Ka Nupepa Kuokoa, Volume LVII, Number 28, 11 July 1919 — Page 4

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII

 

NUPEPA KUOKOA, HONOLULU, T. H. POALIMA, IULAI 11, 1919

 

NUPEPA KUOKOA

SOLOMON HANOHANO, LUNAHOOPONOPONO

HOOPUKAIA I NA KAKAHIAKA POALIMA APAU

POALIMA --- --- --- JULY 11, 1919

HE KU MAOLI I KA PAANI POLITIKA

            Mahope mai nei o ka hala ana aku la o ke kau koho @aloka no na luna oihana o ke Kulanakauhale a Kalana o Honolulu nei. ahiki wale mai i ka hal. wai a ka papa lunakiai ma ka po o ka Poalua i @ka iloko o na aoao kalaiaina kuloko o kakou; e h@ohewahewa ole ai kakou i ka ike ana aku, i ke @aa ana o ka lanakila ma ka aoao o na Demoka@na. a keia pepa e olelo ae ai, ua pilikia no na Repu@alika. ma ka paani a lakou i hoohana aku ai, me ka manao pela iho la e lanakila ai maluna  o na Demokarata.

            Ua hoakaka mua ke Kuokoa i kona manao, no ke kupono ole o kela hoole ana o Kakauolelo Kalauokalani. i ka haawi ana i na palapala hooia no ke kohoia ana o Kumalae ame Pacheco, i mau hoa @@ ka papa lunakiai. a o ka ninau kupono a kupono ole. o ka aha kiekie wale no ke kuleana e hoohole mai ai ia ninau. he okoa nae na a'o a kona mau loio i waiho aku ai imua ona. me kona pakele a ia mai ili aku ke ko'iko'i o kana mau lawelawe hem: hema ana i kana oihana, i kumu e kaawale ai oia, mai kona noho kakauolelo ana no ke aupuni kulanakauhale.

            Ua hoopuka mai nei nae ka aha kiekie i ka olelo ho@holo. e kauoha ana i ka lunakanawai o ka aha @kaapuni. e hoopuka i ke kauoha i ke Kakauolelo @alauokalani e haawi i na palapala hooia no ke kohola ana o Kumalae ame Pacheco i mau hoa no ka papa lunakiai; ua lawe loa kela kauoha kana wai no ka hiki ole ke ku-e aku i ke kuleana ame ka mana o kela mau keonimana, e noho i mau hoa no ka papa lunakiai.

            O ka hiona i ikeia ma ka halawai a ka papa ma  ka po @ ka Poalua aku nei i hala, aole ia no ka ae ana o na Repubalika, i ka pololei o ke kauoha kanawai a ka aha. mamuli o ka hookololohe ana o Wilham Ahia ame Charles Bellina, ma ko laua kulana lunakiai no ka papa kahiko; aka he hoike ana mai @oi i ke ku kaawale mau ana o na Repulbalika, me ka haawipio ole malalo o na Demokarata.

            He mea oiaio no paha. he kuleana koi ko na hoa Repubalika oloko o ka papa, i ke kupono ame ke kupono ole o Kumalae ame Pache@o, e lawe ae ai i ko laua mau noho iloko o ka papa lunakiai; ua hala ka wa pono no ia ninay, iloko o ka wa nui kupono i haawiia no lakou, e lawe ai ia ninay imua o ka aha kiekie. aole o ka waiho ahiki i ka wa o ka hana. o ka manawa ia e ku-e aku ai, ia lawelawe hawawa ana nae. ua hauhili no lakou ia lakou @ho. me ka loaa o na haawina a'o kupono loa no ko lakou haylehia ma ka hoao ana e paani poliuka iloko o ka papa lunakiai.

            Ua kulike ole no paha ka manao o kekahi mahele no makaainana. me ka olelo hooholo e haawi ana i ka pono ma ka aqao o Kumalae ame Pacheco, i mau hoa no ka papa lunakiai; aka nae, ua loaa ke kuleana ia laua e noho ai i mau hoa no kela papa. he makehewa ka hoomau hou ana aku i ka paani politika ana. eia ka lehulehu o na mana koho, ke kakali aku nei. e ike i na hana a ka papa lunakiai hou. me na luna oihana i kohoia, no ka hookele ana i na hana o ke aupuni kulanakauhale imua, ma na anuu o ka holomua. a ma na alahele hoi e hoopau ana i na pilikia i ikeia o ka manawa i hala.           

            Ua like no ka paani politika o na aoao kalaiaina kuloko a elua. elike ma na mea oiaio ma na hoonee hana ana a ka papa. ma ka po o ka Poalua nei. i ka wa i koho mau ai na Demokarata eha, ma ka aoao hookahi. ma na ninau apau. pela no hoi na hookohu oihana a ka meia i waiho mai ai no ke apono ana aku o ka papa: aole no paha a kakou mea e ku-e aku ai i kela ano hana. oiai ua kuluma loa kakou i ka lawelawe mau ia o na hana o keia ano, mai Amerika mai no a hoea i Hawaii nei, o ia hoi, no ka aoao i lanakila na waiwaipio, o ka makou wale no e minamina nei. o ia ka hoopauia aku o kekahi poe i ike maoli ia ko lakou kupono a makaukau ma ka lakou mau hana. a hoonohoia ae ka poe makaukau ole. aka. ina ua kupono i'o lakou, a @ oili mai hoi. he mau hokele aupuni ana no ka maikai ae. alaila ua pomaikai no keia kulanakauhale: ina aole pela. alaila ua hana wale ia aku no na hookohu oihana hou, no ka uku ana aku i na aie kalaiaina o na manawa ae nei i hala.

            Ua ku nae ka papa lunakiai hou, eia hoi na luna oihana apau i koho hou ia ma ko lakou mau kulana pakahi. o ka iini ame ka makee iloko o na makaainana koho baloka, ame ka poe hookaa auhau@ ia no ka ike aku i ka hookoia o na mea a lakou i hoopaa aku ai ai imua o ka lehulehu, e hooko mai ana lakou: o ko lakou hana ana mai pela. he mea auanei ia e hoopoinaia ae ai na mea maikai ole e ikeia aku nei iloko o keia mau la; aka hoi in a he mau maunu pahele baloka wale iho no ia, a o ko lakou pono wale no ka lakou i nana ai, ame ka poe hii maka nunui. alaila ua elieli aku lakou i ka lua no lakou e haule ai no keia kau koho baloka ae e hoea mai ana.

            Ua kohoia ka poe i lanakila e ka lehulehu, aole e ko lakou aoao kalaiaina iho. nolaila e lilo na hana i pili i ko ka lehulehu pono, i ninau hikimua iloko o ka noonoo o na hoa o ka papa, a mahope ka ninau aoao kalaiaina e pono ai; o keia kekahi pilikia nui i ikeia. ma na hoonee hana ana a na papa lunakiai aku nei i hala. e pono ole ai e hoomauia aku ia pilikia ma kela nee ana aku.

 

KA ELELE KUHIO ME KANA KAKAUOLELO HOU

            Ua hoea mai nei ka lohe ia kakou ma Hawaii nei, i ka hookohu ana ae o ka Elele Kuhio i ke Komisina Aina Aupuni mua Rivenburgh o Hawaii nei, i kakauolelo hou nana, he nuhou hauoli keia, no ka mea e loaa ana i ko kakou elele lahui, ke kokua nui ma o kana kakauolelo hou la, mamuli o ka ike ame ke kamaaina o Mr. Rivenburgh i na kulana ame na ninau ano nui i pili loa i keia Teritore.

            He Demokarata ko Mr. Rivenburgh aoao kalaiaina a he Repubalika hoi ko ka Elele Kuhio. ma ka hookohu ana aku nae o Kuhio i kana kakauolelohou mailoko mai o ka aoao Demokarata, ua hoike mai ia hana, i kona kapae ana ae i ka ninau kalaiaina mahope a kikoo aku la oia i keahi kanaka e kokua nui mai ana, no ka holopono o kana mau hooikaika ana no ka pono o Hawaii nei.

            Aole no paha a kakou mau hoohalahala ana no kana kakauolelo mua aka nae he malihini loa oia ia Hawaii nei, nolaila ua noho pouliuli oia i ko kakou mau pilikia, ame ke kulana oiaio o keia Teritore: o ka loaa ana he pani hakahaka ma kona wahi ma o ka lawe ana ae o Mr/ Rivenburgh i ke kulana kakauolelo, aole loa he kanalua, no ka oi ae o ka malamalama ame ka ike i na hoa oloko o na hale kaukanawai a elua oloko o ka ahaolelo lahui, @o na hooponopono ahaolelo o kakou i makemake ai e hanaia mai no Hawaii nei.

 

KO KAKAU BANA HAWAII

            O ke kulana o ko kakou bana puhiohe iloko o keia manawa, aole ia i like aku me ke kulana o na makahiki i hala. malalo o ke alakai ana a Kapena Berger; a mai kekahi mau keiki ponoi mai oloko o ka bana i loaa mai ai ka ike ia makou, ke ku nei ka bana i keia la, ma ke ano kuikahi ole o na keiki me ke alakai; a ma kekahi olelo ana ae hoi, ua hoea mai i ka manawa. e alakaiia aku ai ko kakou bana ma na anuu leleoi, e hoi hou mai ai kona kaulana o na manawa ae nei i hala.

            Aia iloko o ko kakou poe keiki oloko o ka bana puhiohe na materia apau o ka makaukau puhiohe, o ka pilikia wale no, aole he alakai nana e kikoo aku, a hua'i ae i ke akea i na mea hiki i kela ame keia keiki o ka bana ke hana a makou e manaoio nei, in a he kumu makaukau, i like aku me ko Kapena Berger, a i oi ae no paha mamua on a, e hoea mai ana i ka manawa a ko Honolulu nei e lohe ai i na mele nani, i malihini i ko kakou mau pepeiao.

            Aole he mau kue ana a keia pepa no Robert H. Baker, ma ke ano he alakai no ka bana, he manaoio nae ko makou, e hooiia ae ana kona maikai malalo o kekahi kumu hou, i loaa iaia no makaukau apau o ka noho alakai ana. O ka waeia ana ae o kekahi hoa oloko ponoi iho o ka bana i alakai, ua hiki no ke oleloia ae, ua like aku no kona makaukau me na keiki e ae e loaa ole ai he mau hoololiloli ano hou. ma ke ano o ka paani ana o ka bana, a haku ae paho i mau leo male hou; o ka mea hiki wale no iaia, o ia ke alakai ana i ka bana ma na mea i maa, a i kamaaina, i ka paani mau ia.

            Elike no me na ano hana apau, o ka makaukau iloko o ke poo o ia mau hana, o ke kahua nui iho la no ia o ka maikai ame ke kaulanae ikeia aku ana, iloko o na lawelawe hana ana apau, he kumu alakai ia, no ka pii ae o ko kakou bana, ma na anuu kiekie ae, ke loaa ia kakou he kumu a he alakai hou no ko kakou bana.

            Ua hiki ia kakou ke ike, i ka like ole o ka paani ana o na bana o na koa e noho pu nei me kakou, me ka Bana Hawaii. he ku maoli no i ka nani ka paani ana a kela mau bana, e hoike mai ana i ke akamai ane ka makaukau o na alakai, in a he mau alakai o kela ano ke noho ae ana ma ke poo o ka Bana Hawaii, aole loa he kanalua, no ka hiki i ko kakou bana ke lawe ae i ka helu kiekie ma Hawaii nei, mamuli o ka aapo ame ka hikiwawe o na keiki Haaii. ma ka hopu ana aku i na loina ano hou o ka lawelawe ana i ka hana puhiole.

 

KO KAKOU POE KOA E HOOKUUIA MAI ANA

            Ua hoea mai ke kauoha i Hawaii nei, no ka hookuu loa ana aku i ke koena o ko kakou mau koa, mai ko lakou mau kahua hoomoana mai, iloko o keia mau la kakaikahi, e hoea aku ana lakou no na home, a imua hoi o ko lakou mau ohana, o ka makou wale no e iini nei e ike aku, o ia ka hoolakoia o kela poe koa, me na hana, e pono ai ko lakou noho ana.

            He heluna nui o kela poe koa, i kikooia mai. no ke kokua ana i ke aupuni o Amerika, me ka waiho ana aku i ka lakou mau hana, e huli hoi hou mai ana nae lakou, me ka paakiki o ka loaa ana he mauhana na lakou e lawelawe ai; o ka keia pepa e ake nei e ike aku, o ia no ka apo hou ana mai o na haku hana kahiko ia lakou, e noho hana aku, ma na wahi a lakou i lawelawe hana ai mamua.

            Ina no paha ua lilo ko lakou mau wahi i hana mua ai. e lilo no na haku hana , i poe hooikaika ma ka huli ana i na hana no lakou e pono ai, mamua o ka ae ana aku i keia poe koa, e noho ma na hale hoolimalima. e hoea mai ai i ka wa e kau aku ai ka poino a ka nele ame ka popilikia maluna o lakou.

 

            NUHOU KUWAHO

            Ma ka Poakahi nei i hoomakaia mai ai ka hookuu ana i e koena o na koa ma na kahua hoomoana like ole ma ka Mokupuni o Oahu nei.

           

            Ma kahi o ka elua hane@i may koa i hookuuia mai na kahua hoolulu mai, i huli hoi aku no Hawaii, maluna o ka Mauna Kea, ma ka Poakolu nei.

 

            I kulike ai me na hooponopono ahaolelo i hanaia ma kekau aku la i hala, ua kaa ae nei ka malama ana i kahi hoikeike i'a mawaho o Waikiki, malalo o ke Kula Kiekie o Hawaii.

 

            Ma keia ahiahi e hookuuia mai ai he umi may kaikamahine kahu malama ma'i, me na palapala hooniaikai, mahope iho o ko lakou noho a'o ana maloko o ka Halema'i Maiwahine no na makahiki ekolu ae nei i hala.

 

            He kelekalapa uwea ole ka i hoounaia mai e ka moku lawekoa Dix no na kokua i Honolulu nei, a hoounaia aku kekahi moku o ka oihana kaua o Amerika mai Puuloa ae, no ke kolo aua mai i ka moku poino no keia awa.

 

            Maloko o kahi auau ma Hawi, Kohala, i piholo ai o S. H. Pitkethleu, ke kokua malama buke, no ka hui mahiko o Hawi, a make loa, ma ka @ora ekolu o ka auwina la, o ka Polima aku nei i hala, ka la Pokiulai.

 

            No na lunahoomalu o na komite o ka papa lunakiai hou o ke Kulanakauhale a Kalana o Honolulu nei, ua kaa wale no i na hoa Demokarata o ka papa me hookahi nae komite i kaa i ka Lunakiai Arnold ka noho lunahoomalu ana.

 

            A hoea mai nehinei, aole he moali i maopopo i ka oihana makai, no kela wahine haole o ka nalowaie honua ana mawaho ae nei o Waikiki, nona ka inoa o Miss Asch, ua manao nae kona mau hoaloha, wia no kela wahipe ke ola mai nei ma kekahi wahi, aka ma ka manaooio nae o na makai, ua halawai oia me ka make.

           

            Maluna o ka makuahi Persia ma ka Poakolu aku nei, i loaa ai na kini opiuma i na kauaka o ka oihana kukueawa, i hiki aku ka waiwaiio ma kahi o ka umi kaukani dala, a he ekolu mau Pake i paa mai i ka hopua e h@@@olokoloia aku ai no ko lakou kue ike kanawai.

 

KAUOHA E HOIHOI MA KA HALE HOIKEIKE

            O ka me@ala dala i haawi makamaia aku e ka Moi Kalakaua ia Samuel Kamakaia, ma ka la 12 o Feberuari, 1885, kana ohe gula ame na pahu hookani, hookani pahu nui me hookahi pahu liilii, e hoihoiia aku ana ia mau waiwai apau, maloko o ka hale hoikeike o na meakahiko, mauka ae nei o ke Kula Kamehameha, i kulike ai me ka makemake ame ke kauoha a ka mea i make.

            Mamua o ka haalele anaa iho o Samuel Kamahaia i keia ola ana, ua hoea aku la kekahi keiki oloko o ka Bana Hawaii ma ka aoao o kona moe make, a imua on a i hoakaka mai ai oia i kona makemake, nona mea e hanaia aku ai no kona medala dala makana, ame kana ohe gula, o ia no ka hoihoi ana aku e waiho maloko o ka hale hoikeike o na meakahiko, mamuli o kona manaoi'o, pela wale no e waiwai ai ia mau mea, aole e nalowale.

            Ma ka la i poniia ai ka Moi Kalakaua i haawiia ai kela makana i na hoa oloko o ka Bana Hawaii, eia nae, o Samuel Kamakaia wale no ka i malama i kona medala, o ka nui o na keiki, ua hoohemahema wale lakou ia mea maikai, me ka maopopo ole, o ka poe he mau medala ka lakou o kela ano e waiho mai nei.

            No kana ohe gula, ua haawi makanaia aku iaia, i ka makahiki 1895, e Mr. G. C. Conn, ma ka manawa i holo aku ai ka Bana Hawaii no Inidiana, Amerika. Ma ka oleloia, o Samuel Kamakaia wale no ka mea hiki e puhi i kela ohe me ka holopono loa, no ka nui ae o na keiki o ka bana, he hana paakiki ia lakou ka hoohana ana i kela ohe me ka holopono.

            No na pahu hookahi hoi, he mau waiwai kela, no ke Kula Sabati i ka manawa a Mr. Samuel Kamakaia e alakai ana i ka Puali o Kealoha, ma Kaumakapili kahiko, ua malama mau oia i kela mau pahu, ahiki i kona kiamoe ana aku la no ka wa mau loa, a o kana kauoha, o ia no ka waiho ana i kela mau waiwai apau, ma kahi e ku mau ai i mau mea hoomanao.

MAI HOOHEMAHEMA I KOU OHANA

            Ina aole oe e hoolako ana i kou ohana i omole o ka Laau Nahu o ka Opu ame Hoopaa Hi a Chamberlain iloko o keia kikina o ka makahiki, ke hoo hemeheme nei oe ia lakou, oiai he wa ohemo keia o ka opu, a he haua poino ka nanamaka ana i ka maʻi o keia ano. He mea oiaio loa keia, in a aia he kamalii iloko o ka ohana. He hookahi a elua kulu o keia laau e kaa ana keia maʻi malalo o ka hoomalu ana, a malia e hoopakele ana ia i ke ola ama ka bila a ke kauka, Eia ke kuaiia nei e ka poe kuai laau apau, o Benson Smith & Co., na akena no Hawaii. - Hoolaha

 

            NUHOU KULOKO

            PARISA, Iulai 4.- Ua hiki aku ka nui o na kanaka Palani i make, ma ka aina a me ka moana, mai ka manawa mai i komo aku ai o Palani iloko o ke kaua ahiki i ka la i hoopauia ai ke kaua, ma kahi o ka 1,366,235, i kulike ai me na huahelu i hoike akea ia ae i keia la e ka kuhin kaua ma nehinei.

 

            ROMA, Iulai 4. - O ka pii palena ole o na meakuai, ke kumu i kaheaia ae ai o kekahi olohani nui, o na limahama ma na wahi apau o Italia Wae@a ma nehinei. Ma na kulanakauhale nui, ua ikeia ka uluaoʻa, me ka wawahiia ana o kekahi mau halehana, i ka manawa i komo aku ai na kanaka, a lawe i na meaai.

 

            KIKAKO, Iulai 4. - He hookahi mea i make, a he hookahi i maule, o ka hopena iho la ia i ikela no ka wela hahana ikiki ma nehinei, iloko o keia kau wela. O ke ana wela i hoikeia ae e ke keena ana wela, aia ma @ahi o ke 92.4 degere.

 

            WAKINEKONA, Iulai 6. - E hoea aku ana ka Peresidena Wilson imua o ke senate ma ka Poaha, no e kukakuka pu ana no ke kuikahi panailike, i ku@ike ai me ka hoakaka a ke Kakauolelo Tumulty. O na hoolala ana a ka Peresidena e kamailio i ke senate, ua loaa mai ia ma ke kelekalapa, i hoou@aia mai i ke kakauolelo.

           

            PARISA, Iulai 6. - He olohani hui o 24 ho@a o na limahana uniona apuni o Palani, ma ka la 21 ae nei o Lulai, ka i kauohaia ma nehinei, e ke komite hooko o na Hui Limahana Uniona. Ua hoikeia ae, ma kela la e olohani ai, o ka la hookahi no ia e haalele aku ai na likahana Italia i na hana.

 

            EL PASO, Iulai 6. - Ua ikeia o Francisco Villa, ke alakai o na pualikoa kipi ame 60 o kona mau ukali ma nehinei ma Sateyo, i kulike ai me na hoike i loaa mai maanei. O ke koena aku i koe o na ukali o Willa, aole i maopopo i koonei poe.

 

            BUENOS AIRES, Iulai 6. - Me nehi nei i hooholo ae ai ke aupuni Arentina e ike aku i ke aupuni repubalika o Polana. E hoounaia aku ana kekahi elele i ka manawa e maopopo mai ai, ka mea e lawe ae ana i ke poo o ke upuni.

 

                        MINEOLA, Iulai 7. - Ma ka hora 9:54 a. m. o nehinei, i hoea mai ai ka mokulele R-34 Pelekane ianei, a hookuu iho la ma ke Kahua Rusavela me ka holopono loa. He eha la me ka hapa ka manawa a kela mokulele iluna o ka lewa.

           

            BERLIN, Iulai 5. - Ke upaia aku nei e hokuuia ana na paahao Kelemania apau ma na aina na Aupuni Hui, no ka huli hoi ana no ko lakou mau home iloko o keia mau la aku.

 

KA HALE HANA HALAKAHIKI MA IWILEI

            O ka hale hana halakahiki nui hookahi e ku nei i keia la, maloko nei o keia kulanakauhale, o ia no ke Hale Hana Halakahiki o ka Hui Halakahiki Hawaii, makai o Iwilei.

            Ke hoohanaia nei maloko o kela halehana, ma kahi o ka 1400 mau limahana, mai na kane, na wahine ame na opio, a ke makemake hou ia nei e loaa na limahana, he eha hane@i o na kane, na wahime ame na kaikamahine, no keia mau la aku e hoomaka ana mai ka la 15 ae nei o Iulai a komo iloko o ka mahina o Sepatemaba. O keia ka hale hana halakahiki, i noho perseidena ia James B. Dole, a oia no hoi ka lunanui laula.

            Ma ka nui âme ka heluna o na limahana, ua kau like aku keia hale hana halakahiki, me na halehana o keia ano ma Amerika, ua hoolakoia me na mea apau e pono ai na limahana, a e oluolu ai lakou i ka manawa e hana ana.

            Ma ka makahiki aku nei i hala, ua hoohanaia maloko o kela halehana na limahana he 1650; i keia makahiki nae, ua manaoia, e hoea aku ana ma kahi o ka 1800 ka nui o na limahana, e hoohanaia ana.

            Aole he hopohopo ana no na ulia, e loaa ana i na limahana mai na mikani mai, oiai ua pakuia ma mikini, e kaawale ai ka poino ma kahi e, a in a paha @ oka loaa i ka maʻi, ua makaukau mau kekahi mea malama maʻiakamai e nana i ka pono o ka poe maʻi.

            Ua hookaawaleia he hale no na wahine e hoomaha ai, a e wehewehe ai paha i ko lakou mau lole, a komo mai i na lole hana, malaila no hoi e waiho ai ko lakou mau papale, me ka hoopilikia ole ia mai

            Malaila no e ai ai na limahana, i ko lakou aina awakea, me ka oluolu loa o na kaki no ka ai ana, mai ka elima keneka aku ahiki i ka umi-kumamalima keneka.

            O na hora hana, mai ka hora ehiku mai o ke kakahiaka ahiki i ka hapa lua o ka hora elima, me ka hana nae ma na hora kaʻulele i ka po.

            O na kaikamahine i emi iho malalo o na makahiki he uni-kumamaha, aole o lakou aeia e hana, aka maluna aku o kela mau makahiki, ua hiki ia lakou ke hana malaila. Ua makemake nui ia na limahana i keia manawa.

 

@A UPO'I NA LIHILIHIMAKA O KUU MEA ALOHA, MRS. HANA MUA UAHINUI

            I ka Lunahooponopono ahonui o ka Kupepa Kuokoa, Mr. Solomon Hanoha@o, Aloha kaua iloko o ka luuluu: E@aliu mai hoi oe hoʻu kauwahi kuono @ ka moulele ka nupepa a kaua i hoo@ikahakaha aku hoi ma na aekai aloha @ Hawaii, i ike mai ai hoi na kini ame @a lehulehu o kuu mea aloha, mai ka pukana a ka la ma Kumukahi, ahiki aku i ka aina nona na ʻulu hua i ka @apapa hookahi no kuahiwi o Kuhaimoana, kela pihi kae'ae'a o ka palena o na moku i okiia e ke kai nui, kaawale aku o Kaula.

E Mr. Lunahooponopono, e lululima pu hou kaua, a oiai, me ka haalulu o kuu lima au e kakau nei i palamimo, niau kolonahe, waianuhea aheahe laʻi malie loa me ka pau o ke aho, a pili pu ka umauma i ka puuwai, kahi o na koni eehia a walawalania i kuu manawa i ka ike pono ana iho i ka upoi malie ana ae o na lihilihi kuku o Aipo, a holo @e la ke anu maeele ma o a maanei o ka poe e ku pohai ana, a uhi mai la me he noe la ka malu o ka po, a owa ae la ka hale kino o kuu mea aloha, a kuu aku la ka luhi no ka wa mau loa; a i ka mau loa, a nalohia aku la ka malamalama me kolaila mau luhiehu apau, a hoalii mai i ke anu maeele o ka malu o ka po me kolaila mau kiaha dala, ua pua oni ole ke kanaka a he mea laha ole. Auwe no hoi ka luuluu e, ame ka walania i ike mua ole ia i ka uhi ana iho a ka malu hekuawa me ke ahi o Wailuku, ke paniwai o Iao. Aloha ino ia wahi a maua i pili aloha ai, ke kulanakauhale poo o ke Kalana o Maui, Molokai ame Lanai.

            E Mr. Luna hooponopono e, aloha wehe papale hoi kaua, a no ka mea, ua puehu liilii aku la kuu papale alii a Solomona i olelo ai.  "O ka wahine noho pono, he papalealii ia no kana kane," he oiaio o kona ano ia, a oiai ua pa aheahe la'i malie loa mai la kekahi kikiao makani wehe o launiu, a pio iho la ke kukui o ka hale kino o kuu niea aloha, a ka manao e lauwiki nei, a "haha poele iho la ka papa'i o Honolulu, he alamihi ka iʻa e hi ai me ke ahu mokaki ana iho o ka hoka i kapa kai naʻu amo na kaikamahine, na moopuna ame oʻu kini o ua laʻi nei a ka manu i ke ahe olu a ka makani.

            Ma ka auwina la Poaono, Iune 21, hora 4:30 p. m., i pauaho mai ai kuu mea aloha he wahine i keia ola ana.  Auwe no hoi ka cha o na ehaeha e, a oiai i kuu poli no kahi i jiipoi malie ia iho ai a puehu aku la i ka lawe a ke au ka me ke aumiki, he mau minuke la o ke kupouli, i ka aloha, ua pili pu ka hanu maeele i ka houpo no kuu mea aloha he wahine.

            He aneane elua mahina ka hoomaka ana o ka maʻi, ma ka manawa aʻu e kaahele ana ma ka Mokupuni o Maui, ma na la mua o ka mahina o Mei, no ka hui pu an ame na haku makaainana no ke kau koho baloka mua o Mei 17, ua holo mua mai kekahi mahele o na moho lunakiai a makou e holo like nei no Molokai nei, a ua kipa mai a ko maua nei home, a o kuu papa kekahi oia no ka Hon. John W. Kalua ma ia huakaʻi, a ua kipa mai no i kauhale nei, a ua ike oia he maʻi no ko ke kaikamahine ia manawa, i kona hoi ana ae, ua loaa ae no au i Wailuku, hoike ae oia iaʻu no ka maʻi ana i ike ai, a ma na la kokoke loa e pae mai ai au ame koʻu pohai i pae mai ai makou i Molokai nei, i ka hoi ana mai he maʻi iʻo no elike me kaʻu i lohe ae ai. No laila, ua kii koke aku au i ke kauka, no kona nana ana, ma ka ike a ke kauka aia ma ka k]puuwai ka maʻi, o ia hoi nawaliwali paha, ame ka olelo mai no o ke kauka me ka hoomanawanui no e pono ai.

            Oiai, ua aku ka pilikia mamua o ka mea hiki no ka hoopakele anam aka, ua hoaoia no na lapaau ana no ka hoopakele ana, eia nae ua hiki ole.

            E @nu Lunahooponopono ahonui, e hoomanawanui iki hou mai hoi oe, noʻu kauwahi kolamu o ke kuina kapa Hawaii a kaua, e Kilohana Pookela o na nupepa ma ka olelo makuahine me ka hakuʻikuʻi o puuwai i hele a aluhee palahe, nawali, malule, i okaoka a aeae loa, ke puana aku nei au.

            Ua hanauia kuu wahine aloha poina ole, me ka la @ o Iune, 1863, ma Hakipuu, Koolaupoko, Oahu, mai ka puhaka mai o Haupu (w), ame Meahale (k), he elua wale no laua kona mua oia no o Kahinu Meahale, ua hala mau ia ma kona wahi noho ma Kualoa, Oahu, a pela no hoi na makua, ua hala mua no. Nolaila, ua loaa i kuu mea aloha na makahiki ma keia ao mauleule he 56 ame na la keu, a haalele mai la iaʻu ame ka maua keiki e noho mai la i Enelani, ka maua mau kaikamahine me na moopuna e paiauma aku ma keia aoao o ka luakupapaʻu me ka luuluu nui.

            Ua hoonaauaoia ma ke kula o Waikane malalo o na kmu aʻo Rev. J. N. Paikuli, ame E. P. Aikue, a ua loaa no iaia ka ike ame ka makaukau no ka noho home ana i oi aku ma na hooponopono home ana o keia mau la e nee nei, a ma ka makahiki 1889 ua hoohuiia maua ma ka berita maemae o ka @a@e e Rev. H. Manase ma ka la 24 o Dekemaba, a ua nohoia me ka oluolu ame ke akahi iloko o na makahiki he kanakolu.

            O kuu mea aloha i hala aku la, ua helu pu ia oia i loko o ka hoopono, ka ie ame ka naauao, ka noeau, he puuwai i piha i ka lokomaikai, he oluolu, me ka hookipa pauaho ole i ka poe apau e kipa mai ana i ko maua nei home, na kauwa a ke Akua mai Hawaii a Kauai ka hoike no ia @ea, aole oia wale no, aka, o na aoao kalaiaina like ole kekahi hoike, o ka poe apau i waeia o na aoao kalaiaina like ole, e laa @a senatoa, na lunamakaainana, na lunakiai. na makai nui, na moho elele. ua kamaaina lakou i kuu mama, a ua kapa mai lakou iaia, ka makiahine o ko maua home; a mamuli o kana hana ahonui i kaulana ai kuu inoa, a kapaia au ka makua o ka lehulehu ma ka hookipa ana i ka poe kipa mai, no ka mea, na nana mai oia iaʻu me ka puuwai aloha kane, a ua kukulu mai oia i kiahoomanao e poina ole ai iaʻu, o ia hoi, ma muli o ka nui ka poe hanohano e kipa mai nei i ko kaua nei wahi, i na wa kalaia@na, uuku ko kaua hele a lawa ole na wahi moe no lakou e moe ai: nolaila e hoopohala mau ana au no kana mau olelo ku i ke aloha. Kaʻu no e i aku ai iaia in a lawa ole na malihini i na wahi no lakou e moe ai, ala@@ halii no ka moena ilalo ma ke ao no e ikeia ai ko ke alii kanaka. Eia nae, aole i lilo kaʻu mau olelo i mea @@@a e poina ai.

            Ma kuuu manawa mua i lilo ai i hoa no ka papa lunakiai no ke Kalana o Maui, ua hoopuka hou mai no oia i keia mau olelo aloha @ poina ole nei iaʻu "Ma keia hope aku e lilo ana ko kaua nei wahi i wahi e nanaia mai ai e ka poe hanohano; nolaila, ka kaua hana o ia hoi, e wawahi keia hale a hana hou i hale nui i kipa mai ka poe malihini ua nui ka hale, oluolu ka noho ana."

            He oiaio, ua hookoia aku kona makemake a ua pono ia i kon manao, a @n ike ka poe apau i kipa mai ma ko maua nei home, i ka hua o ka hoomanawanui ana a lanakila.

            Noʻu iho, na keiki, na moopuna. ke haawi nei makouu i ka poe apau i komo like mai i ka hoolewa ana o kuu mea aloha i hala, ma ke Sabati ae. Iune 22, no lakou ka nui i oi aku maluna o 300 poe i hiki mai no ke komo pu ana i ka huakaʻi ma na kaa otomobile. a ua hiki iaʻu ke olelo ae, o keia ka hoolewa nui hookahi ma Molokai nei i ikeia, hhe huakai nui o na otomobile e kaʻi ana ma ke alanui a ma na lio a helewawae kekahi, a ua malama pu ia ae ke anaina haipule e ka Rev. D. Kaai ma ko maua hone no.

            I ke hookuu ana i ke anaina haipule ma ka home, na hoomakaia ke anaina e hoonohonohoia, na hapai pahu, na luna o ka Ekalesia o Kaluaaha, oia o D. K. Ilae, Theo. T. Meyer, J. P. Nakelawe. Wm. Kamakaua, Henry H. Peelua ame Henry R. Meyer, kaa kupapaʻu e kalaiwaia ana e Henry H. Peelua, koʻu kaa iho, ka huakaʻi kaa loihi iho o 14 kaa otomobile, ka poe e kau ana ma na lio mahope mai o na ka, ka lehulehu mai mahope; a i ka hiki ana ma kaʻe o ka lia, ua piha maoli ke kahua i ka poe a pau i komo pu i ka hoolewa mai na Hawaii ame na haole, Kepani, ame na Pake, a ma kaʻe o ka lua i hoopauia ai ke anaina haipule hope loa.

            Noʻu iho ke haawi nei au i kuu hoomaikai i ka poe apau i komo pu mai me aʻu iloko o kuu manawa e noho ana iloko o ke kaumaha luuluu no kuu mea aloha i hala aku la, a ke haawi pu nei au i kuu hoomaikai i ka poe apau i haawi makana aloha mai i na pua nani. na bo-ke puia nani a  uʻi i hana maia@ia me ke ku maoli no i ka hanohano na mea i haawi maoli ia mai me ka manao aloha mai na hoa haole mai a hiki iho no hoi ia kakou, no lakou na inoa aʻu e poina ole nei, o ia no o Mr. ame Mrs. Otto S. Meyer, Mr. A Dudoit. Mr. ame Mrs. H. R. Hikikoki, Mr. ame Mrs. E. V. Dunn, Mrs. Lui Ako, Mrs. E. Nakaleka, Mr. ame Mrs. D. Kaai, Jr. Mr. ame Mrs. Henry H. Peelua. Mr. ame Mrs. Pale Pahupu, Mrs. E. K. Kaulili, Mrs. Pouisa Hipa.

            Ke haawi pu nie au i ka hoomaikai nui ia H. R. Hikikoki i kona lawe ana mai i ke Kula Sabati holookoa o Kaluaaha no ke komo pu ana mai i ka huakaʻi hoolewa o kaʻu mea aloha, maluna o kona kaa kalaka nui no 30 a oi aku ohua maluna me ka uku ole.

            Ke hoomikai pu aku nie au i na konimana i hoouna mai i na leka hoalohaloha e auamo pu ana i na chaeha apau i loaa iaʻu e komo pu mai, oia o Judge Kalua. P. J. Goodness, R. J. K. Nawahine, W. F. Kaae no Wailuku lakou apau; Hope Makai Nu o Lahaina P. Pali, Chas. B. Cockett, lunakanawai o Lahaina; E. P. Aukai, E. P. Aukai, Mrs. A. Harrison, Mrs. Chee Kau, Mr. ame Mrs. W. P. Kahale.

            Maluna ae o na mea apau, e hoomaikai aku i na kahikolu, ka Makua Lani, ka Mea Nana i haawi mai a Nana no i lawe aku, e hoomaikaiia Kona inoa.

            Me ke aloha nui i ka poe apau i ike i kuu mea aloha, mai Hawaii a Kauai. me ka hoomaikai hui i ka Lunahooponoono ame na limahana o ka nupepa a kaua. Owau iho no me ka luuluu.

            JOSEPH NAKOOKOO UAHINUI

Kaunakakai, Molokai, Iulai 5, 1919.

 

            AMEBONGEN, Iulai 6. - O na hoao ana a Wiliam Hohenzollern e loaa on a halealii kupono non, ma kekahi mau wahi okoa aku o Holani, ua holopono ole, a ua konoia aku ka emepera mua o Kelemania. e hoomau aku no i ka noho ana maluna o ka aina i hoolimalimaia aku iaia, e kekahi hoaloha k@l@mania.