Ka Nupepa Kuokoa, Volume LVII, Number 38, 19 September 1919 — He Moolelo no OLIVA ESEKOTA Wiai ke Kulana Haahaa mai Ahiki i ke Kulana Kiekie-He Moolelo i Owili Pula Iloko o ka Ehaeha ame ka Hauoli. [ARTICLE]

He Moolelo no OLIVA ESEKOTA

Wiai ke Kulana Haahaa mai Ahiki i ke Kulana Kiekie-He Moolelo i Owili Pula Iloko o ka Ehaeha ame ka Hauoli.

Ina pc;a e hoouna aku i palapala kono iaia, no ka mea Keia ana kekahi anaina nui a hoea mai, me ka piha pu no !.m: i na hana hoohauoli." ! ka niaiiHwa i hoounaia aku ai na palapala kono, a lo-iu-.a ae hoi kela aha hoohauoli, ua nui ka poe i knaki loa - . ko lakou kono ole ia ana, oiai nae o ka .m.anao o ka haku aolc he liana kupono.nana ke kono ana aku i na ma'i l.uu. a ( 'i nuimua o ka hiki iaia ke hookipa mai ia lakou ma h " !1a kake a a ma na hale liilii. He kanaha mau rumi nunui i hoomakaukauia maloko o re kakc;a. a he nui hoi na hale liilii i hoolakoia me na mea ,;;.au e pono.ai ka noho ana, a o na kauwa keia, ame na li.»aaiiw i noho hoolimalima aku malalo o keia 11 aku, ua komo pu mai la lakou ma ke kokua ana ma na mea apau. ine na manao ohohia, me ko lakou hoomaikai nui ana aku m ()liva, no ka mea ma ona wale la no, i ikeia aku ai ka <>ni ana mai o kela haku aoo, a lawelawe* i na hana nui o kei.i ano. 0 kekahi kumu paha hoi o ka niakemake nui ia o OHva e na mea apau e noho kokoke mai ana i ke kakelā* o ia no kona olinilu, me ka hookae ole i ka poe haahaa, no ka mea iieko o kela manawa pokole loa o kona noho ana aku ma ke kakela, ua lilo koiia ano oluolu, ka launa 'pu me na kauwa, ame ke kamailio pu ana me lakou, i kumu nui nana e ume aku i ko lakou mau manao hoohihi nona. 1 kona manāwa e kau ai m.a kona kaa, a hele holoholo •'iku. ma kahi e nolio nui ana o na ohana i hoolimalima i ka aina o kona makuahunowai, e ku ana kona kaa ma na pukal>a o kekahi mau home, a e kamailio an'a me na wahine. me ka oluolu, oiai hoi na kamalii e hoopuni mai ana i kona kaa. o keia mau ano o OHva, ua ia no ka lehuleliu e haawi m.ai ai i ka lakou mau mahalo ana iaia. aole hoi elike me kekahi poe wahine, o na kulana kiekie, aole o lkou makomake e hoohaahaa i ko lakou mau kulana, ma k.a hoPkokoke ana aku me ka poe i kaokoa loa ko lakoU mau ano mai ia lakou aku. MOKUNA XXIV. • 1 ka hele ana keia a makaukau n.a mea apau i hoolalaia, aole he hookahi mea hemahema i koe, a ma ka la manuia ae. a hoea mai na malihini, no ka aha hoohauoli, ua loaa mai la he leka ia 01iva mai ia Kalealina mai, e hoole mai ana, ao;e oia e hoea mai, me ka minamina no nae, no ka hiki ole iiiia ke. kbirfp pu mai iloko o na hoohauoli pu ana me OHva. a ua o 01iva no e hoomaopopo la. ua makemake o Kakalīua e hooliio i kona noonoo ma na hana keaka w.ale no. aole hoi e hoohuikau iaia iho iloko o na anaina hoohauoli. o keia ano i konoia* aku ai oia. Penei iho kekahi mau nianao o'oko o kana leka: ( "Aole e loa i vvaiho āku ai au i na hauoli 0 ka honua uei. Nou e 01iva, kuu kaikaina, ua kaokoa loa oe mai ia'u aku, ua hiki ia oe ke komo iloko o na hauoli ana. aka no'u nei la, e lilo ana i mea hoehaeha mai i ko'u noonoo, ke ae aku au e hui pu iloko o ka oukou anaina hoohauoli, nolaila, e kal.a mai no oe ia'u, me kuu minamina nui no nae. "Ina nae he makemake nui kou e ike ia'u, alaila e kakali oe a pau na malihini i ka hoi no ko lakou mau wahi, a i makemake oe ia'u, alaila hoea aku au no ka hoomaha ana 1 kekahi manavva me oe. Ke hauoli loa nei au. no ka nui makee o kane ia oe, e hoomanao aku i ko'u aloha imua ona, a e hoike pu aku hoi, he o ia mau no ka piha o.ka halekeaka i na po apau no keia mau mahina, me ka poina ole no nae o na hoomanao ana nou." * Ua kaumaha loa ko 01iva manaei' no ka hiki ole ia Kakalina ke hele mai no kela aha hoohauoli nui, me he mea la aia wale no kona noonoo maluna o Kakaliha i na manawa apau; a o ka Haku Kale no hoi kekahi i loaa ia manao kaumaha hookahi, no ka hiki ole ia Kakalina ke hele mai, aka nae aohe mea hiki ia laua ke hana aku,. o ia nae ka ua haku nei i pane. aku ai ia OHva:^ "He nani ia, ua hooie mai la o Kakalina, i ka hoea ana mai i keia aha hoohāuoli a ka makuakane o kaua e haavyi aku ana, o ko'u manao ea, aia a hoi aku na malihini no ko lakou mau liome, mahope o ka pau ana o kela aha hoohauoli, ia vva kāua e kauoha aku ai iaia e hēle mai, a manao au, aole oia i e=Jipole mai ana. In,a aole au hana o keia manawa e, 01iva^alaila e hēle aku oe e ifcē ia papa, he makemake konā e ike ia oe, āia np māloko o kona keena kakau." Ku ae la no hoi o OHva, a hele aku lā no ka ike ana i ka makuakane o kaha kane, i ka w.a i ike mai ai o ua haku aoo nei, haawi maHa oia i kona minoaka, me ka pane koke ana aku nae o 01ivin ka i ana aku: # J "Ua kamailio mai nei o Kale iā'u, ua makemake ka oe e ike ia'u," wahi ana me ke kalele anā aku mahope o ka noho 0 kona makuahunowai. I "Ua makemake i f o au ia oe e hele mai, no ka mea o keia. wale no ka !a malūhia hookahi no kakou, ma ka la apopoi ame na la mahopē aku, e piha mai ajia ka hale nei i na ma- ( lihini, he nui na hana hi-o o kela mau la, e loaa ole ai he, mau kuka-i olelo kupono ana mawaena iho o kakou. Ke makemake nēi au ia oe e lawe mai ikekahi mea imua o'u; aia maloko o ka ume'o kela pakaukau e waiho mai la, e loaa ana ia oe he wahi poki uuku, o kau ia e kii aku ai. a lawe niai ia'u, eiā ke ki o ka ume," me kona haawi ana aku i ke ki ia 01iva. | Me na manao'kahaha, i hele aku ai o OHva, a wehe mai la 1 ka ume, aia maloko o ua ume nei he mau palapala lehuī'ehu me kekahi i loihi, a o ia ka ka haku aoo o ka pane ana aku: E lawe mai oe i kena pahu loihi imua o'u." I Lawe māi la no hoi o OHva i ka poki loihi. a waiho aku la maluna o ke pakaukau imua o ke alo o kona makuahunowai, a o ia ka ua haku aoo nei o ka ninau ana mai: / f E hi|# ana anei ia oe ke koho mai i ka ukana maloko nei o kei'a pōki?" "Aole he mea i niaopopo iki ia'u. no ka-ukana maloko o kena poki. aka nae. mamuli o ka nui o na palapala a'ti i ike akU" nei maloko o ka ume. me he mea la. o ka waiWāi ho ta niālpko o kena poki." "He mea i qi.alsU inaiii.ua o ka pepa; ka ukana maloko nei o keia poki," w4mf a kā haku aoo, me ka minoaka ma kona mau papalina, a wehe ae la 4 i t ke pani o kela poki. a ia wa i hoike'ke mai ai, i it#vJs>haicii momi kumukuai pipii e waiho ana iloko. Ke ku maljefia o Oliva, nana i na waiwai makamae maloko o,ka poki. me ka piha hoohihi. no ka mea. o kela ka ma- " nawa muā loa ana i ike ai i na pohaku makaniae nani no lakou na waihooluh like ole. e anaanapa ae ana imua o kona mau maka. .. Hopu iho Ja. ūa haku nei. i kekahi, lei daimana,. a hoolewaiewa ae la iluna, me ka hoolei ana aku mā ka. a-up Oliya, ; _a ( i

fca omou ana iho i na piko a eljja o ka lei i kahi hookahi, pahola ae la ka minoaka ma na papalina, me ke kauoha ana aku ia 5^ lva? e e nana maloko o ke aniani kilohi. Me keu aku a ka nani o keia lei," wahi a ua o 01jva i hooho ae ai. "Aole au i moeuhane mua. e hoea mai ana he manawa e milimili ai ko'u mau lima i kekahi lei elaimana. Aole anei ou hopohopo i ka malama ana i na daimana ame na pohaku makamae maloko nei o kou home?" | "Aole i nele ka loaa ana o na manao o kela ano ia'u. a no ia liopohopo o'u, o lilo auanei i ka aihueia, pela au i haawi aku la i kena lei daimana e kuu kaikamahine, o oe ka mea kupono nana e malama. j "He lei daimana keia, i ili mai kekahi mai a i kekahi o ko'u ohana, pela au e haawi aku nei i kena waiwai nou. no ka mea hē kuleana nui kou e malama ai i kena lei." "O, aole keia lei i kupōno no'u." wahi a OHva. me ka wehe ana ae i ka lei daimana, a waiho aku la maluna o ke pakaukau. "O oe wale no ka mea i kuleana i kena lei. a ke haawi aku nei au nou ia waiwai. A hoea mai ka la apopo, e kau i kena iei ma kou a-i, aole e lilo keia lei i mea hoomaka'uka'u aku ia oe." alaila hoopaa hou aku la ua haku nei i ka lei ma ka a-i o 01iva. me ke kauoha ana aku e hele aku e hoikeike imua 0 kana kahe. ' ' la hoea ana aku hoi o 01iva imua o kana a hoakaka :iku la i na mea apau a ko laua makuakane o ke kamailio' ana aku iaia. ua hoopiha loa ia ka Haku Kale. me na manao kahaha, aka nae, pane mai la oia i ka i ana mai: | "O ka niea a kuu makuakane o ka haawi ana mai nei nou. e lawe mai oe me na manao maikai. me ko'u hoomaikai nui aku no keia mfca ana i hana ma« la nou e kuu moiwahine. Ua 'ke kuu makuakane. aole e hiki iaia ke malama hou aku i keia mau mea makamae, a ma kona haawi ana mai, o oe ka hooilina o keia mau waiwai, ua hoike mai oia, i ka nui o kona niakee ia oe, elike me kona makee ana mai ia'u." me ka puliki ana mai o ka Haku Ka!e i kana wahine a honi pu mai la 110 lioi ma kona ihu. me n;i manao makee no na mea a kona makuakane i hana aku ai i kana wahine. I Ma kela po ilio. aole e hiki ia 01iva kr hiamoe. e hiaa walel :ma no oia no kekahi mau hbra loihi o ka po, o ke kumu o keia haawina i loaa iaia, mamuli paha ia o kona iioouoo nu ; no ka hiki ole ia Kakalina lee hoea mai ma ka aha hoohauoli i hoolalaia nona. a mamuli paha hoi kekahi o ka piha loa i ka | hauoli. no kela lei daimana i haawiia aku iaia. ame na komo- i lima daimana, e anapa ana ma kona mauamanalima. laia nae, 1 pa'uhia aku ai i ka hiamoe,. o ka loaa aku la no ia o kekahi i moeuhane ano e loa iaia. Ke ku la ka hoi ua o 01iva, me ke-' kahi lole keokeo, aia hoi ma*kona a'i- kela lei daimana, me na komolima daimana no ma kona mau manamanalima. a e hoopuniia ana hoi oia e kekahi anaina kanaka nui. o ka poe iianohano a kiekie. Oiai no oia e ike aku ana i kela hiona, aia ( hoi, ua enii aku la ke anaina kanaka ihope, a ku hookahi wale iho la no oia, a iloko o kōna hikilele, ua oili mai la kekahi mea. nona ka helehelena i hiki ole iaia ke ike aku, hele pololei l mai la oia. a hopu mai la i ka lei gula e kau ana ma ko ia nei poo, me ke kiola ana aku ilalo, me ke kauoha ana mai iaia nei' e hahai aku mahope ona. I Ua hoea mai la kana kane, me ke kaohi ana aku iaia ihope, i nole e hahai aku mahope o kela mea, o kana nae e hoomaopopo la, ua hiki ole iaia ke maliu aku i ka leo uwallo o kana j kane, aka hahai aku la oia mahope o ka mea malihini. a oili i aku la iwaho o ka hale, a iloko o ka pouli aaki o ka po. j No ka piha loa o OJiva me ka maka'» 110 kela moeuhane, 1 ua puoho koke ae La ke kahea ana ia Kakalina ilokoJ o kona mau manao uluahewa. me kona mano no. aia oia mej Kakalina kahi i noho pu ai, i alawa iho nae kona hana, e hiamoe ana no kana kane, me ka pa'uhia loa, aole hoi he hookahi mea maloko o kela home, i ala, nolaila haule hou iho la no oia hiamoe, he ma'u okoa no nae ia o kona hoololo* ana aku, ahiki i ka hiamoe ana. I I ke ao ana ae makekahil.a mai, ua hoomaka mai Ia ka hoea ana o na malihini i konoia, iwaena o lakou, he poe no kekahi i kamaaina mua ia 01iva, manuili o k.a hele mau i ana i ka nanakeaka, a ma ka elua mai o na la. ua hoea mai i la ke koena aku o na inalihini, me ka hele o na rumi he kanaha oloko o ke kakela a piha, a i ka ike ana mai o kela mau malihini ia 01iva, e loheia ana na manao mahalo mai •a lakou mai, me ka ana o ka Haku Kale ke kanaka 1 hauoli hookahi, mamuli o ka loaa ana iaia he wahine u'i, a huapala, e lili mai ai na kanaka opio o na kulana kiekie īaia. Ma kela la mua loa o ka malamaia ana o ka aha hoohauoli, ua hiki aku nja kahi o ka hookahi haneri me iwakalua ka nui o na malihini i komo iloko o na anaina hoohauoli, a i noho aku hoi maluna o na i luluu i na meaai o na ano like ole i hoomakaukaOTa. , Ma ka elua ae o ka la, ua aneane e piha he elua haneri o na malihini i noho aku ma na paka\ikau, a o ka aha hulahula ihoolala ia, ma kekahi po mai ia e malamaia ai. Ma ka ulia pomaikai, aole he hoi hou mai o kela ma'i kahiko o ka makuakane o ka Haku Kale, he hookahi paha kumu o kona maikai loa, mamuli no ia o ka mea ole nana e.hoouluhua i kona noonoo. a ke nana aku i ua haku nei iloko o kela inau la, o ia no oe o nji la e noho pu ana oia me kana aliiwahine, a e hauoli ana hoi iloko o na anaina' 0 ka poe haneh.ano o ka aina. Ma ke poo o kekahi pakaukau loihi kona wahi e noho ai, a ma kona aoao no hoi o 01iva, me ke kau mau ana o na maka o na me.a apau maluna o ka wahine opio, ua lilo no nae ia ia mea e haaheo loa ai ka manao o ka haku aoo. Me he me la. i na meaa pau e nana aku ana maluna o 01iva, ua nana aku lakou me kela manaoio, aole oia he kai-1 kamahine o ke kulana haahaa, aka ua oili mai oia mailoko' mai o kekahi ohana hanohano loa, aole hoi he kaikama-| hine hana keaka, aka he lede iwaena o na lede apau, a he moiwahine hoi ka hoa e kohu ai. Ma na hora o ke ao, e hoikeike mau aku ana o 01iva, 1 kona mau ano hauoli he nui, me he mea la, oia hookahi, ka mea hauoli iwaena o na wahine apnu, aka nae, i ka wa e hoi aku ai na malihini no ko lakou mau rumi, a koe hoo- j kahi iho la ua o 01iva me kana kane maloko o ko laua rumi,' 0 kona manawa wale no ia e noonoo ai no kekahi pilikia, l no ka mea ua lilo ka moeuhane ana o ka loaa ana ma na po mamua aku, i mea hoohiaa mai i kona. noonoo. I ke ao! ana ae no nae ma ke kakahiaka, e palaka pu ana oia i na' noonoo maikai oie mailoko aku ona, he hookahi mea nui. o i.a no kona huikau pu ana aku iwaena o na malihini, me ka hoikeike mau ana aku i kona mau ano oluolu apau, no ka mea ua ike oia aole loa he hana maikai ma kona aoao, ka r;oho malie ana, a i ole, hoopilipili wale aku no me kekahi poe, a hoomamao hoi mai kekahi poe mai. j Iloko o keia mau ano apau o OHva, ā kona makuahuno-, wai-e ike mai la, ua hoohauoli loa ia aku ka haku aoo, a ke īana aku i ua elemakule nei, aia kana mau mahalo ana maluna o kana hunona, ka mea nana e hoolilo nein kona mau a elem'akule, i mau la no ka hauoli, ka mea i loaa ole iaia io kekahi mau makahiki aku i hala. I ka lioea ana mai no ka po. e malamaia aku ai ke anairy* lulahula, ua hele oloko o ke keena hulahula nui, a uluwehi na mea i hoohiwahiwaia e ka noeau o na kauwa, aia'hoi 1 01iva ke ku la mamua pono o ke aniani kilohi, a' ke hooeomo mai la kana kauwa i kona lole. Uā hele ke kakela a piha i na nialihini, a ke lohe aku la īo o 01iva i ka walaau mai o na kanaka. aole nae i lilo ia nau walaau. i mau'mea hoopilikia mai i kona noonoo. he lookahi wale no ana mea e hoomaopopp la, o ia kpna haaīeo, no kela lei daimana ma kona a-i, me na lako hoonani 1 ae no hoi a kona makuahunowai o ka hoolako ana mai iaia* O ke komo nae ia o ua o 01iva i kona lole ahiki i ka pau

pono ana o na heinahema apau, ia wa i kikekē mai ai kekalii mea ma ka puka o kona rumi, a i ka wehe ana aku o ke kaikamahine kauwa, eia ka p ka Haku Kale, i hele mai no oia e nana, ina paha ua paa ko 01iva lole, i ka ike ana aku nae o uaOl iva, i kana kane, pane ma la me ka minoaka ma kona mau papalina: "Pehea !a kau ike mai e Kale ia'u?" | "Aole he mea e ae a'u e pane aku ai ia oe e kuu aloha, o ka mahalo wale 110, a ua papalua ae kou u'i mekou hua- ( pala manma o na manawa e ae a'it i nana aku ai maluna j ou.'' alaila hopu mai la o 01iva i kana kane, me ka 1 hoU: | ana aku o ua haku nei: | "Iwaena o na wahine apau ma keia po .aole he hookahi o lakou i like mai ka u'i me oe e kuu Oliva. Aole anei, 4ia nui loa na hana hi-o, e luhi ai oe?" "Aole o'u wahi mea a ike i ko'u luhi," i panai mai ai no hoi o OHva me ka lele ana mai e honi i kana kane. 1 "lie keu no la, ka nui o na hi-o o keia mau la, a maluhiluhi mai kou kino,. eia ka aole; nolaila ua hoomamaia mai ko"u nonoo, no ka mea o kela ana kekahi o na po hana nui, e noke aku ai i ka hulahula a maloeloe na wawae. Ua hele maoli ke kakela nei a piha i na kanaka, me ka maopopo ole ia'u o ka lokou mau wahi i hele mai nei. Oiai nae o keia ka po ho ( .)e !ga, nolaila aole a kaua mea e kaumaha ai, o ke komo wale aku 110 iloko o na noohauoli* ana, no ka mea, he kakaikahi loa na anaina o keia ano i malamaia ma na kuaaina nei. I "O ke kumu nui o ko'u hele ana mai la e ike ia oe e kuu aloha, no ka ninau ana aku 110 ia i kou manao, ina paha he mau ku-e ana kekahi ma kou aoao, no ko'u hulahula pu ,rc kekahi wah'ine opio, o ka marc koke ana mai nei no i kana kane. Ua hoea mai nei oia, a eia maloko nei o ke kakela i keia m.anawa. O ka manao o ka makuakane o kaua me poe lehulehu e ae, o ia no ke kaa ana o ka hanohano o ka hulahula mua loa ia u, a o kela wahine o 'io ko'll hn.a e hula pu ai. He mau ku-e ana anei kekahi au e leuu OHva ?" I "Aole a' mau ku-e ana ia oe, no ka hulahula pu me kela I leele o )io," me ka paa ana mai nae o kekahi lima o 01iva ma ka poohiwi o kana kāne, a i hou mai la: "Eia ka'u noi ia oe,_i hookahi o kaua manawa e hulahula pu ai, mahope 0 kou hulahula ana me kela !ede opio." | "Aohe au kanalua ana no ia mea. o ka pilikia wale no i paha, e noi mau ia mai ana oe e na kanaka opio, i hoa hula- ( hula no l.akou, a ke loaa he manawa kaawale ia oe, he oiaio, j e hulahula pu kaua, ina no ka elua a ekolu manawa adle ' ia he mea hewa." Iho like mai la ua mau opio nei no ka hale malalo. kahi e piha ana o na malihini maloko o ke keena hookipa. mawaho rio hoi o k,a lanai, a maloko o ke keena hulahula, i ka wa i ike mai ai i ko laua nei hoea ana aku, aia na maka o na mea apau maluna o laua nei, me he mea la, he mau mea malihini loa ia lakou, i ke ku maoli no i ka nani o ka lole o l Qliva e komo ana. a hui pu iho no hoi me ka hiehie i ke komo lo!e. ame ka u'i o ko laua mau helehelena, aole he i hookahi mea i nele i na manao mahalo no laua. I O ko laua hele aku la ia a komo maloko o ke keena hulahula, o ka manawa no ia i kani m.ai ai kekahi bana kaulana 1 hoolimalimaia no kela aha hulahula, alaila lawe aku la j ka Haku Kale ia 01iva a hoolauna aku la me ka lede opio, ; he kauna wahiiie o ka niare k<\ke ana no i kana kane, he j mau la aku niamūa, a mahope o'na kamailio hiki mua o ka i hoolauiu ana i kekahi me kekahi. o ka'noi koke aku la no ia lo ka Kaku Kale i ke kaunawahine, e hulahula laua, o ka j niniii poahi aku la 110 :a, e hoohehelo ana i o a i.a nei 'iloko o kela.keena nui. a o ke komo like aku la 110 ia o ka nui me ka le.hulehu iloko oka hulahula ana. H,inui na wahine u'i iloko o kela anaina o ka poe hulahaule iho nae ko lakou u'i a hūapala ia OHva, kela j kaikamahine i noho iloko o ka hoomanawanui. aka i pii ae I nae mai ke kulana haahaa mai, ahiki i kona lilo ana he wahine na ke keiki a ka Ela Hikakena. j hulahula okoa ko 01iva, he kauna oia. i kamaaina j no i ka I laku Kale. a ke .kakali mai la hoi kekahi poe hanohano e ae, o ka loaa he manawa 110 lakou e hulahula pu ai 111 e 01iva. I ka pau ana nae o ka hulahula mua, a hoomaha hoi ke kani ana o ka bana, ua hoi aku la'na wahine ma ko lakou mau wahi. a i ke kani hou ana mai o ka bana, la wa i ku ae ai ka Haku Kale a kii mai la i kana wahine, e luilanula ]iu lauao me ka minoaka ma kona mau papalina, 1 kau ae ai o 01iva iluna, o ko laua nei hoomaka aku la no ia e hulahula. aia hoi na mea apau e hakilo pono mai ana maluna o laua nei. a ma ka helehelena o 01iva ka minoaka 1 na manawa apau. "Nawai ole no e hoohihi ka'Haku Kale i kela lede opio, i 1,1 '"aōli no, e hiki ole ai i ke kupaa o kekahi mea ke ku aku imua ona." i pane ae ai kekahi dukewahine aoo, e noho nono ana mamua o ka makuakane o ka Haku K.ale. Alai kamailio nui ae oe, o lohe mai auanei kekahi poe," wahi a ka haku aoo, me ka minoaka ana mai i ke dukewahine no ka mea ua piha loa oia i ka hauoli, no ka mahaloia o kana mau keiki. "Ua like no kou pulama i ko hunona me ka Haku Kale, pela na mea i kamailioia mai ia'u, owai hoi ia mea pulama : ele. a ua laki maoli no oe i kau hunona, a ua makepono hoi na daimana o kou ohana nana e malama." Me he mea la, iloko o kela manawa a OHva e hulahula pu la me k.ma kane, aole loa ona makemake e hoopan koke ja ko laua hulahula ana. aka e hoomauia aku ia no kekahi manawa loihi, he hookahi kumu o ka hauoli, o ia no kona hulahula pu ana me ke kanaka hookahi wale no ana i aloha ai.. Aole nae e hiki i ka Haku Kale ke hulahula loihi, a i ka | oau ana iho o ke kani ana mai o ka bana, hoopau iho la no laua nei ka laua hiulahula ana, a huli mai la ka Haku Kale a i aku la imua o 01iva: "He keu maoli no ka mama o ko'u mau wawae ma ka , hulahula nu ana me oe, a ke makemake nei au, i hookahi a kaua manaw.a e hulahula pu ai i koe, ina nae aole oe i mai luhiluhi: a ke hele ole mai kekahi e koi ia oe i hoa hulahula nona. No keia manawa nae ea, e hele iki kaūa mawaho o ! ka lanai e hoomaha ai, kahi o na ea hu'ihu'io ke kumu no ia e maluhiluhi ole ai. 110 kamea ke hopohopo loa nei au, aole e pau koke ana ka huiahula ana ahiki i na hora o ke aumoe." Alakai aku la ka Haku Kale i kana wahine no waho o ka lanai. a maluna o kekahi noho ie loihi, i noho iho ai iaua no .ka hoomaha ana, aole paha i piha he hookahi minuke o ko laua uoho ana «iho. ku ana no he kauwa, o ka hele ana ae e huli i ka Haku Kale, a haawi mai la he palapala, a ia heluhelu ana iho o ua haku nei i na mea i kakauia, hooho ae la me ka piha i ke kahaha: "Iwaena o na me.a hookahaha apau, o keia ka mea oi loqj aku. me ka hoohauoli pu ia mai no hbi o ko'u noonoo," wahi ana imua o kana wahine. "He leka keia na kekahii hoaloha kahiko mai nei o'u, i noho no kekahi m.au makahiki elua ma na aina mamao. Ua huli hoi mai nei nae oia,' a i kona lolie ana eia au ma ke kakela liei, pela Qia i hele ma nei. aia ke kakali mai la ia'u maloko o ke keena hoo-! V-r>a. Heaha no la kona mea komo ole mai iloko o ke keena hulahula, no ka mea kamaaina 110 oia i ke kakela nei. E kii ae au iaia a lawe mai e hoolauna aku ia oe." o! ke ku ae la no ia o ka Haku Kale iluna. me ke kauoha ana mai ia.O!iva e kakali malie ahiki i kona hoea hou ana mai, | o ka huli aku la no ia hele, me ka hahai ana aku mahope o ke kauwa. • . j Ma leahi nae o ke k.akali ana iho a huli hoi mai kana kane, ua hnli hoi aku 'la o OJiva noloko o ka rumi hulahula, a "oiai e hulahula ana no kekahi poe e ae, o ko ia nei noi koke ia mai la no ia, e kekahi keonimana i kakali a loaa he ma-

nawa kfci\vale ia Oliva, o ka lilo aku la no ia, me ka hoopoina toa ana no ka hoaloha o kana kane, hc hookahi rnca nui iloko o ua o OHva o ia no ka hulahula. ' , Oiai no nae oia e hulahula ana, alawa inai la oia ma ke!;ahi wahi o kela mmi, akahi no oia a ike mai i ke ku o kana kane, ame kona hoaloha, aia nae ke kua o kela kanaka iijalihini iaia nei, no?aila aole ona ike aku i ka hetehelena, a ke ike pu niki la no oia i ka hele ana aku o kekahi poe no ka ike ana i kela malihini. | , . MOKUNA XXV. | He wahi manawa uuku wale no nae kela oko Oliva I nana ana aku ikahi o kana kane e ku niai ana me kona hoa- ' loha. ua lilo aku la no kona noonoo i ka. hulahula, a i ka wa ! i kuu iho ai ka leo o na meakani, ia wa i ninau mai ai kona hoa hulahula, ina paha ua makemake oia e hoomaha, o ka 01iva i pane aku ai iaia, he makemake kona e hele e hui pu me.kona makuahunowai, o ko laua hele pu mai la rto ia . no kahi o ka haku aoo. I Ia laua nae i hele mai ai a kokoke, oka manawa ia oke keonimana malihini i haawi ae ai i kona aloha i ka haku aoo. aia no hoi o Kale ke kokoke mai la mahope o laua. ' me ka nui o kekahi poe e ae, e hoolohe mai ana i ka lakou kamailio. | Hele pololei aku la o 01iva aku iho la ma ka aoao. o kana kane, ia wa i hoopa aku ai ka Haku Kaie ma ka poohiwi o ka hoaloha malihini, a i aku la: \ "Eia ka'u wahine," wahi ana me ka haaheo iloko ona no ! kana wahne u'i. | Huli m.ii la ka malihini ihope, no ka nana ana ika wahine j a ka Haku Kaīe. a i ka halawai ana ae o ka ike a ko laua ' mau maka me Gliva, eia ka o keia hoaloha o kana kane, oia no o M. Derika, kela kanaka ana o ka hoopakele ana mai ka make mai, i ka laau make a Radona i hoomakaukau ai nona, au no e ka makamaka heluhelu e hoomanao nei ma na moknna mua o keia moolelo. I ka manawa a 01iva i ke aku ai ia Mr. Dcrika, ua auhee koke aku la kfcla nanaina ulumahiehie mailuna aku o kona helehelena. a kau okoa mai la na hoomanao ana no kekahi hiona kahiko. nana i hoopilikia mau i kona noonoo, o ia no ke.la manawa a Radona e moe malie ana maluna o ke pakauka(i. malalo o ka mana o ka laau hoohiamoe. Mc ka hoomanawanui no nae ua o 01iva e ku la a hakoko me na manao like ole iloko ona, a i ka wa hoi i ike mai ai o Mr. Derika ia OHva, oia pu kekahi i hoopihaia aku me na manao k.ahaha, eia ka o ka wahine ana i kuhihewa loa ai, he mea okoa. o Ohva no ka ia, kela wahine opio a ua kanaka nei, o ke koi paa<kiki ana aku e holo malu me ia, mai ka mana aku o Radon.a, ke kanaka nana i pulapu a i pahele i ko 01iva noonoo, malalo o kana mau hana kolohe. "He hoaloha kahiko keia no'u, o Mr. Derika kona inoa, 0 kona huli hoi ana mai nei no ia mai Inia mai, a ua olelo ;'icn nei an 'iaia i ka maikai o kona hele ana mai nei e ike ia'u, a ia kaua hoi," ih@oir.au hou mai ai ka Haku Kale 1 ke kamailio ana ia 01iva. "Ke hauoli loa nei maua no keia halawai ana o kakou," wahi a 01iva me ka haawi mai i kona lima. no ke aloha ana me Mr. Derika. alaila huli aku la oia kamailio i kona makualuinowai. no kekahi mau hana i pili i kela ahiahi. * "Ua hauoli i'o āu i ka ike hou ana ia oe e Mr. Derika, nela no hoi me kuu makuakane, no ka mea ua maopopo no ia oe, kona makemake mau i na inanawa apau e ike ia oe." "Aole no he kumu e ae o ko'u huli hoi ana mai no Enelani nei. mamuli no ia o ko'u hoihoi ole i ka noho ana ma Inia, kela wahi i kupono ole loa no na kanaka elike me ko kaua ano e noho ai." * , . "īloko o leeia niau nraka-hiki o' kou kaawale ana a&u i kahi inamao, aole mjtkou i hoopoina nou, a e kamailio mau mai ?na no kuu makuakane no na mea e pili ana ia oe, a pehea, ua loaa anei he mau loli ano nui maanei nei i kou wa i luili hoi mai nei?" n "Aole, o na'mea no apau a'u i haalele iho ai, o ka*u no a i ike hou mai nei, o ka loli ano nui wale noa'u i ike, o ia kou lawe ana mai i kokoolua nou, a o oe kekahi o na kanaka hauoli loa e kuu haku," me ka noke ana ae o M.r Derika i ka akaaka. Ua koi aku la ka I laku Kale ia Mr. Derika e komo iloko o na hana hulahula ma kela po, ua hoole mai la nae kona hoaloha, me ka olelo ana mai, ua lawa no kona nana ana ku i ka hulahulaMiiai o ka lehulehu, d ka hele aku la no ia o ka Haku Kale e hulahula. me ka haalele ana iho ia Mr. Derika e kamailio me kona makuakane ame 01iva. I ka nana aku, ua kulike loa p. 01iva me kekalii lawehala, e kakali aku ana o ka hoopukaia mai o ka hoopa'i inaluna ona, no ka mea ke hoolohe loa la oia i na olelo e kamailio ana mawaena o Mr. Derika ame kona makuahunowai; ina no ke kamailio ae o Mr. Derika i kana niau mea i ke ai e pili ana 110 ua o 01iva, o ke auhee koke no ia o lea hauoli mai iaia aku, a e kau aku ana hoi kekahi haawina hookaumaha loa maluna o kana kane. No kekahi manawa nae kela noho malie ana o 01iva, e noonoo ana no oia i kana mea e hana aku ai, alaila huli mai la imua o Mr. Derika a ninau mai la: "E huli hoi hou aku ana no nae paha oe no Inia ea?" "Aole o'u manao e hoi hou aku no kela aina a'u i hoihoi rle ai," wahi ana nie ka nana pono.ana mai ma na inaka o 01iva. "I kinohi ua manao au e hoohala i kekahi mau la kakaikahi maanei nei, alaila hu 1 i hoi hou aku no Inia, aka nae i kela ame keia la a'u e hoohala.ai maanei nei, ua oi loa mai ko'u heohihi e noho'paa loa iho maanei, aole e hoi no Inia." Aole i lilo kela pane i mea hohauoli aku ia Oliva, no ka mea o kona hauoli, o ia no ke kaawale aku o keia kanaka i kahi mamao loa, i ole ai oia e kumakaia ae i kekahi la, i kana mau mea apau i ike ai nona ame Radona; aka nae ;-ane wale aku la no oia, me ka hoihoi ole: "Ina ua paa kou manao e noho loa iho ma Enelani nei, alaila he oi aku ia o ka maikai.'' I kela manawa nae i kani mai ai na meakani, a ku ana no ka hoa hulahula o 01iva ma kona aoao, me ke koi ana mai t hele laua.e hulahula, o ko ku ae la no hoi ia a Hele | aku la me kona hoa. oiai hoi o Mr. Derika i ku ae ai iluna, ; a hele holoholo aku la, me ka lululima pu ana me.kana poe 1 i kamaaina mua ai, me ke ku ana iho e kamailio me kekahi , poe o lakou, a nana aku no hoi i ka poe hulahula. Xo kekahi mau minuke loihi kela hele holoholo ana o Mr. Derika maloko oke keena hulahula, oili aku la oia no | waho o ka lanai, me ka noonoo nui ana no na mea ana i ike 1 ui o ka wa i hala, ame ko keia manawa. j He elua makahiki i kaahope aku, oia keka|ji ona kanaka l i umeia aku na manao hoohihi no OHva, mamuli o ka hoopakele ana o keia wahine opio i kona ola ame kana mau dala mai na hana apuhi aku a Radona, a o ka mea oiaio loa. o 01iva hookahi ka wahine ana i ike maoli iho ai no i kona hoohihi. No ka moolelo e pili ana ia 01iva, ua maopopo loa ia mea iaia, ei.a ka ma keia hoea hou ana wai ana no Enelani, a halawai me ka wahine ana i hoohihi ai, aole ia malalo o ka malu o Radona, kela kanaka piliwaiwai, aka he wahine na ka Haku Kale, a he wahine hanohano loa iwaena o na wahine ma Ladana. , Hoah mai la oia i kekahi ninau iloko o kona noonoo, ina i>aha he hauoli i'o ka i loaa aku i ka Haku Kale, ke maopopo iaia, na mea e pili 'ana ia 01iva, o ia hoi he kaikamahine humuhumu lole wale iho no keia, aole nae malaila wale iho la no pau kana mau mea i ike ai, aka he kane mua kaua oka noho pu ana,- oia o Radona. (Aole i pau.) • t