auanei,;, ua hoomaalahi loa ia mai ko kaua huli ana akii i ai na kaua, a ua hiki no ia u ke kaena *e, na kaUa e kaahele oloko o J«?ia nlulaau, mai kēkahi kihi o ka aina a i kekahi kihi, me ka maka U ole ia mea he make." Mahope iho o ko laua kaapuni ana i kēla kauhale o na P*ele;Ynaillina mai o na kumulaaU, haalele iho la laua nei i kela wahi, a kaahele aku -la ma ke alahele koiiiohana o ka aina. M.a ke»a huaka'-i-hele a lana. e hoomaamaa niāu āna o Keaka. i ke a o ana i ka o ; irhie, me ke kiola anā i kana ihe ma kekāhi Wahii ana e hoailonā ai o ke kumulāāu,*mai ka hemaheina mai kona a'o anā ahiki i kona paulehia ana ma kela hana. aole wale no o ke akamai kā mea i loaa iaia ak.i 0 »kaika pu ieekahi. Iloko oka uuku me ka opioj)io o kona kino.ua hiki 'oa ta'ā ke kiōla i kana ihe.no kēkālii wdhi nmmāo: a inā «ma-kfekahi wahi kokoke'oii e kiola aku ai me ka ikaika, e hele ana kana ihe a napoo iloko o ke kumuiaau, 1.- ■ • ' ') o lonon ? {crnr.Air,>l ■ ? ri t >j,

, mcjka hana nui ka unuhi hou aaa ma^wahō. no lioi o na a'o hoomanawānui ana mai a AklUa ua pa.ulehia maoli o Keaka, i k.n lohe ana, ame ka ike ana i na ano nakeke like ole oloko o ka ululaku, aolē loa e nale iaia kekahi ano e liakēke ae ana rttamua o kona alahele, a ina e pa mai ana ka makani mamua o kona '&lahele, | ua hiki iaia ke honi aku i ke ea o kela ame k'eia holoholōna j pela hoi me ke ea o na kanaka, a ma kekahi olelo ana ae ! ua like aku kona ike me ka ike i loaa i na holoholoiia ahiu Pehea ka mamao o kekahi holoholona mp.i iaia aku, ua hiki loa iaia ke ike. ina paha e hele ana kela holohOldna mai iaia aku, a i'ole e hookokoke mai ana iaia. o ke kumu o keia ike i lōaa mai, ma ke ano o ke ea, na e ikaika loa ke ea. alaila ke hookokoke mai la ua holoholona nei iaia, a ke mania mai no lioi, alaila ke hoomamao loa aku la mai iaia aku; ua hiki loa no hoi iaia ke ike i ka nui o na liona e hele like ana i ka manawa hookahi, ina no ia, ma kahi he hopkahi haneri i-« ka mamao mai iaia aku. O keia mau ike apau, o Akuta ka mea nana i a'6 aku ia Keaka, o ka mea oiaio no nae, he haawina keia i ili aku i ke keiki mai kona makuakane mai, ina no aole i a'o maoli ia aku iaia e Akiila. Ua piha maoli o Keaka i ka hauoli i ke ano o kela ola ana tnc he hoioholona la, eia nae iloko o ia hauoli, aole loā oia hoopoina i r ka mea oiaio loa e pili ana ike kanaka, oia no ke aloha i kona mau makua. Na kela aloha e hiki'ole Ai ia Keaka ke hoopoina, na ia mea i hooil<aika mai i kona noonoo, e hele fna ke komohana a hoea i kahi i noho ai o na kanāka ili keokto, malia o hiki ia lakou ke kokua mai iaia, me kekahi huina elala i wahi nona e hoea hou ai i :i noi niaoli aku i kona mau makua, e ae mai e hoohāla oia i kekahi maiiaw.a o kona ola ana ma ka malama ana i ka waiwai o koiia makuakane ana i lohe wale ai ma Aferika, a i kekahi mahawa no hoi ma Ladana. Oiai no kela manao aloha no kona mau makua e ala mau mai ana iloko o kona noonoo, aole no ia i lilo i mea nana e alalai.hi-ai; i kona mau ano hauoli ma kela noho ahiu ana, o kekahi kumu palia hoi, aia inau iloko ona ka manaolana, no ka hoea mq.i i kekahi la, e halawai maoli aku ai oia me na kanak.a ili keokeo, no ka mea ua aneane maoli iio e pau kona hoihoi ia Akuta, no kona ike iho no hoi i ke kaokoa ioa o konā 'ano mai ko kela mapu mai. 0 na mea i hanaia aku iai.a e na 'kanaka Paele, o ka haawina a'o mua loa ia naiia i haawi mai iaia i ka ike, aole he like ole o kela lahui k.anaka me na holoholona ahiu. ua like wale no na mea aoau iniua o ko lakou alo, me he enemi la, o ka like ole wale no mawaena o kela lahui me na holoholona, he eluā -o lakou n'iau w.awae a he dha hoi o ka holoho'ona. ina ka hana nae ua like loa lakou apau. Inn nae he inau enemi na Paele nona, alail.a āia tio kekahi lahui kanaka he mau hoaloha, he poe i nīakaukau e hookipa āku iaia, me. ka maikai, ma ke ano he hoahanau.no lakou a efcomo>pu mai hōi <e kokua i ko i*a'nei wa o kā pilikia, a e kokua mai paha, ma ka h'oopio ana aku i na eneihi. Iloko 0 kōna noōnōok aole lo.a he kanallia, no ka noho o kekahi -ooe kanaka ili keokeo ma ha kapakai, a i ole, ma kekahi mau wahi no ilōko o ka ululaau; ina no kona hoea iīnua o kela ooe, aōle aiia e nele ko lakou lawe aku iaia nei i hoalōha nō lakou, a i nēle no ka loaa ana aku he lahui o kela ano, alaila aia mau 110 na mabu, na hoaloha kahiko o kon.a makūakane. aole āna e nele ko lakou apo mai me na nianao alohlā, 1 ke keiki a Tazana; ko lakou haku. - - . Ke noonōo mau la ua o Keaka, 'no ko laua hālawai pu hku : me kela ohāna>o. Akuta, māmūa oko laua hōēa afta aku no- na \Vahi pili kahakai, o, kōnā manāo, •no kona'ike aku' i kela m.au māpu, i hiki ai iaia ke hoike aku'i koiiā makuā'kane, i ka wā e. hoea aku ai rria Ladāna, ua hūi.pu oiā mē kona nlau .hoaloha kahiko oloko o kā ūlulaau,' ua moe |Vu tne lakou fi a i ol<e mau hana eae paha, me ke'komo like ana ilpko o'na hana. oke au nāaiipo, ēiike me ka Akuta, i noke mau aku ai i ke keaha iaia. Ō keia h.ui hou aku me kona mau hiakua, kekahi mea nana e hookomo niau mai ana i na manao olioli iloko o Keaka, pela hoi kona iini e halaWai pu me n.a inap'u, me kona hoomaamāa ana i kana mau mea e kāmailio aku āi imua o lakou. no ke ano o ke ola ana o kona niakuakāne. Ina hoi no kona halawai aku me kekahi poe kahaka ili keokeo elike me kona, alaila e haānni aku ana oia imua o lakou, 110 ke ano o ka loaa ana mai iaia, o kekahi hiāu meakaua ā na kanaka Paele, no ka niea he ano kohu ole kona kinp olohelohe ke ku aku imua o kona lahui ponoi, me na kahiko i maa i na kanaka Paele. •. E hala ae ana na la, a e oili mai ana 110 hoi ka pule, ame na mahina, o ka laua nei hana no o ka hoomau i ka hele ana iinua, nie ka hoohala no lioi i kēkahi manaWa ma ka pepehi ana i na hploholona, i man meāai rta laua, a mamuli paha hoi o kela liele mau o Keaka maluha o nā kumulaau, ua hele maoli nā aahuki o kona maU lima a ikaika, me ka hookahaha nui ia aku o ko Akuta manao i ka p'aulehia o kona hoaloha opio i na hana apau a na holoholona, a i oi akn nō paha imua o lakou. No keia ike maoli iho no o Keaka i ka nui o kona ikaika, no ka mea ina laua e hakoko iho me Akuta, ua likfe ke kino nui o kela mapu me he wahi mea liilii loa l*i iloko o kona mau lima, a he hookahi no ana pa'i mahanahaiia ke haawi āku iiia kā papalina o Akuta, e kaanini ana ke alo iluna, me kona noke pu afe i ka akaaka, no ka hiki ana iaia ke hoolilo nku i ka ikaika o Akuta i mea ole iniua ona. No kela ikaika, na ano hoohemahema iho ia ka Keaka hele ana maloko o ka ululaau, aole elike me Akuta ka makaala mau i na manawa āpau ,a ina laua e ike āku ana i kekahi e liohalua mai ana ia laua, e miki muā aku ana o Akuta a kau iluna o ke kumulaau, kahi o ka palekana, aka ho Keaka nae. e mau ana no koha ku nialie iluna o ka honua, a nana aku i, ka hana a ka liona nialuna oha. 1 kekahi manawa e 'akaaka okoa aku ana oia imua o ka nioi o na hololiolona m£ ka hele okoa aku no imu'a, oiai ka. liona e hele āe ana mā kekahi aoao, āole loa ia mea he niaka'li iloko ona. no ka niea ua mak'aukau mau oia i na wa apau, e hoikeike aku imua o ka liona. ua oi ae ko ia hei.ikaika 'inua ō kona, a; ua kupono hoi oia nei e kapaia mai, ka moi oloko o na ululaau waoakua. t a laki maoli no b Keaka no kekahi manawa loihi, ōiai aole he hoopoino wale hiai o na liona iaia, O' ke kumu ua maoha lakou, ua hui na mea i ai ai a piha ka ōpu, ina no ko lakou pololi, aōle lōa e hoohakalia iho aha kela mau liona, i ka lele ana mai maluna ōna. • He hieā hpokahaha niai no nae keia i ko kaua noonoo e kā ineā h.ieluhelu, oiai i kekahi mahawa, e ikeia aku ana ka llona, i ke ku mai e nana ia Keāka ma kfe ano. fti'e he me'a la u.a niaka'u lakou, i keia kanaka opio a ke koa niii U'āle o ka hoonaliōa 'ma ko lakou māu alahele; no ka Vnea he mau manawa lēhulehu ka ua o Keaka e maalo ae ai ma kahi e pee ana 'o kekahi mau liona kmo nunui, aole nae he hoopoino waie mai iaia nei, o ka nunulu nae o kp lākou mau leo kana mea ē lohe aku la, iloko o ka nah<;lehele. Ma ka mea oiaio maoli, aole he like o ke ano ame ke kulana o kekahi liōna me ko kekahi. īna ua hoojsilikii ole niai leekāHi mau liona ia Keaka, aōle ia he kumu e hōopilikia ōle mai ai na liona apau e ike mai ana iāia, elike ho rr*e ke ano o ha k.anaka, hē kaokōa ke ano o kekāhi mai kei kekahi aku. ī kekahi'la nae. oiai no o Keaka e hēle aiia rna kēkahi kūla ōhea/iea kakaikahi o na kumiilaāu hiihūi, o | ; i haHēfehelē.ka rfui: .aia hoi o Akuta ma ka hehlā aku o Keāka. lie mau i-a heili wale ho ke kaawālē mawāena ō lattā. a itōkb o kotlana hei iianēa. iia ; kaa e iā'Kfcakā ka ike i'ke* āhi liōiīā e pee fīuii ā*na v iioko o ka nahelehele, alaiia kāhleii la ofa me..ka lep-iuui i kona hoaloha i ka i ana aku ;

| "E holo e Akuta 110 kajii o. kc kiimUladu, no ka mM oit , he liona ke pee rtiai nei ;iloko oka nahelehele. E w'ki! i Aole he manawa aku i koe 5 * kak&ti" ai, ana Keaka. ke keil t a > T.azana, c hoopakele i koii'ola, !tiai keia libffti mai," me ka i nbke ana ae o ua o Ksaktf i ka akaaka, qie ka hnomau r. > i , kona hele ana imua, ma kahi e ktikoke aria i ka liema. , 'Ke kahea aku la o Akuta ia Keiakā, e hoeikaawale ae : īai , ka moi mai o na holbftolQha, no ka mea he make wale 110 . ka hopena o ka tnfca e aa aiia e paio īue ia, o ka Ke. ka i p&.rte, o ia no ka hoikeike hna aku i kaiia ihe, me ka n< ke t aha Ae i ka haa, elike itie Ita Aiciita i a'o aku ai iaia, no ka ? hana a na mapu. i Ke hookōkoke mau aku la o Keaka i kahi e moo ana o i ka lioiia, me kona lohe aku iio i ka nunulu mai o kona ene ni, i aōle nae ia niea he maka'u iloko ona, a ma kahi he umi p: ha i kapuai ka maniao ka' liona mai, ua kti okoa ae la ua i liona nei iluha,' me ka helo no hoi a okalakala na Imln t> j'ka a-i, o ia no oe o kekahi puaa ahiu. t Ku iho la 'o a nalia aku la ika liona, he nui mp«)li i. rio ke kino o kela lioloholona, me ke kau no hoi o ka weli i ke liana akii'i ka hele 0 kona mau maka a Imlili, me ke keke I mai o kona inaii niho nunui, e haehae liilii ia mai ai ko ia L nti kino, ina no ka loiia mai i kela mau niho. 1 leaha nae ia i mea he niaka'u iloko o Keaka i kela manawa, aia oia ke 'oi > malie la, me ka makaukau, ke paa la hoi i kana ihe ilok > o koiia lima akau, me kona hoomaopopo ana i ka like 010 o . keia liona me ka uui o na liona e ae i halawai mai me ia . manuia 'aku. ,' Oke kumulaau kokoke loa mai iaia, ma kona aoao he na. , aia ma kahi o na i'a lehulehu loa, ina nei no kona mauao . e holo no kela kumulaau, e loaa e mai ana oia i ka liona; o ke kumulaau kokoke loa mai nae iaia, aia mahope pono aku , o ke kua o ka liona, o kona lioea noluna o kela kumulaau, j o ka manaolana wale no ia no ka pakele o kona ola. : Ōiai nae, ua inaa o Keaka ina hana hooikaika kino maloko o ke kula, komo koke mai la kekahi noonoo iloko ona, no kana mea e hana aku ai, i hoopakeleia ae ai kona ol.a. Aia'kela ihe loihi ke paa la i kona lima, aia hoi ke kumulaau mahope aku o ka liona, nolaila aole he manawa hou aku no ka hoohakalia aīia, iika he 'pemo iaia ke wikiwiki, i k .hi e pakele ai oia, mamua o kā lele ana mai o kla liona manuu . ona. 1 Aia hoi o Akuta k<? nana mai la i kona hoaloha opio īnailuna mai o ke kumulaau, me na manao hopohopo, oiai !toi ka liona e ku mai ana me ke kakali ana, o ka loaa he m i j nawa maikai iaia e lele mai ai maluna o kela kanaka «>pio. ' Aole he manawa hou iho no'ke kakali ana, a no ka ( lia a/u paha «i na mea iloko o kona noonoo. nolaila h.»!o pololei aku la o Keaka imua o ka liona e ku mai ana, me ua hōokahahaia aku hoi o ka manao o Akuta no ka manao o kela holo ana aku o. ka opio imua o ka liona pu kekahi i hookahahaia aku, me ke ku malie loa o ka liona, aohe walii mea a onioni ae. | Aia iluna oka wel(ilau oka ihe ka lima o Keaka kahi i paa ai, me ka hoopoloki ana hoi i ke kumu o ka ihe inuia o ke poo o ka liona, a ma kahi paha he elua kapuai mai ka liona mai, hou aku la o Keaka i ke kumu o ka ihe iluna «> ka hoiiua, a no ka ikaika 'o kela hou ana aku, ua kuwala ; ku la ōui me ka weluwelu o kana ihe, a kau akn la iluna <> kv kiimulaau niahope aku o ka lioua, aole nae me ka maal ihi, ; Hka ine kā pau'o koiia kino i ka p.iholehole, no ka mea he kumulaau kela i like ine.ka alani ke kuku. ■ 'i" Ua hoo'poho loa ia aku ka manaolana oka liona, ti<» ka loāā o-kana meaai_, obi ua makaukau loa kona mau wawae ame kona huelo, iha \\6 kona lele mai imua, e ha:\wi ! aku i \Vekahi huipa' niahanahaiia maluna o Keaka, e weluw'ehi liilii ai ke poo o kekahi hufalo. | Aole loa b Akuta i-ike mamua ina hana lele pa, me na laau koo, no 'ia kumu, ua pa-umi ia ae kona kahaha, no lea mea a Keaka i han'a'' aku ai', aka iaia nae i ike ai i ka hoohokaia anā aku o ka lioti;i, e kela keiki opiopio loa, ua noke ' niai la pia i ke ke'ukfc'u; me ka holo ana iluna a ilalo o kona •klimiilaau iho nie ka piha/i ka olioli, a ma ke ano hoi e paherifeheiie mai ana i ka liona. j Oiai o Keaka e kāu ana iluna o'kela kumulaau, ua nui I niaoli kona eha, me konii mihi ana iho, i kona hawawa Ina, ka hoonahoa ana aku ijntia o kela liona, aka ina no nae aole he kumulaau mahope mai o ka liona, ma no ua ku j aku oia a paio, me kela holoholona, me ka paa no o kona ] manao, ua hiki iaia ke pepehi aku i kela liona ahiki i ka make ana, aole nae ine ka manlahi, aka me ka nui no o ka hana, e maniihe'u ai kona kino. Aole he hana hou aku o kela manaWa, o ka hoomanawanui wale no i kona eha, a o ke kakali hoi, o ka hele o ka liona mai kela wahi mai, no ka hora okoa kela kakali ana a Keaka. j akahi no ka liona a hele n okekahi wahi okoa, no kona ike ! paha, aole he waiwai o ka noho hou ana ih oma ia wahi. oiai aia kona enemi iluna o ke kumulaau, e hiki ole ai iaia ke hoopoino aku i kona ola. I.ka mamao loa ana aku o ka liona i kahi e, akahi no o Ke.aka a ku ae mai kona wahi e noho ana, a iho mai la ilalo, me ka houhou ia aku o kona kino, e na kuku ooi o kela ku- , mulaau. a ine ka hoomanawanui oia i hooikaika ai, ahiki i kona haule āna iho ilalo. | 'No kekahi mau la leluilehu mahope mai i hoomanawanui , ai o Keaka i kona mau palapu, aka i ke ola ana nae, ua hoi hou mai la ka ikaika o kona kino. a pau no hoi ka auwe mau ana. eia nae, ua loaa he haawina a'o maikai loa iaia, aole e hoaano hou imua o ka make, aka e malania i ka makaala i na manawa apau. Mahope mai o kela loaa ana o na palapu i ke kino o Keaka, aole o laua kaahele, aka he hookahi no wahi e noho ai. me ka palu mau ana aku i ka mapu i na wahi i eha o kona hoaloha* nia ia hana ana nae i hikiwawe ai ke oia ana o na wahi i eha. I ka loaa hou ana o ka ikaika kupQno ia Keaka, a ola 1«»a ae lā no hoi kona mau pala-pu, ua hoomau aku la ka laua hele ana no leahi o na kapakai, me ka hoopiha hou ia ana n:.ii o ko Keaka noonoo. me na inanaolma hauoli. no kona hoea aku i kekahi wahi i nohoia e na kanaka malamalama. I kekahi la nae, oiai no laua nei e hele malie ana ilo :o o ka uhilaau, maluna o na lala laau, lohe aku la o Keakn i ka nakeke o na lala laau maloo mal.alo pono iho o kana"lvahi e kau ana, i kona nana ana mai, ike mai la oia i kekahi Vhnāka ili keokeo e hele ana. a iaia i nana iho ai iluna o ka lepo, aia na moali o na kanlaa lehulehu e waiho ae ana, iie mea e hoke mai ana iaia, aole o kela wale no ke kanaka ili keokeo, aka he nui a lehulehu wale lakou, a e hel< aiia !i»i no kahi a laua nei i mākemake ai no na kapa kahakai. No kela ik'e pono ana o Keaka i kekaihi kanaka ili keo- | keo, a hui pu iho no hoi rtie kona makemake e halawai me kona lahui ponoi, manao iho la oia e hookolo pōlolei aku ma kahi a kela mea e htle la ',Ua hiihu ak'u la nae o Akut.-! me ka i okoa ana aku, aole he pono iaia ke hookokoke aku i na kartaka, no ka mea he keiki oia na ke keko. oiai o ka moi o rta mapu. kona makuakane, aohe nae he wahi mea a hoolohe aku o Keaka i ka manao o kona hoaloha, no ka mea he okoa loa no ka noonoo o na mapu, mai ko na kanaka mai. O fea Keaka pane imua o ka mapu, ua makemake loa oi.i e hālawai me na kanaka ili keokeo, a e hoouna aku ma o iakou la, i ka lohe i kona inau makua ma Ladāna, eia oia ilōko o ka ululaau me Akuta kahi i noho ai, a oiai o Akuta e hoolohe aku ana i kela mau hoak&ka, ike koke !ho la oia. he okoa loa ka mea Keaka e noonoo la, oia rto ka huli hoi ana tiku imua o fco*ta mau makua, a e pau hoi ka nbho ana .iloko o kia Ailuiaali me ka mapu. (Aole i piu.) J