Ka Nupepa Kuokoa, Volume LVII, Number 46, 14 Nowemapa 1919 — Page 4
| This text was transcribed by: | Kamehameha Schools Gift To Dr. Chun |
| This work is dedicated to: | Dr. Michael J. Chun |
Ka Nupepa Kuokoa
KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.
Novemba 14, 1919
Ua Makemakeis Kākou e Kōkua
Ua hoea mai i ka manawa i konoioa aku ai na makaainana e noho nei ma keia kulanakauhale e nana la Honolulu nei ka mua, ma kahi e pili ana i na kokua. no ka mea ua hoi ponoi mai la iloko nei o kakou. na hooikaika ana, i kekahi waihona no kekahi mau hale ame na home e malamaia nei ko kakou poe ponoi malaila.
Eia maloko nei o keia kulanakauhale, na wahi i makemake i na kokua, e pono ai ka lehulehu, a no ka hiki ana i kela mau wahi ke ku aku maluna o ma kahua onipaa, i makemakeia ai e loaa he haawina dala mahuahua, no ka makahiki 1920 e hoea mai ana. he waihona hoi e loaa ai ke kulana o ke ola maikai, ka noho pono ana, ame ka hauoli.
Ma ka makahiki aku nei i hala, iloko o ka nui o na kokua, i koiia mai ai kakou maanei nei e haawi aku, no ke kokua ana i ke kaua. ua lawelawe ae he mau hooikaika ana e ko kakou poe kuloko. e loaa kekahi waihona no na home lehulehu e hookipa nei i ko kakou mau makaainana iloko o ka pilikia, me ka loaa ole no o kekahi waihona mahuahua i makemakeia : oiai hoi aole he mau kokua kuwaho i koiia mai ai kakou i keia manawa, o ka @ ame ka manaoio o ka poe mahope o keia hana, o ia no ka hiki ia kakou ke haawi a oi aku mamua o ka huina i makemakeia no ka makahiki e hoea mai ana, me ka uku pu ia aku o ka aie o keia makahiki e nee nei. O ka huina i makemakeia na kakou e kokua aku, aia ma kahi o ka $292,000 : he huina dala mahuahua no keia, eia nae, e hooliloa aku ana ia, no ka pono o ko kakou poe ponoi iho. e mamamaia mai nei maloko o na home he iwakalua a oi aku ma keia kulanakauhale.
O ka holomua o na hooikaika ana no keia waihona, ua ili iho ke ko'iko'i maluna o oukou e na makaainana o Honolulu nei, ka poe i loaa na mamao makee no ka pono o keia kulanakauhale. Ua manao ke komite hooko o keia hana kokua no ka makahiki 1930, a ua manaoio no hoi lakou mau kokua, he mea pono i ka poe e haawai mai ana i ka lakou mau kokua, e koho i na wahi o ia mau kokua e holo aku ai, in a paha ia no kekahi wahi hookahi wale no, a i ole, mahelehele paha ma kela ame keia wahi.
Ma keia uwalo ana aku i na kokua mai ke lehulehu mai, no ka pono o na wahi lehulehu, e noho nei o ko kakou poe pilikia; ua makemake ke @ e hooia aku imua o ka lehulehu, aole e noi hou ia aku ana ka lakou mau kokua no ka elua i ka manawa no keia hana iloko o ka makahiki hookahi ; hoe wale no, iloko o ka manawa o ka pilikia maoli, me ka ae wale no o ka Ahahui Kalepa, e hiki ai ke poi hou aku i na kokua ana mai ka lehulehu aku.
O keia hoohuihui ana i hookahi waihona no na home he iwakalua, o kekahi keia o na manao maikai loa, mamua hoi o ke noi kaokoa ana o kela ame keia wahi i na kokua nona iho.
O keia manawa e noiia aku ai o na kokua mai ka lehulehu mai e ke komile ma keia hana, ma ka pule @ ae nei o ka mahina o Dekemaba, a o na kokua a kakou e haawi aku ana ma keia hana, e holo aku no ia no na Ahahui Kokua Manawale'a, na keike A'o Koa, na Kaikamahine A'o Koa, na Kula o na Bebe, Kakela Home, ka Ahahui e Nana Ana no ka pono o na Kanaka, ka Halema'i Kepani, ka Home o na Kaikamahine a ka Moi, ka Home o na Keiki Makuaole ma Kahili, ka Leahi Home, ka @ Settlement, ka Home o na Kaikamahine, ka Ahahui Kokua ame ka Hana Misiona, ka Home o pa Luina, ka Home Susannah Wesley, ka Y.M.C.A Kuwaena. Nuuanu, ka Home Makaainana @, na Kalapu o na Keikakane ame ka Y.M.C.A.
No ka malama ana i kela mau wahi like ole, no ka makahiki e hoea mai ana, me kekahi waihona mahuahua, e kokua aku ai i ka poe e noho ana ma kela mau wahi, a e hooholomau ai hoi i ka lakou mau hana, ua oi aku ko kakou haawai ana ae i na kokua ana, elike me ka hiki, mamua hoi o ko kakou kokua ana aku iwaho, oiai no nae, he manawa a he mau manawa lehulehu i konoia mai ai ka kakou mau kokua ana aku, a ua haawai aku kakou me ka minamina ole. Ua hoea mai la hoi na kokua ana i manaoia, no na wahi like ole ma o kakou nei, o ka keia pepa e hoeueu aku nei ia kakou Hawaii, a i hoea mai na noi imua o oukou, mai au'a iho, aka e haawi aku elike me ka mea kupono, a e haawai hoi me ka minamina ole.
E Hoopauia ke Kula Olelo Kepani!
No kekahi mau kumu lehulehu e ikeia aku nei @ o keia mau la, ke manao nei makou, he mea pono e hoopau loa ia ke a'oia ana o ka olelo Kepani maloko o na kula i kukuluia ae e na Kepani apuni keia Terirore, no ka mea ua kue loa ia i ke ano Amerika, elike me ia i makemakeia mai ai na mahaainana apau e noho nei maanei, e ke aupuni @.
He ano kohu ole loa, i ka nana aku, i ka manawa a ke kanawai o Amerika Huipuia, i haawaiia mai ai ke kuleana makainana, i na Kepani apau i hanauia ma Hawaii nei, e a'oia aku lakou i ka lakou olelo makuahine, aolehoi i ka olelo Beritania, ka olelo i hohu ai ka makainana Amerika maluna o lakou ; a no ka mea no hoi, o ka olelo Beritania, ka olelo aiakai apuni o Amerika. ame na wahi apau i kaa aku malalo o kona malu.
Ma ka manawa o ko kakou ahaolelo kuloko e @ ana a noonoo i kekahi bila no ka hoihoi ana aku i na kula e a'oia ana ma ka olelo Kepani, malalo o ka oihana hoonaauao, ua ala mai he mau ke-eana maiwaena mai o kekahi poe Kepani maanei nei. no ia kumu, ua haule wale kela bila, me ka hoomauia aku no o ke a oia ana o na keiki Kepani apau ma ka lakou olelo makuahine, ma na kula Kepani i kukuluia no lakou.
Ma ke ano Amerika maoli, aole makou i ike i kekahi kumu maikai, o ke a'o ia ana o ka olelo Kepani maanei nei. koe wale no, ka makemake o na Kepani, e huli hoi aku no lapana, me ko lakou noonoo nui ole no ka aina a lakou i noho ai. a lilo mau makainana.
Ua makee kakou i ka kakou olelo makuahine, oia nae aole he mau kula e a'o nei i na keika a kakou i ka olelo alakai e nee nei i keia manawa ; e pono ai na Kepani e hooikaika ma ke a'o ana i keia olelo aole hoi i ka lakou olelo iho, a e lawe mai i ke ano ame ke kulana o na kanaka Amerika, aole hoi e paa malalo o ke a'o ana a kumu Kepani, i maa i pa ano ame ke kulana o na Kepani.
Eia na Kepani ke kukulu mai nei i na hui uniona apuni keia Teritore, no ke koi ana aku i na on a o na mahiko, e hoopiia ae ko lakou ukuhana. e haawiia aku ia lakou kekahi mau mea a lakou i makemake mai ai, e lilo anei na on a o na mahiko. na @ hana hoi o na Kepani, i mea paani wale ia mai e lakou?
O keia kekahi o na anuu hikimua a kakou e ike aku ai aole loa he wahi manao iloko o na Kepani. e hoolilo i ka lakou poe keike, i poe kanaka Amerika ma ka lakou mau hana, aka e mau aku ko lakou ke ana he mau makainana no ko lakou aina makuahine. a e hoea mai hoi ka @ a lakou e komo kino aku ai iloko o na hana kalaiaina maanei ma keia mua aku, nolaila e o-u koke i ka wauke o @ @ wahi o ka olelo a kahiko. o hoea mai aua nei i la la a kakou e mihi ai.
Ua oho maoli mai na manao ku-e o kekahi heluna nui o na makainana o Honolulu nei i keia manawa. no ka @ ana i ke a'oia o ka olelo Kpenai maloko o na kula a na Kepani: in a pela a noho hou mai ke kau o ko kakou ahaolelo e lawelaweia ae, me na manao kui'o e kalehu aki i na manao kahiko o na Kepani, a e hookikinaia aku hoi lakou, aole wale ma ke kulana hoonaauao, aka ma na mea pili hoomana pu kekahi, e lawe i na ano apau i kulike me ke kulana Amerika o'iaio.
He Mea na Kakou e Haaheo Ai
Ma ka hiki ana ia Leo Poaha ke hoohina aku ia Kinio ke Kepani hakoko kaulana o Hawaii nei, a kaili ae i ka inoa moho mai iaia mai, no ka manawa mua loa, ma ka po o ka Poalua aku la i hala, ua hookaulana ae oia i kona inoa, ma ke ano he keiki Hawaii akamai lao ma ka hakoko, ka mea a na kanaka. Hawaii @ e haaheo nei i keia la. no ka hiki ana iaia ke kaili mai i ka inoa moho a lilo iaia.
Elike me Duke Kahanamoku. kona kaulana ma ka heihei au. he moho kaulana no ke ao nei, pela @ e kau pu aku ai keia hanohano maluna o Leo Poaha, ke malama oia iaia iho ma ke kulana maikai. a e hoomau aku hoi i ka hoomaamaa ana i kela ame keia manawa : no ka mea ua kukulu ae oia iaia iho imua o ke ao nei i keia la, e kau mai ai na maka o na moho hakoko o ae maluna on a, no ke kii mai a kaili ae i kela inoa mai iaia ako.
Aole wale no o kela inoa moho ka mea ano nui i kau aku maluna o keia keiki Hawaii, aka ua waele ae oia i ke alahele no kona pomaikai ; a o ia ka keia pepa e a'o aku nei i keia moho o Hawaii nei, e hoomau aku i ka hoomaamaa ana ma kela hana hakoko. e hoea mai auanei i ka manawa e konoia mai ai oia e ku aku me na moho e ae e aa mai ana iaia, no kekahi huina dala mahuahua : a i ole, e laweia aku ana oia ma kekahi mau wahi o Amerika, no ka huli ana i kona waiwai ma kela hana, ame kona kaulana.
O keia ke keiki Hawaii mua loa nana i hoohaahaa aku i ka moho hakoko o Hawaii nei, ka moho hoi nana i hoohoka aku i na haole akamai a makaukau ma ka hakoko i ku mai imua on a ; a oia ka keia pepa e a'o hou aku nei iaia, ua hooiia ae ke ko'iko'i ma kona aoao, e kupale aku i kela inoa hanohano i hookauia aku maluna on a, mai ke kailiia ana aku, e kekahi moho okoa e aa mai ana e hakoko me ia ma keia mua aku.
W.C Achi Opio no ke Kulana Lunakanawai
Ina aole he mau ku-e ana mai Hawaii aku nei imua o ka aha senate o ka ahaolelo lahui, alaila me ke kanalua ole ia kakou ke olelo ae, e haawiia mai ana na apono ana no ka inoa o William C. Achi, J., i lunakanawai kaapuni no Kauai : a ma kona ano he keiki Hawaii, he nuhou hauoli keia ia kakou, o kona kikooia ana mai la no kekahi o na kulana ano nui iloko o ka oihana hookolokolo ma keia teritore.
O ke ku-e wale no a makou e manao nei no keia keiki Hawaii, mai na Demokarata aku o Hawaii nei, o ia kona koko Pake, elike me ia a na Demokaata kuloko i ku-e aku ai, ma ka manawa i waihoia ae ai ka inoa o W.H. Heen i lunakanawai kaapuni no Honolulu nei ; malia nae paha, ua lawa na haawina a'o i ko kakou mau Demokarata maanei, e hoala ole aku ai i na ku-e ana no keia inoa, in a pela, alaila e hauoli kakou, a e haaheo hoi, no ka hapaiia ana aku la o keia keiki Hawaii, ma ke kulana lunakanawai kaapuni, ka hanohano i paakiki ka loaa ana i na Hawaii i na manawa ae nei i hala.
***
O ke ka'ihuaka'i o ka Poalua aku nei i hala, kekahi ka'ihuaka'i i hoike mai ai ka lehulehu o ka Honolulu nei poe, i na manao ohohia maoli, mamuli o ka huliamahi ana ae o kekahi heluna nui o na kanaka, o na kulana like ole e komo iloko o ka huaka'i, nawai hoi e ole ke ohoia, no ka mea he la ia i nohoalii mai ai ka maluhia maluna o ke ao holookoa, a i hoopakeleia ae ai hoi he heluna nui o ko kakou poe koa, mailoko mai o ka make, he la a kakou e hiki ole ai ke hopoina, no kekahi mau hanauna lehulehu ma keia hope aku.
WAKINEKONA, Nov. 9.--Ma nehinei i hoouna aku ai ka Peesidena Wilson i ke senate i ka inoa o William C. Achi Jr., o Honolulu, e lilo i lunakanawai kaapuni no ka Aha Hookolokolo Kaapuni Elima o Hawaii. Aole h mea i noonooia no kela hookohu e ke senate, mamua o ka hookuu ana ahiki i ka Poakahi.
________
WAKINEKONA, Nov.9.--Ina e hoouna ana ka poe hoomaemae kopaa o Cuba i ka lakou kopaa i Amerika Huipuia, e aeia aku ana lakou e kuai i ka @ maloko o Amerika Huipuia, i kulike ai me na mea i hoikeia ae e na luna oihana federala, mahope iho o ka loaa naa mai o ke noi mai ka poe hoomaemae kopaa mai i lanahu.
________
COLUMBUS, Ohio, Nov.9.--O na hoike piha pono mai na kalana mai he 75 o na kalana he 88 o Ohio, ame na hoike piha pono pili oihana ole, mai ke koena mai o na kulana he 15, me ke koe o n apana ehiku maloko o na kalana maloo elua, e haawi ana ia i ka aoao maloo o ka heluna oi o 859, e kokua ana i ke aponoia o ka hoololi hookapu waiona federala.
________
ROMA, Nov. 10.--He haunaele kupilikii ka i ala ae ma ka Poaono nei, ma Milana ame Genoa, kahi i hoomanao ai na kanaka Italia no ke kipi ma @, me na halawai ame ua ka'ihuaka'i. Ma ka baunaele ma na kulanakauhale a elua mawaena o ua socialiki ame na koa he keu aku ke kupilikii, eia nae ua nohoalii hou mai ka maluhia.
________
OKLAHOMA, Nov. 10--Ma ua hoike no ke koho baloka o ka Poaono aku nei i hala malokoo na apaua koho elima, e haawi ana ia ia J. W. Harrel, he Repubalika, he huina oi o 1@ maluna o Claude Weaver, he Demokarata.
________
NU IOKA, Nov. 11.--Maloko o kona mau rumi ma ka Waldorf Astoria ma nehinei, i ki ae ai o Garry R. Miller, ke kanikela Amerika @ Stockholm, Sweden iaia iho a make, i kulike ai me ka olelo a ka oihana makai, mahope iho o ka huliia ana aku o na mea e pili ana i kela ki pu.
________
INDIANAPOLIA, Nov.10.--Ma ka po nei i hoole loa ae ai ka hope peresidena John L. Lewis o ka Ahahui o na Kanaka Eli Lanahu o Amerika, no kona ae aua e hooko i ke kauoha a ka aha apana federala, e hoopau i ka olohani ana a ka poe eli lauahu, mamua ae o ka po o ka Poalima.
________
HELENA, Nov. 12.--He umikumamakahi mau paele i ahewaia no ke karaima pepehikanaka, ma kela haunaele pili lahui mawaena o @ paele ame na kanaka ili keokeo, ma ka hapa mua o ka mahina o Okatoba, i kauia ka hoopa'i make maluna o ka noho uwila maloko o ka aha hookolokolo kalaua ma nehinei.
________
LOKO PAAKAI, Nov. 12.--E haalele iho ana ka Peresidena J. H. Grant o ka Hoomana o na La Hope Nei ame kekahi mau alakai e ae h eono ka nui o ka Hoomana Moremona ia Kapalakiko ma ka Poaono, no Honolulu, no ka lawelawe aua i na hana hoolaa i ka halelaa ma Laie, Oahu.
________
POKALANA, Oregon, Nov. 12.--Ma ka po nei i komo aku ai na makai o Pokolana ma ka halawai a ka ahahui o ka Poe Hana o ke Ao nei, a hopu aku la he 60 poe, mahope iho o ka hoopuka ana ae o ka Meia George Baker i ke kauoha e hopuia ka poe apau i hoohuoiia, be poe lala no kela ahahui.
________
TOKIO, Nov. 13.--Ma ke kakahiaka o ka la Sabati nei i hoolanaia ae ai ka ka mokukaua nui hookahi ma ke ao hoka mokukaua nu ihookahi ma ke ao holookoa, maloko o ka pa kapilimoku Kure.
***
NO KA MAKUAKANE KA HUHU ANA POINA NAE KE KEIKI.
________
Ma ka la 22 o ka mahina aku nei o Okatoba i hala, i kiia ae ai he keiki Pake i ka pu, e ka enemi o kona makuakane, a ku ka apoka ma ka lima me ke okiia ana nae, e ke kauka a muumuu kela keiki.
Aole he mea i loheia no kela ki pu, mahope mai o ka manawa i poino ai, aka nae, maloko o ka hale hookolokolo, ma ka Poakolu nei, i ka manawa e noho ana ka makuakane me kana keiki, oiai e kakali aku ana o ke kaheaia mai o na hoike e ka aha, akahi no a hoikeia ae na mea e pili ana i ka muumuu ana o ka lima o ke keiki Pake.
Ma ka olelo a ka makuakane o kela keiki, nona ke kumu o ka huhu ana o kekahi Pake okoa aku, eia nae, i kana keiki i kiia aku ai ka pu, a ku aku la ka poka ma ka lima hema, me ka weluwelu liilii o kela lima, a no ka hoopakele ana nae i ke keiki, mai na auwe ana, us okiia ma ka peahilima, a pela pu hoi kekahi manamanalima o ka lima akau, ua oki pu ia.
Ua hoea ae n okela keiki me ka lei i kona mau lima i eha, ma kona helehelena, me he mea la, he hoike mai ana ia i ka nui o kona kaumaha, no kela haawina i loaa iaia.
He kaa baikikala ke waiho nei malalo o ka malu o Mr. Joseph Kaahea, i loaa aku iaia, maloko o ka pa o ka Luakini o Kawaiahao.
________
Ma ka la apopo, Poaono, Novemaba 15, o ka la hope loa ia e uku ai i na auhan maluna o na waiwai paa me ka uku'ole i ka ukupanee.
________
Ma ka po o ka la apopo e malamaia ai ka hoikeike tabalo a ka Ahahui ale ai ka hoikeike tabalo a ka Ahahui o na Mamo a na Pukaua ma ka Memorial Hall ma ke kua o ka hale oihana o ka Papa Hawaii.
________
Ma ka la 27 o keia mahina ka La Hoalohaloha a Hoomaikai i ke Akua, elike me ke kuahaua a ka Peresidena Wilson, a pela pu hoi me ka kuahaua a Kiaaina McCarthy o ka hoopuka ana ae, i ke akea.
________
Eia na Kepani hana o ua mahiko lehulehu ke kukulu mai nei i na hui uniona i keia manawa, me ke ku he mau hui like ole ma kela ame keia mahiko apuni keia teritore.
________
Eia ka makeke kulauakauhale ke hookokoke aku nei i ka pau ana o kona hemahema, me he mea la, ma kekahi manawa o keia mahina ae e hoomaka aku ana ke kuai ana i ua meakuai maloko o kela makeke.
________
Eia kekahi põe ke hoao mai nei e loaa ia lakou ka ike no ka holo a holo halota hou ole o ka Elele Kalanianaole no ke kulana ana e paa nei, eia uae ua hele ko lakou manaolana.
________
Ua hoopaneeia ka hoopuka ana aku i kekahi mau palapala a na makamaka, ame na haina nane, a loaa kahi kaawale o ka pepa. E hoomanawanui mai no e na makamaka no kahi wa hou aku.
________
Ma na mea i loheia mai, ua aponona alakai Kepani o Hawaii nei, e hoopau i ke ano i ka hooponopono ana o na kula Kepani o keia wa, a e hoololiia aku ana ia i kulike ai me na mea e ku e mau ia nei i keia mau la.
________
Ma ka po nei i malama ae ai na Lahainaluna he aha hoohauoli maloko o ka halehalawai kahiko o Kaumakapili, no ka hanohano o Mr. William K. Hussey, e haalele iho ai i keia kulanakauhale no Canada, ma keia la.
________
Ma ka po o ka Poakahi, Nov. 24, e malama ae ana na lunahui ame na kolmite o ka Hawaiian Taro and Mercantile Co., Ltd., he halawai ma ka hapalua o ka hora ehiku ma ka home o ka Peresidena Isaia Kaaihue, no ka noonoo ana i kekahi kumuhana ano nui i pili i ka hui.
________
O John C. Lane ka haiolelo maloko o ka Luakiui o Kawaiahao ma ke kakahiaka o keia Sabati iho, no ka hoomanao ana i ka la hanau o ka Moi Kalakaua. E akoakoa ae ana ka Ahahui o ka Hale o na 'Lii, ame ka Ahahui o na Mamo a na Pukaua no ke komo pu ana ma na hana hoomanao o kela la.
________
O ka põe i kuleana i ka ilima o Kawaiahao, ua makemakeia lakou e hoea ae maloko o ka Hale Kalapu, ma ka aoao makai iho o ka Lukini o Kawaiahao, ma ka hora elua o ka auwina la o ka Poakahi mua o ka mahina ae neu o Dekemaba, no ka hoolohe ana i ka manao o ka papa kahuwaiwai o ka Ekalesia o Kawaiahao, elike me ka hoolaha a ke komite pa ilina e puka aku nei ina kekahi wahi o keia pepa.
________
NA MARE.
____
Willie Pokipala ia Lucy Alahiki, Nov. 3.
Bernard Akama ia Dorothy Kauhane, Nov. 4.
Morland Tracy ia Maria K. Mauuakea, Nov. 4.
Kon Sin ia Fannie Kaapuni, Nov. 5.
Bert Palmer ia Violet Ray, Nov. 5.
David Kinney ia Margaret McGowan, Nov. 7.
George Kaninau ia Kamala Mapala, Nov. 6.
W.N. Kalawaianui ia Kaluahine, Nov. 7.
Robert H. Kaui. ia Hattie Tavares, Nov. 8.
O.K. Butler ia Mary Apiki, Nov. 3.
John Kapeua ia Lahela Keaha, Nov. 29.
________
NA HANAU
____
Na Yee Hoy âme Marytina Kowali, he keikikaue, Oct. 14.
Na Robert Kamaunu âme Ellen Hening, he keikikane, Oct. 26.
Na David A. Espinda ame Mary Ryan, he kaikamahine, Oct. 30.
Na W.E. Puehuli Jr. ame Sarah Van Greson, he kaikamahine, Nov. 1.
Na Benj. Napua ame Carrie Dias, he keikikane, Nov. 5.
Na Hiram Kaaihue âme Elizabeth Dorris, he kaikamahine, Nov. 8.
Na S. Kipi Paalua ame Lizzie Richet, he keikikane, Nov. 8.
Na Joseph Enos âme Annie Charlton, he kaikamahine, Nov. 8.
Na Franklin K. Baker ame, Hattie Moikeha, he keikikane, Nov. 8.
_______
NA MAKE.
___
Kaehuokalani Apio, ma ka Halema'i Moiwahine, Nov. 5.
Mahana, ma ka Home Lunalilo, Nov. 7.
L. Moepono, ma ka Haukipila Moiwahine Nov. 7.
Ka moho hakoko o Hawaii nei nana i hoohaule aku ia Kinjo Ikeda ma ka po Poalua nei.
(Kakauia e ke Keiki o na Koolau.)
"Kinjo!" Kinjo!"
"Banzai! Banzai!"
"A-ta boy Poaha! Gooda boy Poalua!"
O kela ae la kekahi o na leo hooho i wawalo hele ae ai maloko o na paia o ka Hale Koa, mai ka piha kanaka mai. ma ka po Poalua nei, oiai o Leo Poaha e hoao ana e kaili i ka inoa moho hakoko o Hawaii nei mai ia Kinjo Ikeda mai, ke Kepani nana i paa ia hanohano. ka mea hoi nana i hoohaahaa aku i ka ikaika ame ke akamai o palacula e ae ma ia hana ma kekahi mau manawa like ole i hala ae nei.
Ma keia mokomoko ana a keia mau kaeaea, a i ka panina pau, ua kailiia mai la ka inoa moho mai ia Kinjo mai o Leo Poaha.
O leo Poaha ka moho akamai loa i ka hakoko o Hawaii nei. O Leo Poaha ka he-ke ma Hawaii nei. Ua lilo iaia kela hanohano mamuli o ka hiki ana iaia ke kula'i ia Kinjo no na manawa elua iloko o na hora elua ame umi-ku-mamaono minuke o ka laua kukupa'u ana.
Ma ke koele ana o ka uwaki e hoike mai ana o ka hora eiwa ia , ua komo mai la o Kinjo no ka lina mokomoko i ukali pu ia mai e Wm. Rosa, kona hope, a ia wa pu no hoi i ne-i ae ai oloko o ua hale nei i ua pa'ipa'ilima o ka anaina. He wa pokole mahope iho, ua komo mai la o Poaha i hahaiia mai e kona kaikuaana kona hope.
I ka makaukau ana o na moho a i elua e hoowalewale ana kekahi i kekahi i wahi e loaa ai ke kulana maikai e hopu aku ai kekahi, aia hoi he alu ana a he hi-o ana ka mea i ikeia aku, waiho aua o Kinjo iluna o ka papahele, eia nae iloko o ka imo ana a ka maka, ua ku hou ae la oia iluna. I ka ulele hou ana, ua hoao o Poaha e ope'a i ka lima o Kinjo mahope o ke kua, eia nae ua hoopahu 'aia kana mau upu ana, no ka paa o kahi Iapana. Hoao oia e puliki paa i na manamanawawae o kahi Iapana, a elike no ka haawina nele mua i loaa iaia, pela no keia.
He manawa mahope mai ua hina iho la o Poaha ilalo o kahi Iapana. Hoao o Kinjo e paa ka manamanawawae o Poaha, a no kona pokole e loaa pono ole aku ai kona manamanawawae iaia, ua hoopau wale oia i manao on a. Hoao o Poaha e paa ka a-i o Kinjo, eia nae, o ka pokole iho o ka a-i ua poho wale @ manaolana. He mau minuke mahope iho, ua paa loa iho la o Poaha i kahi Iapana, mamuli o ka ope'a ia ana o ka lima o Poaha ame ka paa loa ana hoi o kona poo, ua hina aku la oia. Manawa he 25 minuke.
Mahope iho o ka hoomaha ana o na moho no na minuke he umi, ua noke hou ae la ke anaina i ka pa'ipa'i i ko laua wa i komo hou mai ai. I ko laua hoomaka hou ana, a mahope iho o ka puili ana o Kinjo ia Poaha mahope mai o ke kua, oia ka wa i owala pu ia aku ai o Kinjo e Poaha a pahu ana mamua o ke poo, a in a aole ke kaula pale, in a oaha ua loaa kekahi pilikia i ke Kepani.
He nui na manawa i akelekele ai o Poaha e paa i kona hoa a pela no hoi kona hoa iaia, aka, mamuli mai no o ka laua pakela ike a makaala i ka wa o ke kupilikii ua hala wale ae la no ia pilikia.
Ua like o Kinpo me kekahi puhi, ka pakika pu, no ka mea ma kahi o ka paa aku ia Poaha, heaha la ia oni ana, ae, e hemo wale ae ana no oia, iloko o
HE MANAO PANE IA KAPUAOKUAKEAIKALAOKAUALII E HOOPOLOLEI I KA MOOKUAUHAU ALII
______
E Mr. Lunahooponopono, Aloha nui oe:-- E oluolu hoi oe no u kekahi @kaawale. Ua ike iho la au ma ka Nupepa Kuokoa, o ka la 24 o Okatoba. i ka moolelo kuauhau e pili ana ia Liloa. @ Liloa moe ia @ @ o Umi; Umi moe ia Kapulani, hanau o Keawenulaumi : ke hele la i ka lalau i ka pali o Kapaaheo. He kaikamahine o Kapulani na Umi, penei:
O umi moe ia Kapukini, Keliiokaloa, Keawenuiaumi ame Kapulani (w), Kaheaanaliiaepe (k), moe ia Epa (w), Makuahineopalaka: Keliiokaloa moe ia Makuahineopalaka, Kukailani.
Kahakumakaliua (k) moe ia Akahiailikapu (w), Koihalawai (w), Keawenuiaumi moe ia Koihalawai (w), Kanaloakuaana Lonoikamakahiki, o ia ka pololei, a e hoopaa i ka buke, a pela no me Kameeiamoku moe ia Kamakaheikuli Kepoookalani, oia wale no anei ke keiki aohe poe keiki e @ O Kepoookalani o Alapai (w), o Kapelakapuokakae. Aole no anei he poe keiki okoa @
E pili ana ia Edward Kamakau Lilikalani. he elua Kani homauole o Napoopoo nei, a h mea pono e hoakakaia ka makuakane ame ka makuahine o Kanohomauole, makuakaue o Kamakau Lili kalani, i ole e huikau ua Kanihomauole.
Owau no me ke aloha.
Z. P. KALOKUOKAMAILE
Napoopoo, Nov. 8, 1919
______
MAKANAIA HE MOE KOA I KA HALE HOIKEIKE.
______
Ma ka la 6 o ka mahina aku nei a Iulai i hala i make ai ia wahine Hawaii o Amoy Anin Chapunan ma ke kulanakauhale nei, a maloko o kana palapala kauoha hooilina, e hooili ana oia i kekahi moe koa, he waiwai no ka ha'e hoikeike o na mea kahiko o ke Ku'a Kamehameha.
Ma ka oleloia, ua loaa mai kela moe koa mai kekahi mai o na ohana i pili loa aku i na alii o Hawaii nei, o ke kumu paha ia o ka waihoia ana aku malalo o ka malu o kela hale hoikeike. Ua hiki aku ka nui ame ka waiwaiio o kona mau waiwai ma kahi o ka umi kaukani dala, a ma kana palapala kauoha hooilina, ua hooiliia aku kela mau waiwai apau maluna o kana kane, o R. F. Chapman, kekahi o na lunanui o ka American Rubber Co.
Ma Honolulu kahi i kanauia ai e keia wahine, aka nae he 10 makahiki i hala ae nei i mare ai oia i kana kane a he mau pule wale no kona o ka hiki ana mai i Honolulu nei e ike i kona ohana, ahiki i ke kii ana mai la o ha make iaia.
No kona mau lako gula apau, ua hooili aku oia maluna o kona makuakane, a no kona wahi hoi e kanuia ai, e hoakaka ana kana palapala kauoha, e hoomoe pu ia oia ma ka aoao o kona makuahine. ia paa. a ka lehulehu e ike aku ana. No Poaha, he 30 paona ka oi o kona kaumaha i ko Kinjo, aka, iloko nae o ia kaumaha on a, ua paio mau aku ka lapana e kaa ka lanakila iaia.
I ka piha ana o ke 43 minuke o ko laua @ ana maluna a malalo, e kilou aku ana ka wawae o kahi i ko kahi, e hopu aku ana a e hopu mai ana, e kula'i aku ana a e kula'i mai ana, aia hoi, ua paa loa iho la ka manamanawawae o Kinjo me ka owili ia ana. a pela pu hoi me kona poo ia Poaha, a mahope iho o ka hala ana o na minuke elua o kona paa ana ma ia ano, ua pa'ipa'i iho la o Kinjo i ka papahele, e hoike mai ana no konahawipio ana. Ike pu ia aku la ka iimo ana iho o na maka o Kinjo he kahoaka hoi e hoike mai ana no kekahi eha i loaa iaia, a ua hapai maoli ia aku oia no ka rumi komo kapa.
Iloko koke no o kela manawa ua wawa ia ae la ka lohe ua hakiia ka wawae o Kinjo, a ua komo pu ka manao iloko o ka hapanui o ka aha kauaka aole e hiki hou ana ia Kinjo ke ku mai a mokomoko hou me kona hoa. Aka. oia no ka lehulehu e nune ana, a e kali ana hoi o ka lohe maopopo aku i kekahi mea mai ka lunakanawai mai o ia hana, a i ka hala ana hoi o na minuke he umi. ua oili hou mai la no o Kinjo, me ka noke ia ana ae i ka pa'pa'i. Ikeia aku la kona hehe kupeo'i mai, he mea hoi i hoomaopopo koke ia aku ai, ua eha i'o no oia ; aka, iloko no o ia eha, aole loa oia i haawipio iki.
I ko laua hoomaka hou ana, ua lawe ae o Poaha i ke kulana hopu, oiai hoi kahi Iapana e makaala ana no kona wawae. Ke pehu ae la ka wawae o kahi Kepani, no ka loa pono ana i ka umii wela a Poaha, oiai hoi o Poaha e hoao mau ana e paa hou ia wawae iaia, a he mau minuke helu wale no, ua ko i'o ka moeuhane a Poaha, no ka mea, ua paa hou iho la ua wawae eha nei o kahi Kepani iaia, a o ia ka wa a Kinjo i haawaipio ae ai, a lilo ae la ka lanakila ia Poaha.
Ua ikeia aku ka lele ae o na papale iluna; paiakuli ae la oloko o ka hale i na leo hooho hauoli o kekahi hapa o ka ahakanaka no ka lilo ana i ka lakou moho ka lanakila, oiai hoi ka poe Kepani e kukule ana.
He ekolu makahiki i hala ae nei, ua hakoko o Poaha me kekahi haole o Espetvelt no ka wa mua loa, a ua kaa aku ka lanakila i ka baolo. He makahiki hou iho mahope mai ua hakoko hou iho la no oia me kekahi poe laeula ma ia hana, a ua lilo wale no lakou apau i pio nana.