Ka Nupepa Kuokoa, Volume LVII, Number 50, 12 December 1919 — Page 6

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

He Moolelo no ka

MAKAIKIU MAKENEKI

a i ole

KA OHUA MAI KA PA KAPILIMOKU

MAI O KEOTIA.

 

          "Ua hiki loa iaʻu ke hoʻolilo aku i na daimana apau iwaena o koʻu mau hoaloha me ka holopono loa a no ke kumukuai kiekie kupono hoi. Aka, ina ua makemake oe e hokai ole 
 aku ia oe ina keia mea,alaila, ua hiki loa ia oe ke hoike mai i kou manao i keia wa."

          "Aole loa he manao iloko oʻu o kela ano. E aha, e lawe ae au i na pomaikai apau loa no'u wale iho no? Aole, aole! Mai manao oe he manao kekahi iloko o'u e hana i kela ano 
 hana ia oe."

          I kela wa ua loheia aku la kekahi mea i ke kikeke ana mai ma ka puka, a i ka hele ana aku o Baia e wehe, ike aku la oia eia ka o kekahi no o na kauwa o ua hokele nei keia mea mawaho. I ka hemo ana mai o ka puka, ua pane koke mai la no ua kauwa nei ia Baia me keia mau olelo:

          "I hele mai la au e ninau aku, ina paha he makemake ke kanaka ma'i e paina maloko nei no o kona rumi? A ina he makemake kona maloko no o ka rumi nei oia e ai ai, ua hiki loa ke laweia mai kana mau meaai maloko nei a ka rumi "

          "Manao au maloko nei no oia o keia rumi e paina ai, no ka mea aohe hiki pono iaia ke hele."

          "i'o hea kona kulana nawaliwali i keia wa?"

          "Ua ano ahona iki ae hoi i keia wa, a akahi no a loaa iaia loa hoaoluolu iki ana."

          "Alaila, akahi no a loaa iaia ka hiamoe."

          "Ae. akahi no oia a kuu aku la."

          "I ka wa hea oe i manao ai e laweia mai kana mau mea ai?" alaila nana aku la oia ma kahi a Woka e moe hoololo mai ana.

          "Ua manao au i ka wa no e makaukau ai.''

          I kela wa no i haalele mai ai ke kauwa a hoi aku la no ka rumi kuke, no ka hoomakaukau ana i kekahi mau wahi meaai na laua nei. a i ka hala ana o kekahi mau minuke pokole, aia hoi ua laweia mai la ka laua nei mau wahi meaai, a i lawa no a hala aku ke kauwa, a i ka paa ana o ka puka i ke paniia a holo ka laka, o ke ala koke mai la no ia o Woka a noho iho la laua hoonuu i na meaai i laweia mai ai na laua nei.     .

          I ka pau ana o ka laua nei paina ana a oiai no laua nei e luana ana, a e hoohana ana i ka maona ai, ua lohe aku la laua nei i ke kani mai o ka bele aina e hoike mai ana i na mea apau e noho ana ma ua hokele nei no ka hele ana aku e paina i ko lakou aina kakahiaka.

          "Ei nei, o ka bele ajna keia e kani mai la. E pono kaua e hoomakaukau no ka hana," i pane koke aku ai no o Baia.

          I keia wa koke no i ala mai ai ka mea ma'i me ka piha eleu nui. Hele aku la laua no kapuka e komo aku ai ma kekahi rumi. ma ka rumi e nohoia ana e Nila, me ka hoolono ana o ka nakeke mai o kekahi mea. Aole i hala ka minuke o ko laua hoolono ana, aia hoi ua lohe aku la laua i ka hele ana ae o Nila a wehe mai la i ka puka, a oili aku la iwaho me ka laka ana mai hoi i kona puka a paa, alaila haalele mai la ia no ke keena njmi aina no ka paina ana i kona aina kakahiaka, elike me ke koho a ka leo o ka bele.

          "Ua laka mai la oia i kona puka a paa." i pane mai ai o Baia. a e hoomanao oe o keia kekahi hoailona maikai no ka loaa o ka pomaikai ia kaua ma kaua hana.

          I kela wa koke no i haawi aku ai o Baia ia Woka i kekahi mau ki ame kekahi mau uwea liilii, alaila oili aku la oia no waho me ka pani ana mai i ka puka a paa, alaila, holoholo iho la oia mawaho me ka ha-lo a hoolohe ana o ka hoea mai o kekahi mea, alaila o kona wa ia e haawi aku ai i ka hoailona i kona hoa. A ia wa pu aia o Woka ke hana mai la i kana hana me kona ike ole aku.

          I ka wa i hoi mai ai o \T,ila mai kona paina kakahiaka mai, ua wehe aku la oia i ka puka o kona rumi me kona ike ana iho he o ia mau no ka paa elike me kana haalele ana iho; Pani hou aku la oia i kona puka a i kona huli ana mai ike mai la no oia i ka mokaki aku o kana mau buktj ame kana mau nupepa elike no me kana i haalele iho ai. Ikeia aku la ka lalama ana ae o ka hoihoi nia kona, hele-'helena i kona wa i ike aku ai i keia mau mea no ka mea ua manao loa oia aole loa he linea i komo maloko o kona rumi i kona wa i haalele iho ai.

          Hele loa aku la oia a ku iho la mamua o kona pahu lole. Wehe ae la oia i ke ki o ua pahu lole nei, me ka hookomo ana aku hoi i ke ki ina ka puka ki no ka w^he ana mai i ka pahu. I kela wa i ikeia aku ai ka hoholo ana ae o ka ula ma kona mau papalina, no ka mea ua ike iho la oia ia wa ua hemo kona pahu lole aole i paa i ke kiia.

          Komo ae la na manao like ole iloko o kona waihona noonoo. e ninau ana ina paha nana no i hoohemahema i ua pahu lole nei ona, a i ole ia na kekahi mea e ae paha. Wehe loa ae la oia i ke pani o ka pahu a hemo, ike iho la oia he o ia mau no na mea apau o loko, aohe mea i hoonioniia. 
 I kela wa koke no i nanao iho ai kona lima ma kekahi wahi huna o ua pahu nei. he wahi hoi i maa ia no ka huna ana i na mea gula o kela ame keia ano.

          Auhee aku la keia nanaina pono ole mai iaia aku. Hoi hou mai la ka hauoli ma kona helehelena. Unuhi mai la oia mailoko mai o ua wahi huna nei he wahi puolo i owiliia me kekahi pepa lahilahi.

          Aia maluna o ua puolo nei kekahi mau kikohukohu o kekahi mea.  Haule iho la ua la ua puolo nei mai kona mau lima mai. Pii ae la ka ula ma kona mau papalina, aole no kona makaʻu a pihoihoi, aka, ua hookahaha loa ia aku kona maao i kona ike ana aku i keia mau kikohukohu, oiai o kela mau mea ana e ike aku nei aole ia he kohu inika, aka, he mau kiheʻaheʻa koko no kekahi mea.

          Lalau hou iho la oia i ua puolo nei, alaila wehe ae la i ka wahi o waho me ka alawa ana ae ma o a maanei o ua rumi nei me he mea la ua maka'u oia o ike ia mai kana mea e hana ana i ke'a wa, eia nae aohe ana mea i ike a nakeke hoi i lohe aku.

          I ka hemo ana ae o ua puolo nei, aia hoi he wahi eke ili @uku ko loko i hana maiauia e kp poe ike ma ia hana. E ike ia aku ana ka puu ae o kekahi mea maloko o ua wahi eke nei a me he mea la ma ka hoomaopopo aku, maloko olaila oia e waiho ai i kona mau komo gula ame kekahi mau waiwai i makanaia mai iaia.

          Kaomi malie iho la kona mau manamanalima ma kahi o ka puu o ke eke a iaia no paha ka ike aia no kana mea i kau nui ai ke waiho la no maloko, ua hoihoi hou iho la oia i na puolo nei me ka owili hou ana ae a paa i ka pepa. Hoakoakoa mai la oia i kekahi o kana mau pepa oihana paʻihakahaka, kekahi o kana mau leka, na nupepa, alaila owili like iho la ia mau mea apau loa me ua wahi puolo nei, a laila  wahi ae la ia lakou apau i kahi hookahi me ka nakiikii ana ae i kekahi kaula mawaho, alaila, uwepa iho la i ua puolo nei ma kahi o ka hipuu o ke kaua, a ma ka nana aku me he puolo la ia i hoouna ia mai iaia mai kekahi mea mai.

          I ka paa ana o ua puolo nei ua kakau iho la oia i ka inoa i ka Ahahui I.O.T.A., alaila kakau pu iho la oia i keia mau huaolelo, "He mau palapala hoike no na hana o ka ahahui."

          Ma kekahi manawa o kela la ua hele aku la oia no kahi o Hoahanau Bamebeia, a oiai laua e kukakuka ana maluna o kekahi mau hana o ka ahahui, ua hoike aku la oia no kona makemake e waiho i kekahi puolo pili oihana a ka ahahui me ia, a wahi ana, i hoea mai no ia i ka wa o ka hana ua makaukau oia me na hoike e waiho mai ai, he mea hoi na Bamebeia i haawi mai ai i kana apono ana.

          Ma ka manawa i haalele aku ai o Nila i kona rumi no ka halawa ana me Bamebeia, aole oia i haalele aku me ka ike oleia e kekahi mau maka, aka, i lawa no oia a hemo mai kona rumi mai, ua hahaʻi ia mai la oia e kekahi mea kino kanaka.  Ua loaa aku ka ike i keia kanaka no ka puolo a Nila e paa ana, a i kona hemo ana mai mai kahi mai o Bamebeia, ua ike aku la no ua kanaka nei, aole kela puolo me Nila i kela wa.  O keia kanaka aole ia he mea e aku, aka, o Baia no ia.

 

MOKUNA XII

 

          I ka wa i haʻalele mai ai o Makaikiu Topina ia Baia ma ke keʻena o Lunanana Baida ma kela la. ua hoea hou aku la no oia no ke alanui Mokau, kahi hoʻi i noho ai o Mrs.Bakalamu. Ma kona hoea hou ana aku nolaila, ua hoʻopaʻa iho la oia i keia mau mea maloko o kana buke hoʻomanaʻo:

          1.- Ma kekahi ahiahi aku ua loaʻa mai la kekahi leka ia Miss Konale i hoʻounaia inai iaia mai Dva mai.

          2.- Ua loʻohia koke o Miss Konale i kekahi maʻi. I ka loaʻa ana o kela haʻawina iaia ua waiho aku o Mrs. Bakalamu i ke kauoha, in a no ka hoea mai o kekahi poe no ka ninau ana nona, e hoike aku oia ia lakou, mamuli o kekahi lono kaumaha i loaʻa mai iaia, nolaila. aʻole oia o ka hale.

          "Alaila. he ohana pili loa ka paha keia mau wahine kekahi i kekahi?" wahi a Topina i ninau aku ai i kekahi o na wahine lawelawe.

          "Aʻole i maopopo iaʻu ia mea. aka, o ke kauoha i haʻawiʻia mai iaʻu o ia kaʻu e hoʻoko nei."

          Malia paha he ohana i make ma Ladana, o ia ke kumu o ke paniku ana o Mrs.Bakalamu i na ipuka o kona hale, eia nae hoʻi aʻole he leka kanikau i hoʻounaia mai mai Ladana mai ia Mrs. Bakalamu e hiki ai ke ikeia aku, no ka mea ua ninau o Topina i ke ano o na leka e loaʻa mai ana i keia wahine, a pela no hoʻi ma ka hale kelekalapa.

          Mamuli o kekahi mau ninau a Topina, i ninau aku ai i ka wahine lawelawa ua loaa iho la ka ike iaia, o ka wahne lawelawe a Miss Konale, he wahine Pelekane. Ua loaa pu mai la ka ike iaia, aole he walaau wale aku o keia wahine me kekahi o na kauwa o ka hale, a aole no hoi ona walaau me kekahi mea i kona wa e hele ai no ke kaona.  Oiai no o Topina e nanae ana i ka walaau me ka wahine lawelawe ua kuhikuhi mai la ka wahine lawelawe i ua wahine kauwa nei a Miss Konale, a i kona huli ana aku ua ike iʻo mai la ia iaia.

          Nalowale aku la ua wahine nei a i ka oili hou ana mai ua puka loa mai la oia iwaho o ka hale. Ike aku la oia e paa ana ua wahine nei i kekahi leka ma kona lima.  Hele loa mai la ua wahine nei kaalo iho la mamua pono o Topina me ka nana ana mai maluna o ka makaikiu, alaila, hoomau aku la no oia i kana hele ana a hoea loa i ke alanui Mokau.

          "Manao au ua makemake loa kela wahine e ninau mai iaʻu i kekahi mea," i pane mai ai ka wahine lawelawe ia Topina. "Manao au ua makemake loa oia e ninau mai iaʻu no kekahi wah, a i ole ia, no kahi o kela leka i manaoia, a in a oia i ninau mai nei iaʻu in a ua ike oe i koʻu pakiki iaia.  Noʻu iho aohe oʻu hoihoi i kela wahine. He wahi wahine hookano maoli no kela. Aole on a mea wale mai, a in a oe e nana aku iaia, e ike koke ana no oe i kona hookokoe mai i kona mau maka uliuli."

          Mahope iho o ko laua nei kamailio ana ua hoi aku la laua nei no ka rumi aina a malaila oia nei kahi i hoolaunaia aku ai i kekahi o na kauwa, a i ka hala ana o kekahi manawa loihi mahope iho ua haalele aku la o Topina i ua hale nei me ka loaa mai hoi o kekahi mau ike nui iaia, he mea hoi ana i koho iho ai e hookahahaia ana ka noonoo o Lunanana Baida i kona wa e hoike aku ai ia mau mea.

          I ka hala ana aku o ka wahine lawelawe a Miss Konale, nona ka inoa o Lilia, hele aku la oia a loaa aku la kekahi kaa, alaila hoikeike aku la i ka mea i palapala mawaho o ka wahi leka, a i ka hooia ana mai o ke kahu kaa ua ike oia i kela wahi, o kona kau aku la no ia.  Ua ku iho la ke kaa mawaho o ka hale leka alaila, lele iho la ia a komo aku la iloko o ka hale leka.

          Ninau aku la oia i ke kupakako o ka hale leka in a paha he leka kekahi na Miss Lilia Mekako, aka, i ka hala ana o kekahimanawa o ka huli ana ke kupakako, ua hoole mai la ia aohe he leka kakauia ma kela inoa.

          No ka nele ana, ua wehe ae la o lilia i ka leka ana i paa mai ai mailoko ae o kana eke paalima, he leka hoi i kakauia ma ka inoa o Gelenavila Vina, alaila, haawi aku la i ke kupakako no ka hoouna ana. I ke komo ana aku o ka leka haalele mai la o Lilia i ka hale leka, a huli hoi pololei aku la no ke alanui Mokau.  A oiai oia ma kona alahele aia o Makaikiu Topina ma kona alahele no ka halewai.

          "Pehea oe e Monisua Topina?" i ninau mai ai ke poo o ka oihana makaikiu ia Topina i kona wa i komo aku ai iloko o ke keena o ka makaikiu Palani.  "Heaha kau meahou?"

          "He hookahi no paha meahou ua koho hou ia maila no ke Kuhina Kalaiaina."

          "Aole, o na meahou an nui e pili ana no kela pepehikanaka i hanaia maluna o ke kaaahi mai Ladana mai."

          "O, e kala mai iaʻu.  O kela mea ka a ke kanaka Pelekane i hana ai, ka manao o kau ninau. I keaha aunei hoi?"

          "E hoomanao oe, in a ua makemake oe e loaa kekahi kokua mai iaʻu aku, ua makaukau loa au e haawi aku i kaʻu mau kokua ana. Mai kanalua oe, e Monisua Have, i ka ui ana mai iaʻu no ia mea, no ka mea ua makemake au e haawi aku i kaʻu mau kokua ana apau ia oe me ka hoohakalia ole."

          "Mai hopohopo oe no ia mea, he manaolana koʻu, aole paha makou e ui aku ana i kau mau kokua ana mai keia wa."

          "Alaila, ahiki mai i keia wa, aohe he wahi moali iki i loaa i kou mau kanaka?"

          "Aole moali? Pela iʻo no paha aole iʻo no he moali.  Aole anei he moali?" alaila akaaka ae la o Have me ka leo nui.

          "E kuhi ana au ua hiki loa la ia oe ke kuhikuhi aku i kou mau kanaka no kahi e loaa ai o kekahi moali elike me ka ike i loaa ia oe."

          "O, no ia mea, ua hiki no ia makou ke hana ma kahi mea hiki. Ae, ma kahi mea hiki, aole no i ka nui.  A pehea kou ola kino e Monisua Topina?"

          "O, he maikai koʻu ola kino, a ua makaukau mau e lawelawe aku i kaʻu mau hana i kela ame keia manawa e makemake ia ana." i pane aku ai o Topina.

          "Ke hauoli loa nei au no ia mea."

          "Ina ua makemake oe e kokua aku au ia oe ma kekahi mea, ua makaukau loa au e haawi aku ia oe i kaʻu mau kokua ana, a mai hopohopo oe i ke noi ana mai no ia mea," i pane aku ai o Topina.

          "Ma na mea i loaa mai ia makou, ua manao au aole paha makou e hoopilikia aku ia oe, no ka mea ke manao nei au he wahi hana uuku wale no keia," wahi a Hae i pane mai ai.

          "A laila, ua loaa kekahi moali ia oukou?"

          "He wahi mea liilii wale no! Ae, he wahi mea liilii wale no! Aka nae," alaila, imoimo iho la na maka o Have, "ua lawa loa ia."

          "Heaha? Ua loaa anei ia oe, a i ole ia, ua hiki anei ia oe ke kuhikuhi a hoike mai i ka mea pepehi kanaka?"

          "Mai pupuahulu mai hoi paha oe me kena ninau. Pupuahulu loa mai la oe.  O na hana elike me keia nei aole loa e hiki ke hoopau koke ia i ka manawa pokole.  Aole e hiki ia oe ke olelo mai iaʻu pela iho la ka hikiwawe o ka lawelawe ia ana o na hihia o keia ano ma Ladana.  E hoomanao oe, ma ke kakahiaka iho la no o ka la i nehinei i hana ia ai kela hana."

          "Pela no," i pane mai ai o Topina.

          "A heaha aku?"

          "Aka, e hoike mai iaʻu e Monasiua Have. Ke hilinai nei au i kau mau mea i ike ai ma o koʻu ike he kanaka oe i kamaaina i ka hana. A e oluolu e hoike aku au ia oe, in a he moali kekahi i loaa ia oe, alaila ua kau aku oe i kau mau hoohuoi ana maluna o na kanaka aʻu o ka hoike mua ana aku ia oe, a ina he makemake kou e kokua aku au ia oe ua makaukau loa au e hana aku pela, i hakalia wale no i ka paa o kou waha."

          "Na kanaka elua anei au o ka hoike ana mai iaʻu?  Pela iʻo ka hoi, na kanaka au o ka hoike ana mai ma ka la i nehinei, a ke manao nei au eia me aʻu kekahi mau mea e pili ana no laua i keia wa. Aohe i komo mai nei na inoa o ka poe hoea hou ma na hokele i keia wa, aka, no ia mau kanaka, aohe he mau mea i ikeia no ia mau mea.  he mea oiaio he nui na kanaka malihini o ka hoea ana mai no keia kulanakauhale ma ka la i nehinei, a o kekahi poe o lakou ua hoi aku no na hokele like ole e noho ai.

          I ka wa e loaa mai ai na papa inoa like ole mai kela ame keia hokele mai, alaila o ka wa ia e wae ai i na inoa a e hoohuoi ia aku ana aia malaila kahi o ka hana, aka, ke manao nei au aohe pono ka hoopilikia wale ana no i ka noonoo no ia mea. Ina no e hana ole ia ka hana no kekahi mau la elua aole no ia he mea e pilikia ai."

          I kela wa ikeia aku ai na minoaka e kau ana maluna o na papalina o Have, ke poo o ka oihana makaikiu o Palani, me ka pii iki ana ae o kona mau poohiwi iluna.

          "E kala mai oe iaʻu e Mr. Have. Aole anei ou manao he haawi ana aku kela o kakou i kela mau kanaka i manawa no laua wahi e noho ai a holo mahuka aku?"

          "O mai hopohopo oe no ia mea, aole laua e holo mahuka aku ana. He mau kanaka laua no ka lahui e, e hoomanao iho oe, a ua loaa hoi ia kakou ko laua mau ano apau, ma ou la, e Mr. Topina. Aka no ka hoakaka maoli ana aku e maopopo ai ia oe, e ka hoaloha, me ka hilinai piha i kou makaala ma na ano apau, ua nana aku makou i na kanaka i pili maoli i ka hewa ma kekhi wahi okoa aku."

          "Aole o Topina pane aku. Ua maopopo iaia ka nui o na makai Palani no ka hana ana aku i kekahi ahana hoopahaohao.

          "Ae, ua nana aku makou ma kekahi wahi okoa," i hoomau mai ai ke keonimana Hai i kana kamailio ana. "Ae, ua nana aku makou ma kekahi wahi okoa a ua ike makou - ka mua loa he kanaka au no i kamaaina ai, E Mr. Topina, he kanaka au i launa mau ai a kamailio pu, a o ke kanaka hoi aʻu e aʻo aku nei ia oe, ma ke ano he hoaloha, mai hoohala i ke kau ana aku i kou maka maluna on a."

          "Owai la ia kanaka?"

          "He kanaka i hoea mai ia neia mai Ladana mai maluna o ke kaaahi laweleka o ka po, a ua hoakaka ae oia iaia iho ma ke ano he makaikiu Pelekane, ma ka manawa i hoea mai ai ke kaahi i Parisa, ua nana mua oia i ke kino o ka kanaka i make ai maluna o ke kaaahi mamua o ka hoea ana aku o ke komisina, a ua kakauia eia maloko o kana buke hoomanao kekahi mau mea ano nui e pili ana i kahiohiona o ke kanaka make ma ke ano hoohuoiia, a mahope iho ua hoololi ae la oia i kona helehelena a ano e loa ma ka manawa i kakau ai oia i kona inoa maluna o ka papainoa a na makai maloko o ko na hokele e ku mai la ma kela aoao o ke alanui.

          "Ma kana mea i kakau ai maloko o ka apana pepa a na makai he kanaka kaahele oia mai Beritona mai, maloko o ke keena oihana o Suseza, a he aknaka kahakii hale hoi kana oihana."

          "O Baida!"

          "He keonimana hoi i loaa mai ai kekahi kelekalama, ma keia kakhiaka nui loa, he kelekalama e waiwai ole ai ane iaʻu ke hoike ae i ka mea malaok, aole no hoi he waiwai o ko kakou ike ana i ka manao maloko o ia kelekalama ame ka inoa o ka mea nana ia kelekalama i hoouna mai.  Alaila wehe ae la o Mr. Hai i ke pakukau kakau a nana iho la i kana pepa hoomanao.

          "He keonimana i maopopo iaia mai ka hoomaka ana mai o keia hana, e kau aku ana na hoohuoi ana maluna o kekahi mau kanaka e aku, oia hoi na kanaka elua, au e Topina e hiki ai ke ike koke aku; he keonimana i makaala loa ka hana pu ana me ko ke kulanakauhale nei mau makaikiu, aka e noho mai ana oia me ka hakilo pono loa i ka kakou huli ana.

          "O Baida anei" Ka lunanana Baida? Aole; ua nui loa keia! Alaila nee ae la o Topina i ka akaaka a nui ka leo me ka loihi pu o ia akaaka ana.

          "Pololei anei?" wahi a Mr. Hai me ka akaaka ana ae; ua poʻolei aku la anei kaʻu hoakaka ana?  E akaaka aku oe. O he aka hoopihoihoi mai kena au! Ua maopopo mua iaʻu e hookahahaia aku ana oe; ea, ua pololei aku la ane kaʻu hoakaka ana?"

          "Oia no hoi, ua maopopo mau no ia oe ka manao o kau mea kamailio ai."

          "Pololei ia?"

          "A manao anei oe he mea oiaio ia i ka nana aku? O ka manao anei o kau i olelo mai la ua manao maoli oe he mea oiaio ia i ka nana aku, o kekahi o na makai kaulana loa oia kau kanaka i manao ai?  Noʻu iho he mea pono no iaʻu ke hoike ae o Baida kekahi o na kanaka i mahalo nui ia maloko o ka pa o ka oihana makai ma Ladana.  Oia anei kau kanaka e manao nei ua hana oia i kekahi hana aihue, aole oia wale, ua hana pu oia i ke karaima pepehi kanaka i mea e loaa mai ai ka waiwai ana i manao ai e lilo mai iaia?"

          "O kau anei e manao la e hoakaka mai iaʻu ua manao oe he mea hiki ole loa kela ke hanaia? O kaua wale no keia maanei, hiki anei ia oe ke nana pono mai i koʻu mau maka elua a olelo iho elike me kau i ike ai, ua huhewa loa aku la keia koho ana?"

          "Ma kela aoao o ke Kowa Enelani, ae ua huhewa loa kena koho ana au."

          "A pehea hoi ma keia aoao o ke Kowa?"

          "O, aole au e hoike aku ana, aole no hoi au e hooholo ana i kaʻu olelo hooholo mamuli o kou ano makee i ka maluhia o ke aupuni, e Mr. Hai.  O ke kanaka a kaua e kamailio nei he kanaka makee oia i kapono o ke aupuni, elike me oe ame aʻu." i pane aku ai o Topina.

          "Ina pela, e Mr.Topina ke ae nei au iaʻu iho e hooholo noʻu iho. Ua maopopo iaʻu koʻu makee i ka pono o ke aupuni, a ua maopopo pu no hoi iaʻu ke ano o ke kanaka - ke pai nei au iaʻu iho, i pai nae au iaʻu no koʻu ike no i ke kupono o kaʻu paʻi ana. I kekahi manawa e lilo ana ke kanaka i ka hoowalewaleia, a he pinepine na manawa o ke kanaka i hihia ai.

          "Aole aahu mau o ka hoowalewale iaia i ho me ka aahu like i na manawa apau, he loli mau kona ano me ka hoano - e loa iaia iho i ka hpapanui o ka manawa, a e huli ana ke kanaka i kekahi manawa hoopono loa e kaawale ae ai oia mai ka hoowalewale mai, e hoomanao oe i keia.

 

"No kela ame keia kanaka aia no iloko o lakou kekahi hoowalewale hiki ole ke paleia aku. Pehea la, e manaoia aku anei kou lahui kanaka ua oi aku ke kiekie o ko lakou hoopono o ka noho ana mamua o koʻu lahui? He hooiaio anei ko oukou mau nupepa pela i ko lakou ano? Aohe paha. No ke aha e pakele aku ai ka Monisua Baida i kaulana mai ka hoohuoiia ana aku?"

          "Alaila oia iho la anei kau moali ike waiwai loa? O ka Lunanana Baida no anei kau kanaka e manao la nana i hana kela karaima? He kanaka i holo mai ianei no ka hakil@ ana i na wahi a ke kanaka i make e nee aku ai, aohe aʻu na@ no ka pakuʻi ana aku no kau hoike."

          "A pela iʻo ka! He canapa iʻo anei oia i holo mai ianei no ka hakilo ana i na wahi a ke kanaka i make e nee aku @@ A. he mea oiaio ia e pono ai e hoomanaoia."

          Ia manawa wehe koke ae la ka Monisua Hai i ke paka@ kau kakau. Hapai ae la i ke pani iluna a hookomo aku la i kona poo iloko o ke pakaukau kakau, a hoomaka iho la e kakau i ka mea oiaio hou i loaa aku la iaia maluna o kekahi apana pepa, i rulaia me ka inika ulaula. Ia ike ana aku a Topina ia hana a Mr. Have pii ae la ka ula ma kona mau papalina no ke ano hoonaukiuki iho la.

          "Aole au i hoakaka aku nei ia oe ma ka mea e pili ana i ka lua ʻo ka makou hihia, oia ka oi aku o ke koikoi loa: n@ kuu buke, he wahi buke aʻu e hoomakaukau nei no ka hoohana ana aku a na makai maloko o kela ame keia aupuni me ka naauao, he buke paalima e aʻo aku ana i na makai maluna o ka mea i manao wale ia ma ke koho ana aku ma ke karaima i hoohuoiia.

          "Alaila elua ka paha ano o ka oukou hihia?"

          "Ae; mai nana mai oe iaʻu elike me kela, o lilo auanei oe e Topina i mea hoohuoiia ma ke kanawai no ke kokua ana i ke karaima ma o kou komo pu ana aku me ke kanaka hana karaima i hoohuoiia.

          "Ma kaʻu nana aku he ikaika loa ka makemake iloko ou, e Topina, na ka Lunanana Baida e hopu mua i na kanaka elua e pee mai nei maloko o kekahi wahi o Parisa, a nana e lawe aku e hoopaa i ka halepaahao he kokua hewa oe, a i kou wa e paa ai i ka hop@@a e hoopaaia aku ana oe iloko o ka rumi pouli, mahope o kou @inaninauia ana e ka lunakanawai i makemake ole i na kanaka Pelekane, a laweia mai i ka hale hookoloklo ma Azize, me ko hoahui, kela ohua i holo mai ai ianei mai ka hale mai o ka oihana makai ma Ladana, e hoopaʻiia ana oe.

          Ia manawa lalau ae la o Mr. Hai i kekahi rula loihi a hou ae la ma ka iwiaoao o Topina me ia rula. Aohe o Topina oni ae, ua nana maikai wale ia mai no eia mamuli o kona ike iho he paani wale no ia hana a Mr. Hai o ka hou ana mai.

          "He hiohiona ehaeha maoli kela i ka ike aku." i hoomau mai ai o Mr. Hai i kana kamilio ana me ka leo kaumah. "O, he mea ehaeha maoli ia ke hoomaopopo iho. Ina no ka hoopaʻiia mai ou oluna o ka amanalikanaka aku ka hopena.

          "O na makai Pelekane i hahai mai ai mahope o ka meheu o ka poe hana karaima, o lakou no ka i hahai ia lakou iho, a o ka hopena ua paa i ka hopuia e ko lakou mau hoamakai Palani a hoopaʻiia. O ke kanaka nana e hana aku ana ia hana aole ia he mea okoa aku, aka, owau nei no. He kii maikai maoli kela no ka mea aʻu i manao wale aku ai, a i hoopaaia hoi maloko o kuu buke ma ka mahele @, pauku 8.

          "O, he nuhou ano nui loa kela ke hoolahaia ae, o ka mea nana i hoolaha ae a nana i hana ia hana o Mikaele Auguseta Hai nei no ia. O, he mea kaumaha no keia ke @oonoo iho no ka hiki ole ke hanaia aku ia hana!"

          "No ke aha iho la hoi e hiki ole ai ia oe ke hooko aku ia hana?" i ninau aku ai ka Makaikiu Topina, no ka mea, na walania iho la oloko on a no na olelo a Mr. Hai.

          "Ike mai la oe, oia ka lua la o ka makou hihia, a he koʻikoʻi loa ke noonoo iho. Ua nana aku makou ia he mau kumumanao kahua, pela koʻu manao, ma ka nana iho ma keia mea a makou i wae ai ua kokua nui ia mai e na hana i lawelaweia a ikeia ka hookoia ana.

          "No ka hooiaio ana i n ahana hoohaumia maloko iho o ka ohana he mea pono ia makou ke ike i kekahi mea e pili ana i ka inoa o ka mea i hoopoinoia, a ma ka lole lilina i makaia me na huakumu e hiki ai ia makou ke huli aku i k@ mea nana i hoopoino. No ka mea e pili ana i ke kahua e kau aku ai i ka hoopaʻi maluna o ka mea nana i hoohaumia ua ike no oe i ka mea i maa mau mawaena o na wahine ame ka hana a na wahine e hana aku ana.

          "E pono haawi nui ia ka manawa no keia ano hihia, ke loaa kekahi mau mea e hiki ai ke kokuaia mai ka huli ana aku ma o kekahi mau hoakaka maopopo la mai kekahi mea mai.

          "No ka mea e pili ana i keia moolelo he mea kamaaina loa ia keia ma ka hihia pepehikanaka, elike me keia, no ka makemake wale mai no e loaa kekahi pomaikai ke kumu o ka hana ana. A o ka mea pepehikanaka owai ia? O ua loaa oia ia makou- ka mea pepehi kanaka."

          Alaila kikoo aku la o Mr. Hai ma kekahi aoao o ke pakaukau kakau no ka lalau ana aku i kekahi nupepa.

          "Ua paa anei oia ia oukou a ke hoomaluia ma nei?" i ninau koke aku ai o Topina.

          "Ae, ua paa oia ia makou." wahi a Mr. Hai, me ka huli ana ae e nana ma kekahi wahi o ka nupepa, a nana iho la no kekhi manawa. "I ka manawa aʻu i olelo ae nei no ka mea pepehikanaka, aole au i manao ma ia olelo ana na lawela ae oia mamua o ka aha hookolokolo ma Seina Asize, a ahewaia oia e ke kiure o kona lahui, aole no hoi au i manao ma ia olelo ana aku nei ua ae ae oia i kona hewa. Aole oia i nina ninauia- ke kali nei makou, ke kali nei makou ahiki i ka pau ana o kona ona."

          Ua hoopau iki ia ae la ko Topina mau manao ooloku ia manawa.

          Alaila hoomau hou mai la o Mr. Hai i kana kamailio ana i ka i ana mai: " I ka manawa e pau ae ai o kona on a ia manawa makou e ninaninau aku ai iaia. Hiki anei ia oe ke koho mai ia kanaka? Ke manao nei au aole e hiki ana ia oe. O ke kanaka kiai no hoi o ke kaaahi i holo mai ai, kela kanaka Pelekane."

          "Pehea, ke kanaka kiai o ke kaaahi i holo mai ai mai Dova mai?"

          "Aole: ka makai Palani o ke kaaahi mai ke kulanakauhale mai o Kalaisa."

          "Aha, ka makai Palani ka o ke kaaahi mai Kalaisa mai, ea?"

          "Ae: aole paha oe i noonoo iki no kela?"

          "Aole no hoi; no koʻu manao no o na komolima ame na waiwai makamae e ae apau e komoia ana e ka mea i make aole i lawia, a he huina dala nui no hoi ka i loaa aku ma kona kino, maloko o kona mau pakeke."

          "He dala no iloko o kona pakeke i ka manawa i huliia aku ai; ae, aka pehea la ka nui o kana mau dala me ia ma mua aku o kona pepehiia ana aole makou i ike. Ma ka ma nao o hookahi a elua mau kauwa oluna o ke kaaahi ua ike lihi laua i keia kanaka ma ka Hokele Du Noda ma ke ano he kanaka kaahele mau.

          "Ma kona hiohiona ame kona kulana he kanaka lawelawe oihana kalepa oia, o ka huina nui nae o na dala ana o ka lawe pu ana mai me ia aole hiki ia makou ke olelo ae i nei manawa. O ka makou mea i ike ua loihi ka manawa a kela makai Palani o ka noho hana ana maluna o ke kaaahi e holo ana mawaena o Kalaisa ame Parisa nei e hiki ai iaia ke hoomaopopo i na ohua holo mau mai. Ke lilo nei na hana o ke kaaahi i hana akamai O na dala nae ame na waiwai makamae e ae, he oiaio, he mau mea pohihihi loa lakou i ke koho aku."

(Aole i pau.)