Ka Nupepa Kuokoa, Volume LVII, Number 18, 25 Mei 1919 — UA HIKI MAI NEI KA WA, UA OO KA HUA O NA HANA KALAIAINA. [ARTICLE]

UA HIKI MAI NEI KA WA, UA OO KA HUA O NA HANA KALAIAINA.

Mr. Sol. llanoliuno, Aloha oe:—No lsa j)ono o 'keitv t»ia» manuiln oli 4 lb £ kau ac la maluna, he mau niahiala ol&lo hiki 010 keia ko hohuwaēpuu ia iho o ka poe ka'e wale, ma ka olelo iho: A, ho iniki Imai, koe o uti poe noi e iioi i na wahi baloka o kakou, e hoomaliinali ai a puka, o ka pau mai la no ia o ka ike aua ia oe; i ka wa aole i puka, he ku-1 J nou poo me na minoaka, 0 ka waipaho j o ke ano hoomahie ine ka f lululima pu- j j mehana aua, a me na' 01010 - inomona o . ke ano wai meli, e koiJio :maoli-iho ai | no ka nianao iloko o kakovi luv poe hoonuu hua manako (kalaiaima), • ua oili niai la hoi keia mau hanā mailoko loa m,ai o 'ka puuwai; eia ka auanei,' paa I np īna ke kileo, ia hoi hoū ana ihope, 1 o ka oweoweke no is. o 'ka lehelehe. he mali nuii hoi kāu; 1 k«* p\ika ana, laki hoi ke kunou jns>i M* <?e, ia ike ana mai, I o kaha aku la no iā ma ke'kahi j a |jpje, a ina hoi no ka ike mai ia otj; 0. nā niho ke hookejfo msi, a h«)a aku la. | j Nolaila, e na hoaloiui ame |ip. maka- j ' ua hiki mai nei kakou \ wa i 00 o ka liua o na hana (ma- j . nako paha), a o ka pala ne koo a ni 1 $ku kakou i keia mau Bua manaj£o, ao^ 1 kana mai, o kahi pola nae i fnanap ai e waiho aku i ua hua manako he lp, | he wahi pola uuku kupono wale x)p no i lakou 13, eia nae, ke lu ia mai ne| a ka pai]a. # j Nolaila, e ka poe apau e ai iho apa i ahua manako, e akahele loa oukou ma ka ai aua, ?)010 o hoonuu, o pilikia auanei oukou i 'ka "men a ka nalo j ko- j lolie ai, a e nana no me ke akahele, aia no he mau hoai|ona hi'ki ke ike ia ke ana i manao ia ai? A eia iho no ka manako, ua ilo oloko; hauli mai uo kahi wahi, o ua auo like• la no; a hc uui wale aku ua'hoailoua ano like, me ka ■makaala wale no e pono ai ke man.-io e ai. Malia paha o ninau iho oukou iloko o ko oukou lunaikehala: Heaha iho la ] a ka manao pili o keia mau hoakaka ana i manao i i? A eia iho no ka mai nao nui maopopo loa: 0 ke ano o ia mea? he ku ke ah.ua,'' me aole i kana mai, hookahi no ona manao nui, o ia hoi he nui loa. He 13 no poe i manao ia, a ina ma ka palua i'a 13 no ua aoao elua. e loaa ana he 26, o 'ka pau ae la no ia o keia liemaliema, a o ke koena iho o na hua manako, ua kikoia e ka nalo, a aia maloko 'ka il.o kahi i oni ai, nolaila. he mea pouo no nae ia'u ke hoomaikeike aku i ke ano o ka manao nui 'o keia manao i kukuluia ai a o ia ilio ke<a: 1. Ka ninau meia. Mamuli no hoi o ka noonoo akahele ana o ka poe o j ka auna Demokarata, a h'ooholo la'kou \/fric ka lokahi, he hookahi no a lakou f meia, oia no hoi ka lakou moho mau iio, a i ka niakou hilahila ole hoi keia, i aōhe noouoo, kukakuka a ka,mea pono,. j nialaila 'ka hooikaika aku; eia nae, aole pela ka mea e ikeia aku nei, huki no kela, huki no keia, o ka hana auanei ir> o >i*»ule, o ka hoohuakeeo no ,ia- a oki i ka v moho o ka aoao; ke kamailio nei au uo ka ike i na haua i .hana īnua ia e kekahi moho meiā e holo nei i keia la, oia hoi o Clarenee L. Grabbe. | I ka makahiki 1906, holo ae oia hn īuoho makainui no ka aoao Repubalika, ku-e ia A. M. Brown i ka aha elele. a ,i ka haule aua, lieaha ka mea i ikeia? Oia āme kahi luna hooikaika no ona e . omo la i ka momona o ua laau la ka i haliu, a kue i ka moho o ka aoao, oia ihoi .o.A. M. Bfown, a kakoo aku ia laukea, me ke kauoha i ka poe apau ma kona aoao, e *ku-e ia Brown, pau pu me W 0. Ai-hi, mn ia hana ana, nolaila, auhea iho la ke 'kupono aua o keia ohana o liula no ka holo ana i mpia, a puka ole, o ka h.uli ae no ia a kumakaia, a holo honua e kaawe iaia iho: Makehewa, o keia ae la ka ilo iloko o keia mauako; aole oia wale, he haHu hana

ko ia nei, a ina no ka pu*ka a ku-e i ka makeuiake o kekahi, poe, o ke kii • ia ae no ia, ma o na haku hana la, o ke koi ia mai la no ia, a lilo ke kuokoa o! keia meia i mea ole; nui lou ka ilo j ilofko o ka hua. I Aole kakou i hiki aku i ka pahu-: hopu o ke kii pepa ana no ka hoio nio-1 ho, aia i ka hora 12 o ka po Poaono, la 26 o keia mahina e paa ai; Jie mea maopopo loa e nui hou aku ana na moho ineia e kii pepa ana me ,ka mnnao lapuwale, o ke ano hilahila ole; malia paha o oielo mai kefcahi, ka, ua ae mai ke kanawai i kela ame keia mea e holo elike me kana i manao ai he pono, pela i'o no ka oiaio, a o ko'u manao no •hoi ia ma kekahi meaj aka nae, aole o |ua kanawai la ke holo ana i moho meia, aka, o ke 'kana'ka ka mfea i loaa ka noonoo maikai mai ke Akua mal. a Lna iho la oia ka oiaio o ke kanaka ka i loaa ka noonoo, auhea iho la nae ka uoonoo elike me Jta na Demokarata i hana ai i ka Lapule iho nei? Miomio inaoli hoi kela hana ana. No keaha hiki ole ke loaa ole kela hana miomio i na Repubalika? Eia iho no ka haina oiaio: No ka puu nui (dala) wale uo. No ka hookikina ia o na haku hana, hoopunipuūi ae nae na ua hoaloha i koi aku, mainuli wale iho la no o keia mau 'kumu i hoike ia ae la i lelmlehu Joa ai keia- poe moho meia Ilepubalika e manao nei e holo. Ke minamiua uni loa ne'i no nae au i na mea i hoike mua ia ae nei maluna, o ia hoi ka olelo a'o, ina e ku 'i ia mai kekahi aoao a haawi hou aku i kekahi aoao, alaila manao ke ola. a ina o keia poe e aumeume nei n he kanapi ehia ka hoi mea apiki e nahu ana. ī 1 'keia mau kau aku nei elima i hala 0 10 makahiki a oi, elua wale no meia 1 aumeume nmu i keia mau kau, oia hoi o .lohn 0. Lane ame J. J. Fern, a ua ike kakou me ka maopopo no ia mau mea, a o ka manao no hdi ia o ka mea nana keia makapeni, e waiho no ia laua elua no ke aumeume ana i kahi a laua i kupapa iho ai mai ka uu'ku mai o ka hua o ke kumu maia (meia), a i ka uui ana ae la lea hoi o ka hua a mauao ae la hoi ke ola o kekahi poe ma ia īnea; a komo pu mai la me ka manao e aumeuine, e ua kamalii kolohe*, waiho malie ka maia, aole aumeume; naahope palahu ka maia; uwo>ki; pau kela. | Nolaila, ena hoaloha ame na maka- ' ainana o ka pupuu hookahi (Repubalikai, na kupuna, na makua, na kaikuaana, na kaikaina, na kei'ki ame na moo))una a'ui kupono no ka hana koho bairl ka, e ala like ae kakau a k.u a liele like a ka pahu baloka i ka la 17 ae nei 0 Mei, a koho pololei ia .lohn C. Lane 1 ,moho meia ma ka aoao -Repubalika, i hoa hēihei no ke kaliua koho baloka uui o liiki mai ana me ka moho miomio a nft Demokarata, a o ke kupono inaoli no ia o laua no 'ke liolo ma ia kulana. Nolaila, o ku me ka makaukau a hana liie ka Wkahi, i hookahi umauma, i hookahi p9.otiwij a i hookahi hoi puuwai no ka ltthttkila o John C. Lane, a hookuu akii jn laua no ka pahu loa: uolaila, e nh iiirfk<imaka Demokarata, heaha hoi ka oukou mea e nanamaka mai ai i 'keia nnftinft E komo pu mai hoi kakou in& kāīii ku o ke ahua o ka mauako, a hboka\ii ka ohi like ana, aole nae e hoomiu, eia iho ka ino la ilo'ko o ka inAnako he ilo, he mau haku hana; hookahi no hua manako ilo ole o Johto C. Lane, o ka manako (inoa) no ke koho hiki mua, a pau no hoi ia, aia no i ka kakou hana ana aku, he noi makamalka 'keia, hele no hoi a ole, alaile, ua hoopnnipuni ia ka paha au o kekahi manao pepa buke nui. No keia mau moho nieia elua o C. L. Crabbc ame Rudolph Duncan, hookahi 0 laua hui nana i hoouna e holo moho meia, o ia ka hui Kaa Uwila, o Papa'i ka mua i oku ia mai, a no ka holomua ole, onou ia mai nei o R. Duncan, aole no ka pono o na limahana. elike me ia ona e olelo hele uei, he moho oia no na limahana, a pela wale aku; ke olelo nei oia, nana 5 hookomo na 'kei'ki Hawaii 1 ka hana kaa \iwi\a, ohi dala ame kiaīvaa, o lea ninau ließha nae ke kumu o ia ano hana i keia lā, aole pela mamua? Mai kahi e mai no k»hi puakaka a o-u ana i ka hana, a oia hoa-a wale iho no iio, na kei'ki Hawaii 'ia mau la, a i keia ji)«a la aku la, he phi nioi lioi kau; heatia mai ke kuiiiu? Eia iho ka haina oiaio: No ka wiwi ana mai o na maka"hiki i koe e holo' lanakila ai lakou, a ina uo lea loaa kpn aku o ke 41 inaka iū'ki a lakou o nonoi niau nei, a ka elele hoi e hoole mau nei aole ae, e hookomo i ka ahaolelo o Wakinekona, a Jolm WiBe hoi i hookomo koke ae la iloko o ka aha senate i kela la'aku nei ma ke ano akamai, a ma ka nana aku e puka ; ana 'kela pila. j A ina no ka.loaa hou o kela mau maj kahiki loi'hi i keia liui, o ka pau mai no ia o na keiki Hawaii i ke kipaku hou ia, lie mau hana akamai wale no keia, a ike hou ia aku na ano opala like ole malaila e hana mai ana, a ina e pono ana'ka John Wise ae ana aku i ka keia hui nonoi iaia, pehea la oia i hookomo ole ae ai i ke koi i ka aha senate no na miliona elala auhau i uku ole ia e keia hui iloko o kona, mau makahiki apau i holo ai? Aka, o ka hooloihi manawa nae kana i hana ae la, a ina o ka pono, alaila, e hoi aku ana ke apono ana i ke kiaaina ame ka ineia e puka ae ana< nolaila, 'i ola honua no, 'noonoo e no lakou i molio meia na lakon, a no ke ano nawaliwali. onou hou mai la ia Duucan |i baloka o Jobn C. Lane, i wahi e puka ai kekalii o laua. E ahu ana!

No Wm. A.hia hoi, he minamiua no lioi paha i keia kanaka maikai a kupono, koe wale no hoi keia, he hookahi . no mea 'kupono no 'ke kulana meia, aole hoi elua, a oi aku palia, elike me ke kulana ana e holo mua ana, a i ka paa ana ae la 0 ke kulana i keia nioho maikai a kupono no ka oihana i manaoia aku ai, heaha iho la ka. rn.ea e hiki ana ke Uana aku? O 'ka manao ana aku i ka lehulehu, eia lakou ke ke'uke'u aku nei. a koe wale no paha na wahi lioa hele kula, ame na hoa o na hui ana i komo aku ai, eia komo pu no 0 Johu C. Lane ia mau liui, a o-keia no kekahi pilikia iwaena .0 na hui Hawaii he popopulu, | aole he mai elike me ka na haole a 'kuoono ,a o ka pau ae la no ia, a hookahi ka hana like āna. { Minamina 110 hoi paha ke kulana i i'ka ulu ne o na manao hooioi iwaemi 0 na keiki Hawaii, a malia o.oili ae lie moho meia haole i keia mau la iho, lilo keia poe eha i 'ke aumeume inalia o Kbjo s mai 0 Eben Low, alima, o ka palahe liilii ia o kahi kaaka (haole) a 0 ko ia la puka no ia. E jaa hoaloha ame na makamaka, e hoop«ina ana anei kakou i keia nani, i kela maikai, i kela pololei, ame ka « miomio 0 na mea a 'kakou i hana iho nei i kela koho haloka Teritore ana akn nei, ka lua ole o 'ke akamai i hamiia i

loaa ole aku i na koho Imloka ai»a niai mua nmi; a [»ohoa aua kakou i ki-ia haua auu? Ua poina koko no anoi oukou i kola uoeau Jua 010 a kakou i Uaua ai? O ka manao walo no o ka moa naua keia makapoui, mai hoopoina i ka i na mea i hana ia o kakou inainua, a e a'o o hoolokahi ia kakou iho, oiai ka palahu ame ke kaka ke hookuku nui mai nei ia. lakou iho, elua palahu mo elua kaka ina ka aoao Demo l karattt, maopopo a no ka nui akn he mea hookauliilii haloka wale uo ia o im kanaka Hawaii, a he elua ana no hoi palahu ame elua kaka ma ka noao Kepublika, a o ke koena iho i mea hoohauhili wale iho no i na wahi kauna baloka o na Hawaii. Nolaila, o kela hoomaopopo o kakou, 0 ia ka kakou e hana iho ai, kani mai no hoi ka oukou moa a kani aku no hoi ka makou moa me keia mau mamala olelo man mau i kc kani ia e ka moa. "Ke kolo ae la ka poe kololie," ke lohe 1 'o ka poe kolohq i keik ano kani, o ka wiwo no ia, maka'u, a mihi, nana ia Petero. >solaila, me keia mau wahi mda liilii la, ke manao nei au e ]iono ana kakou, ia oukou mai ke maheleliele nei au i ko'u mahalo uui, up oq}cpu hoi keknhi, a no ka Lurfahoopon6pQ)io hoi, a no na keiki hoi o ka papapa'i. Owau mnu no o C. K. KEALO«^.