Ka Nupepa Kuokoa, Volume LVII, Number 22, 30 May 1919 — Page 4

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII

 

NUPEPA KUOKOA

SOLOMON  HANOHANO,  LUNAHOOPONOPONO   HOOPUKAIA  I  NAKAKAHIAKA POALIMA APAU

POALIMA     .           .           .           .           .           .           .           .           MEI 30, 1919

______________________________________________________________________________

 

KE KUMU O KO WILLIAM H. HEEN HOLO MOHO ANA

 

            O na olelo hoopunipuni hakuepa a na enemi o ka hookele aupuni maemae, e kipehi nei maluna o ka Lunakanawai Heen, me ka manao, o ke kumu ilo la ia e hooloheia aku ai na a'o lalau o keia ano, ke hookikinaia nei ka oia e na haole, i wahi e waiho hakahaka ai, ka noho lunakanawai kaapuni, alaila pii aku kekahi haole malaila; me he mea la, e hoike okoa mai ana keia manao, ua kau ka weli i ka Lolo Kalana Brown ame kona poe hooikaika, no ka Lunakanawai Heen.

            Ua kau i'o ka weli, aohe he kanalua ana no ia @  a ke hopu hewa wale mai nei no i na iwi helele'I o na pipa alanui, i  mau mea e nalinali ai lakou o keia mau la.

            Ke holo moho nei ka Lunakanawai Heen, aole no ka hoowahawaha i ka hanohano i hooikaikaia aku e ka Elele Kalanianaole imua o ka Peresidena Wilson a imua o na hoa o ka aha senate o Amerika Huipuia, aka no ka hooko ana aku i ka hana nui a ka Elele Kalanianaole i hookau aku ai iaia, ma ke poo o ke Kalapu Makaainana Hawaii, ke kalapu i noho lala ai o Charles Achi, John H. Wise, J. K. Kalanianaole, ame ka poe apau e kipehi nei aia no ke ku ana mai imua, a molia mai iaia iho, o lilo i mea mana e hoopakele ae i kekahi mahele o na kanaka Hawaii, e mu-ka ia mai nei e ka poe  hakihaki kanawai, ka hana i hiki ole, a i nele hoi ka manao aloha me ka makee iloko o ka moho loio kalana a lakou e painuu nei i keia mau la, he hookahi no kumu, ua paleia ae ke aloha i ka hoa kanaka, mamuli mai o na pomaikai o keia mau la.

            No ko lakou nei mau pono wale no ka lakou nana aole nou e ke kanaka Hawaii.  O lakou nei no ka mioi mua, iloko o na wa hakoko kalaiaina apau i kaahope ae nei, ma kahi o ka puu waiwai; o ka oukou no ke koho, a puka ka lakou la mau moho i noke ai i ka hooikaika, heaha iho kau e ka mana koho, o lakou la ke kani ka aka, o ka hoaa ka mea e loaa ia oe.

            Ke holo nei ka Lunakanawai Heen, e alualu ana i ke kulana loio kalana, no ke Kulanakauhale a Kalana o Honolulu nei, aole no kona manao ana he Demokarata oia, he mea liilii wale no ka ninau aoao kalaiaina iaia, o ke kahua nui, a o ke kumu oiaio maoli, no ka hoopakele ana ae no ia ia oe e ke kanaka Hawaii.

            Ma kea no he lala no ke Kalapu Makaainana Hawaii ke kalapu i kukuluia ae, no ka imi ana, i na alahele apau e hoopakeleia ae ai na kanaka Hawaii he hana e haawiia ai na mahalo kiekie ana i ka Elele Kalanianaole, ia Senatoa Wise ame ka Mea Hanohano charles Achi, ke ku ana mahope o ka Lunakanawai Heen, a haawi aku i ka lakou kakoo piha ana no kona lanakila; a e ku like mai lakou iluna i hookahi ka hooikaika ana, e kinai aku i na pahele apau nana e huki nei i na Hawaii ilalo aole o ka lilo i poe kokua ma ka lumaiana aku i ko lakou lahui ponoi.

            Ea ua pii ka lena iloko o ka puulu o ka poe piliwaiwai a iloko o ka aoao Repubalika i keia la no ka Lunakanawai Heen, mamuli o na hoike oiaio loa i oili ae, ma ke kau koho baloka wae moho aku nei hala; a ke hooikaika nei lakou ma na ano apau e koho ole ia oia a puka ma ka la 3 ae nei o luna:  o keia maoli ka mea oiaio loa, a maluna iho ou e na mana koho Hawaii, ka hoopakele ana ia oe iho a i kou lahui, mai ka lilo ana i luahi, na ka poe i kaukai mau mai maluna o9 ka oukou mau loaa liilii e hooikaika nei me ka hookuanui i kela ame keia la.

            Ke hoao mau nei ka puulu i makee i ka hele lanakila o ka piliwaiwai maloko nei o keia kulanakauhale e hoomauia aku ka noho ulakolako ana o na kanaka i hoolilo i kela hana i ola no lakou, e hoopakele ae i ka lakou mau moho, ma ke kuhikuhi ana aku o ka oihana makai  ke kuleana hopuhopu, a hooko i ke kanawai; waiho aku la hoi ke akamai ahea aia ka pono o ka puni mai o na kanaka; aole keia he Manawa no na pulapu o keia ano, ua hala na la i manaoioia ai ia mau a’o ana.

            He kuleana nui ko ka loio kalana ma na mea pili i na hihia piliwaiwai he maalea ka poe loea ma na hana piliwaiwai he nui ka lakou dala, a ua lawa lakou i na kanaka, no ka hoopahola ana mai i ko lakou mau lima iloko o na hoopakele ana aku a ke keena o ka loio kalana; no ko lakou palekana, aole anei he kuleana nui ko kela luna aupuni ma keia ninau i pili i ka hooko ana i ke kanawai?

            No ka hoomalielie ana aku i ka manao o na Hawaii i makee i ka hookele aupuni hoopono eia na boki kalaiaina ke olelo nei, he lunakanawai maikai o William H. Heen, a he hanohano no na kanaka Hawaii ke hoomau aku no iaia e noho ma ke kulana lunakanawai; o ka hanohano iho la anei ia, o ka nana mai i kona lahui kanaka, mailuna mai o kela kulana kiekie e noke ia ana i ka ulu –pa, me he mau mea paani la, iloko o ka mana o ka poe powa i ko oukou mau pomaikai e na Hawaii?

 

HE HANA NUI NA KA MANA KOHO E NOONOO AI

 

            Aole he ninau ko’iko’i e ae, na ka mana koho baloka e noonoo ai iloko o keia mau la, mamua o ka hoea ana mai i ke koho baloka o Iune 3 ae nei elike la me ka ninau no na kanaka kupono, i mau luna oihana no ke Kulanakauhale a Kalana o Honolulu nei.

            He eha makahiki okoa me ka hapa e ku aku ai ke aupuni kulanakauhale malalo o ka hookele ana a na luna oihana hou.  O ka ninau, e lilo ana anei ia mau makahiki he mau makahiki no ka holomua, a i ole he mau makahiki no ke ku malie ana o ke aupuni i kahi hookahi, a emi hope paha.

            No keia mea ano nui, e konoia ka mea i loaa iaia he kuleana koho baloko, e ku a noonoo me ka akahele, ina ua makee oia e ike aku i na kanaka kupono, na kanaka makakau, a hoopono, iloko o ko lakou mau lima, e waihoia aku ai ka hookele ana i ko kakou aupuni kulanakauhale, a i ole, e nana wale ana no paha oia, i na moho o kona aoao kalaiaina iho, me ke kaupaona ole ia lakou, ma ke ana o ke kupono.

            E noonoo ka mea koho baloka, aia iloko o ka Meia, he mana, e konoia ai kela ame keia keena oihana, e makaala i kana mau hana iho.  Aia maluna o keia luna oihana ke ko’iko’i nui, o ka waiho ana mai i kekahi papahana no ka makaala pono ia o na hana o na keena oihana, ma ke aiahele e holomua ai.

            O ka meia ke poo o ke aupuni kulanakauhale, oia ka lunahoomalu o ka papa o na lunakiai, he mana kona e waiho mai ai i kana papahana, a e hookikina mai ai i ka papa e hooko aku, malalo o n kumu kupono loa, no ka hookoia aku o ia papahana, o keia kekahi o na alahele, e ukaliia ai ke aupuni e ka holomua, a e makaala pono ia ai na hana o ka lehulehu.  He anuu keia no ka hapai ana ae i ka hookele aupuni kulanakauhale, mai kona kulana e ku nei i keia manawa.

            I wahi e loaa i’o ai keia hopena, e noonoo ka mana koho baloka, i kanaka kupono ma keia kulana, i kanaka akea o kona noonoo, i kanaka me ka makaukau mau i kela ame keia Manawa, e hookomo mai i na manao ano hou, e kikoo ana iloko o na hookele aupuni holomua ana apau, elike me ia e lawelaweia mai nei, ma kekahi mau kulanakauhale ma Amerika.

            E hoomanao e ka mea koho baloka, he eha makahiki okoa me ka hapa a kakou e kakali aku ai, mamua o ka hoea hou ana mai he kau koho baloka o keia ano, nolaila, aole keia he mea

Liilii, aka he mea ano nui loa, i pili loa aku i ka pono o kela ame keia makaainana, a i ka pono hoi o ka poe hookaa auhau o keia kulanakauhale.

            Haule mai hoi i ka papa o na lunakiai, o keia kahi o na hoponopono kanawai apau, no ka pono o ke aupuni kulanakauhale, maanei nein a noonoo pili dala apau; nolaila o na hoa o keia papa, he poe lakou i loaa ka naauao me ka makaukau, no na hana nui a kela papa, oiai he komite wale no kela ame keia hoa, e makaala pono ana i na mahele hana like oke i pili aku i ka holomua o ke kulanakauhale.

            E hoomanao e ka mea mana koho baloka, o ka meia ame ka papa lunakiai, o ka puku’i iho la ia o ka huila e niniu ai ke aupuni kulanakauhele, a o ka loio kalana, ke kakauolelo kalana, ka lunahooia, ka puuku ame ka makai nui, o na kukuna iho la ia o ka huila, aia wale no a loaa ka hooku’i pono ana o na kukuna i ka puku’i, e kaka auanei ka huila o ka hookele aupuni me ka holopono; nolaila he ninau nui keia nau e ka mana koho, e noonoo ai me ke akahele loa, maka wae ana ae, ame ke koho ana aku i ka poe i kupono no keia mau kulana oihana lehulehu o ko kakou aupuni kulanakauhale.

            E hoomanao, aia ma kahi o ka umi-kumamakolu miliona dala a oi, e kaa aku ana malalo o ka hoohana ana a ka poe a kakou e hoonoho aku ana ma na oihana o ke kulanakauhale, aole keia he huina uuku a kakou e manao iho ai, he pono aku no i ke koho, i ka poe e puka aku ana, me ke kaupaona mua ole i ko lakou mau ano kupono apau; aole loa ia he pololei, aka e koho me na manao kui’o aia iloko o ka poe e noho aku ana ma ke poo o ke aupuni a iloko hoi o ka papa o na lunakiai, na kakaka i hilinaiia, ua lawa ko lakou makaukau, ko lakou ike ame ko lakou manao makee no ka holomua o ke aupuni, a no ka pomaikai o kona mau makaainana.

            Elike me ko kakou makee i kanaka kupono ma ke poo o ke aupuni kulanakauhale, a iloko o ka papa o na lunakiai, pela no ia makee hookahi, e loaa na kanaka kupono a makaukau ma na keena oihana e ae.

 

 

UA HALA NA LA O KE KOHO POLOLEI

 

            Iloko o na kau koho baloka i malama mau ia ma o kakou nei, aole loa he Manawa i nele ai ke ku ana mai o na moho o ko kakou mau aoao kalaiaina e holo ana no na kulana oihana kohoia e ka lehulehu, a a’o mai i na mana koho e koho pololei aku i ka paa tikiki holookoa; a i keia mau la, ke hooikaikaia nei, ka lanakila o na moho, mamuli o ke koho pololei ana o na mana koho o kela ame keia aoao iho.

            Ina i noho keia a’o ana iloko o na mana koho ma na kau koho apau i kaahope aku nei, he mea maopopo loa, o ka aoao ikaika iloko nei o ka aina, o ka aoao ia e aha’i mau ana i ka lanakila i na kau apau; aole nae pela ka mea i ikeia, aka e puka ana no na moho o na aoao kalaiaina a elua, he hoike oiaio loa keia, no ke ku ole ana o kekahi mahele nui o na mana koho, ma ko lakou aoao kalaiaina iho, aka ua nana aku lakou, ma na ano kupono iloko o na moho, a ua koho aku ia lakou, me ka nana ole i ka aoao kalaiaina.

            E nana i ka hopena o ke koho baloka wae moho o ka Poaono aku nei i hala, he ekolu mau moho i koho maoli ia a puka, he clua mau Repubalika me hookahi Demokarata; aole anei keia i lawa no ka hoike ana mai i ka mea oiaio loa, ua nana aku ka hapanui, ma na moho, aole ma ko lakou aoao kalaiaina?

            Ua koho hou ia ka lunahooia, ka puuku ame ka makai nui o ke kulanakauhale nei, mamuli o ka manaoio o ka hapanui o na mana koho, no ko lakou kupono, a o ka loaa like ole ana o ia lanakila i ka moho loio kalana aole ona  hoa paio, aia he kumu kanalua nui iloko o na mana koho, no ka hoomau hou ana aku iaia ma kela kulana, aka haawi aku la i ka lakou kakoo ana, i ka me a a lakou i manao ai ua kupono.

            Ua naauao na mana koho i keia Manawa, ua hala na la i lilo mau ai na hana pulapu, i mea lanakila; nolala i pololei ai ka oleo:  “Ua hiki ia o eke pulapu i na kanaka i kekahi Manawa, aole nae i na Manawa apau,”

            Ina i makemake na aoao kalaiaina e kaa na kokua no ka lakou mau moho main a mana koho baloka kuokoa aku, e hookaawale aku, i na kanaka e hooikaika nei iloko o keia mau la, mai ka hokai wale ana iloko o ka paio kalaiaina, no ka mea he poe lakou, i pipili wale mai no iloko o keia mau la, no ko lakou pomaikai iho, he liilii loa ka noonoo no ko ka lehulehu pono.

            O na kanaka i ku ae iluna, ma kea no he mau alakai i na la aku nei i hala; aole e hiki hou i ko lakou ikaika hoohulihuli, ke alakai i na mana koho ma ka ihu i keia la, koe wale no paha, ke kuai ana i ko lakou mau mana koho me ke dala; eia nae he uinau nui no ia a makou e kanalua loa nei, no ka loaa o ka hopena i makemakeia.

            Aia iloko o ka aoao Repubalika he mau moho maikai, i kupono maoli no na kulana oihana a lakou e alualu nei, pela no hoi iloko o ka aoao Demokarata, aole nae e lilo ko lakou mau ano maikai a kupono, i mea e huki pu ia aku ai na moho kupono ole, e akahele ai na alakai kalaiaina o keia mau la, ma ke a’o ana mai i na mana koho, i na mea e hoopaukiuki ai, a e hawelehia ai ka lakou mau moho kupono.

 

 

Hoi kino Wailua i ke Onehanau,

I ka Poli Aloha o ka Makia

 

            Mr Solomon Hanohano, Lunahooponopono o ka Nupepa Kuokoa, Welina pu kaua:---E oluolu mai i lokahi kowa kaawale o ka kakou Wah@elo ahonui no ka’u puolo waimaka ka@enae aloha no ka makou Lei Oliva i @ae e aku i Leilehua, Oahu, a ka Mauna Kea i hii mai ai me kona papa aloha, Mr. Chas. Thomas, no ka Ua Lu L@ua o Hilo Hanakahi, a i hii loa ia @ai hoi maluna o ke kaahi no Paauilo, a ma ke truck no na Pali aloha onehanau o kuu lei a kona mau ohana me na hoaloha i hiipoi loa mai ai @aia imua o kuu alo, i mahu’i mua al@ae ai e hoi kino wailua mai ana oia @ua o’u.

            Mamuli o ka nui o ke @ oha me ka minamina pela au i haku@ho ai i kanaenae walohia no kuu me aloha i hala i ike mai ai kuu nui oha@ i ka hana a ke aloha e hale mau @i i ka lihilihi, o ia iho keia:

1

 

Kuu keiki, kuu luhi o kuunau la opio,

Kuu lei a-i nani o ko’u mau la wahine u’i,

I u’i hoi au ia oe e kuu @ i a’u i mili mau ai,

Ka Pua elua nani hoi o @ o maua kihapai,

Nau i hoolaukanaka i ku po mehameha,

Hookahi oe hookahi au i @ Malu Haleo Home Aloha,

Aloha oe e kuu hoapili @uu luhi hoi he keiki,

I wehe mai la i ka pi @ ‘u i makemake ole ai e hemo,

Haalele mai nae oe ia’u i ko hoapili he makua,

Auwe kuu keiki---Kuu a@oa pau ole ia oe e!

2

 

Kuu keiki o na Pali huli lu o Waipio,

I na Ohu nihi pua oma@ e i na Pali,

E hoohaehae ae ana ia Hiilawe i ka poli o Haiwahine,

Me na kahawai kinikini ne hone i ka Lau Ulei,

I lei hoi na’u ko aloha e kuu kama o noho nei,

Me ou nui ohana au i haalele iho ai,

E hoona ae ana i ko aloha e na ua hiki ole,

Eia la ke kuoe mau nei i ke ala me ka waimaka

Ke kohi hala ole mau nei i ka lihilihi,

Auwe kuu keiki, kuu minamina pau ole ia oe e!

3

 

Kuu keiki o na Kokala hoeha ili o Puahuku,

O ia pali a’u i hiikua, i hiialo ai i kuu lei,

Huli aku nana i na nalu pua-o mau ae i na Puuone,

Me na niu luli ae i ka makani o Pakaalana,

Lana mau ka manao hookaha i ka nani o ka Aina,

I ke ku kilakila a Home Aloha me Hale Iwa,

I Iwa hoi ke aloha o kuu lani a’u e lei mau nei,

I Ohu hoi no kuu kino i maewaewa i ka minamina,

Nawai hoi e ole akahi ka hoi a hemo e ka pili,

Auwe kuu keiki, Kuu aloha pau ole ia oe e!

4

 

Kuu keiki o na Puuone kinikini o Paoo,

I na Nalu hoope hunakai i na lau pohuehue,

O ka nehe hone mau ae a ke kai i Maluo

I ke kihene lau niu me Umi Liloa i ke kapu o Honuaula,

Ua kapu ko aloha na’u mau e lei,

Kuu hoahele o na laeaa o Kanukuwai,

O ia mau aekai i piliia i ka hulili wela a ka Ia,

Hoomaha i ka olu i ka malu hale o Lanikela,

O ia Home o ou kupuna a kakou i pili ai,

Auwe kuu keiki, Kuu minamina pau ole ia oe e!

5

 

Kuu keiki i kahi wai puolo lau kalo o Kunaka,

Me ka wai inu lima o Kakeha,

Keha wale hoi au i ko aloha e noho nei,

O ia mau wahi a kuu lei i walea ai,

Kuu keiki o na hunawai kikoni ili o Waima,

Me na pali huli kunihi o Alakahi me Koiawe,

Noho i ka uka o Paloa i na pali ku’i o Kapuaikahi,

Me ou makua huli pono o ka noho kino ana,

He hookahi oe he lehulehu lakou i ka luhi e,

Auwe kuu keiki, Kuu aloha pau ole ia oe e!

6

 

Kuu keiki o ka i’a hoohuli pohaku o ka Aina,

I ka walea mau me ka i’a miliopu i ka lima.

Na kuu lima oe i mili a nui oe i kanaka makua,

I makua hoi no’u, ka ohana ame ou pokii,

Kuu keiki i ka ai hoomaneo ili a ka makua,

Me ka i’a hoawaawa puu o ka wa nele,

O oe ma kuu kua kuoe hele i na lae kahakai,

E walea me ka i’a Lau a Lau o Kanukuwai,

O ia i’a ai pu a kaua me ke one,

Auwe kuu keiki, Kuu minamina pau ole ia oe e!

7

 

Kuu keiki i ka wai mapuna hoe o Lalakea,

Me ka i’a lawalu a nahu pu a kuu Kama,

Huli aku nana i na ala kikeekee o ka holokuaiwa,

Me ka piina hookiki hou o Koakea,

Hoomaha aku i ka luna o Kaluahine,

I ka pa a ka makani kawele hou o Kamahele

Inu i kahi wai kolo paipu o Kekumano

I ke kaona malu Palepiwa o Kukuihaele,

O ka hale mau a ka waimaka i ko aloha e kuu Lani,

Auwe kuu keiki, Kuu aloha pau ole ia oe e!

8

 

Kuu keiki i ka malu hale o ke kupuna,

I ke kaona hoolepo maka o Honokaa.

Kapipi i kahi wai hone i ka piula,

Me ka Ai owili lau o ia aina,

O ia Home au i luakaha ai me ou pokii,

Me na hoa laulima hooluhi a ka makemake,

Luhi au e kuu Lani ua pono no i ka manao,

Aole hoi elike me kuu luhi i ka hana a ko aloha,

Au i waiho iho ai i makana na’u e mili,

Auwe kuu keiki, Kuu minamina pau ole ia oe e!

            Ke hooki nei me ka naau mokumo-

kuahua i ka minamina me ke aloha aka aole oia e hoi hou mai ua nalo

no ka wa mau loa,

            Me oe e Mr. Lunahooponopono ko’u

mau waimaka hoomaikai amen a keiki o kou papapa’i ko’u aloha nui loa.

            Owau a o maua pu me ka luuluu,

            MRS. AUNA C. THOMAS,

            MR. CHAS. K. THOMAS.

            Hakuia e ko’u pokii kaikunane, kuu hoa lei keiki, ka mama luhi mua hoi

o ko maua mau la opio.

MR. SAMUEL L. KALAINAINA,

            Waipio, Hamakua, Hawaii, Mei 22, 1919.

 

            DENEVER, May 27.---Ua kohoia e na Elele i akoakoa ae ai ma ka aha elele i hoopauia ai i kana hana maanei i nehinei o Bufalo ke kulanakauhale kahi e noho hou aku ai ka ahaelele a

 

 

 

            Mr. Solomon Hanohano, ka lunahooponopono o ka Hiwahiwa a ka Lahui,Welina pu kaua:---E oluolu mai hoi kou ahonui, no’u ke kauwahi kaawale o kaHiwahiwa a kaua, i ike mai ai o’u mau hoa makaainana huiia apuni ke kalana o Hawaii nei; no ka’u mau hoomaikai huiia ia oukou apau loa, ame a’u pu nei ia haawina hookahi. No ka hauoli ame ke ola hou i loaa ia

kakou apau, no ka kakou moho aloha, Samuel Kauhane, ka moho lunakiai holopuni o ke Kalana o Hawaii nei ka mea a kakou apau i manaolana ole ai.

            Oiai ka ua ame ka makani e hakoko ana iloko o na aouli o ka lewa i ka la 17 o keia mahina i kaahope ae la, aka aole pela kana i manao ai.  No ka mea he okoa ka mahele o ko ke kanaka ola ana, a he okoa hoi kana mau hooponopono ana.  E hoomaikaiia kona inoa i ka lani kalana o Hawaii nei, no ka hapai hou ana aku i ka inoa maemae

o Sam Kauhane, i moho lunakiai holopuni no na kalana huiia o Hawaii, kekulana hoi ana i paa ai me ka maemae iloko o keia mau makahiki i kaahope ae nei.

            Aole i ka haole, no ka mea he punana ko na manu o ka lewa, a he lua hoi ko na alopeka.  A pehea kaua e Hawaii? aole ona wahi e ku ai kona mau wawae, ke kapae mau ia nei kaua mehope, a kaa holookoa aku ka pan ana ona oihana apau o ka lehulehu malalo o ka haole, aole pela.  E malama, a e hapai mau i kou koko iluna.

            He kanaka o Sam Kauhane i piha me ka maemae, ka hoopono ame kona mau ano maikai no apau.

            Nolaila me keia mau wahi manao hoomaikai uuku, na o e uku mai i ka nui maluna o na mana koho apau apuni ke Kalana o Hawaii nei, no ke aloha o Sam Kauhane.

            Me ka mahalo piha i kou ahonui, me oe mau ko’u welina pauole.  Amen a keiki hoonoho hua kepau o kou papapa’i ko’u adiu.

            MAKAIKIU WAHINE RIVENA,

 

 

I aloha au i ka uka i ke onaona,

I ke kahuli mai o ka lau o ke kukui;

E kuhi ana au eia i kuu poli kuu lei loke,

Eia ka ua lilo i ka manu inuwai pua,

He manu punua ia na ka la i hanau mai,

Na ka ua no i hauai a nui i ka nahele;

Ua kino a manu he keiki na ka hau,

I lohe mai no au i ka alae kani loo le’a i ka wai;

Eia o Ewa la ua haunaele i ka makani moae,

Ua ohi wale ia ka i’a hamau leo o ka aina.

Inaina loko Manawa ino i ka Waikoloa,

I ka hehi ku mai no i ke kai la’i o Kuhia;

Kuhikuhi ke kai ma Puuloa ke ala,

Loaa koke aku no ia’u i ke kula o Kanebili;

Ua nonoke wale a luhi moe i ka ohai,

I ikeia aku no i ke kukui ahi a naulu i ke kula,

I uua ma ka puka makani a ka maluakele,

Waiho wale iho ki kino o ka manu o Kaiona,

O ka moe no a ke kula o ka waiho no a Kamaomao,

O ka luna o Puuku’ua ka’u e aloha ao nei,

O ka mea nana i wehe ke kiko pani o ko’u makemake.

He wahi aloha no ka ua liilii la o Manoa.

 

 

            I ka wa hea e palu ia ai ka pua “lehua?”

            Haina: “I ka wa e ‘kakaa’ ai na ‘maka o Ka’umaka’”

            Penei ae:

“Kakaa” na maka o “Kaumaka” i ke kai,

E miki e “palu” i na “lehua” o Luluupali.

Pali Maunahina paa i ka noe,

Ahu koae hau o alakai.

                        ---Kahuakeikaulii.

            Ke haawi aku nei au i ko’u hoomaikai i na makaainana o Kauai ame Niihau, no na baloka amen a kakoo i loaa ia’u ma ka la 17 o Mei, 1919.

            Me ka haahaa, ko oukou oiaio

G. KAULUKOU

 

            E kau i rula no kou home, o ia ka malama mau ana i omole o ka Laau Nahu o ka Opu ame Hoopaa Hi a Chamberlain, no ke kupale ana aku i na ma’i ma ka opu.  He hikiwawe mau kana hoola ana, a aole e palekana kekahi home, ke ole e loaa keia laau.  Eia ke kuaiia nei e ka poe kuai laau lapaau apau, o Benson, Smith & co., na akena no Hawaii.---Hoolaha.