Ka Nupepa Kuokoa, Volume LVII, Number 41, 10 October 1919 — He Moolelo no ka MAKAIKIU MAKENEKI a i ole KA OHUA MAI KA PA KAPILIMOKU MAI O SEKOTIA. [ARTICLE]

He Moolelo no ka MAKAIKIU MAKENEKI a i ole KA OHUA MAI KA PA KAPILIMOKU MAI O SEKOTIA.

Aohe hiohiona e ikeia aku ana he makemake oia e kau aku. inaluna o kekahi o na kaa ohua o ke kaaahi. No kona makemake anei oia hookahi wale no koluna o kona kaa i kumu e ike ole ia mai ai oia, a i ole no ka malamalama anei o na kukui J oloko o ke kaaahi ke kumu o kona makemake ole ana i Ulo' ai i kumu hookahaha loa i kona noonoo? Ma ke kaahele ana ma kekahi huakai loihi ina ka po he mea maikai ka hele ana me kekahi poe lehuleim, eia nae aole pela ko Keminelona manao. Aohe nui loa o na ohua a no ia uuku ua holo-'wale kekahi mau kaa me ka ohua ole. laia e manao i-na e noho iho maluna o kekahi lalani nohp aohe kanaka maloko olaila. ua ike aku la oia i kekahi kanaka ana i makemake ole ai e ike aku, o ke kanaka hoi ana e hoao mau ana e hoalo ae iaia mai kona ikeia ana mai eia. laia hoi .i manao n! e hoi ae a ma kekahi aoao o na lalani nol)o ua ik eaku la oia ; kekahi mau kanaka ana 'i kau ai ka weli, alaila. ike iho la-oia aia oia ia manawa iwaena o na kanaka ana e kau ana o ka weli. No kēia ike aku ona i ka nui loa o na kanaka maloko o ia kaa ana i makemake ole ai e kau pu aku me lakou, lele hou aku la oia ilalo a hele aku la no ka manao e kau au maluna o kekahi o na kaa mamua loa. laia nee e manao ana ma ia kaa oia e kau.aku ai ua kauoha koke mai la na kanaka o ke kaaahi e kau koke aku oia, a i ole pela e haaleleia ana oia. No ia kauoha. pii aku la oia me ka wikiwiki loa.-a kau iluna o kekahi kaa, a ia aku ana halawai aku la oia he alo a he alo me Mr. Nila, ka mea haiolelo hoole waiona. "O oe mai la ia e Mr. Reminetota, hauoli maoli ka hoi ko kaua halawai hou ana! Aole hoi au i ike iki mai nei ia oe maluna o ka moku. a no ia ike ole ana o'u i manao iho ai au. ua noho aku nei paha oe i JX>va, eia ka ua kau pu mai nei no oe." "Ae. ua kau pu mai no au; mahope o ko'u no.onoo.ana no kekahi manawa hooholo iho la au e holo mai," i pane aku' ai 0 Reminetona me ka hoihoi no ka loaa ana o kona kokoolua kupono e kamailio ai. "E hoi koke aku ana no au ke pāu koke ka'u hana maanei o ka holo ana mai nei. He elima hora a oi ko kakou nnamao mai Parisa mai, e loaa ana ja'u ka hiamoe maikai ilurfa o ke kaa ma ka po mamua o ke ao." "Pela no hoi me a'u. a ma ia ano la ea, ua like kaua," i pane mai ai o Mr. Nila me ka oluolu loa. Ma keia manawa ua ]>ii mai la he ohua hou ma ke alanuipii a lawe ae īa i kekahi noho. O Batolomaio keia, kekahi o na makaikiu, nona hoi kekahi iuoa o Woka. Mahope mai ona '".e makai Palani. a noi mai la r ko lakou mau tiki!-.i e hoikeike aku iaia I ko;ia ike ;:ri a no Parisa wale no ,n .iol: i.t t.pau e holo aku a 1 elike nie na tikiki ana o kd nana i iho !:*, wel.e mai I;» o:a i ka puka a komo aku la i kekahi kaa e pili kokoke mai ana me ka ui>a ino ana mai. "Aohe ka o lakou laka i na puka, pela ka'u i ike aku la," i }>ane ae ai o Mr. Nila. . "Aohe: aia ka paa mawaho mai; i ka manawa e [3uka «iku ;;i iwaho ia wa e hookuuia ihp ai kekahi lou. me ia lou e paa -ii ka puka me ka hoopaahao ole i na ohua." "Ahe, pela ka; ua lawa loa kela paa me ka maalalii pu ke weheia mai mawalio." wahi hou a Nila. "Pehea. ua lehulehu no anei kau mau manawa o ka holo ana mai ianei mamua?" i ninau ae ai o Remmetona ia Nila. "Ae; no ka hana noJioi a ka ahahui ko'u mea i holo mau mai ai ma keia laina no no Parisa, oia ka hana- e pili ana i ka hoole waiona; no ka hooponopono ana i na hana a ka ahahui iala ko'u kumu liolo mau mai. Aole ia o ke kumu o keia holo ana mai* lfi o'u. Aole; ua loheia ae e makou ma Enelani kekahi hana e pili aua, i ke kuai laula loa ia o ka waiona maloko o Palani nei. he liana ku-e loa i ka hana a makou e hooikaika nei._e.kmai lo'a ia ia. "(> ka'u misiona i liolo mai nei oia no ka huli ana aku i n.i ike a j>au e pili ana i ke kuai laula ia o ka wa.iona, i hiki ai ia makou ke huli aku i kekahi maii kmnu no ka hoomakaukau ana i ka makou mau haiolelo a no ke pa'i ana hoi i mau buKe no ka hoonaauao ana aku i ka lehulehu ma kela a ma keia wahi. "1 le hana koikoi.no keia, i |iai aku au ia oe. no kh mea, o ka hapanui o ka aia ma ka aoao e ku-e loa mai ana i ka hooka|)uia o ka waiona, "a ma ko makou aoao hoi, e nana aku an.'i makou no kaJioopakeleia ae o ka leliulehu mai ka lumaiia ana aku e ka alekohola i ka. )ua kupapau ame ka ulu mai hoi o na karaima pepelpkanaka lehulehu. O ka'u e makemake nei e lilo mai oe i lala no keia ahahui a e lilo oe i koa wiwo ole noloko o ka makou pualikoa.' 4 "O, ke kaumaha nei au no ka hiki -ole ia'u ke hooko aku i kou makemake, no.ka mea, i ha'i aku au ia oe. aohe i kulikēia hana me ko'u makemake. E koi aku oe i ka poe e inakemake niai ana, aole ia'u. Aole o'u ku-e ia h.ma.'aka, aohe o'u makemake e hokai wale aku no i ka oukou liana, a i ka hana lioi a ka poe e makemake ana ia mea he waiona." "Ife mea kauinaha no ia i'lea noonoo iho. ,no ; ka mea, o ka l>oc apau i haawi ia lakou iho no kela mea hoowalewale nui o i:e ao. a o ke kuniu nui hoi i alakoia aku ai kekahi hapanui oka lahui iloko o ka poino, oia'ka waiona, ua ikeia ko lakou. halawai ana me na poino he nui. Aohe kumu e ae o kela kanaka opio i paa mai nei ma D6va i ka hopuia, no kona lilo wale ana no i mea inu waiona, pela ko'u manao. "I ka manawa hea e mokumoku ai kakou i na kaulahao i ai kakou a paa, a e kaawale ae ai hoi kakou mai i *na aweawe mai o kela i'a nui'o ka moana. he hee, nana e hoo-! kaumaha a e hoopilihua nei i na hpme, a e. hoemi mau aku! nei hoi i ka heluna lahui ame na Hana hoonaauao e ae, a e hoohaumia nei i ka inoa maemae aliali, o ka'hoomana Krisiiano?" .! "Ile mau hoakaka ka Mr. Nila e huli aleu ai no kekahi mea naau paakiki a lilo iaia; me he mea la he mana JKa iloko o kana ir.au olelo, eia nae, i nana maikai wale ia ku no e Reminetona. O na hoa e ae o laua e noho mai ana he kunou wale niai no ka lfiua, me he mea la he moeuhane ka laua ia manawa. Nana aku la o Reminetona iaia no kekahi manawa alaila upoi iho la kona mau lihilihi maka. No ko Nila ike āna mai ua hiamoe kona mau hoa, wehe ae la oia i kekahi apana pepa i pa'iia.me na olelo Jike ole ekolu, Ra Ole!o Ēnelani, Palani āme ItaJia. e pili ana.iJce ino. o ka waiona, ka nui o kana mau pio. ka .nui o. na Jiome i. wawaliiia ka maluhia. ka..nui o na karaima pepehi kauiaka i ikeia maloko 0 'ia.aupuni like ole mamuli o ka waiona, alaila uoonoo iho la oia no ke kanak', kalepa e kaahele nei no ka'maopopo ole kena palekana. v - \o kekaiii uiau manawa ko Nila owaka ana ae o kpna waha me hp mea Ia e kamailio ae ana, pup.uku ae la ; kona lae i tmnaw:u a i kekahi manawa e iuliluli ae ana kpna 000. me he mea la e"hoomaamaa ana oia no kana haioielp^. Me ia ano iho la ko lakou holo ana aku ahiki i ka hoea ana 1 ke kulanakauhale o Boulona, ka mua loa o na wahi eha a

lakou eku ai okā hoea ana aku i Parisa r M'i' mau !oa no uaha ko lakou noho mumule ana ahiki loa i ka lioea ana aku i Parisa, o ke ala e wale ana ae no o nana i ka papa manawa. ma ka .malamalama o ke kukui o k.i iiaie hoolulu kaaahi, ma keia liale hoohUu i kau mai ai he ohua hou, oia o Pcresa, ka.weli o ka. poe ha'ilia'i kanawai. i Ua'hoomau aku la no ke kaaahi laweleka o kn po i ka hoio. ana mai Boulona aku a holo aku la noloko o jca aina,, me ka iiaalele ana ae i na puuone ma na kapakai. Oka lua aku o kana wahi e ku ai oia ka hale hoolulu kaaahi ma ke kulanakauhale o Abevila; he loa okoa aku no ia wahi e holo ai e ana ai hiamoe o Reminetona. aka no ka piha o kona noonoo no i;ekahi mea. ua haalele mai la ka hiamoe i kona mau maka. j O ke kumu mai o keia no kona ike ana aku i ka Maka km: Peresa oke kau ana niai; ua lilo kona kau ana mai i mea hoohiaa loa i kona noonoo; aole paha e loaa ana kekahi haawina 0 ia ano i ke leanaka i ke iho aolie i hawahawa kona mau lima 1 kekahi hewa. aka, no kona ike he kanaka hewa oia ua lilo ka hiaiiioe i tnea makemake ole nana ia manawa. f la kau ana mai a ka ohua hou hele ae la no oia a ma kahi! o.ka noho a haule iho la hiamoe, elike no me ia' ana e hana i«i mamua aku mai ka hoomaka ana mai oka huaka'i. Oke kookoo ana o ka waiho ana aku ma kona J)oo he hiohiona kena o kekahi pahikaua i hunaia iloko o tce kōokoo; oke ekeih eleele e kau an?i maluna o kotia mau kuli m6 he mea Ia he paa kupeehao koloko me kekahi pu panapana; o Peresa keia ohua o ke kau ana mai la a ma kana mea o ka hoike ana ae e holo ana oia no ma ka hema o Palani. aohe o Ve kanaka a Reminetona e manao ana mai Wa Pa Kapilimoku mai o Sekotia. Ia manawa wehe ae la o Reminetona i kanai omole barani a inu ae la i kekahi mau oolopu. "O Ahevila ae keia hale hoolulu kaaahi/' i kahea mai ai ke kanaka halihali ukana. oiai ke kaaahi e hookokoke aku ana i ka hale hoolulu i aneane loa e hiki ole ke ikeia akii no ka poul» owaho ma ia po. Aohe i liuliu loa ia holo ana aku ua ku iho 1:; ke kaaahi ma ka haie hoolulu kaaahi o Abevila.

0 ko JReminetona owili ae la no ia i kona kuka nui hoo-ī pumehana a paa ma ka lima, a he minuke ma ia hope iho wehe;.i mai ana ka puka, he ekolu wale no mau ohua iloko o ia kaa. Makalia no a hemo mai ka puka o ko ReminetOna oili aku la nq ia iwaho, a o Nila aku no hoi mahope ona. L a hoohaka'ia iki nae o Nila i kona oili ana aku. aka i kona niaikiwu i ike aku ai.i kona mau hoa i ko laua oili ana aku hoomaka aku la oia e mahope o laua. 1 k6 Nila lele ana aku a ku iluua o ka awai ma Xbevil?. o ka manawa no ia o ke kiai Palani o ka haawi ana aku i ke kauoha no ka.holo aku o ke kaa. Ua komo aku la oia ma k?, puka hookahi wale no o lee kaa e hamama mai ana, a ia komo ana aku ana eia ka o Reminetona ma ia kaa a loaa iho la koiia kokoolua e noho pu ai. Ke liolo la ke kaaahi me ka man-.a loa ia manawa, o ka hale hoolulu kaaahi hou aku e ku'ai oia o Amiena, a he loa pkoa aku no ia wahi.e holo aku ai. "Aohe o'u makemake i ka ike aku i na helehelena o kela mau kanak<i," i pane ae ai ua o Reminetona ia Nila me kona helehelena ano kunahihi ia manawa. "I'ela np lioi me a'u. o keia ka'u e hoike aku ia oe," wahi a Nila o ka pane ana ae; "no ia hoihoi ple manao iho la au e hoohalike aku me oe; aohe o'u makenwke i ka ike aku ia lakou." "U ke kumu o ko'u makemake ole ma keia huaka'i loihi a'u e holo nei he huina dala nui pu kekahi me a'u e paa nei, oia ke kumu. He nui ka'u mau waiwaU manao ai e kuai, me na elala pepa wale n.o au e hookaa aku ai i ka poe na lakou na e kuai k.i mai kekahi hale banako mai ma Enelani, he banako lala ko ia hanako aia ma Parisa. Aolie'laWe a nui i na dala niaoli. o ka huina kupono wale no no ana aku i ko'u mau hoolilo liilii ma ke alahele. "Ma.kekahi holo mua ana mai a'u ua au ma kekahi kuai ana.a'u i na waiwai maloko orParisa, no ka pii loa o na kumiikuai o na waiwai i manao 'iho ai au he mea waiwai ole ka holo ana mai i Palani nei e kuai ai i mau waiwai liou." .."Manao anei oe he palekana kekahi mea me na dala nui ma kona kino mallina o keia laina kaaalii, oiai ua nui na manawa i loheia ai ka powaia o kekahi poe maluna o na kaaahi Palani, kela mau hihia pepehikanaka a powa a kakou i heluihelu ai maloko o na nupepa? Ua hoohuiia anei na laina kaaahi 0 ka akau i keia nlanawa me na laina kaaahi o ka hema-?" "Aole, ma ko'u lohe o na laina kaaahi o ka hapa- hikina me ka hapa hema o Palani ka oi aku o ka poi.no i ikeia mamua o ko ka akau; ma kekahi manaw% i hala aku nei he hihia pohihihi loa kekahi i hanaia ma ka laina kaaahi o ka hapa komohana, aiiiki mai i keia manawa aole i loaa iki ka mea nana i powa kela kaaahi, me ka hana pu ia ana o kekahi kaiaima v pepehikanaka maluna o ke kaaahi." "Heaha ia hihia "He pepehikanaka hoi," i pane mai ai o Reminetona. "•Ea, ke ole au e kolio' hewa, o kela ohua a kakou i kau pu niai nei-o Peresa ka inoa. ke manao nei au he makaikiu oia, koe wale no.hoi keia aohe ona hoiKe mai.i ka mea oiaio. ua hoole mau oia i ka oiaio o na mea apau i hoikeia aku ai iaia. O kela ano kanaka no nae la.ea, aohe o lakou hoike wale mai i kekahi mea pohihihi, eia nae, ua umeia aku na noonoo o kekahi poe maluna o lakou. me ka pai aku ia lakou, e hoolilo an.a ia poe me he mea la he poe maka'uia aohe'.nae he hana ano nui 1 hanaia e lakou." "iVf? ka u hoolohe ana aku la i kau i kamailio mai la mei Jie mea la ua kamaaina „wale oe ia poe ame ka lakou mau hana," i pane mai ai o Remijietona. ..,-! "Aohe nui. lie liilii loa; o keia ae la no na mea i loaa ia'u. O kekahi hoa o aole oia he lala no ka 1.0. T. A., aka. he mea haiolelo hooikaika no ke kinai ana i ka waiona. he kanaka makaukau loa ma ia hana. a no kekahi mau makahiki lehulehu i hala aku nei l>ona lilo ana uiai i mea kokua i keia hana; i; kpna mari la mamua aku he ku-e ikaika loa oia i keia haua o ka hoole waiona, eia nae, i kona manawa i liuli mai ai oia kekahi o na kanaka hooikaika loa, a ke īnanao nei au aok: hookaiii p makou i. poina nona. "Np u iho, e olelo ae hoi au i keia, lie oi aku ko'u maopo})o i ka jpoe ha'iha'i kanawai nianiua o na makaikiu, No keia kumu owai ka mea maopopo i ka na makaikiu wahi e oili mai ai . J M'a ka lakōu olelo o l<a poe i hookuuia mai ka halep'aahao mai no ka aihue o laleou ka ka oi aku o ke akamai i ka wae ana i ka poe na lakou e hopu i ka poe aihue. "L noonoo ilio oe i ke kaa o ka poe maikai loa malalo 6 ka mana o ka poe aihue i hookuuia mai. O ka hihia e pili ana i kuu hoaloha ka mea nana i hookomo mai i keia manaf> iloko o'u a ku-e aku i na makaikiu, oiai nae helehulehu no o na inakaikiu.i Hlo i mau lala no ka makou ahahui," wahi a Nila. "Ea, ii'.a kela kanaka a u e, noonoo nei ole. oia mai ka Pa apilimoku mai p Sekolia alaila ua kuhihewa loa ia au, aka, ma [ ko'u manaopaa he makaikiu .oia. He helehelena kona e ikeia [' aku ai ma ia ano, he lehulehu no pae na manaw% e koho hewa | »a aku ai lakou v aka o ka'u e hauoli nei oia ko'u- kaawale mai ika lakou anaina mai," i pane aku ai o Rem.inetona. | l Mahope imai o ia ua Joli ae la ka laua mau mea o ke Ikamaiiio ana, a oiai laua e kamailio ana, a ua nanea loa ! maoli no hoi.me ka noonoo. oie ae he mea kekahi ma kahi ko- ! koke e hooiohe mai ana i ka laua mau mea e kamailio ana. he oku ana ae,o ke poo o kekahi mea ka laua o ka ike ana aku ma ka puka aniani. "O ke ohi tikiki kela o |ce kiei ana mai la, " i liooho | ae ai o Reminetona me ka akaaka ana ae. .. Ūa komo mai la ke kiai o ke kaaahi iloko p ka rumi ia. mano ka ohi ana i na tikiki. a i ka pau ana komo loa aku la oīa noioko o kekahi rumi aku. mahope o ka wehe malie ana mai i ka puka a pani malie mai la iaia i oili aku ai iwaho, a

ke hoomau la no hoi ke kaaahi i ka holo ana me ka maina loa me ka halawai ole me kekahi ulia ma ke alahele. i **() keia anei ka pauku hope loa a kakou e holo aku ai a hoea i Parisar" wahi a Keminetona o ka hooho ana ae, "ke ohiia mai nei hoi ko kakou mau tikiki."' "Ehia mau w.ahi i koe a kakou e hoomaha aku ai mamua o ka hoea ana aku i Parisai ninau ae ai ke kanaka haiolelo l.oole waiona. . ; "Ile elua, pela ko'u manao, oi ap Amiena me Karcla. Ia kakou e aku ai i Amiena he hapaha hora ka loihi o ke kaa- j nhi e liolo ai, ua lohi kakau i a i wanano ka pololei. Ma Karela aku oke ekeleka wale no ke leleaku a hoomau aku 110 ke kaa i ka holo ana." | Ma ia wahi aku ua. pili iho la ko Reminetona mau no ka hapaha hora paha, a ia makili hou ana ae o kona jmau maka a ike mai la i ka liaka pono aku o ko Nila mau maka maluna ona, ala loa hou ae la oia. N.o ke aha la kona kumu <■. ke ala l'oa, ana ae la —110 kona hoohiaaia ana ae anei? A i ole he manao hoohuoi anei kekahi iloko ona no kona hoa ? Aia t»noi iloko ona kekahi man&o koho wāle e powaia aku ana oia e Nila?'' ■, i I ka ike ana a!<u o Ni!a i ke ano e o kona helehēlena kulou iho la oia ilalo me ka noonoo nui ana iloko iho ona. ( Ma keia manawa hoololi ae la o Keminetona i wahi e noho ai a mai ia manawa aku aole oia i ūpoi hou i kona mau lihilihi, maka. me he mea la ain iloko onā kekahi manao e hana ana e hoohalua ia aku ana oia 110 ka makemake e pau loa mai kana mau elala i ka lilo ia Nila. ] Ua ku aku la ke kaaahi ma Amie.na i keia manawa. "he nianawa kupono loa keia e a'e aku ai ika haleinurama.' i na-1 munamu iho ai ua o Kcminetona. mahope 0 ka lohe ana aku i ka leo 0 ke kanaka malama ukana o ke kaaahK O kona iho j mai la 110 ia ilalo aohe nae i hele aku no ka'haleinurama. Ku ( iki wale iho la 110 oia maluna o ka awai no kekahi manawa alaila hele aku la a komo ma kekahi kaa okoa aku. | 0 keia kaa hou ana o ke koho ana malaila oia e noho ai ua piha mua i kekahi poe i makemake e hoololi i ko lakou kaa e noho ai. īa Reminetona no hoi a noho iho pii mai ana el.ua mau kanaka mahope ona, oia 0 Peresa ame Batolomaio. na makaikiu. a o na kanaka no hoi a Reminctona e kau mau I ,?na kona weii, a lawe ae la laua i na noiio ma kahi kokoke i ka puka. ( | 1 ka ike'ana mai o Reminetona i ka noho ana iho o na nia-j kaikiu o kona ku liou ae la no ia iluna a kahea aku la i kaj makai o ke kaaahi aole ia o kana kaa i makemake ai, a o ka ilio koke mai la 110 ia a aohe wa paa ke pani puka; ua hoea, mai oia i ka wa pono e paa ole mai ai i ka makai mawaho. 1 Namunamu wale iho la no ka makai ma ka olelo Palani, aj hookomo aku la i ua o Reminetona i ka wa pono mamua o ka nee ana aku o ke kaa. j ''Aole kaua e hopu e iaia ahiki aku ilaila," i pane ae ai o. Ratolomaio i kona hoa mahope iho o ka haalele ana aku o ( Remi'netona ia k*ia. "Ua hoohuoi oia no kaua oia kona kumu 0 ka holo ana aku la no kela kaa ma o." ! "Ua oki iaia e holo hele ana, e loaa aku ana oia ia kaua i kekahi manawa." i pane ae ai kekahi. "E loaa ana oia ia'u mamua o kona haalele ana iho i ke kaaahi." "Mamua ae—e hoomanao oe i ka'u i olelo aku ai," wahi a Batolomaio aohe hookuku aua aku iaia mahope auanei ualowaleaku!" "Pehea kau hana i manao ai e hiki ai ia kaua ke hopu aku iaia?*"Manao oe e wehe ae ana oia i kana ekedala a huki ae i na pila dala he 20.000 paona iwaho a haawi mai ia kaua? "Aohe ka e hiki ia oe ke kali aku i mau hora a i ole i la p.aha. Ina e hanaia ana kekahi mea e make ai oia aole au e komo pu aku ana." "Alaila o kau anei e niakemake nei e kali a lilo aku kela waiwai ia ha ? i apau ia waiwai i' ka maheleia mawaena iho' o lakou la o kou manawa makemake anei ia e lele aku ai e hopu? Ile hana hawawa loa ia i ko'ii manao; o keia wale 110 ka manawa pono mamua o ka lilo ana aku o kela nlUu waiwai ia ha'i. E niakemake ana anei oe e aihue i kana mau (lala mai kona pakeke mai me kou nana ole aku i ka uku e haawiia inai ana ia'oe mai a Kelemeneie mai? "1 ie ekolu kela poe iloko 0 keia hana, oia ka mea maopopo !oa, elike me ka malamalama oka la. Ua ikeia ke kakauolelo mua e maauhele aua ma kalii kokoke mai i ka hale ma ka Paka Leina, mamua koke iho o ka po i aihueia ai o na daimana; na kekahi mau kanaka elua i haawi iaia i na makai; rna ka ok?lo hoopunipuni a ke kuene he kumu 110 kana i manao ai o Sahakfelea ke kanaka nana i aihue a e hoao ana oia e holo 1 ka Ainapuniole, nolaila ua .hoounaia oia (kuene) e holo mua i Dova no ke kali aua i ke kaaahi a kn aku me ke ka paalole makaainana i ukali pu mai ai ia Sanakelea me ka manaolana e loaa pu ana na hoahui o Sanakelea ma DoVa ma ka manawa e hopūia ai o Sanakelea. "I ke ku ana mai o ke kaaahi i Dova na kela kuene. i hoike aku i na makai ia Sanakelea, a pela i paa ai o Sanakelca i kn hopuia. He mea oiaio ma keia tyana\va a kaua e kamailio nei ua pau aku la ke Kakauolelo Sanakelea i ka huliia nae lie mea e k>aa ana ma kona kino. 110 ka mea. aole iaia na waiwai ua lilo i kekahi mea okoa. a i ole he mea okoa 110 ka mea nana i aihue, a ke manaoio nei 110 au>. ina 110 kona. hoo? kolokoloia Jie kumu maikai loa ma kona aoao e pale ai iai;j iho, ma ka inanawa o ka aihueia ana o ua daimana aole oia mn ka Paka Leina ia manawa. "A eia hou, ma ka nianawa e hookuuia mai ai o Sanakele;: ua lilo mua.ka waiwai i kekalii mea okoa, o keia kanaka a kaun e hookolo nei oia ke kanaka iaia na waiwai, pela.ka paa o kuu mauao; ua manao au i kinohi o ke kuene amc*keia kanakr waJe 110 la na mea'na laua i āihue i ke daimana, aka. i keia aianawa ua loaa ia'u ka ike o lakou a ekolu ka i komo pu ma keia hana. E kali iki ko kaua hoao ana aku e hopu iaia a hala kekahi mau hora !'S . "A pehea ana leela kanaka o manawa kupono ana nnei kekahi e loaa ana ia kaua ke hoea -ak\i kaua i Parisa? Aia kekahi kanaka a'u i makemake ai e hopu a aku iaui i ka halepaahao, ina e liana ana oia i kekahi mea e hoo}»ilikia niai ai-ia'u. oia ka L,unahooponopo:io Baida. 1 "Aohe ona ike mai ia oe a.ia'u pu, me he mea la he mau mea

i e !oa k-aua i koiia manao, aka. hc haawina laki no nae ka loaa I aua nv\i o.kela kelekalapa ia u. Aole keia o ka nianawa mua I oa i ikeia mai ai au he makaikiu. aka nae o ka manawa mua j loa.no ia a'u o ka hoole aua aku aole au he makaikiu. E makāala Joa kaua i ko kaua manawa e oili aku ai iwaho 6 ke kaaahi ke ku aku i P«nrisa. Ina aole e hoea mai ana o Baia i ka hale h'oolulu kaaahi ma ia manawa e hele aku no kaua me kona komo pit ole mai me kaua!" v • "O Kupuna ka mea maopopo loa e hoea ae ana oia malaila. no ke kaii ana mai ia kaua. s O hea la ia walii hou a kakou e ku aku ai "O Kirela," i pane aku ai ka Makaikiu Peresa mahope .o koua nana ana iho i ka papa kuhikuhi manawa holo o ke kaaahi.'' a.ma i'a walii aku he kanalima minuke o ke kaaahi e holo aku ai a hoea i Parisa. E pono kaua e hana ia hana mawaena o ainē t Pari§a- v . , , Aole i haule hope ke kaaahi mahope o kona manawa e ku aku iu i Parisa. iloko o ke kanalima minuke ua kapalulu aku la i ia iloko o ka hale lioolulu kaaahi ma ka hapa akau o ke kulanakauhale. o Parisa. : a ma\yaho,ip£i, o kahi i hookaawaleia ua piha ia wahi i na kanaka. na hoa.loha ame na makamaka o na ohua e Jele aku ana mai lse kaaahi | Ua lele aku ,la na ohua apau me ka hauoli no ke ku koke ana aku i Parisa. a hele,haumanana aku ia tni o a maanei no : kahi. o ka : pukapa nui kahi o na tikiki ukukaa e mai ai. ' O ke kanaka i manao wale ia e kekahi poe he makaikiu oia o na kanaa mua loa i hele huikau aku me na ohua miia loa. a mahope aku ona. aole i mamao loa. ka Makaikiu Batolomaio iloko o kona kuka huluhulu hoopumehana nui, a ma-

luipe aku o laua kekahi poe ohua e ii;ma ae aua i k.» !at:a hel I uie ua uiak? hoohuoi. eia nae aolie o laKou wal uiu av. . i uo i ka helt ana no kahi o ka pu!;.ipa nui kah; «. i .n . > k iakou niau tikiki. ! Mawaena oka poe e hahai a!:u ana mnhope on i inak :ki 0 Nila kekahi ā ke kanaka haiolelo hoole waiona. lu in \b 1 pololei kana hele ana. eia nae. he haikea kon i heleli k*i n i ka maluhiluhi no ia holo ana mai ma ia huakai loihi. a 1 I ai.i ' wai ai hoi nie na inea o ke alāhele nmana a n»a ka ai»n. | Xo kekahi manawa ke ku ana ona makai o l:a hn!r k:u.'! e kali ma kahi o ka pukapa. a i ko lakou ike ana u i pai; 1" Ina ohua ika puka iwaho, paui mai la ina pukupa, Ih>o al; I ohua aole i ikeia kona iho ana aku imi ke kaaahi a i ka a . .i' 'aohe no hoi oia i ike iki ia inanawa o na ohua «> ka hele t;i. ' aku no kahi o ka pukapa .eia uae. aole ilojia ka haohaoia ii"ua hala kekahi mauawa loihi loa ma ia hope iho. MOKUNA 1\". * ' Aia mawaena ona kanaka, i akoakoa ae nia ka hale I j lulii kaaahi Noaela. no ka hui ana me ua ohua mailuna ; v i o ke kaaahi laweleka o ka po mai Lana«la mai. he kau ! opio niape, maikai ka helehelena, he hiuhiona o ke an« i kanaka Pelekane kekahi ma kahi o kona hui pti. ae mi- k« aluka kanaka e kuku mai ana mawaho n ka pukapa. mah.k'l 0 kekahi rumi akea kahi o na ohua e kali ai iu» ke kaa. !'il kona wahi o ka noho ana iho. a ma ka puka aniam < > ■ I rumi e ike.oleia mai e kekahi poe me ka ma«»]>«>]>« ■ i n. • 1 aku ai oia. M I Mai kela \vahi aku ana e noho ana aohe i niama<> !«•.*: « kanaka ohi tikiki mai iaia aku. oiai nae na ka paku « l-j| j rumi i hookaawale iaia mai*kela kanaka mai. na k: e aa ana a e hoolele iho aua hoi i ka malamalaina i t 'W Ui i ke kanaka ohi tikiki ke ike pono i kana hart%, t luk|i ke kanaka opio ke ike aku me ka mao]>opi> i na <>lm i a| pau o ka hoea ana aku ma ke kaaahi. oiai iaknu e lu !v ana a haawi i ko lakou mau tikiki i kanaka nlii ti! ■ - kaaahi a hele aku ana. a hele ae ana kekahi p« e i ]>au n)< i tikiki i ka nanaia, a hele aku ana. a pela mai ana kekahi ]•■-■ I No ka lilo loa o kona noonoo ika nana ina kanaka '"«• »ka hana ana ohua ua ike ole akuOia i kekahi eleinakule • ; lloko o ka rumi a?fā e noho ana, he hana hni ana i hai\.i !ole aku ai i kona noonoo nui no ia mea. J Ina nae no kona ike nei ia hana aole no e nele ana k'-n.*. haawi aku i kona noonoo ame kona manawa iu. ia kan '!w ( me ke k.lnalua ole, oiai nae he liilii loa ia mea i kana u :na aku, ' lle keonimana elemakule o ka hele ana mai me ka a\\; wi loa, me he mea la ua maka'u oia no kona hoea ana nr;i ua lohi loa no na ohua oke kaaahi e lele mai ai,( a e 1« . uil» oia me ka puahi liui maloko aku o ka rumi a na ohr i « j kali ai no ke kaaahi, ia manawa oia i ike mai ai i ke k«'oni!- i , na opio hookahi e nolio ana maloko o ka rumi ma ka ]> ,: .; i aniani. j No ia ike ana niāi ana, hele malie iho la oia no kekah 1 . manawa, alaila hoomau hou akuja i kana hele ana me !<a | mama i oi aku i ko ka manawa mua. la huli ana ae . ;i:i 1 ka hemaf, komo aku la oia iloko o ka pa kahi o na kaa 1 i e ku mai ana, kahi o na ukana e hooleiia mai ana ia i . . nawa, a i kona huli hou ana ae i ka hema ua oili aki ! oia iwaho mai ka puka aku owaho loa a oia no hoi ke - naka mua loa i t)uka aku i pakele mai- ua luna aupuni . i 0 ke keena o na loaa kuloko. O na ohua i hoea aku i ka puka kahi o na luna aupui i e kuku mai ana ua ninaniuauia mai la lakou. me ka hv.!ii.» oloko ,o ko lakou mau paiki, o ka makaikiu l'eresa kek.ili' 1 ninaninauia maia i kauohaia mai e wehewehe ae i na uka 1 na oloko o kang. paiki, he wahi paiki paalima eleeh* vn\u. ; Heaha la na waiwai e waiho ana iloko aohe mat>]>.>]><.. ,ik.r nae, o ka-mea maopopo i ka nana aku aohe inau w;tM\ >ku-e kanawai maloko, oia ke kumu o ka hookuuia aua r> ;. a i ka pau ana o na hana a na luna aupuni o na loaa kuli ! ,<> Ua hookuuia mai la oia e hele, alaila huli ae la ka nial.a;--leiu Peresa ma ka akau a hele pololei aku la no kalii <» n i » puka-pa o ka hale hoolulu kaaahi. 1 Oka makaikiu Batolomaio no mahope aku ona nka h:.-

hai ana aku. a oiai ua ike ilio oia aia oia ia manawa maliui.i [o ka lepcf o ka aina maliliini. mc ka loaa ole o kekahi ru ,i j,nana e hoopakele mai iaia, hookahi wale 110 ona kamauinn j kona makaala iaia iho ame ka liui niau ana aku me m.m hoa o ka auna hookahi, hoomau aku 1a oia i ka hele aua. No kekalii mau minuke ke ku ana o ke keonimana «-!o--makule me ka huli.pono mai o kona alo i me k.i ihaka pono mai o kona mau maka maluna o ka poe e «>ili aku ana. a 110 kona ike ole i kana mau kanaka i makem. ke ai hoi hou aku la oia iloko o ka pa me ka helehelena * ka mea i lioka no kona ike o!e i kana mski mea i niakemake ai. O kekahi o na kanaka lawe ukana o lee kaaahi ka i kal-.ea mai iaia ia manawa aohe i pau ka hapanui o na oliua i ka lele mai, a no ke kuli o ke keonimana elemakule ua !.:hc ole aku oia i kona kahea ana mai. "Ke kanaka llo!" war.i a ke kanaka maiama ukana o ke kaaahi o ke kahea ann mai me k anana pu mai mahope ona. liia līae iaia i hoea ai ma k? pukapa halawai mai In <»i,i me na makaikiu elua, a kaalo'wale ae la no ia laua me ka hooiiiaoiiop(> r ole aku. Hele mai la <»ia maluna o ke alanui ahiki i kona hoea ana i ke Rue f.afaiete. a n'alaila kau aku 1a maluna o kekah'i kaalio e ku ana mahai 0 ke alanui ana 110 o ke kauoha ana e ku malaila a e kaīi iaia. L*a iho ,mai ke kiakaa ilalo mai kona noho iho a e lulu aua i kona mau wawae a e paipai ana i kona m;\u liir;V i paa nie na mikinilima. Wehe aku Ja ke keonimana e'. makule. i ke pani puka o ke kaa a kauoha aku la i ke kia kaa e holo iki aku ahiki i ke Alanui Makeke. ()iai f>i:i <• ])aa ana i ke pani puka o ke kaa no ka hoohamama ana n-> kekahi. mau mea, pii aku ana na makaikiu l'ercsa a Batolomaio a noho iho la iloko oke kaa v O kei£elemakuK keonimana o ke kanaka ia a na makaikiu o ka olelo an 1 namua ae itei. o Kupuna. "Eia maua la. e Kupuna." i pane ae ai ka makāikiu P;i tol(!maio. 'O, pii mai; ke hauoli au i ko olua hoea ana mai i. Nana wale mai nei hoi au ia olua maloko n ka hale h< lulu kaaahi aohe o'u ike. eia ka olua imua nei kahi i h« K ai'' "Heaha nrt la auanei ka maua hoololohi wale ana aku. aia paha ko maua pono a kaawale mai mai kela poe tnti." 1 pane- aku ai ka makaikiu P<*īesa . "Aohe a maua nana aku no ka poe mai. mahope o maua." He me kana wahi kaa a e kukuku ana hoi ka ma'm 0 ke kope ke ku mai ana nia kekahi wahi maniao iki • i *t mamua o lakou. I ko ka niakaikiu Batolomaio manav, .1 i ike aku ai ua hoomaka kōke ae la kona 0110 i ke kope. a ».ia k/>na manawa i olelo aku ai i kona mau hoa: "Auhea olua. ke ike aku nei au he wahi kanaka ke'a e l 'u mai 1;, me kana kaa. ake kukuku mai la ka malui , !:o kr-i»e: e hele ana wau e jnu kope." . . "O pii mai ilui|a o ke kaa. aohe keia he walii ho.-pu 'manawa wale."' i pane mai ai ka makaikiu Peresa. "E ke kauaka opio," waln a ke keoniniana elemakuie •» ka pane arta mai," e kali kou ono» kope a hoea aku i k;i • haleaina; aole pono maanei* ua ike oe ia mea." "O, ina pela ua oki ae la! JJo'ki! Mia nae. ke ike ole nei au i ke kumu la o ko kakou awiwi ana aku i ka holo." 1 paue aku ai o Batolomaio. Me ka hoao ole aku e paio pii aku la o Bato!omaio a kau iluna e ke kaa, a hoomaka aku la ko lakou holo ana. (Aole i pau.)