Ka Nupepa Kuokoa, Volume LVII, Number 43, 24 ʻOkakopa 1919 — Page 3
| This text was transcribed by: | Kamehameha Schools Gift To Dr. Chun |
| This work is dedicated to: | Dr. Michael J. Chun |
Ka Nupepa Kuokoa
KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.
NA AINA AUPUNI I MAU HOME HO'OKUONO'ONO
Wehe Ana i na Aina Aupuni i mau me Hookuonoono ma ka Mukupuni o Kauai
Ma keia ke haawiia aku nei ka hoolaha o ka aina aupuni e hoakakaia au on a mahope ae nei a i kohoia ka waiwaiiʻo, e weheia aku ana ia no ka hookuonoono aua elike me keia; i kulike ai me ke kanawai a i kaa aku malalo o ka huki ana maunua o ke koho ana:
1. KAHI I WAIHO AI O KA AINA. O ka aina e weheia aku ana aia no ia maloko o ka Ahupuaa o Wailua, ma ka Mokupuni o Kauai, a i ikeia NA HOME HOOKUONOONO O WAILUA (Papa Mua), ma loko o ka Apana o Lihue.
2. KE ANO O KA AINA. O ka aina maloko o keia mahele he aina papa ekahi no ke mahiai.
3. NA KAHUA AME NA ANO O KA HOOLILO ANA. O ka poe i kuleaua e lawe i ka aina i oleloia, e hooholoia no ia ma ka huki ana a hookauwela ana paha. Ua hiki i ka wahine a .kane paha, aole o laua a elua, ke hana palapala noi no ke komo pu ana iloko o ka huki aina ana.
Ua hiki i kela me keia mea pakahi ke lawe i hookahi apana, a i ole i elua mau apana pili pu i kahi hookahi, in a nae nole i oi aku ka iliaina i huiia no ia mau apna me ka iliaina o ka aina i on a mua ia e ka mea noi i ke 80 eka. O na apana 5-6 ame 10-11 pakahi, he ʻmea pono ke laweia ma ke ano hookahi mea uana e paa.
E lawe wae ia no keia mau apana malalo o ka Aelike Hookuonoono Kaokoa, o na kumu ano nui no ia mea ia no keia malalo iho nei penei:
(a) UKU ANA. He umi pakeneka uku mua, 15 pakenakena i kela ame keia makahiki pakahi mahope mai ahiki i a uku pihaia ana o ke kumukuai i lilo ai, ame ka ukupanee 0-6 pakenakena o ka makahiki, aka me ka loaa nae o ka pono o ka uku ana i kekahi, a i ole, i na uku liilii ana apau i kekahi manawa a ma @ia ano, e kaoliia ana ka ukupanee no ia @nea.
No ka pakuʻi ana aku i na mea maluna ae a ma ke ano hoi he hapa no ke kumu aelike, e uku no ka mea e ilio ai i kela ame keia makahike, mhope @aai o ka la o kana aelike, i na @auha maluna o ka waiwaiio o ka aina i oleloia, ame na kaki e ae apau ame na @auhua e kauia aku ana, a e ohiia ana maluna olaila, a i pili @aku paha i ka aina i oleloia, a i kekahi kuleana paha maloko olaila.
(b) KA NOHO ANA. He elima makahiki iloko o na makahiki mua eono, o ua noho ana la, e hoomaka iloko o 90 la mai ka la aku o ka aelike ana.
(c) KA MAHI ANA. Na ka mea kaui mai e mahi a e malama malalo o ka mahi ana, ma kahi o 25, 50 ame 75 pakeneka ka haahaa o ka aina oleloia, mai ka pau ana o ka makahiki mua, ka lua ame ke kolu, mahope aku o ka la o ka aelike i oleloia, ahiki i ke kuleana ana i ka palapala sila no ka aina i oleloia. O ua mahi ana la mae ka malama ana, e hanaia no ia e ai ole malalo o ka hoomalu ana ame ke kuhikuhi ana a ka mea kuai mai.
E kanu ua hoi ka mea kuai mai @ e malama ma ke kulana ulu maikai, ma kona wahi noho, aole e emi iho malalo o 25 @kumulaau huaai a hoomalumalu, mai ka @ ana o ka makahiki mea ahiki i ke kuleana ana i ka palapala @sila no ka aina i oleloia.
(d) HOOLILO. Ua hookapu loa ia ka hoolilo, ka hoolimalima a pela wale aku, elike me ia i hoakakaia ai ma ke kanawai.
(e) PALAPALA SILA. E hoopukaia no ka Palapala Sila ma pau ana o ma makahiki eono, in a i hooko pihaia na hoopaa apau ame na kulana o keia aelike.
E haawi koke ia aku no ke kuleana noho ma ka la o ke koho ana.
E hanaia no na wai mapuna e ku ana, na kahawai, ua alanui ame na pono alahao.
Ke hookoe nei no hoi ke Teritore o Hawaii nona iho i ka pono o na auwai hookahekahe, na laina hoomoe paipu ame na alahao, elike me ia a ke Komosina o na Aina Aupuni e ike ai ma keia hope aku, he mea kupono, no ka hoakakaia. o ua pono alahele la i oleloia elike ka akea, a e hanaia hoi maluna a ma hekahi hapa paha o ka aina i oleloia, me ka ke Komisina o na Aina Aupuni, e hooholo ai ma keia hope aku. O kekahi aina e lawaia ana ma keia hope aku, a e paa no na pono alahele, e ukuia no ai e ke Teritore o Hawaii, ma ke ana no ka eka, ma kona manawa i kaui hooliloa aku ai, i kulike ai me keia hoolaha, a o kekahi mau meaulu e ulu ana a mau hanahou e ae paha e hoopoino a hoopilikiaia ana paha ma o ka hoomoeia ana a kukuluia ana o ka pono alahele i oleloaia e ukuia aku no e ke Teritore o Hawaii, ma kona waiwaiio ma ke dala kuike. in a aole e kuikahi ana ke Komisina o na Aiua Aupuni ame ka on a o na meaulu a i ole mau hanahou paha, no ka waiwaiio o ka mea i hoopoinoia, e hooholoia ka wawaiio malalo, a i kulike ai me na manao o ka Pauku 371 o na Kanawai Hooponopono Hou ia o Hawaii o ka 1915. Aole a kuai hooliloia aku kekahi mau apana ma ke ano he mauaina wai apau no ka lehulehu a i ole no ka pono o na mea apau.
4. KA PALAPALA NOI NO KE KOMO PU ANA ILOKO O KA HUKI ANA. O ka poe apau i kupono e lawe i mau home hookuonoono, ua hiki no, ma, a i ole mamua ae o ka Poakahi, Dekemaba 8, 1919, ma ka hora 12 awakea, aole mahope mai, e waiho aku i ke Komisina o na aina aupuni, Honolulu, ma ka leka maamau nei, aole ma ka haawi kino aku, a i ole, ma ka lekapaha i hoopaaia, a ma kekahi ano okoa ae paha, i kekahi wa-hi leka i silaia, maloko olaila ka lakou mau palapala noi @noke komo pu ana ma ka huki aina i hoakakaia maloko nei, aka nae aole kekahi wa-hi leka, e oi aku mamua o hookahi palapala noi no keia huki aina ana. E hanaia na palapala noi apau maluna o na pepa paʻihakahaka i hoolakoia aku e ke Komisina o na Aina Aupuni a e kona akena paha, a e pono e hoike i ka inoa piha, kahi noho, ka makahiki ame ke kame o ka mea noi, a in a paha he mea oia (kane a wahine) i @marei a e hoohikiia eia (kane a wahine) imua o kekahi hope akena o na aina aupuni, noteri o ka lehulehu, lunakanawai a luna oihana e ae paha, i hoamanaia no ka lawe ana i na hoohiki, a e hoounaia mai ma ka leka iloko o ua wa-hi leka, i hoolakoia e ke Komisina o na Aina aupuni, a e kekahi hope akena paha. O ua mau wa-h leka la apau, e pa'iia maluna o lakou ka inoa o ke Komisina ame na huaolelo "Palapala Noi, Huki Aina no ka Apana o…………," o kahi i waiho hakahakaia ma ke komaluna. e hoopihapihaia iho me ka apana i waiho ai ka aina, aole hoi e ikeia ke kahi mea ma ua wa-hi leka le, e hoike ana i ka mea nana i waiho mai, a i hoouna mai paha ma ka leka, a mau ma-ka a ae paha e ikeia iho ai. E silaia na wa-hi leka apau a paa loa a e kauia hoi na poo kupono, mamau o ka hookomoia ana maloko o ka leka. O kekahi mea, e waiho mai ana a oi aku mamua o hookahi palapala noi no keia huki aina ana, a palapala noi okoa ae paha, mawaho o kona inoa oiaio, aole e aeia e komo pu ma keia huki aina ana. O na wa-hi leka apau, e hoike ana i ka poe na lakou i waiho mai a i hoouna mai paha ma ka leka, e weheia no i ka manawa e loaa mai ai, a e @hoihoi hou ia aku ka palapala noi maloko olaila, i ka mea noi.
5. KA HUKI ANA AME KA HAWI ANA I KE KAUOHA NO KE KOHO ANA. I ka manawa e loaa mai ai kekahi wa-hi leka, i kakou pono ia. a i kakaukua pono ia hoi elike me ia i koiia ai maluna ae nei, e hookomo aku ke Komisina ia mea maloko o kekahi wahi waiho kupono, maloko wale no olaila e waihoia ai, a o na wa-hi leka apau i kakaukua pono ia no ka huku aina ana, a e hanaia hoi ia wahi waiho a e malamaia ma ke ano e hiki ole ai ke laweia na wa-hi leka e hookomoia ana iloko olaia, me ka ike ole ia, ahiki i ko lakou weheia ana ma ke ano akea ma ka la e hanaia ai ka huki ame ka hookaawale ana. M aka hora 1:30 p. m. ma ka Hale Kapitala, Honolulu, ma ka Poakahi, Dekemaba 8 1919, a i ole elike paha me ka hikiwawe e ikeia ana mahope mai e wehe akeaia kahi i waihoia o na wa-hi leka no ka huki aina ana, a o na wa-hi leka apau maloko olaila e hoohuikau pono ia, a e laweia ae i hookahi i ka manawa me ka pololei a hoopilimeaai ole, mailoko ae o kahi waiho, a o ka palapala noi maloko o ka wa-hi leka, in a e ikeia ana ka pololei ma ke ano ame ka hanaia ana, e kau helu ia ma ke ano neepapa, ma ke ano i haawiia aku o ke ano iho la no ia e wae ae ai ka poe i hoikeia maloko olaila a e lawe aku i na apana. E kauia he papainoa o ka poe noi i hawiia aku ai na helu, e hoike ana i ka helu i haawiia aku ia lakou pakahi, ma kekahi wahi kupono, a e hoolakoia aku i na nupepa no ka hoopuka ana ma ke ano meahou ame ka hoolaha o ka helu i haawiia aku ame ka manawa ame kahi e hoea ae ai oia, no kona wae ana, e hoouna koke ia aku i ka inoa i hoakakaia maloko o ka palapala noi o kela ame keia mea i haawiiaaku ai he helu. O na palapala noi apau i pololei ole ma ke ano ame ka hanaia ana, e makaia "Hooleia pololei ole ka hanaia ana," a e wai hoia ma ke ano o ko lakou hooleia ana, a e hoounaia aku ka hoolaha no ia me ai ka poe i waiho mai ia mau palapala noi.
6. KA WAE ANA I NA APANA. E hoomaka ana ma ka hora 9 a. m., Poalua, Dekemaba 23, 1919, ma keena o ka hope akena Mr. G. W. Sahr, Lihue, Kauai. O kekahi mea e paa ana i na helu i haawiia aku ia lakou no ka huki aina ena, ua hiki ke hana i ka lakou koho ana mai na apana mai i wehe hamamaia no ka wae ana, a i makemakeia ai e lakou ma ke ano o ka lakou mau palapala noi i kau helu ia ai. Ina e hoea ole a ana kekahi mea i haawiia aku iaia he helu ma ka huki aina ana, a hana i kana koho ana, i ka manawa e hoea aku ai i ka helu i hawiia iaia, a kaheaia hoi kona inoa, e hala no kona pono e koho, ahiki i ka pau ana o ke koho ana a kekahi poe e ae i haawiia na helu, ia wa e kahea hou ia ai kona inoa, a in a aole oia i hoea mai, a hana i kana koho ana, e manaoia, ua haalele oia i kona pono koho.
7. KA HOOIA MA KA MANAWA O KE KOHOANA. Ma ka manawa e hoea ae ai oia no ke koho ana, he mea pono e hoomkukuiinnnnnnnnnnssss aaaaa pono e hoomkaukau kela ame keia mea noi no ka hoike ana mai i kona kupono e lawe i home hookuonoono, ma kekahi palapala hoohiki ma ke ano i hoakakaia e ke Komisina, a ma kekahi ano e ae paha. Ina aole kekahi mea noi he makaainana no Amerika Huipuia ma ka hanau ana, e waiho mai oia ma ia manawa hookahi, i ka palapala kumu, a i ke kope paha i hooiaioia no kona makemake ana e lilo i makaainana, a i ole ke kauoha paha a ka aha, e ae ana iaia e lilo i makaainana, a in a e koi mai ana kekahi mea noi i hanau ole maloko o Amerika Huipuia i kona kuleana makaainana ma o ka hookupaia ana o kona makuakane, oiai oia malalo o ka iwakalua - kumamakahi makahiki, he mea pono e waiho mai oia i kekahi kope i hooiaioia o ke kauoha a ka aha, e ae ana i kona makuakane e lilo i makainana. Aole kekahi mea i ikeia kona kupono ole e lawe i kekahi home hookuonoono, e aeia e koho, a in a paha ua koho oia, aole e loaa aku ne pepa kupono a i ole aole e loaa aku a paa i ka apana i kohoia.
8. NA PA'IHAKAHAKA. KII PALAPALA AINA, ME NA HOAKAKA. O na palapala noi paʻihakahaka, na wa-hi leka i kakauia no na palapala noi, @ua pa'ihakahaka . no na palapala hoohiki no ka hookupono ana, a mau pepa paʻihakahaka e ae ame na hoa kaka e pili ana i na aina e weheia aku ana, ame na ano e laweia ai lokou, e loaa aku no mai ke Komisina aku o na Aina aupuni, ma Honolulu, a i ole ka Hope Akena Mr. G. W. Sahr, Lihue, Kauai.
NA HOME HOOKUONOONO O WAILUA (Mahele Mua, LIHUE, KAUAI.
Iliaina
Apana Helu Eka. Oi aku a emi mai No ka Eka Huina
1………………… 27.94 $115 $3,213
2…………………. 27.96 55 1,538
3…………………. 32.87 95 3,123
4…………………. 29.53 90 2,658
5…………………. 29.80 65 1,937
6…………………. 29.45 55 1,620
(E phono e lawe pu ai na apana 5 ame 6)
7…………………. 27.33 75 2,050
8…………………. 23.36 80 1,869
9…………………. 66.47 45 2,991
10………………… 35.87 40 1,435
HE HOOPALAEHA MAOLI NO.
Mr. Solomon Hauohano, Aloha oe:-
E oluolu hoi oe no ke Koolau Boy kau wahi rumi kaawale o ke kino lahilahi o kau hiwahiwa, i malamalama ai ko ke lulanakauhale mau kini i ka uwila i ole ai e lilo wale no i Kaneohe nei kona a ana. Ma ke kakahiaka nui o ka Poalua iho nei, ua holo mama aku la au no ke kulanakauhale, mamuli mai no ia o ko'u makee i ka pono ame ka mana i haawiia mai ia'u, a i ka lahui pu no hoi, no ka hoopaa ana i ko'u inoa maloko o ka buke hoopaainoa o ke poe koho baloko. no ka hoomakaukau ana ia'u i'ho no ke koho baloka e hoen mai ana ma keia makahiki ae, a ia wa hookahi, ua komo iho ka manao iloko o'u, malia paha owau wale no ka mea i koe i hoopaa ole i ka inoa. Me ia manao iloko o'u ua hoea kino aku la au imua o ke kakau olelo o ke kalana, a i ko maua halawai ana ua boike koke aku la no au i koʻu manao o ka hoea ana aku ilaila me keia mau olelo: " I hoea mai la au imua ou i keia la no ka hoopaa ana i koʻu inoa no ke hoomakaukau ana no ke koho baloko e hoea mai ana ma keia mua iho, elike me ka ke kanawai i olelo ai, a ke ma nao nei au owau wale no ka mea i koe i hoopaa ole i ka inoa," aka, ua hookahaha loa ia mai ko'u maau i ka lohe ana aku i kana pane penei: " Ina i like ka manao o na kauaka apau loa ma keia kulanakauhle nei me kou mamua aku nei, in a ua lilo i'o ia oe ka hanohanoo ia mea." I kela wa ua hele aku lo oia e nana maloko o kana buke hoomanao a hoike mai ia oia iaʻu i keia huahelu ,1086, alaila pana hou mai la: " O keia mau huahelu au e ike mai la, o ka nui iho la no ia o na mana koho o ke kulanakauhale i ka pono ame ka hanohano i haawiia mai ai lakou. He mea oiaio, ua manao a ua ike ka hapanui o na mana koho he nui ka manawa i koa mamua o ka hoea ana mai o ka la koho, aka, aole no ka nui ana o ka manawa, o ia ke kumu e hoopalaleha aku ai. ''O ka hana i hiki ia oe ke hana i keia la, he mea pono no ia ke hanaia i keia la, me ka hoopaneenee hou, ole aku no kekahi la, no ka mea, aole oe i ike i ka hana e hoea mai ana ma kekahi la aku.
Nolaila he mea pono ia kakou na Hawaii ke hele ana ae e hoopaa i ko kakou mau inoa i keia wa o'hiki mai auanei i ka la e noke ai kakou i ke kukahalake i ka puahiohio me ka hoahewa ana no ia kakou iho. No'u iho, he mamao loa ko'u wahi mai ke kulanakauhale mai, aka, ua pale ae au ia mea a hoomanawanui aku la no ia hana, a he manaolana ko'u, ina e loaa ana he manawa kaawale i ke kakauolelo ka holo mama ana mai ma na huli Koolau nei i kekah o keia mau la iho, no ke kakauinoa ana, e pau loa ana na mana koho o kuaaina nei i ka hoopaa i ko lakou mau inoa a koe aku no ko ke kulanakauhale.
He oi maoli no paha kakou a ka lahui hoopalaleha, i pilikia wale ai no ka kou ia kakou iho. Nolaila, me na manaolana e lawe ae ana kakou Hawaii a hana i ka pono i haawiia mai ia kakou me ka hookaulua hou ole aku, ke hooki nei, me na keiki oniuhua kepau ko'u welina.
KEIKI O NA KOOLAU
HOIKE EUANELIO MOKUPUNI ME KA AHAHUI OPIO O KA HOOMANA NAAUAO O HAWAII
E hoike ana ka Ahahui Kula Euanelio ma ka la 26 o Okatoba, 1919, hora 9 a. m., a pau ma ka hora 12m.
O ka Ahahui Opio ma ka hora 6 p. m. a pau ma ka hora 8 p. m. o ka Mokupuni o Oahu, o ka Hoomana Naauao o Hawaii ma ka Luakin o Kealaula o ka Malamalama, 743 Kanoa lane, Honolulu, Oahu.
REV. J. E. K. MAIA,
Peresidena o ka Aha Ekalesia o ka Hoomana Naauao o Hawaii
11……………. 37.66 25 942
(E pono e lawe pu ia na apana 10 ame 11)
12……………. 32.86 70 2,300
13…………… 30.51 75 2,288
14……………. 33.29 80 2,663
15……………. 53.54 80 4,283
16…………… 34.38 60 2,063
17……………. 32.72 50 1,636
18……………. 41.04 25 1,026
19…………… 40.35 80 3,228
20……………. 35.38 105 3,715
21…………… 28.28 105 2,969
22……………. 39.95 110 4,395
23…………… 39.85 75 2,989
24……………. 33.03 90 2,973
25…………… 32.00 105 3,360
26……………. 30.60 105 3,213
27…………… 28.60 90 2,574
28……………. 34.60 30 1,033
29…………… 32.64 80 2,611
30……………. 39.10 75 2,933
31…………… 41.95 65 2,727
1,082.91 $78,360
C. T. BAILEY
Komisina o na Aina Aupuni.
Aponoia:
C. J. McCARTHY,
Kiaaina o Hawaii.
Hanaia ma Honolulu, Okatoba 10,
1919
637.1-Oct. 24.
Maloko oka halekeaka Bijou, ma ka po nei, i malama ao ai ka Ahahui Lunalilo he ahanmele ku i ka nani, e hoomauia aku ai ia ahamele ahiki i ka po o ka la apopo.
O na mele Hawaii hoohialaai a @kaih puuwai, na hookani pila a na poropeka i hele a lehiu i na kaula o uwehone, ame na puakani kaulana, ua unuia ae a kahi hookahi, e makepono ai ka hele ana ae o ka lehulehu, e ike maka no lakou, a e lohe hoi i namele e haawiia mai ana e na puukani iloko o keia mau po.
O kekahi o na mea ano nui ma keia ahamele, o ia no ke komo kino ana aku o na kaikamahine eiwa a Mr. Holt, me ko lakou mele ana mai i ka himeni i @hakina no na @awapuni o Hawaii nei.
O na pomaikai e loaa mai ana no keia ahamele, e hele aka ana ia no kekahi waihona no ka hookipa ana mai i na elele o na ahahui lala, e akoakoa mai ana ma kekahi hui nui iloko o ka mahina o Iune o keia makahiki ae maloko nei o keia kulanakauhale.
ELIMA PAKE I HOPUIA E NA MAKAIKIU.
No ka hewa @pikaaiwai he elima mau Paka i @@@@@@@@@ o na makaikiu na ka @@@@@@@@@ nei noi lakou na inoa Aehong Tam, Asce chung, Lee Fat, Leong Wo, ame Ah Ching, maloko o kekahi hale i paa ka puka i ke kau keaia me kekahi kua laau ma ke kihi o na Alanui Moi ame Liliha, Kapalama.
He mau ipukukui ka na makai o ia hele nui ana. He Pake kiui ka ka i koonohoia mawaho o ka hale, ua hoopuiwa mua ia aku aio a ua paa i ka hopuia mahope iho alaila wawahiia aku ka puka i paa mai maloko i ke kualaau a komo na makai iloko o ka hale a paana pake elima i ka hopuia. Ua paa ae i na makai na apana laau i mau mea hoike e ku-e aku ai ia mau Pake. Ua noi ae ka na Pake e hookuuia aku lakou aole e hele ae i ka halewai a ua haawi ae lakou he $15 pakahi ma ke ano he mau dala bela, he $75 i loaa ae i na makai a ua hoihoiia ae ia mau dala i ke Kakiana fieldgoode.
OLOHANI NA HAWAII HANA UWAPO
I kulike ai me ka hoike i loaa mai i ka papa komisina o na awa, mai ka Lunanana Pierce mai, ma Hana, Maui, ua ala ae he olohani mawaena o na limahanu Hawaii, i hoolimalimaia ma na hana o ka uwapo o ke aupuni malaia ma ka la 13 aku nei o keia mahina, mamuli o ka ae ole ia aku o ka lakou koi, e hoomahuahuaia ae ko lakou ukuhana.
He elua nae la mahope mai o kela olohani ana, ua hoi hou aku la ka hapanui o lakou e hana, a ua hoopauia aku hoi h elua mau kanaka mai ka hana aku , mamuli o ka manaoia na laua kela manao hoeueu olohani i hookomo aku iloko o ka nui o na limahana.
I ka manawa i haalele ai na kanaka Hawaii i ka hana o ka uwapa ma hana, ua hoolimalimaia he poe Pilipino he umikumamalua ka nui, no ka homau ana aku i na hana kela uwapo, ahiki i ka hoi hou ana ae o na kanaka Hawaii ma lakou mau hana mua.
Ma na hoike i loaa mai i ka papa komisina awa maanei nei, he hana paakiki na ka mea lawe aelike, nana e hana mai nei i kela uwapo ma Hana, ka hoolimalima ana i na limahana makaainana, mamuli o ke kakaikahi o na kanaka malaia, a ua uiia mai ka manao o ka papa komisina maanei, in a paha he mea pono ke hoolimalima aku i ka poe aole lakou he mau makaainana, i wahi e hoopilikia ole ia ai na hana.
O ka pane a ke papa komisina o ka hoouna ana aku i ka lunanana nana i waiho mai i kela ninau, oia no ka hana ana mai o ka mea lawe aelike i kekahi palapala hoohiki, e hoike ana no ka losa ole iaia o na limahana makaainana, a waiho mai ia palapala imua o ka lunanui o na hanahou, a nana e haawi aku i ka palapala ae, e hoolimalima oia i na limahana makaainana ole, aka i ka manawa e loaa ai na limahana makaainana, alaila e hoopauia aku ka poe aole lakou he mau makaainana.
LOAA KAHI PUHI OKOLEHAO AOHE NAE HE KANAKA.
Mamuli o kekahi ike i haawiia ae i ka hope Makai Nui Plemmer o Wai alua e kekahi mau aliikoa o Leilehua, a i alakaiia aku oia e kekahi ahiki ilaila i paa ai kekahi ipuhao ame kekahi mau pahu ki i hoawaawaia i ka Hopa makai nui ame kana mau makai ma ke kahawai o kawaihapai, elima mile ka mamao iuka mai Waialua aku. Ua wawahiia ka ipuhao e puhi ia ai ka okolehao e ka hope Makai Nui Plemmer o nininiia ke ki i awaawa iloko o ka pahu a he omole olkolehao ka i lawe ia ae i hoike ma ka aoao o ke aupuni. aohe mea i hopuia, no ka mea, wahi ka a ka Hope Makai Nui Plemmer, he lehulehu na moe o na Kepani ame na lako kuke e mokaki ana malaila, o ka mea nae nana ia mau okolehao aole malaila, mamuli o ia mau moe lehulehu ame na mea e ae i loaa ai ka manao he puhi okolehao ka hana e na Kepani mai kela wahi.
NA MARE
Chen Young ia alice Keliikui, Oct 11. Henry pelelane ia Mele Akaka, Oct. 13. Charles Clement ia Sarah Melemai, Oct. 15. william Yomes ia Victoria Bannister, Oct. 15.
NA HANAU
Na Peter Opunui ame Sarah paleka, he keikikane, Aug. 14. Na John K. Miller ame Virginia Wilcox, he keikikane, Oct. 14. Na Kalama Pomaikai ame Agues Kemohe, he keikikane, Oct. 18. na james Pakeai ame Malea Kahue, he kaikamahine, Oct. 20. Na Lum Chee ame Mamo, he keikikane, Oct. 20.
NA MAKE
He bebe na henry Kukahiko, ma ke Alanui Puowaina, Oct. 13. Mailou Waioli, ma ke alanui Colburn, Oct. 13. Mrs. Rose Wright, ma ka Halemaʻi Moiwahine, oct. 16. Oliva P. Kauhane, ma ke alanui Kukui, oct 17. David Pohaku, ma ka Home Leahi, Oct. 17. Thelms A. Justice, ma ke Alanui A, Maui Oct. 18. He bebe na Jas. Pakeai, ma ka halema'i Miowahine.
no ka hookuʻi ana o ernest Botelho oiai oia e holo ana maluna o kona kaa mokokaikala, me kekahi kaa kalaka o ke kalana ma Moanalua ma ka la 18 o ka mahina aku nei o Feberuari i hala, i hoikeia ae ka lohe i ka papa o na lunakiai, e hookomoia ae ana he hoopii koipoho no ka huina o umikumamalima kaukahi dala no ka poino i kau aku maluna o kela mea.
AOHE KAHA ILI MALOKO O KE KULA WAHI A KE KIURE.
No @kaikakolo ana ae i kekahi papa kula @kuinawa no na haumana i oi aku ka makaukau ma ka olelo Beritania maloko o ke Kula Kiekie Mckinley, "he papa hoi o na keiki wale no a ua makua ili keokeo olelo Enelani ke aeia e komo aku ia papa," aole i hana ko oihana hoonaauao me ke kaulike ole a kue kanawai ma o ka hookiekie ana aei na keiki haole a hookae i na haumana e ae, wahi o ka hoakaka a ka hoike a ke kiure kiekie o ka waihoia ana ae imua o ka aha hookolokolo kaapani a ka Lunakanawai Franklin ma ka Poakahi nei.
Ma ka hoakaka a ke kiure kiekie maloko hana hoike, mahope a ka noii akahele ame ka ninaniau pono ana, ua loaa ka ike ia kino aohe kumu kupono iki no ka hoopii i waihoia aku imua o ia kino.
Ma ka mea anaopopo loa aole i loaa na manao lokahi iloko o na hoa o ke kiure maluna o keia kumuhana, no ka mea, ua noi ae o J. F. Clburn, kekahi hoa o ia kiure, i ka aha e neia aku oia e waiho ae i hoike pa ka kapa uuku o ke kiure ma ka Poalua nei, a ua aeia kana noi e ka aha.
"E" aeia mai ana anei au e noi aku in a he kuleana ko kekahi hoa o ke kiure e waiho aku ai i hoike na ka hapa uukui" i noi ae ai ka lunahoomalu.
"He aeia, a hehana hoomaamaa maikai no ia,"i pane mai ni ka lunakanawai. "Ua hanaia no ia mea ma na hana e niananauia ana.
Ma ka hana e pili ana i na hoopii a maloko olaila ua hooiaioia he papa kula kuikawa no na haumana holomua loa ma ka olelo Beritania ka i kukuluia ae maloko o kela kula, a maloko o ia papa aohe mau haumana e ae e komo aku, o na keiki wale na a na makua olelo Beritania, a ma ia hana ana ua kaulike ole a ua kua loa hoi i ke kanawai ka hookaawaleia ana o na haumana a na lahui e ae, e hoike aku ana makou mahope o ka noii akahele ame ka ninaninau pono ana aohe kumu kupono iki no ia hoopii i loaa ia makou.
"O ka mamnao hooko o ka oihana hoonaauao oia no ka hookaawale ana i na haumana apau iloko o na papa kula like ole maluna o ke kahua o na anuu like ole o ko lakou makaukau ma na haawina like ole e huliia ana maloko o kela ame keia papa kula pakahi. Ua manaoia he oi aku ka maikai o na hua i loaa mai ma ka manawa o na haumana i aneane elike na hooikaika ana ma kekahi haawin hookahi ma ka hoonoho ana maloko o ka papa kula hookahi mamua o ka hoonoho pu ana i na haumana holomua loa a ka makaukau me na haumana ulolhi a emi mai ka makaukau.
"No ka papa kula olelo Enelani i olelo mia ia ae nei, ua loaa ia makou ka ike, o na haumana wale no iikeia ka pakika o ke kamailio ana ma ka olelo Beritania ka i manaoia.
I kulike ai me ka hoike i loaa mai i ka papa komisina o na awa, mai ka Lunanana Pierce mai, ma Hana, Maui, ua ala ae he olohani mawaena o na limahanu Hawaii, i hoolimalimaia ma na hana o ka uwapo o ke aupuni malaia ma ka la 13 aku nei o keia mahina, mamuli o ka ae ole ia aku o ka lakou koi, e hoomahuahuaia ae ko lakou ukuhana.
He elua nae la mahope mai o kela olohani ana, ua hoi hou aku la ka hapanui o lakou e hana, a ua hoopauia aku hoi h elua mau kanaka mai ka hana aku , mamuli o ka manaoia na laua kela manao hoeueu olohani i hookomo aku iloko o ka nui o na limahana.
I ka manawa i haalele ai na kanaka Hawaii i ka hana o ka uwapa ma hana, ua hoolimalimaia he poe Pilipino he umikumamalua ka nui, no ka homau ana aku i na hana kela uwapo, ahiki i ka hoi hou ana ae o na kanaka Hawaii ma lakou mau hana mua.
Ma na hoike i loaa mai i ka papa komisina awa maanei nei, he hana paakiki na ka mea lawe aelike, nana e hana mai nei i kela uwapo ma Hana, ka hoolimalima ana i na limahana makaainana, mamuli o ke kakaikahi o na kanaka malaia, a ua uiia mai ka manao o ka papa komisina maanei, in a paha he mea pono ke hoolimalima aku i ka poe aole lakou he mau makaainana, i wahi e hoopilikia ole ia ai na hana.
O ka pane a ke papa komisina o ka hoouna ana aku i ka lunanana nana i waiho mai i kela ninau, oia no ka hana ana mai o ka mea lawe aelike i kekahi palapala hoohiki, e hoike ana no ka losa ole iaia o na limahana makaainana, a waiho mai ia palapala imua o ka lunanui o na hanahou, a nana e haawi aku i ka palapala ae, e hoolimalima oia i na limahana makaainana ole, aka i ka manawa e loaa ai na limahana makaainana, alaila e hoopauia aku ka poe aole lakou he mau makaainana. I kulike ai me ka hoike i loaa mai i ka papa komisina o na awa, mai ka Lunanana Pierce mai, ma Hana, Maui, ua ala ae he olohani mawaena o na limahanu Hawaii, i hoolimalimaia ma na hana o ka uwapo o ke aupuni malaia ma ka la 13 aku nei o keia mahina, mamuli o ka ae ole ia aku o ka lakou koi, e hoomahuahuaia ae ko lakou ukuhana.
He elua nae la mahope mai o kela olohani ana, ua hoi hou aku la ka hapanui o lakou e hana, a ua hoopauia aku hoi h elua mau kanaka mai ka hana aku , mamuli o ka manaoia na laua kela manao hoeueu olohani i hookomo aku iloko o ka nui o na limahana.
I ka manawa i haalele ai na kanaka Hawaii i ka hana o ka uwapa ma hana, ua hoolimalimaia he poe Pilipino he umikumamalua ka nui, no ka homau ana aku i na hana kela uwapo, ahiki i ka hoi hou ana ae o na kanaka Hawaii ma lakou mau hana mua.
Ma na hoike i loaa mai i ka papa komisina awa maanei nei, he hana paakiki na ka mea lawe aelike, nana e hana mai nei i kela uwapo ma Hana, ka hoolimalima ana i na limahana makaainana, mamuli o ke kakaikahi o na kanaka malaia, a ua uiia mai ka manao o ka papa komisina maanei, in a paha he mea pono ke hoolimalima aku i ka poe aole lakou he mau makaainana, i wahi e hoopilikia ole ia ai na hana.
O ka pane a ke papa komisina o ka hoouna ana aku i ka lunanana nana i waiho mai i kela ninau, oia no ka hana ana mai o ka mea lawe aelike i kekahi palapala hoohiki, e hoike ana no ka losa ole iaia o na limahana makaainana, a waiho mai ia palapala imua o ka lunanui o na hanahou, a nana e haawi aku i ka palapala ae, e hoolimalima oia i na limahana makaainana ole, aka i ka manawa e loaa ai na limahana makaainana, alaila e hoopauia aku ka poe aole lakou he mau makaainana.
I ka manawa e loaa mai ai kekahi wa-hi leka, i kakou pono ia. a i kakaukua pono ia hoi elike me ia i koiia ai maluna ae nei, e hookomo aku ke Komisina ia mea maloko o kekahi wahi waiho kupono, maloko wale no olaila e waihoia ai, a o na wa-hi leka apau i kakaukua pono ia no ka huku aina ana, a e hanaia hoi ia wahi waiho a e malamaia ma ke ano e hiki ole ai ke laweia na wa-hi leka e hookomoia ana iloko olaia, me ka ike ole ia, ahiki i ko lakou weheia ana ma ke ano akea ma ka la e hanaia ai ka huki ame ka hookaawale ana. M aka hora 1:30 p. m. ma ka Hale Kapitala, Honolulu, ma ka Poakahi, Dekemaba 8 1919, a i ole elike paha me ka hikiwawe e ikeia ana mahope mai e wehe akeaia kahi i waihoia o na wa-hi leka no ka huki aina ana, a o na wa-hi leka apau maloko olaila e hoohuikau pono ia, a e laweia ae i hookahi i ka manawa me ka pololei a hoopilimeaai ole, mailoko ae o kahi waiho, a o ka palapala noi maloko o ka wa-hi leka, in a e ikeia ana ka pololei ma ke ano ame ka hanaia ana, e kau helu ia ma ke ano neepapa, ma ke ano i haawiia aku o ke ano iho la no ia e wae ae ai ka poe i hoikeia maloko olaila a e lawe aku i na apana. E kauia he papainoa o ka poe noi i hawiia aku ai na helu, e hoike ana i ka helu i haawiia aku ia lakou pakahi, ma kekahi wahi kupono, a e hoolakoia aku i na nupepa no ka hoopuka ana ma ke ano meahou ame ka hoolaha o ka helu i haawiia aku ame ka manawa ame kahi e hoea ae ai oia, no kona wae ana, e hoouna koke ia aku i ka inoa i hoakakaia maloko o ka palapala noi o kela ame keia mea i haawiiaaku ai he helu. O na palapala noi apau i pololei ole ma ke ano ame ka hanaia ana, e makaia "Hooleia pololei ole ka hanaia ana," a e wai hoia ma ke ano o ko lakou hooleia ana, a e hoounaia aku ka hoolaha no ia me ai ka poe i waiho mai ia mau palapala noi.