Ka Nupepa Kuokoa, Volume LVII, Number 27, 4 Iulai 1919 — Page 2

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

HOOMAKAIA KA HOOPAA ANA I NA INOA O KA POE KOHO.

            Ma ke kakahiaka Poalua nei ka hoouaka ana o ka poe kupono i ke koho kaloka e hoopaa nou i ko lakou mau inoa maloko o ka huke a ke kakauolelo kalanakauhale a kalana. a ma ka ke Kakauolelo Kalauokalani mea o ka hoike aua ae he 100 a oi aku poe i hoopaa i ko lakou mau inoa maloko o kana @ ma ia la, i kulike me ka hoakaka a ke Kanawai 99 i hooholoi ai e ka ahaolelo i hala iloko o kela ame keia @ makahiki e hooponoponoia ai ka papainoa hou o ka poe koho baloka.

 

            E wehe hamamaia ana ka buke i kela ame keia la no ka hele ana aku o ua mea apau e hoopaa i ko lakou mau inoa wai ka la I mai o lulai ahiki he 10 @ ae o ka manawa koho baloka, @ine nue ka hoakaka a ke kanawai hou.  o ka poe i kupono i ke koho baloka a e hele ole ae ana nae e koho ma kekahi koko baloka e hiki ma iana e hoopaaia ana ko lakou maun inoa ma kekahi buke a hooanau ea i ke keeua o ke kakau@ a malaila e holoiia ae ai no inoa @ poe i koho ole mai ka buke hoopaa@ ae maloko o na la he 60.  Ua @kaka ke kanawai e hoikeia aku ia @ i koho ole e ke kakauolelo no ka @ ana o ko lakoa mau inoa mai ea buke hoopaainoa aku, a in a no ko akou hoea kino ae imua o ke kakauolelo a hoakaka ae i na kumu o ko lakea koho ole ana a aponoia, alaia e hoopaa hou ia ana a aponoia, alaila e hoopaa hou ia ana ko lakou mau inoa ma ka buke.  Oka poe apau i kupono i ke koho baloka ua akea ka manawa no lakoa e hele ae ai e hoopaa i ko lakou mau inoa me ke kakaulelo, a e pau anaia hoopaa ana i na inoa he umi la mamua ae o ke koho baloka e hiki mai ana.

 

            O na makaainana apau e makemake ana e hoopaa i ko lakou mau inoa he mau palapala kookupa ka lakou, no ka @aea keia e pili ana i na lahui e, e lawe ae lakou i ka lakou mau palapala ne ia hookupaia ana i mea hoike, a i ole. na palapala hoike paha no ko lakea hanauia ana ma Hawaii nei, in a he mau lahui no ka Hikina Loa. elaa na Pake, Japana ame Korea.

 

HANA HOOKAHI O WOODWARD I KA MOOLELO O KA HALE.

 

            O na kokua kakauolelo i kokua ai ia woodward, ke kakauolelo o ka hale, no ka hoomakaukau ana i ka moolelo o ka hale o na lunamakaainana, ua kapaeia aku no ka manawa e Woodward no ke apono ole mai o Evan da Silva, ka lunahoomalu o ke komite papahelu o ka hale i ua hila kikoo dala no ko lakeauku. no kekahi mau kumu i maopepe ole.

 

            E hana hookahi aka ana no o Woodward i ka hana o ka buke moolelo, elike me kana o ka hoike ana ae, oiai nae aole ka oia i ukuia mai no kana haua no na pale ekolu i hala aku.

 

            Malaia o na manao o ke kanawai ku@ e h@oinaia aki ke kope o ka moolelo o ka bahe i wakinekona me ka hoohakalia ole.  a e lilo ana i mea e nemaia mai ai ke hoea koke ole aku ia moolelo i ka manawa kupono.  Wahi a Woodward o ka hoike ana ae ua hoo@@aia aku na bila kikoo no ka uduhana o na kakauolelo ia luuahoomalu Hosteia no kana apono ana mai.  a ua apom@a mai ia wau bila.  eia nae ua hoounaia ae ia Evan da Silva, no kaua apono ana mai, aka aole i loaa mai.  O ka huina dala i kupono e ukuia mai i na kakanolelo he $380, wahi a Woodward.

 

            Wahi hou a Woodward, ua hoounaia mai e Da Silva kekahi heluna nui o na bila kikoo ana i apono ole ai i ke keena o ka leio huhina, a ua hoikeia mai ia mea e da loio kuhina ia Woodward, a na manao o Woodward e pau ana ia hima i ka hooponoponoia iloko o ka manawa pokole ma mei mua iho.

 

HAUHILI KA AI A KAWELE-A I NA LUNAKIAI.

(Mai ka aoao Ekahi mai).

 

Noi e Hookomoia o Fogarty

            la manawa ua ku ae la o Fogarty a waihe aka la i kona palapala hookohu mamaua o ka papa.  "Pehea ka manao o ka papa no keia hookahu?" wahi a ka niuau a ka lunahoomaiu.

 

            O Belliua ka mea i ku ae a hoole i ka haawi ana i ka noho ia Fogarty.  "Ke hoole aku nei au i ka haawi ana i ka noho ia Forgaty, me ke ku-e i ka hoonoho ana iaia i hoa no ka papa."

 

            "Ua kulike ko'u mamao me ko Bellina, auhe o'u manao e haawi aku i ka noho ia Fogarty," wahi a Ahia.

 

            Ia manawa ua noi koke mai o Arnold e waihoia ka hookohu o Fargoty ma ka papa.  aole hoi e aeia kekahi noho e hawaiia iaia.  Hoololoia keia noi me ka lokahi.  O keia ko Ehen Low manawa mua loa i koho ai.

 

Waiho ka Loio Olson i ka Hoohalahala

            "Ma ka aoao o Forgarty ke waiho aka nei au i ka'u hoohalahala no ko Fogarty pono no keia hooholo ana iho la a ka papa e hoonele ana ia Fogarty i ke kuleana e noho ai i hoa no ka papa.  He kuleana ko Fogarty e koi ai no keia noho."

 

            Ta hoike aku la ke Kakauolelo Kalanokalani imua o ka papa ia manawa i aa kanaka ana o ke koho ana i mau hope uona, oia e H. T. Mills ame J. K. Jarett.  Ua lawe aku ka papa i ka hoike a waihoia ma kahi o na palapala.  Ua hoopaneeia ka halawai mahope o ka hora 12:30 a noho hou ma ka hora 12 o ke awakea Poalua mai.

 

MAKAUKAU KE KO'I MA KE KUMULAAU KALAIAINA.

 

            Mamua o ka hoea ana mai i ka Poalua nei, kala I o keia mahina, o ka manawa a na luna oihana o ke Kulanakauhale a Kalana o Honolulu nei e lawa ae ai i ko lakou mau kulana.  ua pahola ae na lono lehulehu, no ka makemake o na Demokarata e lawe ae i ka noho hoomalu ana ma kekahi mau keena o ke aupuni kulana kauhale; a oiai mae, eia no na lauwila ke ku nei, no ke kulana oiaio o na hoa o ka papa lunakiai, aole he mea maopopo la ia ikeia aku i keia manawa, aka e hoea mai ana no ia ma keia mua koke iho. 

 

            Elike me ke ano mau o na hana kalailaina ma Hawaii nei i ka ao ao lanakila e holo aku ai na pomaikai, pela iho la na Demokarata i mauao ai he kuleana nui ko lakou ma na keena oihana.

 

            Iwaena o na kulana ihana a na Demokarata i manao ai e hoonoho ae i poe hou.  ma ia mau wahi, o ia no ke poo o ke keena kinaiahi; o ka inoa i loheloheia, o ia no i A. L. De Fries; no ke kulana enekiuia kalana hoi, oia o J. H. Wilson, a o ka lunanui o na paka ame na kahua paani, o Henry DeFries, a in a no ka hookohuia o L. C. Cain ma ia wahi, alaila e hoomau aku no oia ma ke kulana ana e paa nei i keia manawa, he lunanana kukulu hale.

 

            No ka luuanui o ke keena lawe opala, o Sam Lehua, ka mea no e paa nei i kela kulana i keia manawa.  O ke alakai kekahi o ka Bana Hawaii i kamailioia ae, no ka hoonokoia aku i mea okoa ma kela kulaua, no ka mea ua ikeia ka noho maikai ole o na keiki oloko o ka bana malalo o ko lakou alakai i keia wa, a he nui na palapala noi i waihoia aku imua o ka papa no kela wahi, mai kekahi mau keiki ponoi aku o ka bana, a maiwaho aku nei kekahi.

 

KALI A HOIKE AKOA IA AKU IAIA KE LOHE.

 

            He kolohe, a i ole, he hoakamai maoli no paha, pela iho la ka mea i hoomaopopia.  i ka manawa a ka Hope Loi Kalana Mua M. A. Cristy i hoakaka ao ai i kona manao, ma ka Poakahi nei, aole oia e waiho ana i kona kulana oihana ahiki i ka hoikeia ana aku iaia o ka lohe, he hookahi mahina mamua ae, ma ia ano wale no e kaawale aku iai oia mai ka paa ana i kona kulana oihana.

 

            I ka manawa i kamaiiioia aku ai i ka Loio Kalana Heen, ka manao o Mr. Cristy, ua pahola ae la ka minoaka ma kona mau papalina, a pane mai la, ua manaoia.  na lawa loa ka hopena o ke koho baloka, ma ka po o ka la 3 o lune aku nei i hala, no ka hoike ana mai, aole i makemake hou ia o Mr. Cristy ma ke kulana ana i paa ai malalao o ka Loio Kalana Brown.

 

            Ma ka auwina la mae o kela Poakahi i hoike okoa aku ai ka Loio Kalana Heen, i ka lohe i ka poe apau e noho hana ana maloka o ke keena o ka loio kalana, ua pai lakoi, a e huli aku i mau hana hou ma lakou, no ka mea ia koho oia a hookohu aku i kana poe i makemake ai e hana pu me ia ma kona keena oihana.

 

            Ua lawe mai o Mr. Sristy i kekahi mau rula ana o ka wa waku nei i hala, mamua o ka pau ana o kekahi lina aupuni, he mea pono e hoike mua ia aku ka lohe iaia, he kanakolu la, nolaiala in a no ka pololei o kana i manao ai, alaila he kuleana kona i ka uku o hookahi mahina.

 

            Ma kekahi manawa ae nei i hala ua moiia a na hooholoia e ka papa, e loaa hou ia Cristy he uku ka'ulele no hookahi mahina, a ma kela Poakahi i ohi ai oia i kela mau dala, oiai nae ua vito ka meia i kela itamu, ua hooholo mae ka hapanui o ka papa, e uku iaia i kela huina.

 

NA MARE.

 

            D. K. Wailehua ia Flora P. Wailehua, June 23.

John Keliaa ia Stella K. I. Piianaia, June 25.

Rudolph M. Tordijin ia Helen Keolanui, June 28.

Carl N. Maertensen ia Julia K. Mahia, June 28.

Joseph Lama ia Elizabeth Kama'i, June 28.

 

NA HANAU

 

Na Abner Ne âme Hattie Nahuli, he keikikane, June 19.

Na J. P. Johnson ame Emma Laanui, he kaikamahina, June 25.

Na Alvan Leveden ame Martha Hinai, he keikikane, Iune 26.

Na Peter F. Akina ame Eva M. Elama, he kaikamahina, Iune 28.

Na Henry Keawe ame Maryann Kaha, he kaikamahine, Iune 29.

Na John W. Wright ame Leialoha Papaula, he keikikane, Iune 28.

Na David Leleo Jr ame Kealulaia Kaheokalani, he keikikane, Iulai 1.

 

 

NA MAKE.

 

Charles Kupahu, ma ke Awawa o Manoa, Iune 21.

Diamond Freitas, ma ke alanui Beritania, Iune 23.

He bebe na Alvan Leveden, ma Lanakila, Iune 26.

Mary L. Murray, ma ke alanui Liliha, Iune 29.

Joseph Kaihe, ma ke alanui Waiakamilo, Iune 27.

Kalei Apui Lee Don, ma ke alanui Kula, Iune 30.

Samuel Kamakaia, ma ka Halemaʻi Moiwahine, Iune 30.

Mele Milikaa, ma ke Alanui Manoa, Iulai 1.

 

 

NOIIA E HOOPANEE I KE KUKULU ANA I KA PAPA LUNAKIAI HOU

 

Ma ka Poaono aku la i hala i waiho ae ai o R. W. Shingle, ke komite lahui  Repubalika ma ka aoi aoi o na hoa Repubalika o ka papa lunakiai ame na moho Repuhalika e paa ana i na palapala ho-oia no ke kohoia ana i hoopukaia ne ai e ke Kakauolelo Kalauokalani, he noi i ke komite Lahui Demokarata J. H. Wilson e hanaia kekahi aelike no ke kaohi ana i kekahi haua koao e ku-kulu ae i ka papa lunakini hou ma ka la 1 o Iulai ahiki i ka loaa ana o ka olelo hooholo a ka aha kiekie o ke Teritore oiai ka hihia koho haloka e ku ana mamua o ka aha kiekie i nei manawa, a ma ka awakea o ka Poakahi nei i noiia mai ai e pane aku.

Ua hala ke komite lahui Demokarata i Molokai, a ua manaoia e hoi mai ana ma ka Poakahi nei, nolaila aohe hana i hooholoia e na hoa o ke komite kalana Demokarata ma ka lakou halawai o ka noho ana ma ke awakea o ka la Sabati nei maloko o ko lakou keena halawai.

O ka Meia Fern ka lunahoomalu mau o ka halawai a ke komite kalana Demokarata ma ka halawai a ke komite o ka noho ana ua hoike ae ka ka Meia Fern i kona kanalua no keia noi a Mr. Shingle, a me he mea la e apono ana na Demokarata e ae i kona manao.

"Aohe oʻu ike i ke kumu o ke komite lahui a kekahi aoao kalaiaina e hookahua ai i kekahi aelike me ke komite lahui o kekahi aoao kalaiaina no ka hooponopono ana i kekahi ninau koʻikoʻi elike me keia.

"Aia no he mau mana i hoakaka maopopoia no na luna aupuni o ke kulanahauhala ame kalana, a aia no hoi he mau hoakaka ma ke kanawai o koiia mai ai kakou e hoolohe aku, o ko kakou kukulu ole ana ae i ka papa lunakiai hou, elike me ia i kohoia mai ai e ka lehulehu, e lilo ana ia hana i mea ku e i na hoakaka a ke kanawai, pele koʻu manao. Eia hou, ua kohoia na lala o ka papa hou no ka lawe ana ae i ka hana ma ka la 1 o Iulai. Pehea ia e hiki ai ia kakou he hoomau aku i ka noho ana o na lunakiai mua mahope aku o ka la 1 o Iulai, ke ike ole nei au i ka hiki o ia mea ke hanaia. O ke mea hiki wale no i na lunakiai kahiko ke hana oia ka hoomau ana aku ma ka hana ahiki i ke kohoia ana o ko lakou mau pani a hookuponoia ma ka la i hoakakaia e ke kanawai. Ua kohoia ko lakou mau pani nolaila pehea la e hiki ai i na lunakiai kahiko ke hoomau aku i ka paa ana i ka hana mahope aku o Iuali 1?" wahi o ka hoakaka a ka Meia Fern.

O na komite kalana Demokarata, na lunakiai ame na luna aupuni e ae, komo pu me ka Meia Fern, na Lunakiai Petrie ame McClellan ame ka lunakiai i kohoia Paeheeo ka i akoakoa ae ma ka halawai i malamaia e lakou ma ke awakea o ka la Sabati nei ma ke keena halawai a na Demokarata. He lehulehu na kumuhana i kamailio mawaena iho o lakou, eia nae oia mau no ka lilo i meahuna pohihihi o ia mau mea i kukaia e lakou.

O kekahi lono i hoopuaia ae o J. H. Wilson ke lawe ae ana i ke kulana hana e paaia nei e ka Enekinia Cantin, a he Demokarata okoa aku ka ke hoopiha ae ana i kahi e paaia mai nei e ka @ hoohana o ka oihana wai ame sua Kirehoff, a pela me ke poo o ka oihana kinaiahi Thurston. No na makahiki he 16 ko Thurston paa ana i ka hana ma ke @ he poo @ ka oihana kinaiahi, o keia ana paha auanei kona hana aua e lele ai in a e nana ole ia ana ka makaukau ame kona malama hana i na manawa i hala.

He ahakukakuka pu kekahi i malamaia ma ke Sabati nei mawaena o na loio Republika ame Demokarata e hana ana no Pacheco ame Fogarty, o na loio E. M. Watson ame C. M. Hite ma ko Pacheco aoao a o kekahi o na loio Republika ma ko Fogarty aoao, a maluna ka o ka waiho ana aku i na mea oiaio i hoouneia aku i ka aha kiekie e ka Lunakanawai John De Bolt ka lakou kumuhana o ke kukakuka ana.

 

 

UA HAALELEIA IHO KEKAHI HUINA DALA E KA PAPA I PAU.

 

Ma ka manawa i pau aku la o ka papa o na lunakiai mua W. H. McClellan. Lester Petrie. William Ahia. C. N. Arnold, Ben Hollinger. E. A. Mott Smith ame C. H. Bellina, ua haalele iho ia he huina dala mahuahua i oi aku mamua o ka $200,000 na ka papa hou, oiai nae ma ko lakou manawa mua i komo mai ai he $80,000 a oi ka nele o ka waihona ia manawa, elike me ua huahelu i hoikeia ae e ka lunahooia kalana Bicknell.

O keia huina ae la he $12,103.37 aia ma ka waihona na kela ame keia; $138,205.78 ne ka waihona o na alanui, a he $2000 no na haua hou. E hoike ana ka bila haawina no na mahina eono e hiki mai ana, mahope o ka hoolakoia ana ae o na waihona lehulehu like ole, e koe ana i ke kulauakauhale he huina oi aku maluna o $50,000 no na hana nui e ae e hiki mai ana. Ua komo pu maloko o na hoolilo i kohoia he $447,347 no ka waihona o kela ame keia, $310,000 no na alanui konakalita ame $166,000 no ka hooloihi ana aku i na paipu wai ame sua. No na hana hou e ae apau he $31,000.

 

 

 

HE MOOLELO KUPUA NO KAUMA NA I LILO I POHAKU.

 

E ka Nupepa Kuokoa, Honolulu, Oahu: Iaʻu ma Honolulu, ua lohe iho la au i kekahi moolelo kupua maikai e pili ana ia Kaumana, he kupua keia i lilo i pohaku, ma ke kualapa mawaena o Palalo ame Manoa.

Ua kakauia ka moolelo e aʻu ma ka olelo Euelani, aka he mea pono no e paa ma ka olelo Hawaii.

O koʻu hoaloha o Mr. Stokes ka i hele aku e ike ia Mr. Solomon Kauai, ka mea nana i hoike mai i keia moolelo, aia kona wahi noho ma ka aoao mauka o ke alanui Waialae, ma ka hui ana o ke alanui o Kapahulu, e holo la i Waikiki, mai kekahi wahi mai, e pili kokoke la me ka pau ana o ke kualapa Kaumana.

He loihi maoli keia moolelo, me ka loaa ole o ka manawa ia Mr. Stokes e kakau ai ia mea, a he haalulu hoi ka @ o keia elemakule, e hiki ole ai iaia ke kakau ponoi ia mea.

O Mr. Thrum ka i manao e kakau i keia moolelo, a haawi aku ia oe, eia @ aole au i lohe mai iaia no kekahi manawa.

Ina paha, no ka hiki ia oe ke huli aku i ka moolelo oiaio, e lilo ana ia i mea hoohauoli mai i koʻu manao, a ke hoopuka aku oe maloko o ka nupepa, alaila e hoomua mai i kope naʻu. Penei iho ka moolelo elike me ia i loaa mai ai iaʻu:

Ua haalele aku o Kaumana ia Lahaina lalo me kona mau makua, ame kona mau ukali ma kahi o ka kanalima ka nui, me ka hoonoho ana aku i kona kaikuahina ia Lele mahope, (no ia nei mai i loaa mai ai kela inoa o Lahaina, ka Malu Ulu o Lele). Hoea mai la oia ma Maunalua, Oahu, a noho malila, a loaa kana mau keikikane eha ko lakou nui.

He aihue ka hana nui a Kaumana ame kona poe kanaka, i ka ai a na kanaka e ulu ana, ma ua aina e pili kokoke mai ana, (he hana kaulana loa ka aihue, ke lawelaweia ma ke akamai, ua lilo nae kela hana aihua ame ka halihali i kona papa heenalu i mea uluhua nana, nolaila hooholo iho la oia e holo makaikai hookahi no Kauai. Ma Kauai i hui ai oia me kekahi kahuna o Kaluhea ka inoa, na keia kahuna i olelo mai iaia, in a e mohai ana oia i kana keiki @ loa ia Maunalua, alaila e hoopokoleia mai ana ke alanui e hoea aku ai no kona home.

Haalele aku ia oia ia Kauai, h huli hoi hou mai la no Oahu nei, me ka pae ana ae i @, ilaila i loaa mai ai iaia he puaa hiwapaa, he iʻa ula he kumu ame ka moa uakea, he mau mea mohai keia i ke Akua. O keia mau mea apau, ua kau ae la mahope o kona kua, a huli hoi loa mai la no mauka o ka aina.

I ka hoea ana ma Kahala, ma kahakai kona wahi i hele aku ai a hoea no Waialae, me ka hele ana e lawaiʻa a loaa he kumu hou. Mailaila aku a hoea i Niu, ilaila i lawe mai ae ke niu, a hoi aku la a hoea i Kuliouou, no ka huli ana i makoloa, i mea hana moena, o ia ka moena i kapaia, ka moena makoloa.

I ka hoea ana aku o ka makuakane ma ka loko e kokoke ana i kona home, ua ike mai la kana mau keiki iaia, a hoomaka mai la e au, no ka halawai pu ana me ko lakou makuakane, aka nae, ua huli hou aku na keiki apau ihope, a koe ke keiki mali loa.

Ua holi hoi hou ka nui o na keiki ihope, mamuli o ko lakou ike ana mai i ka mea a ko lakou makuakane i hana aku ai maluna o ko lakou muli loa. I ka wa i pae aku ai o ke keiki muli ma kapa o ka loko, kahi a ka makuakane e ku mai ana, ua hopu mai la oia i ke keiki, nakiikii iho la i ke kaula, a kiola aku la iloko o ka loko, me na mohai e ae i makaukau mua iaia.

Ua oi aku ke aloha o Kaumana, i kana keiki muli loa, mamua o na mea e ae apau, nolaila, hoomaka aku la oia e ae, no kela kapa o ka loko, no ka hoakaka ana aku i kana wahine, i ka mea ana i hana ai, me ke @ ana no kana keiki.

Ma ka po ana iho, ua pa mai la kekahi makani ikaika, kaikoo mai la no hoi ka moana, a i ke ae ana ae ma kekahi la mai, aia hoi aole ka loko ma kona wahi i waiho ai, aka he one ke waiho mai ana, a @ i alanui maikai e hele ai.

Aole nae keia i lilo i mea e hoohauoliia aku ai ko Kaumana manao, aka ua oi loa ae kona minamina no kaua keiki, nolaila hoomaka aku la oia e pepehi i kona poe kauaka, i hele mai ai mai Lahaina mai, me ka pepehi pu ana i kana wahine, ame kona mau makua, a koe kana mau kauwa elima, no lakou keia mau inoa: Ka Ua Waahila, Ka Ua Polihala, Ka Ua Makaiwi, Ka Ua Kuahine ame Ka Ua Makaiwi, Ka Ua Kuahine ame Ka Ua Lililehua, a lawe pu aku la ia lakou e noho me ia ma ke kualapa mawaena o Palolo ame Manoa.

O Kakuhihewa ke alii o Ahu nei ia manawa, e noho ana oia ma Ulukou, ma kahi e ku nei ka Hokele Moana, a mauka mai kaua lokoiʻa, ma kahi o ka loko, e ikeia nei i keia manawa, he wahi hanai no na manu kaka. Haule mai la he kuaua koʻikoʻi ahiki i ka uahaha ana o kapa o ka lokoiʻa i ka wai, ia wa i kamailio aku ai na kaula ame na kahuna i ke alii, no Kaumana ame, kana poe kauwa, o lakou kela mau na mamua ae nei.

Ua imi koke na kahuna i wahi e palekana ai ka lokoiʻa a ke alii, nolaila lawe aku la lakou he puaa hiwa, a waiho aku la imua o Kaumana, me ka noke ana i ka pule, a, maopopo ia Kaumana, ua kokoke mai kona hopena. O kona lilo ae la no ia i pohaku, a ma ka oleloia, ke waiho nei ia pohaku ahiki i keia la.

O Palihala o ia kahi kiekie ma ka aoao makai, mai ke Awawa mai o Awawa Loa, Palikuahine, o ia kela wahi e kiei iho la ia Waiakeakua ma Manoa; Palilililehua, aia ma kekahi aoao e huli la i Palolo; o Makaiwi, o ka aina ia mai Palihala aku a i kahi i waiho ai o Kaumana. Ua hoikeia mai iaʻu, aia ma ka mana ana o ke Alanui Elima e kokoke la i ka uwapo.

Ma ka hoakaka a Mr. emekona, ma ka moolelo o Pele ame Hiiaka, o ka Ua Waahila, he ua kilihune ia mai Niihau mai ahiki i kahi o Kauka, ma ke alanui Wyle. O Ka Ua Lililehua, he ua ia mai Kaauhelemoa mai ahiki i Makaiwi. O Ka Ua Kuahine, o ka ua ia mai Kailua ahiki i Ualakaa. (O na kamaaina paha ka i maopopo i keia wahi.)

Kou oiaio,

THEODORE KELSEY.

Camp 6, Waiakea, Hilo, Hawaii, Iune 12, 1919.

 

 

NA MEAHOU MA KA EKALESIA O PAIA, MAUI.

 

Solomon Hanohano, Aloha nui: - E oluolu oe e hookomo iho i na meahou o keia mau la e nee nei, ma kahi kaawale o kau nupepa Kuokoa, o ia keia:

Ma ka Poakolu o Iune 24, 1919, i malamaia ai ka halawai hana a ka Ahahui o Paia Hawaiian Ladies Aid ma ka Luakini o Paia, Maui, no ka noonoo ana i kekahi mau kumuhana ano nui.

Ua pomaikai loa makou, no ka mea, ua kipa mai o Mrs. H. A. Balwin e hui pu me na hana o keia ahahui. Ua malamaia ka halawai haipule a mahope o ia manawa i haiolelo mai ai ka makuahine maluna o kana kumuhana. Ka Pomaikai o na Wahine no ka Au e Hiki Mai ana.

He nui na mea maikai i paipaiia mai i na lala o keia ahahui, a o kekahi mea ano nui he lima kokua iloko o na hana ekalesia. Ua hiki mai ka manawa e hui aku ai keia Ahahui o na Wahine me kekahi mau ahahui e ae o keia nee ana aku. He nui na mea hooneemua a ka makuahine i haiolelo ai ma keia la, a ua pomaikai nui makou. Eia na hana o keia ahahui ke nee nei imua.

Iloko o kekahi lala pilikia o keia ahahui i hala aku la, ua kokua aku keia ahahui ame ka ahahui o na makuakane. Ua hiki aku ma kahi e elua haneri dala a oi ke kumuwaiwai o keia ahahui i keia wa; nolaila, he mea pono kakou e ala mai a e hana, mai noho wale, mai hoolilo i kou manawa i mea hoomaunauna wale. Kahi ike uuku i loaa ia oe, he mea pono e hoohana i keia wa.

Ua hooholo keia ahahui he hapaha 25c ka uku kumai i kela ame keia mahina no na lala pilikia, nolaila, o keia huina, aole i komo iloko o kela huina i hoikeia maluna ae. Ke komo nei keia ahahui iloko o na hana kokua, ka ekalesia kona mau lala, a pela aku.

Na kuka kamailio ana i ka Peresidena Nui Mrs. Lum Ho, Kakauolelo me Puuku Daisy Kalaaupa, Lunahoohana. Mrs. L. Mashado, Rev. Moses M. Kahiapo Lunahooia; keena oihana, ma ka hale ma ka luakini o Paia, Maui.

Me keia mau manao ke haawi nei keia makapeni i ke aloha i na keiki @ metala koʻu @.

Me ka mahalo,

HELE IMUA.

 

 

LELE ELUA MAU MOKULELE NO HILO.

 

Ma ke kakahiaka o nehinei i haalele iho ah he elua mau mokulele i ko laua kahua @ malalo, ae nei o Puuloa, a lele aku la no Hilo, no ka haawi ana i manawa no ko hilo poe e ike ai i na hana hookahakaha a na mokulele iluna o ka lewa, ma keia kakahiaka, ka la 4 o Iulai, kekahi o na la kulaia ano nui loa ma ka moolelo o Amerika Huipuia.

Ma kela huakaʻi a keia mau mokuhele no Hawaii, ua halihali pu ia aku he ekeleka, me na nupepa mai keia kulanakauhale aku, o na leka wale no nae i kakauia mawaho o ka wa hi e hoakaka ana, ua na mokulele e halihali, o ka nui ae o na leka, maluna aku no o ka mokuahi.

Ua haalele aku kela mau mokulele ia Puuloa, a lele mai maluna o keia kulanakauhale, nowaho o Waikiki a hoea i Makapuu, a mailaila aku no ka kapakai o Molokai ame Maui, alaila lele loa aku la no Hamakua, a hoea aku no Hilo, me ka lele ole ma na Kona.

He ekolu hora ka manawa a kela mau mokulele i lele ai mai Honolulu nei aku no Hilo, a he ekolu mau alii koa maluna o kela ame keia mokulele pakahi, me hookahi kanaka mikauika pakahi mawaho ae, no ka nana ana i na kemahema o na mokulele.

Ma ke kakahiaka o keia Sabati e haalele aku ai kela mau mokulele ia Hilo, a huli hoi mai no Honolulu nei, me ka halihali pu mai i na leka mai kela kulanakauhale mai no Honolulu nei.

E hoomau aku ana na mokulele i ka lele ana no Hilo, ma keia mua aku, a e loaa ana no hoi he manawa i na wahi ma Hawaii, i ike mau ole i ka mokulele, e ike ai, no ka mea e lawe ae ana na hookele o na mokulele he mau alahele okoa e hookele aku ai i ko laua mau mokulele, i kela ame keia manawa, aole hoi ma ke alahele hookahi wale no i na manawa apau.

 

 

 

KUU MAMA ALOHA, HANNAH LAKE, UA HALA.

 

MRS. HANNAH LAKE.

 

Mr. Sol. Hanohano, Lunahooponopono o ka Nupepa Kuokoa, Aloha kaua: - E oluolu mai i kou ahonui palena ole i kekahi rumi kaawale o ka kaua hiwahiwa pauaho ole, nana e ahaʻi aku i ka lono kaumaha apuni ana mokupuni, i ike mai ai na kini, ka ohana o kuu mama, e noho ana mai ka puka ana a ka la i Kumukahi, a ka la kowelo i Lehua.

Ma ka Poalua, Iune 17, hora 5 p. m., i pauaho mai ai koʻu mama i keia ola honua ana, waiho iho la i ke kino wailua naʻu ame oʻu pokii e u aku nona ma keia ao maulelule.

Ua hanauia kuu mama aloha ma Kauaio, Maui, mai ka puhaka mai o Kunukau ame Kailoa i ka makahiki 1862, Mei 14, a ua piha iaia na makahiki he 57, 5 mahina me ua la keu he 3, o kona hanu ana i na ea huʻihuʻi o keia ili honua.

Ua mareia koʻu mama me koʻu papa, William Lake, i ka makahiki 1878, a ua loaa mai ko laua mau puhaka mai he eka keiki.

Ua make koʻu papa i ka makahiki 1887 oiai au he 6 wale no mahina Mare hou koʻu mama i ka makahiki 1889, a ua loaa hou mai he 9 keiki; nolaila o ka huina ni o kana mau keiki he 13. Auwe no hoi kuu mama ahonui i ka malama ana ia makou.

Kuu mama, he aloha olulolu, haahaa, puuwai hamama, heahea, a he ike oia i na mea apau. Ke hoomanao nei au i na olelo a kuu mama i olelo mai ai @. E hele ana au i Maui i ike aku au i ko kaikuaana, aloha mai la au iaia, a i ike pu aku hoi i ka ohana.

Haalele kuu mama i ka la 26 o Mei, a holo aku no Maui. Hoea hou no oia i Honolulu nei i ka la 1 o Iune, me ka maikai wale no, a i ka la 4 mai hoomaka mai ana e eha ke poo, a mahope mai eha ka opu. Ma ka opu wale no kona eha. a hoihoiia i ka haukapila. Mamua o kona haalele ana i ka hale eia kana i pane mai ai iaʻu i kana lei: "E hoomanao i ka Haku noʻu." Auwe kuu mama aloha, ke hoaa hele nei au ma o ma maanei e ake ana o ka ike hou aku ia oe.

Ua pau, ua hele aku kuu mama i ke ala hoi ole mai. I kona hoi ana i ka haukapila, ua hele mau aku ak e nana iaia. He ekolu no on a la i noho ai malaila, a i ka po ana iho, ua noho pu aku au me kuu mama. He manawa liilii wale no koʻu kamailio aua me kuu mama, o ka pau no ia. E kahea mau ana au iaia: "E mama, pehea mai oe?" Aole oia i pane mai iaʻu. I ala wale ia no e aʻu a ao ia po, me koʻu mau lima e puliki mau ana ma koʻu @ me na waimaka e kahe mau ana ma koʻu mau papalina i kau a mea o ke aloha i kuu mama.

I ka hora 4 p. m. o ka Poalua, hoʻi hoʻiia oia i ka home o koʻu uncle, Charles Lake, a i ka hora 5 p. m. lele loa kona aho. E mama e, haalele mai ka hoi oe iaʻu me oʻu pokii ame kau poe moopuua. I hele mai au i keia wahi ia oe. Auwe no hoi ka ehaeha ke hapapa hele la makou ma o a maanei no kuu mama, ke kahea la: E mama, e mama hoi, aohe wahi pane i loaa mai. Ua pau, ua kuu ka luhi.

O kuu mama, aole on a makemake i ka hiamoe. Ina no eha on a hora e moe ai o ka po, ua lawa ia nona, o ke ala aku la no ia e hana. Eie ka e hiamoe ana kuu mama, moe a moe loa. Ua hoihoiia ke kino o kuu mama i ka hale pahu o Bothwick. I ka auwina la ae hora 2 p. m. o ka Poakolu ua hoea aku makau no ka ike ana iaia, a ua piha mai i na ohana, na makamka, me na hoaloha. O na Kepani, na Pukiki pu kekahi e hookahe ana i ko lakou waimaka no ke aloha i kuu mama. Elike me ua hana aloha a kuu mama ia lakou, pela lakou i hoea mai ai. He mea ia na lakou e poina ole ai.

I ka make ana o koʻu kaikuaana na hoi koʻu mama me koʻu pokii uuku e noho ai. Ua noho laua ma Waihee, Maui, a mahope hoi mai i Honolulu nei, a ua noho aku laua me koʻu unele, Charley Lake. Mahope mai, ua hoi mai makou i Honolulu nei no koʻu aloha no i kuu mama. Ina aole oia i hoi mai i keia wahi, aole au e hele mai ianei.

Kuu mama, ua hele mau oia iloko o ka ke Akua haha; he lala oia no ka Hui Manawalea o Auwaiolimu, a he lala no ke Kula Sabati. Ke hauoli nei au no na hana maikai a koʻu mama i hana ai, a he mea ia e hoohauoli mai ana iaʻu; aka, i koʻu wa no e @ @ iaia, e uwe no au.

E ka makani @ o @ oe e ike hou ana i kuu maa @ hou aku ana malaila. E ka @ aole o mama e okuu hou ana ma @ lae kahakai e paneaea ai. E @ ka wai hoʻihoʻi la i, aole @ e auau hou ana i kou wai huʻi @ Kahului e, ke kahi nehe i ka @ haʻohaʻo ana paha oe ia @ maalo hou ole aku ilaila no @ kolo ame ka paʻi nehu. E @ ka aina hanau o kuu mama @ kou ike ana ia mama. E @ haʻohaʻo ana oe no ka hele hou @ o Mama e hana limu. Aole oia @ hou ana i kou kai. E Moanalua @ ke au e, kahi a kuu mama i helewawa ai i ka hoi ana mai he limu @ @ laila. Mea ole ia loa; e koe @ limu, aole o mama e hele hou @ ilaila. E Kalihi e, aole o mama @ aloalo hou ana ma kou mau @ e hana pupu ai.

E mama, e noho o bebe @ @ @ aa e huki kalo me ka Pake. Loaa mai la kahi oha kalo manao @ @ hoomaha ana ke kuai ana i ka @ @ la. Peia iho la ko makou noho ana @ keia aina malihini.

Auwe no hoi kuu mama aloha. Ua pau ia mau kokua ana mai au iaʻu. E hele like ana ka hoi au me bebe ma @ huki kalo. E mama e, ke @ nei ke kaa uwila. Aole ka oe e @ hou ana. E hele paha kana i ka @ i ka hora ana aku aole kuu mama. Ke nana wale la au ma kahi maamau a @ mama e uoho ai. He poe okoa wale no. Aia i ke kahea ia ana mai o kona inoa, eia ka pane i loaa aku i ka makou @ mu, ua make. Mea e kona puiwa. Ke hoonana la au iaʻu iho, aole hiki. @ hookahe la au i koʻu mau waimaka. E hoomama wale ane ka hoi au ia haʻi, aole hoi o koʻu ponoi. Auwe kuu @  @ i ke aloha me he la e wahiia ae @ kuu puuwai.

Kuu pokii malama makua, ua @ kou malama hou ana ia mama, aole @ hoi oia e hoomaopopo hou ana ia oe. Ke hoolononei au i na meheu wawae a kuu mama, ua meha, ua anuanu ka @ me, elike me ka mea i palapalaia ma ka Buke Nui, o ke kanaka i hanau ia e ka wahine, ua piha kona mau la i ka popilikia he nui. E hoi no ka leop i ka lepo a o ka uhane e hoi no me ke Akua, ka mea Nana i hana.

Ke haawi, nei au i koʻu mahalo i ka poe i hele mai e ike i koʻu mama ame ka lakou mau makana pua; a pela @ hoi me ka poe i kokua mai i na @ otomobile no ke kaʻi pu ana me @ mama, ko makou haku hale J. J. Coombs, kuu aunty, Julia @, koʻa kaikoeke Mrs. Sam John, ame kaʻu @ kamahine Mrs. Ana Dan. No ka @ na o Kawaiahao ka pahu hopu, a @ wale aku kuu mama aloha.

Ke mahalo pu nie au ia Rev. Akaika Akana no kona ae oluolu ana mai e hoopomaikai ia ka lua kupapaʻu o kuu mama o ko makou mau mua. He kanaka keonimana oiaio maoli oia, me ka nana ole i ke ano o ka hoomana. Na ke Akua e hoopomaikai ia kakou apau, a Nana no e hoomaha mai i na luuluu i kau iho maluna o makou. E hoonani nui ia Kona inoa. Nana no i hana a Nana no i lawe aku.

Me ka mahalo a nui i ka Lunahoo ponopono ame na limahana.

MRS. HANNAH KUKAHIKO.

 

 

HOOKUHAUIA KA MANAO O NA KUMUKULA.

 

No ka manao o na kumukula aupuni e ke kulanakauhale nei e loaa mai ana ko lakou ukuhana mai ke keena @ o ka Lunahooia maloko o na wa hi loaa a e pau ana la hoi ka lakou mau @ i ka ukuia, me ka loaa pu o ka lakou mau mea i makemake ai e kuai maloko o na halekuai no ka hoomakaukau @ e holo aku no kahi hoomaha ma @ ea, eia mae, ia hoea nui ana ae ka i @ keena o ka lunahooia aohe i makaukau ka lakou mau bila kikoo ma ia la a aole no i makaukau iki ahiki mai i ka Poakolu nei.

O ke kumu o keia ulolohi ana o ke keena o ka lunahooia mamuli no ia @ ka nui loa o ka hana maloko o ia @ ena ma ka la hope loa o ka @ hui pu me ka hoomakaukau ana i na papa kuhikuhi no ka wehe ana i na bila haawina dala hou no ka @ hou.

Aohe paha e lilo keia ulolohi ana o ka loaa mai o na ukuhana i na kumu @ i mea kaumaha loa no lakou in a no @ uku wale ana aku no i na hale @ limalima o lakou na bila o na @ ame kekahi mau pilikia e ae a nohe iho no i Honolulu nei, aka, he lehulehu o lakou e holo aku ana no ka halehoomaha o ke kau wela ma Kilauea, Hawaii, a no ka hoomakaukau ana ia lakou iho me na aahu kupono, na kuku moku ame na hoolilo e ae o ka hiki ana ke kahea aku i ke kauka, aole ia e pahuʻa ana, in a no ma na maʻi kupilikii loa. Eia ke kuaiia nei e ka poe kuai laau apau, o Benson Smith & Co., na akena no Hawaii - Hoolaha.