Ka Nupepa Kuokoa, Volume LVII, Number 24, 13 June 1919 — PIHA HE 50 MAKAHIKI O KE KU ANA O KA BANA HAWAII. [ARTICLE]

PIHA HE 50 MAKAHIKI O KE KU ANA O KA BANA HAWAII.

I ka wa e uoho moi ana o Kamehameha V he knnalima. niakahiki i hala aku i kukuluia ae ai ka Bana Hawaii o kekahi kumu puhiohe Pelekaue o Mr. XorthecTt ka inoa inalalo o 'ke a ka Moi. Ma ia la he 26 mau kanaka upio i waeia no ka. baaa mailoko mai o ke kula hoopololei o Keoneula, a hoo«īaka koke ia ke a'o.ana i keia ike lloko o lakou. Uu loaa mua i 'ka moi ka noonoo no keia mea, nolaila ua kauoha mua ia kekahi--mau ohe keleawe a ua hoea mai i Honolulu nei mamua ae 0 kona koho aua ia Mr. Northcett i kuniu nana e a'o i na keiki. Ma ka la 11 o lune, 1870, ke kukulu mua ia ana o ka bana, nelaila, ma ka Poaikolu ilio nei ka piha ana i ka bana ka iubile. Mailoko nmi o na keiki he 26 i a'o mua ia ai ina ka hoomaka ana ku ka bana hoo'kahi wale no o ia heluna e ola nei, a oia no hoi kelkahi iioko o ka bana i keia la, oia o J. K. Pohina, u nona 'ke kii i\yaenaikonu o na kii maluna ae. lloko o ka hapa kenekulia i hala aku ua kaulana 'ka bana Hawaii ina ke ao apuni. Iloko o ke au e ola ana na moi ua lawe mau ia ka bana ma na wahi apau a na moi e hele ai ma ng» mokuiiuni. a ua lilo he mau ohua no lea moi. No na manawa lehuleliu ika laweia ana. aku i Amerika, a no elua manawa ka auwana ana ma Amenka, a ua noiia mai na kokua i Hawaii nei no ka haawi ana aku i na kokua ia lakou no ka hōlhoi ana mai ia lAkou i ke onehanau. Mahope iho o ke auhulihia; ana o ke aupuni o Liliuoikalani ua haalele na keiki puhiohe i ka bana, a ua hoole 1 ka lawe aua i ka (hoohiki e noho malalo o ke Aupuni P G., a ua leukulu ae 3a he bana hou ma ke ano kuokoa a i kapaia ka "Bana Hawaii Alii," malalo o ke a 'o ana a ka Prof. Libornio, he kumu puhiohe Pilipino. Mahope mai.ua nahaha ia bana kuokoa hou a hoi hou aku la na keiki puhiohe me ka bana mua i hoo'kumuia ai i kinohi. Ua, nui ka mahaloia o ka % bana Hawaii iloko o na manawa lehulehu o ka laweia ana | Amerika uo ka maikai ame ka nnakau-

kau maoli o na kanaka īīawaii nia ia ike, a hui pu me ka hoene anie ka ui 0 ko lalkou mau leo ī ka himeni me na pila a lakou ai'wa loa. ko Jakou hialaai ia, a ua. ikakauia e Mr. Morse.ley kekahi moolelo e haawi ana i ka malialo i ka bana. Iloko o ka hapa kenekulia i hala o ke ku ana o 'ka barta Hawaii, ua. lehulelm na kumu puhi'ohe na la'kou i a'o 1 na Hawaii; i ka 1872 ua paniia ko Mr. Northeett hakahaika e Mr. Frank Medina. I ka 1873 i hoea mai ai o Mr. Berger"i Hawaii nei mai Kelemania mai a nana i a'o ina kanaka puhiohe ahiki i ka 1915, a 'hoomahaia aku oia me ka loaa iaia o 'ka uku hoomau elike me ka hooholo ana a ka ahaolelo o ke Teritorc. * ' Mahope iho o ko Mr. Berger waiho ana mai, ua holo aku oia po Kelemania a uaikaa malalo o Mr. Sciimidt <ktf alakai ana maliope o kona waUio ana mai i ka hana, a ua kohoia o. Feter Kalani i alakai ,a i ka 1917 ua paniia kona hakaha(ka e Robert H. Baker,. ke kumo nana e ala'kai nei i keia la. I ke au o 'ka Mol Kalaliaua, ua. lawe mau ia ka bana ma na wahi apau anā e hele ai ana na mokupuni a, pela no i ke au mai o *ka Moiwahine Liliuokalani, a i ka manawa i auhulihia ai kona aupuni ua haalele na keiki puhiohe mua k a ua hoopihaia mai ko lakou makalua e, ka poe nialihini mai na aina e mai. 0 kokahi poe o na kanaka mua aohe i hoi hou ae i ka bana, ua make akttr no hoi kekahi poe, a s he elua wale no mau kanaka kahiko loa o ka bana e ola nt?i, o Kamakaia ame Pohina,- no Kamakaia nae ua waiho mai oia i ka hana, o «T. K. Pohina wale -no ka mea kahiiko loa iykoe e noho nei.me ka bana 1 keia la mai ka hookumuia ana mai. . He 30 ka nui o na kanaka iloko o ka bana i keia la, a no 'ka piha ana o ka iubile 0 ke ku ana o ka bana ua haawi makana ae ika Meia J. .T. Fern ma ka Poakolu mei, lune 11, i ka bana i kekahi palaaū koa i kuniia na liae Amerika ame Hawaii maluna me na olelo kupono i kakauia malalo iho o ka hae Hawaii, mau ke ea o ka aiua i ka pono." ,