Ka Nupepa Kuokoa, Volume LVII, Number 41, 10 October 1919 — Page 5
| This text was transcribed by: | Kamehameha Schools Gift To Dr. Chun |
| This work is dedicated to: | Dr. Michael J. Chun |
Ka Nupepa Kuokoa
KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.
Me ka minoaka ma kona mau papalina, haawi aku la ua o Olivia i kona ae, o ka lilo mai la no ia o kona kaa, me he mea la nae ke lohe la no oia i ka leo mali o Mr Derika ma kona mau pepeiao. pela hoi me ka aka o ke ano pahenehene o ka Lede Polena.
"Ua palekana anei oia. Ua auhee aku anei na ao omamalu o ke kaumaha mai iaia aku? O keia na ninau a Olivia o ka hoala ana mai, iaia e huli hoi hookahi la no ke kakela me ka hoopilikia nui ia aku o kona noonoo, ahiki i kona hooho okoa ana ae.
"O e kuu kane aloha. Mai ae aku i keia mau mea, e panele mai i kou noonoo, ahiki i kou huli ku-e ana mai ia'u!"
Ua hoopiha oa ia aku ka Haku Kale i ka olioli i ke ohohia maoli o ka Lede Polena i kana wahine, me kona moeuhane mua ole nae, he mau hana hoomala'e wale no ka kela wahine mawaho, aia aku maloko o kona naau, ua piha i ka lili ame ka hoowahawaha no Olivia. Me kela manao kuhihewa o ua haku nei, i hele pu aku ai oia me Mr. Derika no ka hale hui, me ka apoia ana mai me na manao hoihoi e kona mau hoaloha, ia laua i hoea aku ai.
"Ea, he keu aku maoli ko'u mahalo i ka Lede Polena, e kuhihewa ana ka hoi au, e hoomaka-e mai ana la oia i kuu wahine, eia ka aole, a ua hoohauoli loa ia mei ko'u manao" i pane aku ai ka Haku Kale ia Mr. Derika oiai laua e hele ana ma ke alanui no ka hoea ana aku i ka hale hui.
Hene malie iho la ka aka a Mr. Derika, a i aku la: "O he wahine naikai maoli ka Lede Polena," wahi ana me ka hoomaka ana ae e akaaka me ka leo nui, no kona ike i ka holopono o kana mau mea apau i hoolala ai me kela wahine.
"He manao maikai maloi kela ou e Mr. Derika, o ke kamailio ana mai nei no ka hele i ka nana keaka, aohe o'u wahi mea a hoomanao iki ae no na hana keaka. Mai lohi loa aku no hoi paha oe, a i wahi e maopopo ai, o kakaou pu ana ke hele i ka nana keaka ea, e hoea mai oe no ke kakela a i hookahi ko kakou pu ana ke hele i ka nana keaka ea, e hoea mai oe no ke kakela a i hookahi ko kakou hele like ana aku i ka nana keaka, ke pau ko kakou ai ana. Ina oe e noho iho ana i ka hale hui, he mea maopopo loa, aole oe e kaawale ana mailaila mai. E hui pu mai oe me makou ma ka in a ahiahi!"
"He mea maikai ole paha no'u, ka hoea mau aku i ke kakela i kela ame keia manawa, ua maopopo no ia oe ke ano o na kanaka, aole e nele ana ko lakou kamailio no'u," i kamailio hookanaaho wale aku ai no o Mr. Derika, oiai no nae, o ka iini ia a kona puuwai e noho'aku ana, o ka noho kokoke mau aku ia Olivia.
"Aole au mea e hopohopo ai, no ka mea ua ike no oe i ka nui makemake o Olivia i kou hoea mau ae i ke kakela, a ua kamailio okoa mai o Kakalina Hadina ia'u i kona hauoli maoli i na manawa apau au e hoea ae ai i ke kakela, no kou akamai maoli no kekahi e Mr. Derika i ke kamailio."
"No kou paakiki loa hoi e kuu haku, ke haawi aku nei au; ko'u ae, e ai pu me oe ma ka aina ahiahi, a o kaua like no ke hulu hoi aku no ke kakela i keia ahiahi."
MOKUNA XXXI
Ma kela po, ua hele oloko o ka halekeaka a piha i ka poe makaikai, mai ka poe hanohano ahiki aku i ka poe haahaa, ua hele na palua apau loa i ka lilo, a i ka manawa i komo mai ai ka pohai o ka poe hanahano noloko o ko lakou mau pahu i kuai ai, he kau pono hoi ia o na ohenana mai na wahi like ole mai oloko o ka halekeaka.
"E hoea mai ana ka Lede Kale i keia po," i pane ae ai kekahi mea iwaena o ka puulu o ka poe makaikai. Nolaila ke haka pono la na mea apau no kahi o ka puka, no ke ake e ike i ke komo mai o Oliva me kana kane, no ka mea he mui ka poe iwaena o kela anina i ike mua ole ia Oliva, a o ka poe nohoi i ike mua iaia, ua makemake no lakou e ike hou aku, no ke ku maoli no o ka helehelena o kela wahine i ka huapala me ka u'i, a hui pu iho me ka hiehie o kona kulana, ua lawa ia no ke kaili ana mai i na manao hoohihi o na mean apau iaia.
I ke komo ana mai hoi o Oliva me ka Haku Kale, a hoi ae la noloko o ko laua wahi i hookaawaleia ai, ua hiki loa ke loheia aku na walaau me na wahi like ole o kela hale, aole no nae he mau mea okoa ae ka lakou e walaau ana, aka e noke ana no i ka mahalo i ka u'i o ka helehelena o Oliva.
I ka wa hoi i noho iho ai o Oliva maluna o kona noho, a wehe ae la ka Haku Kale i ke koloka a kau mai la mahope o ka noho, i aku la oia ia Oliva i keia mau olelo : "Me he mea la, i kela ame keia la, ke oi mau ae nei kou u'i, a ua haaheo kuu naau, i ke kau mai o na maka o ka lehulehu maluna ou, me na manao mahalo iloho o lakou," ua lohe mai la nae ka Lede Polena i kela mau olelo, aia hoi ka lili ame ka hoowahawaha ke halii la ma kona helehelena, aole no kela mau olelo wale no a ka Haku Kale, aka no kona ike maoli aku no hoi kekahi, ua oi pakela aku ko Oliva u'i mamua on a.
Aia hoi iloko o ke amaina o ka poe makaikai e noho aha he ehna mau keonimana. he hookahi he mea kahakii, a he haku mele hoi kona lua. la laua i nana mai ai i ka noho aku o Oliva me ka Lede Polena, kamailio ae la ke kanaka kahakii: "Ua hele no hoi au e makaikai ma na wahi apau o ka honua nei, aole he manawa a'ni ike ai i ka noho like o kekahi may wahine u'i elike me ia a'u e ike nei i keia po.
"ma ka'u oihana he kahakii, ua komo mai ka makemake ioko o'u, e kaha i ke kii o keia mau wahine. Owai o kela mau wahine ka oi aku ma kau hoouka ana?"
"He mau wahine u'i like no keel a elua, aka nae, ua kaokoa no ka u'i o kekahi mai kekahi mai, a ke koho nei au i ko'u manao, o kela lede ma ka aoao mauka ka helu ekahi o ka u'i, aole wale nma kona helehelena, aka ma kana may hana pu kekahi," i pane ae ai ke kanaka haku mele, a no Oliva mea e kamailio ana i kona hoaloha.
Aia ka Haku Kale ame Mr. Derika ke noho pono aky la mahope o na lede, me ke kunou ana i ka nui ame ka lehulehu o kana poe e ike aku ana maloko o ko lakou mau pahu, a iwaena no hoi kekahi o ke anaina, a no Mr. Derika hoi, he noho kauaheahe wale iho no kana hana, me ka nana pololei ana imua o kahi o ka one hanekeaka.
I ka manawaa i hoomaka mai ai na hana keaka, aole a Oliva mea e ae e noonoo ai, aia wale no iluna o na mea apau e hanaia mai ana, ua hoopoina loa ae la oia i ka noonoo ana no kona mau hoa, a no ka poe paha e nana mai ana iaia, he hookahi wale no ana mea noonoo, o ia ka poe na lakou e hana keaka mai ana, a e mele mai ana hoi i na himeni i kupono no ke keaka, no ka mea he kawa ia na ua o Oliva i lele a opu.
I ka pau ana o ke keaka mua loa, haalele iho la ka Haku ale i kona wahi e noho ana, a hele aku la no ka hui pu ana me ka Haku Hamilakona, ma kekahi wahi mamao aku, a i ka wakiho hakahaka ana iho o kona noho, hoi ae la o Mr. Derika malaila. I hiki ai iaia ke kamilio aku i aOliva, no ke mea o ka iini nui ia o ua kanaka kolohe nei e noho aku ana o ka papaolelo pu no me Oliva.
"He keu ka nani o ke keaka i keia po." wahi a ua o Mr. Derika, o ka hawanawana ana aku mahope o Oliva, ka mea hoi nana i hoohikilele aku i kona noonoo, a o ia ka ua o Oliva o ka i ana mai:
"Ae, he ku i ka nani na mea apau i hanaia mai nei, a ua hele no hoi oloko nei o ka halekeaka a piha i ka poe makaikai."
Ua noke wale aku la no o Mr.Derika i ke kamailio, aole no kona makemake, e pane mai o Oliva, aka no kona manao no, una kona aoao wale no ke kamilio an, i hua'i pau aku ai oia i na mea apau ana i hoolala ai, no ka holopono o kana papahana epa o ke kolohe.
I ka hoi hou ana mai hoi o ka Halu Kale no kona wahi, ua ku ae la o Mr.Derika iluna, a o ia ka ua haku nei o ka pane ana mai:
"E hoomau aku oe i ka noho ana ma kou noho, no ka mea e hele mau ana au i waho a iloko nei, e noho malie aku oe malaila. Pehea kau ike i na hana keaka i keia po?"
Ke olu la ko Mr. Derika manao, nolaila noho hou iho la oia ilalo, me ka hoomau hou ana aku i kana kamilio ana, a ke nana aku i ua kanaka nei, ua koho ipo maoli no na Oliva, i ka hele a o ka pili wale aku no koe o kona poo ma ka papalina o Oliva, aia hoi ka Lede Polena, ke leha iki mai la kaua nana ana i keia mau mea me ka piha hoowahawaha iloko on a.
O ka hele hoi ia ahiki i ka pau ana o na hana keaka ma kela po, a oiai na kanaka e noke ana i ka pa'ipa'i, ku ae la o Mr.Derika iluna, a hoaahu aku la i ke kuka koloka o Oliva, a hoomaka mai la e puka mai ko lakou wahi i noho ai, aia hoi ka Lede Polena mamua kahi i hele ai, o Oliva aku, a o Mr.Derika mahope loa.
Ia lakou nae i hele aku ai ahiki i kahi nui o na kanaka, ia wa i hawanawana aku ai ua o Mr. Derika ma na pepeiao o Oliva, e lohe ole ia mai ai kana mau olelo: "Aole anei i pololei ka'u mau mea i kamailio mua aku nei ia oe?
Aohe a Oliva pane, aka nae haikea ae la kona helehelena, me ka nana ana aku i ka hoi o ka Lede Polena mamua o laua, ia wa i pane hou aku ai o Mr. Derika:
"Aohe au mea e maka'u ai, a e hopohopo ai paha, no ka mea ua makaukau au i na manawa apau no ka haawi ana aku i na kokua ia oe. E waiho mai oe i na mea apau ia'u, a na'u ia e hana aku, me ka makaala loa, i ole e kau mai na hoopilikia ana maluna ou."
Ia lakou nei nae i oili aku ai iwaho, he ua liilii ko kela manawa, a e ku lalani ana hoi na kaa, no ke kakali ana i na ohua, ia wa i oili mai ai ka Haku Kale, a hookomo ae la i ka lima o kana wahine malalo i kona poeeaea, a o ia ka Oliva o ka i ana mai:
"E hana pono mai oe i kuu koloka, a e hoopinana ae i ka a-ikala iluna, he keu keia a ka po hu'ihi'i," me ke kauka'i ole aku na Mr. Derika e hana mai i kona koloka,
Hele pololei aku la ka Haku Kale me kana wahine ahiki i kahi i ku ai o ko laua kaa, aia no hoi o Mr. Derika ke ukali la mahope o laua, ia wa i haawi ae ai ke aloha poeleele, a huli hoi pololei aku la o Oliva ma no ke kakela, a ku hookahi iho la o Mr. Derika, me ka noonoo ana i kana wahi e hele aku ai o kela po.
Oiai no nae oia e ku malie ana ua hoopuiwa loa ia mai na kanaka nei i ka hoopa ana aku o kekahi mea ma kona lima, a pane mai la he leo i ka i ana mai: "E oluolu anei oe e hoike mai ia'u, i ka inoa o kela leoe o ke kau ana aku la malana o ke kaa e holo a?"
Huli ino mai la o Mr. Derika, a i ka wa i ike mai ai i ka mea e ku aku ana e kamailio iaia, ua hele kona helehelena a haikea, o ia no oe o ka mea i halawai me kekahi kino make, no ka mea o keia kana. aole ia he mea okoa aku, aka o Mr. Radona no ia, kela kanaka o ka holo mahuka pu ana me Oliva, ma ka hapa mua o keia moolelo, a o ke kanaka no ho i hoolala ai e powa ia Mr. Derika, i kana mau dala, ma ke a'o ana ia Oliva, e hookomo i ka laau hooohiamoe iloko o ke pola kope o ua kanaka nei.
Ua puiwa hikilele maoli o Mr. Derika o keia no hoi ka makama o ka ikeia ana aku o kekahi hiona maikai ole ma kona helehelena, aka nae i ka hala ana o kekahi mau sekona, ia wa i hopu mai ai oia i ka lima o Mr. Radona, auhee koke ku la hoi kela nanama maikai ole mai kona helehelna aku.
MOKUNA XXXIL
"Ua hoolimalima loa mai oe ia'u e Kivini Radona," wahi a Mr. Derika i pane mai ai. "He nani ia, ua halawai iho la kaua ma keia wahi, me ko kaua noonoo mua ole, ke kono aku nei au ia oe, e hoi kaua no ko'u wahi e noho nei, a malaika kaua e noke ai i ke kamailio no kau mau mea apau i makemake ai e ike."
Iwaena o na hoaloha lehulehu o Mr. Derika, he kakaikahi loa ka poe i hoea kino aku noloko o na keena o keia kanaka, e ike ai i ke ano o kona noho ana, a o kekahi poe o lakou aole loa no i maopopo i kona wahi i noho ai.
O ka hapanui o ka hiamoe ana o Mr. Derika, ma ka hale hui no ia, a ma ke kakela no hoi o ka Haku Kale, nolaila ua manao maoli kekahi poe. o kona wahi maoli e noho ai, maloko no ia o ka hokele, elike no hoi me ke ano nui o ka poe, aole o lakou mau ohana.
O ka mea oiaio maoli, he mau rumi nanai ko Mr. Derika i hoolimalima ai maloko o kekahi hale, iwaena o ka nui o na hale nani, e nohoia ana e ka poe waiwai, a u hoolakoia oloko o kona mau rumi, ma na mea apau, e oluolu ai ka manao, a no kela mau rumi, i alakai pololei aku ai ua o Mr. Derika la Radona, mahope o kela halawai hou ana o laua ma ke alamu me ka maopopo mua ole.
Ia laua i hoea aku ai noloko a ke keena hookipa, a i ka wa hoi i ho-a ia ae ai ke kukui, ku mai la lo Mr. Derika a noke mai la i ka nana ia Radona mailuna mai o ke poo ahiki ilalo o na wawae, alaila kauoha aku la iaia e hoi aku a noho maluna o kekahi noho mamua pono mai o ke kapuahi hoopumehana me ka i pu ana aku:
"Ke ike aku nei au, ua hele maoli oe a anuanu, nolaila e noho aku oe mamua pono o ke kapuahi hoopumehana," o ka wehe ae la no ia o Radona i kona kuka i hele a pulu, a kau aku la hoi i kona matt lima mamua o ke kapuahi no ka hoopumehana ana iaia iho.
Hele aku la hoi ua o Mr. Derika no kakai o kekahi holopapa e wahiho mai ana, a law mai la he elua mau omole rama, me na kiaha a waiho aku la maluna o kekahi pakaukau uuku, me ka i pu ana aku ia Radona:
"Aole wale no o ke anuanu ka'u mea i hoomaopopo aku ia oe, aka o ka makewai pu no kekahi, eia mai na omole wai wela, e hoopumehana aku ai i kou kino, e inu aku elike me kou makemake, a mai hopohopo kou manao no kekahi mea."
"Ua hele i'o ka puu e noho aku la a malohaha, akahi iho la no a pau ka polikia, ua lako oe e ka hoa i ka wai wela," i'pane ae ai o Radona, me kona ku okoa ana ae mai kona wahi mai e noho ana, a hele mai la no kahi o na omole e kuku ana maluna o ke pakaukau. "O ka omole hea o keia mau omole elua ka omole balani?"
"O ka omole loiki aku, pehea ka hoi oe i ka waina Kelemania?"
"Aole ua lawa au i ka balani, a no kekahi manawa okoa aku no hoi paha ka waina'.' me ka lalau anu aku o Radona i ka omole, a wehe ae la i ka umoki, no ka ninini ana iloko o ke kiaha.
"Pehea, e kii ae nae paha au i mau meaai nau ea?"
"Aole, ua ai no au i ko'u aina ahiahi, a ke komo aku kahi kiaha balani, ua lawa loa ia." o ka ninini iho la no ia o Radona i ka balani oloko o ke kiaha, o ka hele no ia a piha i ka lihilihi, a o ia ka Mr. Derika o ka i ana mai:
"Ina i maa kekahi kanaka i ka inu balani, a poina oia i ka ai ana aku i kekahi mau meaai, alaila ua hookomo aku oia iaia iho iloko o kekahi kulana maikai ole e kuu hoaloha."
"Ua maopopo ia'u ke ano o kau mea e kamailio mai nei, o ia hoi o ka ai ana mahope iho o ka inu ana i ka balani, he hookahi no 'hana o ke kamailio, aohe nae he waiwai e loaa mai ana ma ia hana," alaila lalau hou mai la o radona i ka omole, me ka manao e hoopiha ho uiho i ke kiaha no ka lua o ka manawa, aka nae, ua lalau e aku la o Mr. Derika, ika omole a kaili mai la, me ke kamailio ana aku:
"Aole au e ae aku ana ia oe e inu hou no keia manawa, aka aia a pau ka'u mau mea i makemake ai ia oe. Aole he kumu e ae o ko'u kono ana aku nei ia oe e Mr. Radona. e hoea mai no ko'u wahi nei, mamuli mai no ia o ka iini nui iloko o'u, e loaa he manawa no kaua e kamailio pu ai, molaila mamua ke kamailio, a mahope aku oe e inu ai a on a.
Hilinai aku la o Radona ihope o kona noho, me ka piha hoonaukiuki no ka hooko ole ia ana mai o kona makemake uwai aku la hoi i kona noho a kokoke i ke kapuahi hoomehana, me ka nana ana o na maka i ke kapuahi, a i ae la: "E hoomau aku i kau kamailio ana, no na mea au i makemake ai na'u e hana aku, eia au ke hoolohe aku nei i jau mau olelo!"
"E huikala mai oe ia'u e Mr. Radona," owan o kaua ka mea oi loa aku o ka pono, e lilo i mea hoolohe, no na hoakaka mai ia oe mai, o ka mua, e ninau aku ana au ia oe, heaha kau hana ma Ladana nei?"
"Ua like no kou kuleana e ninau mai ai-ia'u i ka'u hana ma Ladana nei, elike me ko'u kuleana e ninau aku ai i kau hana ma keia kulanakauhale. He kuleana ko kela ame keia kanaka, e noho ai ma Enelani holookoa, a ma kana mau wahi paha i makemake ai, me ka lilo ole i mea e ninau ia ai ke kumu o kona noho ana ma ia mau wahi."
"Ke mahalo loa aku nei au ia oe, i kou pane ana mai la ma ke ano ninau, no ka mea he kuleana nui kou ma na mea i pili aku i ke kuleana o ke kanaka," alaila pahola ae la ka minoaka ma na papalina o Mr. Derika me kona hoala hou ole aku nae i kekahi ninau, a ia wa i pane mai ai o Radona.
"Aole no he hana nui e ae o ko'u ana mai no keia kulanakauhale, koe wale no, ka hoaa hele ana ma o a maanei, me ke kakali ana o ka hoea mai i ka la e lilo aku ai au i kanaka makilo."
"I'ehea i'o no ka'u hoomaopopo aku, o kou kulana oiaio ia ; a ke hopohopo pu nei no noi au, aole oe euai ana i kau lilo aku ana i mea makilo, aka i kanaka aihue, a hana karaima paha, i wahi e loaa ai ke dala, ia oe no ke kuai ana i kau mau meaai."
"nanakee mai la o Radona ma na maka o kona kokoolua, a kamailio mai la ma ke ano kuoo i ka i ana mai: "I lawe mai nei anei oe ia'u i keia wahi, no ke kamailio ana mai i na olelo elike me kena, me ke ku i ka hoonaukiuki, e hoopilia ae ai ka manao inaina iloko o'ui?"
Aohe nae o Mr. Derika i pane aku i kela mau olelo, no ka mea he kanaka oia i piha loa i ka maalea, o ka hoala ana aku i na olelo e hooi loa ia ai ka inaina iloko Radona, he mea na no laua e hele ai i ka hoopaapaa ahiki i ka nui loa ana, e hoea ole mai ai i ka hookoia ana o kona makemake, aka hoohele hou mai'la oia i kana kamailio ana :
"Pehea ka liohi o kou noho ana ma Enelani nei?"
"Aole he maopopo iki ia'u o kau mea i manao ai, oiai aole he manwa o'u i kaawale aku ai mai Enelani aku nei, aka o ko'u wahi no keia i noho ai, ahiki i keia halwai ana iho la o kaua ma ke ano ulia."
"Ke makemake nei au e pane mai oe i keia ninau, me kou hoolalau ole e hoalaia mai ai ko'u inaina nou, o ia keia:
"Heaha ke kumu nui o kou ninau ana mai ia'u i keia po, i ka inoa o ka lede o ka hoi ana aku maluna o ke kaa, o kela wahine no hoi o ka hemo like ana mai me a'u, mailoko mai o ka halekeaka?"
"I ninau wale aku no hoi au ia oe, mamuli o ke ake e ike pono i ka helehelena o kela wahine. Ua ike no oe, o na kanaka apau i pololi, e ake ana lakou o ka loaa mai o kekahi mea e hoonaloia ae ai ko lakou pololi,"
"Aole o'u manao, o kena ka mea oiaia au e kamailio mai nei e Radona, aka he mea ano nui loa kau i makemake ai e ike, ma o kela ninau au i waiho mai ai ia'u,"
"Eia no ue ke noke hou mai nei i ka ninau ia'u i ka mea i kuleana ole ai oe," wahi a ua o Radona, me ka nana pono ana mai ma na maka o Derika, a hoomau hou mai la i kana kamailio ana : "Ua maopopo no ia oe e Derika, he kuleana ko'u e ninau ai no kela wahine. Ua hele au a pololi, ua nui no hoi ka'u balani o ka in a ana, a ia'u i ike aku ai i kona hemo ana mai iwaho, aiole ia me oe e Derika, ua hewa oe ma ia wahi. I ko'u wa i ike aku ai iaia, ua ua hewa oe ma ia wahi. I ko'u wa i ike aku ai iaia, ua hele a luluu i na pohaku daimana a o ka moiwahine kona hoa e kohu ai, ua kuhihewa maoli no au, 'o kekahi o ka'u mau moeuhane lehulehu e ike mau aku ana iaia me kela ano," alaila ku pololei ae la ua o Radona iluna, kikoo ae la hoi kona mau lima i o a ia nei, a i hou mai la:
"Ae, e ike mau ana au iaia iloko o ka moeuhane, elike no me ia a'u i ike aku ai ma keia po. Ua loli loa ae oia mai kela po a'u i lawe mai ai iaia i kokoolua no'u, eia nae aole loa au i hoohewahewa i kona mau maka," alaila noho ino iho la ua o Radona ilalo, me ka puili ana ae i kona mau lima a elua mamaua o kona alo, a kulou aku la hoi imua o ke kapuahi hoopumehana,
"O, ua maopopo loa ia'u, oia no kela," i hooho hou ae ai ua o Radona, me he mea la, e kamailoio ana no ia iaia iho.
Aia o Mr. Derika ke hamohamo wale la no i ke komo daimana ma kona mau manamanalima, a i ka noho malie ana iho nae o Radona, ia wa i pane mai ai ua kanaka nei:
"Owai kau mea e kamailio mai nei? O kela lede anei o ka hemo pu ana mai me a'u mailoko mai o ka halekeaka, a hookau aku maluna o ke kaapio?"
"Ae, no kela lede ka'u mea e kamailio nei, a owai ka inoa o ua lede nei?" wahi a Radona, me ka piha pihoihoi.
"O ka wahine au e kamailio mai nei e Radona, o ka wahine ia a ku Haku Kale," wahi a Derika, me ka minoaka ma kona mau papalina, aia nae oia ke hailo pono mai la ia Radona.
No kekahi mau nuninuke aole e hiki ia Radona ke pane aku, no ka mea ua hookahala loa ia mai oia, i ka lohe ana aku, eia ka he wahine kela na ka Haku Kale, a no kona noho kukule loa hoi, ua pane hou mai la o Mr. Derika i ka i ana mai:
"O keia wale ae la no anei kau mau mea i makemake ai e ike no kela lede? Malia paha o kona wahi noho nei kekahi mea au i ake loa ai e maopopo?"
"Ae, e hoike mai oe ia'u eika kela lede ihea i keia manawa e noho nei?" wahi a Radona, me ka piha hoihoi.
"Eia oia ma ke kakela o ka makuaknae o ka Haku Kale e noho nei i keia manawa. He mea hou ae anei kekahi au i makemake ai e ike?"
"Aole, ua nui kena mau mea au e kamailio mai nei la'u e Derika. Pehea aole anei a laua mau kekei?"
"Aole a laua keiki i keia wa," wahi a Derika, me ka leo malie o ke ano kuoo.
NO kekahi mau minuke, aole i kamailio hou ia kekahi mau olelo mawaena o kela mau kanaka, aia wale no ke poo o Radona ilalo kahi i lulou ai, a iaia no paha ka ike, ua maopopo iaia kekahi mea e hana aku ai, aea ae la kona poo iluna, lalau mai la hoi i ka omole barani, a ninini iho la a piha ke kiaha, o ka inua ae la no ia, a i ka waiho hou ana mai i ke kiaha maluna o kepakaukau, akahi no a kamailio mai:
"Ina aole au mau mea i makemake ai e niele mai ia'u ea. alaila ke nonoi aku nei au ia oe e hookuu mai ia'u e hele."
Pahola ae la ka minoaka ma na papalina o Mr. Derika, a i aku la: "Aole i pau ka'u mau mea i makemake ai e kamailio aku, a o kekakahi no hoi, aole no paha au hana e pupuahulu ai oe i ka hele! Aole i pau ka rama oloko nei o ka hale, he mau mole no koe aia iloko o ka pahuume. He makemake ko'u e maopopo, heahe kau mea i manao ai e hana aku. Ua manao anei oe, e hele aku e ike i kela lede ma kona wahi e noho nei?"
Aole o Radona i pane koke aku i kela mau olelo a Darika,aka nanan pono loa aku la ia ma na maka o Mr. Deria, a e hoomaka aku ana nae oia e kamailio, u apane e mai la nae o Mr. Derika:
"Ina ua manao oe, e hele aku e ike i kela lede ea, o ka'u wale no e a'o mua kau nei ia oe, e hoopau loa kou noonoo ana ia mea, o ike auanei oe, aole loa he hana maalahi ua kekahi kanaka ka hookokoke ana kau i ke kakela e noho nei o kela lede. Ma ka'u mau mea i kamaaina no ka Haku Kale, oia kekahi o na kanaka oluolu loa; aka iloko no o ia manwa hookahi, oia kekahi o na kanaka oluolu loa; aka iloko no o ia manawa hookahi, oia kekahi o na kanaka ke hoohalua nei i kana wahine, e ala mai auanei i kona inaina, a o ka hopena, o ia no ke kau ana mai o ka poino maluna ou."
Ke hana la ka barani iloko a Radona, ke iho mai la ka noe maluna ona, a o ia kaua o ka pane ana aku:
"Ke olelo mai nei oe, he kanaka huhu loa ka Haku Kale, aole nae au i manao, e aa ana oia e hookau mai i kona lima maluna o'u."
"O kau paha kena e manao nei e Radona, no kou kuhihewa, he kuleana kekahi ou i kela wahine; o ka mea oiaio loa, aole ou wahi lihi kuleana iki iaia. Ua ike no oe e Radona, no kona ike, ua pololei na olelo apau a Derika e kamailio aku nei iaia, ia wa i huli aku ai ua kanaka nei i ke kapuahi hoopumehana e hoolalau wale ai no, a ninau mai la nae i ka i ana mai:
"Alaila, ua hoike aku anei kela lede i ka Haku Kale, i na mea apau i hanaia aku maluna ona?"
"Eia ka'u mea i hoomaopopo, ua loaa aku ka ike i ka Haku Kale, no ke komohia ana o kana wahine, iloko o kekahi hana panaka, o ke paheleia ana aku o kona nonoo, e kekahi kanaka epa ino loa, a o ua kanaka nei o oe no ia, e hiki ole ai ia oe ke hookokoke aku no kahi o kela mau mea e noho mai nei."
MOKUNA XXXIIL
Pupuku iho la na maka o radona no kela mau olelo a Derika iaia me ka eueu ana ae hoi o kona mau lehelehe, alaila i aku la:
"Ua hoike i'o aku anei oe i na mea apau e pili ana iaia iho i ka Haku Kale? O ka'u no ia i noonoo iho nei, a pehea la, ua hoakaka aku anei oia i na mea apau loa mai kinohi mai? Ma ko'u manao nae, na huna oia i kekahi mea i pili aku i kekahi mea i pili aku i kekahi hapa o kona moolelo. He mea pono i'o anei ia'u ke hele ole aku no kona wahi e noho mai nei?"
"Ina i paakiki loa kou manao, me ka makemake e hahauia mai oe i ka pauku laau, aia no ia ia oe, o ka'u nae e a'o aku nei, mai hoao oe e hookokoke aku i kela hale."
"Ua paa loa ko'u manao e hele aku a koi i ko'u kuleana ma ke ano he kane mare, lamune o ka'u wahine, ua ike no oe e Derika, he mana ko'u ma ke kanawai e hana ai pela."
"Auhea oe e Radona, o kou hoao ana e hooko aku i kena mano ou, ua ike no oe, aole loa ou wahi lihi kuleana iki i kela wahine, no ka mea aole oia he wahine mare uau."
"Mai hoao oe e Derika, e pulau mai, me kou ike no, aole e kaa ana ka lanakila ma kou aoao, in a nei no ka hele aku o kena hana imua, a in a no kou kiia mai i ka pu a make, alaila ua pono no kou make ana he kolohe i ka ha'i wahine. Ke hoomanao nei au, he hookahi po mahina konane, ia'u e holoholo ana, i ike aku ai au i kekahi kanaka opio kolohe, e hoowalewale ana i kekahi kaikanahine hewa ole, e holo mahuka me ia, a ua lohe pono au i na olelo apau e kamailio ia ana e laua, no ka mea ua kokoke loa ko'u wahi e ku ana, ia laua.
"Aole loa oe e Radona, i poina i kela po, au i hoowalewale aku ai ia Oliva Esekota e holo mahuku me oe, au no e ike mai la, ke kamailio aku nei au i ka mea oiaio loa."
"Aole au e hoole aku ana i ka oiaio o kena mau olelo au e Derika, aka e hooia aku ana au imua ou, no kela kaikamhine no kekahi manao e haalele aku i kona noho paaua ana malalo o kona makuahine, nolaila maluna on a na ahewa e pono ai ke hookauia aku."
"Ae, o ka iini maoli no nae ia o kou puuwai eleele, o ka maalahi o kela manao epa iloko pu, e hoopoino aku i kela wahine opio, mamuli o kona ae ana mai me ka maikai, e holo mahuku pu me oe."
"Heaha iho la ka mea loaa ia oe e Derika ma kena mau mea au e ahewa mai nei maluna o'u, no ka mea ua hoo mahuka i'o aku me Oliva, a ua hookoia ka mare maluna o maua, nolaila he kuleana ko'u. ma ke ano he kane mare maluna ona."
Aohe wahi mea a kamailio mai o Derika, he ano hoka kona ke nana aku no kamea eia o Radona, ke hoikeike aku nei i kona mana piha maluna o Oliva, a no ka manao ua kanaka nei, he mea pono iaia, ke hoomau aku i ke kamailio ana ahiki i ka wa e noho malie loa ai o Derika, ua i hou aku la oia:
"Ua hooko i'o ia ka mare maluna o maua, e Eduada Keokeo, ke hoomanao la no oe, he hoakula oia nou maloko o ke kula hookahi. He kahunapule oia no kekahi o na haleupule o Enelani nei, a ua mare mai oia ia maua, he ekolu la mahope iho, o kela hoomakakiu ana au ia maua maloko o ka pa o ka luakini."
"O kena mau mea apau au e Radona e kamailio mai nei, aole loa he hookahi kanaka i hiki ke hilinai aku, a o ia ka'u e olelo aku nei ia oe no ka lua a o ka manawa, he keu aku oe e Radona, a ke kanaka hoopunipuni."
"O kau paha ia e kapa mai nei ia'u, a ua noho aku au me ka hoomanawanui maloko nei o kou rumi, aka ua kokoke loa mai nae ko'u manawa e haalele iho ai, mamua nae o ko'u haalele ana iho ia oe, aia hou ae no kekahi mea mawaho o'u, i lilo i hoike no kela mareia ana o maua."
"Pela i'o ka ohi, a ihea kahi o ka hookoia ana o keia mare, ke makemake nei ao e hoike mai oe i ka mea oiaio loa?"
"Ua hookeia kela mare maloko o kekahi hale hoolimalima ma ka Helu kanahiku-kumamalua, ma ke Alanui Akau he mau rumi ka'u i hoolimalima ai maloko o kela hale, a na ko hoaloha na Eduada Keokeo maua i mare, a o ka on a nona kela hale hoolimalima ame kana wahine na hoike."
"He keu aku no paha kou piha akamai e Radona i ka hoopunipuni, waiho aku la hoi ke akamai ahea! No ko ike paha ua make ke kahunapule Eduada Keokeo, pela hoi na hoike au e wahawai mai nei, pela iho la oe i manao ai, e hiki ia'u ke manaoio aku i kau mau olelo."
"Ela no ke kahunapule ke ola mai nei, pela me na hoike i kakau i ko laua mau inoa maluna o ka palapala mare, a aia no ka hale hoolimalima a maua i noho ai, ke ku la, me ka hana hou ia ana a oi aku ka maikai; a o ia ka'u e minamina loa nei, i kou paakiki, mamuli o kou mau manao kuhihewa loa nei, i kou paakiki, mamuli o kou mau manao kuhihewa, na hoao aku au ma na ano kolohe, ma ke koi ana i ko'u kuleana maluna o Oliva Esekota."
"Pehea ka nui o kou noke ana mai i ka hoakaka, no kou kuleana i kela wahine, ke hoole loa aku nei au ma na ano apau, aole he oiaio hookahi iloko o kau mea e hoakaka mai nei."
"Ua hiki hoi paha oe e noke ana i ka hoole, malia o keia ka mea nou e manaoio mai ai i ka'u mau olelo," alaila wehe ae la o Radona mailoko ae o kona pakeke ikekahi pepa i owiliia, a kiola aku la imua o Derika, me ka i ana aku: "E heluhelu iho i na mea apau i kakauia maloko o kena pepa, e ike auanei oe, i ka oiaio o ka'u mau olelo apau i kamailio mua aku nei ia oe."
(Aole i pau.)