Ka Nupepa Kuokoa, Volume LVII, Number 28, 11 July 1919 — KA HOOKOIA ANA O NA WANANA HE NUI. [ARTICLE]

KA HOOKOIA ANA O NA WANANA HE NUI.

' (Uniihiia no ko ke Kilohana Poe Helu-: | helu.) | i Aia he heluna nui loa ona wanana kuiiaianah.'i loa, ka i ha'i mua loa ia mai, e na PalapaJa JiemoJele o ke ! oha Kahiko a Hou; a he nui loa o la- ! I kou i hnoko piha ia i na kau i hala, a ! ' 1 keia au hon no hoi e holokiki noi, I ! rne ka puahia nui. | 1 Aia he 14 haneri makahiki i hala | mainua aku o Kristo, ua nui na wahi o j ka niokuna 28 o Kanawailun i wanaina 1e niai ai, e pili ana no Iseracla, penei: A c hoopuehu aku o lehova ia oe, m<a- ! waena o na lahui kauaka apau, mai ! kela aoao mai o ka honua ame keia ao- ; ao o kn honua; a nialuila oe e malama aku ai i na Akua e, i ka laau amē ka ! pohnkn. :ui i kauoha ole ia ai, aple loa :iku hoi o kou inau makua. 28:04. A e :;i auanei oe i ka hua o kou opu īh<». ; k:» i'o n kau mau keikikane, ame \:v.i ni. ii kaikamahiue; a fehova kou Akua i iiaawi mai ai ia o«, i ke kaua ;i.':;i, un.'e» ka popilikia, a kou poe enemi e ma-i ai ia oe. 28:53. • A wa'.ii a ke kakan moolelo kau'ana kahiko i lioakaka mai ai, penoi: 1 ka wa a na pualikoa o lloma i hoopuni ao ai ia īei'uaalema, o ia I<a wa i noomaka mai ai ka ana ; a na popili- ' kia nui loa, i ike mua ole ia koua lua elike nie keia k<a \vi, a he taus*ani o na tausani i make i ka ua mea o ka nui o •ka polo'i, aua hoolapalapa i'o aku no j na makua i ka i'o o ka lakou niau ke- ' ikikane. ame na kaikamahine, elike loa Ila me ia a na kaula hemolele i ha'i : o mai ai i olahonua. I j A o ka Maku no o Tesu KrJsto kej kahi i wnuana e mai; no ka hooliioloia ,'o ka halelaa o lerusaleina, penei: "He oiaio ka'u e oielo aku nei ia oukou, e pau ia mau mea i ka hoohioloia, aole e : koe kekahi pnhaku maluna o kekahl." ; Mat. p4:2. j Ua hoike heu ae o Jo.cepbua, no ke an« oka :u)a ; , a ulaaia oke kahna oka halelaa. penei: f ka A. D. 70 o ke kalum keia o ka hale'aa kamalmo i ku ai. ; -Ua uoke ia aku ia i ka eku, ulaa n knekaaia e ka palau, e na paa pipi kau-o he lehulehu. Aole loa e hoolioia kā iiiai kanu lnia ai, ke ole e kiola, a hooknawale loa i na pohaku apau laa, niai ia wahi aku. A ko ae la ka ka Haku a le.-u i nanana e mai ai. | I Oke Kaula loela no hoi kekahi L wa- | nana e niai, no ka hoino e kau mai ana ' maluna iho o ka aina o Palesetine. He | aneane 800 makahiki iiuimua aku o : Kristo, mahope koke iho o ka hoopuniia ana o lerusalema, ua ikeia aku ka j nee ana mai o ua popilikia he nui me ka hoomau ana mai no na kenekuria | lie leliulehu, ma ka aina hemolele, a ■ mahope wale mai. | Ua hoea a -pahola mai la na ano uliini • like ole, o ka uhini huluhulu oe, o ka luh'ini hulu ole ame ka' uhini opiopio j hulu ole. A na lakou nei i ulupa iho ; i na mahinaai o na kumuwaina, na fiku, j kulina, huita, pale ame na ponige]ane; a I ua wawahiia na hale papaa, a ua hoo- ! hioloia na hale ai, no ka mea, ua maI 100 ka ai: ua uwo hoi, a alala na' holo- | holona i ka Haku, no na muliwai ame na waipuna, ua pika'o a maloo loa. A o keia hiohiona i ku i ka walohia i ikeia ae la maluna o ka aina i kaiilana he aina e kahe ana o ka waiu ame ka meli. Kan. 11:9. A i ole ia, o ke kikowaena o kekahi o na mahinaiii hua nui i kukui aku ai o ke kaulana apunl

kc ao nei; a he aina 110 lioi i kohoia iho a i waeia ae e ke Akua no Kona poe ho'oilina. , No 1700 inakahiki, elike me ka hoike a Kanawailua, ua hookauliilii i'o ia ua kanaka mawaena o na lahui kanaka like ole o ke ( ao nei. ITa papani a hoopaa loa ia aku ka ua o ka lani, no ka nui o ka hewa ojia kanaka, no ka hailuku a pepehi ana i na kaula i ka pohaku; ka pepehi ana i ke Keiki a kc Akua ame Kana poe liaumana ahouui, j nme ke ku-e ino «i hooinaau loa i ka ( Eurtiielio o !ia mana 7ioi ō ke Akua e ol« ai. Ua kuahaua uiai no o IO3U i na kanaka, e leīuaalema, e lemaalema, ka mea nana i pepehi i na kaula, a i j hailuku hoi i ka poe i hoounaia aku i ! ou nei; nani kuu makemake e houluulu mai i kau poe keiki, elike me ka moa-i kana ohana keiki malalo iho o kona mau eheu, aole nae oukou i inakemake mai. Aia hoi, ua wiliho neoneo ia no J oukou, ko oukou hale e noho ai; no ka mea, ke olelo aku nei Au ia oukou, aole oukou e ike hou mai la'u, ahi'ki i ka wa e olelo inai ai oukou, e hooinaikaiia ka Mea e hele mai ana ma k« s inoa o ka Haku. Mat. 23:37-39. I T a hooko pihaia na wanana he nui loa, ma neia mau la hope mai nei, a he mea no hoi ia e hooi, a e hooikaika nui ia aku ai o ko kakou ohohia i na wanana a ka palapala, i.ha'i e mai ai i ko kakou mau kupuna, na makua anīe kakou iva hanauna hou o keia la, e ike kuinaka nei i ke kamaliao'ame ke kupaianaha o ka ke Akua inau heina. | Penei hou ka loela ke Kaula: A e olelo nvai o lehova, a, e i mai i Kona poe kanaka, aia hoi e haawi hku A«s i ka ai i ka waiiia ame ka aila. a e mn- : oua oukou ma ia. Aole au e hoolilo hou ia oukou i ka hoinoia iwaeua o na lahuikanak.i; a e hookaawale loa aku Au mai o oukou aku i ke kaua o ke kukulu akau; a e hokuke aku au iaia i ka aina maloo a neoneo. O kona alo ina ke kai hikiua, a o kona kua ma ke kni komohana; a e pii ae kona pilau ami' kona hauna; uo ka mea, ua haiia

hookiekie no ia. Mai maka'u oe e ka 'aina; e olioli, a e hauoli hoi; no ka mea, j e hana mai o lehova i na mea he nui. ■ Mai maka'u oukou e na holoholona o I ke kula; no ka mea, ke uJiuli mai nei ka aina panoa; ke hua mai nei na laau i kona hua; he hua mai nei ka laau fiku ame ke kuinuwaina me ko lakou ika- : ika. ; j O oukou eua keiki o Ziona, e olioli & e hauoli hoi iloko o lehova ko oukou | Akua; no ka mea, ua haawi mai Ia no oukou i ke kuāua mua ma ka pono, a i ke-kuaua hope elike me mamua; a piha na kahua kahi i ku ai; a piha loa na waihona i ka waiaa hou ame ka aila; a e ukn Au ia oukou no na makahiki a na uhiui i ai ai; a ka uhini huluhulu ame ka uhini hulu ole ame ka uhini opio hulu o!e, kuu poe kaua nui A'u i hoo-. una aku ai iwaena o oukou; a e ai oukou i ka ai a maona; a e hoole'a aku i ka inoa o lehova, ko oukou Akua, ka' Mea i hana kupanaha niai ia oukou; ao!e loa e hilahila kuu poe kanaka, a e ike no oukou, Owau no iwaena o ka laeraeja, a Owau no o lehova ko oukou Akua, aolo mea e ae; aole loa e hilahila kuu poe kanakn. 2:19-27. A i ka makaliiki A. D. 1852 o ke leuaua 'hope ame ke kuaua mua i pani-kn loihi loa ia ai, no na kenekum he nui; ua hoihoi hou ia niai ia; a mai ia jpanawa mai o ua aina 'panoa papaa-la, oneanea, a waiwai ole la i kela wa, ua loli koke ae ia me ka e.'noole loa. Aia hoi, he mahinaai huaai nui loa ia i keia la, elike me ka ke kauln a Isaia ī wanana e mai ai, penei: A e lilo o Lehanona i mahinaai hua nui, a e lilo hoi ka mahinaai hua nui i ululaau. 20:71. J>. e Hio hoi kn ko an nei hannana o keia la. i hoike Ike kumaka iln kn niaio, a me ka polo?ei o ka hoihni lion hou ia ana mai o ka momo|ba o ka aiua 0 Palesetine, elike nie mamua, a e lii » J;Ou no hoi kakou i hoike hou no ka kt? Kaula Zakalia wanana, jeiui: E nolio hoopuni ole ia na kanaka o lerusalenui e ka pa, no ka nui loa o na kanaka Ame na holoholona iloko. 2:4. O : oi 110 nae, e hoopuniia ana no ke kulanaknuhale laa o lerusalema, e ka pa pohaka kiekie apuni i kela au kahiko loa; a i ka keia kaula hoi i ike e mai ai he 25 knekuria i hala, aole ana ka lie pa poliaku e hoopuui hou ana ia īerusalema nia leeia mua ak*i. i Ao ke Kaula Nahuma no hoi kekalii 1 olelo mai, aole hoi nia. o kona ike a naauao ponoi la, aka, ma ka.ike uo elike me ka 2 Pet. 1:21, i ha'i e mai ai penei: "No ka mea, i ka wa kahiko, aole no ka manao ae o na kanaka ka na kaula, āka, ua olelo mai na kanaka hemolele o ke Akua, ma o ka uluhiaia ana o ka Uhāne Hemolelē. O ka palekaua o ka poe ikaika ua ulaula, & o na kanaka koa ua kahiko iho ia lakou i ke kapa ulaula, 'hie ka wakawaka o na kila o na halekaa i ka la, o kona hoomakaukau ana a e haalulu na ihe paina; a e heHokiki na halekaa ma na holo lakou ma o a ma o. Ma na ala palahalaha, like ko lakou ikeia a»ia me na lama-ku, a holo lakou me he uwila la.-lloomanao no Oia i Kona poe ikaika. E hina lakou i ko lakou hele ana, a holo lakou i Kona pa pohakii, a e hoomakaukauia kalii e uhi

ai, a e weheia na puka pa o na muliwai, a e hehee iho ko ka halealii, a na hookupaaia. 1:3-6. Aia he 2500 makahiki a keia kaula i lieluhelu e mai, aia he mau ano haua hou i ku i ke kupaianaha. E oili ae ana roa kalii o na Ilikini kahiko, penei: Ua ike kakou i na kaaahi me na ipukukui nunui e lalapa mai ana i kahi e'loa. Eia na motor irucks, na kaakaua kaulana O Amerika ma Paiani, a na keiki Hawaii i olohia mai la, me ka manulieu ole iho; a eia iho no hoi na kaa otomobile e holo ana elike me ka uwila: e hoomanao i ko lakou lama-ku olinolino aine ko lakou holo pupule a puupuahulu antf. E hooku'i ana kahi me kahi, ma o a ma o; a ma ka hoomoe ana i na alahao, ua oki a lukuia na kumulaau; a ua oloke 'aia e na niuliwai me na uwapo, me ka haaaia i mau ipuka e konio a e hemo ai o na moku nunui, ame na waapa; a ina o Nahuma ke kaula, ke mau nei oo kona ola ana i keia la; he liiea iOiaio loa, aol& loa e hiki iaia ke hoike ae ā oi aku o ka moakaka iea, manma ae la o keia, elike me ia i kona mau la. | E Jilo na mo-i i poe kauwa nau a;ne ka hoike e ia nna mai no na mokulele, wahi a Isaia i ninau mai ai i keia ninau no 25 haneri makahiki i liala, pene: "Owai keia poe e lele nei me lie ao ia, elike hoi me na ninnu minu i 'ko lakoa mau puka iinle? He oiaio no, e kakali ko na aina la'u, a o moku o Taresisa na mea mua. E lawe mai i kau mau keikikane mai kahi mamao akil. I ko lakou (lala ame ko lakou gnla pu me lakou, no ka inoa o lehoA a, 0 kou Akua, a no ka Mea Hemolele o "ka Isaraela. Xo ka inea ua hoonani mai oia ia oe, na na keiki a ka malihini e hana i kou niau pa, a na ko lakou alii e lawelawe nau; no kh mea i Ko'u ukiuki ana, hahau aku no Au ia oe; aka, i Ko'u lokomaikai ana, ua aloha aku Au ia oe. 60:8-10. A na ua kanaka o keia hanauna hou e ha'i aku i ka haina o ka -Isaia ninu, ma o na, baluna la, na zepolina, na mokulele, ame na eropolaine la, ai kakou iho nei e ike aku nei, elike me ka iwa, 1 ke kikaha i ka la makani. E hoomanao, ma ka pauku 9-10, ua hoikeia mai ia kakou na na moku o Taresita e haliliali mai i kau mau keikikano; mai po-

ina i na moku nana i aolo i au puukani puuwai i owela ikiikiia, ka houpo a lala-; pa e ka wiwo ame ka weliweli ole ilio, i ka alana ana i ko lakou ola hookahi wale iho no. No ka maluhia ame ka palekana o ke ao holookoa. O ka hookahe koko ikaika i aumeuine ia mai la, ame ka lanakila i hoo- j hauoli nui ia ai o ko ke ao nei apuni; ame na hooikaika pauaho ole a na moi, I na cmepera, ua pcresidena, he mau . īiiea paahana wale iho no lakou iloko o 3co ke Akua lima, no ke kokua ame ke , kipaku ana i ka enemi (oia o Tureke).l Mai ka aina ame ke kulanakauhale aku, eli'ke me na hooia i ka i ana mai; a i ka poe uona ponoi ia kuleana, o ia ka Iseraela, i kupuna hoi o na luilaio o la, e lulu ilala mai la, uo ta hoa4la a kukulu .hou aua ike kulauak.auhale laa o lerusalema, a pakela aku i ko ka wa mua loa. Ei hou 110 ua wanaua kamahao loa & laaia, penei: " Elike me ua inanu le.e. pela no o lehova o na Kaua e malama mai ai ia lerusalema, l Kina malama aua, e hoopakele uo Oia ia wahi. I Kona hele ana ae, l* hoaia mai no Ola. Iloko aku nei o Dekemaba o ka 1917,' o ia ka la ame ka hora i hooko piha loa ia «i o keia wanana, a ka p«e haipule Kri.s.tiano o ke ao nei apuni i piha ohohia loa ai, e pili ann no ke kulanakaiihale iai o leru?alema; a he hoike moakaka le'a loa i ua kanaka kanalua apau loa apuni ka honua nei. ( O na koi. o na alahele, ame na hooko liana a na aupuni huiia ma na ano apaa loa, aia ka he oiaio, ua apono piha ka Haku, penei kn hoike: "Na īehova 0 na K:uia e malama mai ia lerusalema." O keia ka na Aupnni Huiia i haj>:i ai. si ua hookoia eTiko mo ka hoiko a ke kaulf>- ! Aia kekahi misionari o. n;.ho ana maloko o ki? kulanakauhale laa, ua loaa j"(jl la he kauoha iaia, e haalele iho oia 1 kona hnaio, i loasi ai he wahi e uolio ai, no kekiihi poe aliikoa Tureke; a oiaj oia e hoomakaukau puapualuilu aua me 'ea pihoihoi niii no ka haalele ana ibo i kona hale, aia hoi, ua hoohikilele nui ia oia i kona lohe ana aku i ka hu ame lea owe hooki ole a na. mokulele auna nui, aole i kana mai ? na Pele- j kane, e lele ae ana, a leauaheahe iho la maluna pono iho o ke kulanakauhale; n iinli 'a koke ae la no iloko ona na hoomanao poina ole no keia wanana, a." hea la hookoia. Eia ua hiki mai ano. •: TJa ike no oia, -e hookoia ana no ka enemi (Tureke), no ka.mea, ia wa koke no i haa B lcle awiwi ilio ai ua pualikoa . Tureke i ko kulanakauhale laa, me ka puahia nui; ine ke ki ole ia o h«?okahi poka ame ke kiola ole iā iho hoi o kahi poka pa-hu, mai na kanaka maa\i iho hoi, a i ole hoi, nini na mokuea iho hoi, he oki loa no, a oki. ; - 'A' oia no ka wa Jike loa i komo miu ai ona pualikoa lanakila ,; <) nā'/Pelekane, me na poo olohelohe i weheia ae na pa- j pale, no ka hoomanao poina ole ana, no ke kulanakauliale laa o lemaalemn, ame kona mau meahuna, o laa na kaula, na lunaolelo, ame ke keiki a ke Akna, no na nianawa kollnliu loa i hala aku. . I A malaila' no Oia kahi i hanauia ai, a mailaila mau mai nei no hoi kakou e lohe mau aku i ke kani o o na ieo meroI dia o na tausani anela hemolele i olowalu mai ai ma kela wanaao poniponi e ppina ole ia ai e ko ke ao nei, penei: "E hoonaniia ke Akua ma na lani kiekie loa, a he malu hoi ma ka honua; he aloha no ina kanaka." J i Malaila no Oia i koelewawae mau ai, i haiao ai i Kana Kuanolio, ai ai, hia-; moeai a i make ai, Ana no hoi i keha iho ai, penei: "E ka make, auhea kou hueloawa. /E kn lua.po, auhea kou lanakila anal j j A mamuli oke aleia ana oka make, e ka lanakila, ua mokUmokuia ae la na I kuulahao o ka make, ma o ke alahouana o ko kakou Haku, a hoolapanai o ko ke' ao nei apau, a huli hoi aku Oia i j ka laui, a imua hoi o lea'Mea Nana i hoouna mai. E hoopakele i ko ke ( 1 Ao nei, ke lohe, manaoio a inalama mau ahiki aku i ka hopena. Mahalo nuil : J. M. M. I .