Ka Nupepa Kuokoa, Volume LVII, Number 17, 25 ʻApelila 1919 — Page 1
| This text was transcribed by: | Janice Cockett |
| This work is dedicated to: | Kai-boy |
Ka Nupepa Kuokoa
KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.
Hoopukaia I Na Kakahiaka Poalima Apau
BUKE VII—Helu 17 Nupepa Kuokoa, Honolulu, T. H. Poalima Aperila 25, 1919 Na Helu Apau 6345
MALAMAIA HE KAIHUAKAI MA KA POAONO NEI
Hoeueu Hou ia Mai ko Hawaii Nei Poe e Hooikaika ma ke Kuai ana i na Bona
NUI KA POE I KOMO MA KELA KAIHUAKAI ANA
Lohela na Haiolelo Hoeueu e na Kaukani Mawaho ae Nei o ka Paka o Kamoilili
@ hoeaea ana i ka manao o ka @ e kuai i na bona aie lanakila, @ ana aku i ke aupuni o @ a Huipuia, i malamaia ae ai he maika’i @ ma keia kulanakauhale, ma @ la o ka Poaono nei, me ke @ na koa o ka oihana kaua @ kaua moana, na luna oihana @ ke Teritore me ko ke kula-@ pela hoi me ka lehulehu o makaainana, e hoikeike ana i na @, no keia hana kokua i @.
@ ae me na ka’ihuaka ‘i o na wa @ hala, no ua hana hoeueu e @ ana i ke aupuni, ka hele o ka @ a ohuohu, me ka nui pu hoi o kanaka e ku mai ana ma kela ame ka aoao o ke alanui e naua ai, pela ka ao kea no o ke ka’ihuaka’i ma ka la me ke ku no nae i ka u’i ame nana o kekahi kumu paha hoi, no @ pu ana mai o kekahi mau kaa @ na kaa i la laweia mai ua kanaka ua mai, i ikeia na alina o na pono Kelemania ma kona kino.
Na keia ka’ihuaka’i i keia ai ka a pahiohe hou, o ka pualikoa kaua @ hoounaia ana mai no Oahu @ ke ku i ka nani kea no o ka lapaaui ana, e lilo ai i mea na ko alaila nei poe, e hoomaikai ai, no ka ana mai he hana puhiohe o kela ma Hawaii nei.
Ka Huaka’i
Ma ke poo o ka huaka’i na makai @, aaila ukali aku ka bana puhi-@ ka puali kaualio; mahope mai o @, na kaikamahine o Kaiulani, @ ke la@ ka’i ana, make Nno hua-@ V. e hoike ana keia no ka lana-@ ke nanaia ka lakou ka’i ana @ mai o na hale kiekie, ua like @ ka V, me ke ku no hoi i ka@.
@ali pono aku ana mahope o kela @ ae la o ka huaka’i na aliikoa @ ka oihana koa me ka oihana @ ua hoa aku o ka aha senate ame @ ua lunamakaainana, ka meia @ na hoa o ka papa lunakiai.
@ aku o kela mahele o ka @ na pualikoa e komo pu ana me @ Hawaii, ke koena o na koa e @ mai nei ikeia Manawa. He @ keia i ike oe ike kaua, aka @ lakou ka’i ana nae, ua like aku @ lakou makaukau me na koa ka-@.
@haina okoa mai o na koa, me ke @ pa o ka bana o na koa marina, @ komo main a kaa me ua pukuni @ wawalo hele ana ku leo nakolo-@ pu i ka lewa, a ke nana aku @ ona, o ia no oe o kela hiona e @ a maoli ia aua ke kaua hahana @aa o na koa Amerika amen a @ia.
He Moho Loio Kalana o Akepoka.
@ke alualu ana i ke kulana oikana @ Kaiana, no ke Kulanakauhale a @ o Honolulu nei, m ka aoao De-@ata. Ua oili okoa ae nei ka Luna@ akepoka, a hoike ae i kona @ e holo moho aua oia i keia kau @ho.
@mau la mamua aku o ka lohe ma-@ ana o kona manao, ua hoea aku @ komite o na Demokarata a koi @ lilo oia i moho na ka aoao, a ma-@ kona noonoo ana, ua haawi aku ka i kona ae, elike me ia ana i oili @a ae ai iwaho a ku ma ke kahua @mako.
O ka Lunakanawai Kaapuni Heen kahi moho a na Demokarata i makemake ai e alualu i kela kulana, eia nae manaoia e hoomau aku ana no oia @ paa ana i kona kulana oihana.
He Demokarata ko ka Manawa mai i @uia ai kela aoao kalaiaina ma
(E nana ma ka Aoao 2)
Captions to Pictures: Ke Ka’ihuaka’i keia o ka Poaono aku nei i hala e hoikeike ana i kekahi mau hiona o ka huaka’i. O ke kii ma ka hema maluna loa, ua pa’iia mawaho o Kamoiliili Paka, o ka poe ma ia kii mai ka hema aku, o ka Adimarala Doyle, ka lukanela Raguet, Stephen T. Mather ame Kiaaina McCarthy. Ma ka akau ae ka Bana Puhiohe o ka Puali Kaualio. Malalo iho ma ka hema na koa marina, ma ka akau ae na kaa kaua. Malalo loa hoi ke kaa papu kaua me ka mokulele i weheia na eheu.
Aohe Koho Ana No Ka Pono Koho O Na Wahine
Pepehi ke Senate i ka Bila no ke Koho Am eke Koho Baloka Ole o na Wahine
Ma ke koho aua a ka ewalu e ku-e ana i ka hooholoia o ka bila, i ka chiku ma ka aoao e hooholia ka bila, i hoea mai ai i ka pau loa ana o na manaolana, no ke koho baloka aku o na mjana koho baloka o keia Teritore, maluna o ka ninau mana koho baloka o na wahine; a ma kekahi olelo ana ae hoi, o ka bila a ka hale o na lunamakaainana o ka hoouna ana ae i ke senate, no ka waiho ana aku na na mana koho baloka e hooholo mai no ke koho baloka o na wahine ame ka ole, ua waihoia ma ka papa ma ka Poaono aku nei i hala e ka aha senate.
Ua loihi no ka hoopaneeneeia ana o kela bila no kekahi mau la lehulehu, aka nae ma ka Ponono nei i hapaiia mai ai no ka noonoo ana i kela bila, ma ka Manawa i hoihoi mai ai ke komita hookolokolo i kana hoike.
Maloko o ka hoike a ke komite hookolokolo, e hoakaka ana ia, no ke kuikahi ole ana o ke komite maluna o ka bila, he elua mau hoa o ke komite i makemake e waiho loa ia ka bila maluna o ka papa, he elua hoi mau hoa e apono ana e waihoia aku ka hooholoia ana o ka ninau manakoho baloka o na wahine, ma kekahi kau kuikawa, a he hookahi hoi, e apono ana i ka waiho koke ia aku o ka ninau , i na mana koho ma ke koho baloka o Iune ae nei.
Mamuli o ke kuikahi ole o ua hoa o kela komite, ua haokaka mai ka lunahoomalu o ke komite, oia o Senatoa Russell, e kaa ka hale holookoa i komite no ka noonoo ana i ka mea pono e hana aku ai maluna o kela bila, a e kauia hoi kekahi Manawa maopopo loa no ke koho baloka ana o na mana koho.
O Senatoa Rice ka i waiho ae noi, a i kokuaia e Senatoa Wise, e waihoia
(E nana ma ka Aoao 2.)
Na Hunahuna Like Ole O Na Aina E
Hoahewa na Kepani i na Mikanele no ka Hoalaala Kipi
New York, Apr. 18.—He hookahi a elua mau mikanele Amerika a ke aupuni Kepani i hoohuoi ai no ke komo pu ana me na hana hoalaala kipi i nei manawa maloko o Korea, aka nae ua hahaiia ke ano haua oi aku o ka pono e noonooia ana ma ka lawelawe ana ia hana. Aole i hopuia na kumu mikanele, eia nae o ka laua mau hana ke jakilo loa ia mai la. O keia ka hoakaka maloko o kekahi lono a kekahi luna aupuni o ka loaa ana i ke kanikela maanei.
Hooholo o Iapana e Hoouna aku i Mau Pualikoa Hou
San Francisco, Apr.18.—Ua hoakakaia ma kekahi lono i loaa ae i kekahi nupepa Kepani maanei i keia la ko Iapana hooholo ana e hoouna aku i elua mau pualikoa hou i Korea. Ua oleloia hoi maloko o kekahi lono mai Fusan mai he 6000 koa Kepani ame 400 mau makai i lako me na mea kaua i hoopaeia aku i Fusan.
Ua Auhee aku ka Poe Kipi Wahi a ka Lono Mai Tokio Mai
Tokio, Apr. 18.—I kulike me ka lono i loaa mai ianei mai ke kiaaina kenerala la mai o Korea, ke hoauhee mau ia aku la ka poe kipi Korea e na luna aupuni Kepani. O na haunaele i ikeia ma ka hapa akau me komohana ua nanaia aku ma kekahi manawa he bana hiki ole ke kinaiia, aka nae, ua hoopioia aku lakou apau e na luna aupuni.
E Hoomau Aku Ana O iapana i ka Hoonoho Ana i na Koa ma Siberia
Toko, Apr. 19.—Ua hoolahaia ae e ke aupuni Kepani i keia la e hoonoho mau ia aku ana na pualikoa Kepani maloko o Siberia no kekahi manawa oiai na koa ma ka aoao o ka enemi ke hoomaka hou mai la e hoehu kaua.
Ua loaa hou ka i ka pualikoa Bolsheviki kona ikaika mua a ke hoopoino hou mai la i na waiwai o na aupuni huiia. I mea e hiki ai ke kinai loa ia aku na Bolsheviki, ua hooholo ke aupuni Kepani e hoomau aku i ka hana ana a na pualikoa malaila.
He Mau Ola ka i Hoopoinoia Iloko o Kakahi Haunaele ma Inia
London, Apr. 11.—Elua haneri poe i hoopoinoia mamuli o kekahi mau haunaele i ala ae ma Inaia, ma ka la 13 o Aperila, i ka manawa a kekahi ahakanaka piha inaina i ku-e mai ai i na luna aupuni, ka poe na lokou na kauoha i hoopukaia aku e hookapu loa ana i ka hoakoakoa ana a na kanaka ma na wahi akea.
Ma ka lono i hoikeia mai ianei mai Calcutta mai ua nohoalii hou ka maluhia elike me mamua a ua meha loan a haunaele maloko o Bombay.
He ahakanaka o ka poe hoohaunaele ka i hoikeia mai ke hao wale la ialoko o na kaaahi ma na wahi kokoke aku i Punjab. He hoike na kekahi luna aupuni i hookahuaia maluna o na lono hope loa a i hoopukaia mai e ke keena kaua i keia la ua oleloia ma ia lono o na haunaele maloko o Inia ke aneane aku la e meha loa.
Lilopio o Libau i na Koa Kelemania
Copenhagen, Apr. 19.—Ua lilopio i na pualikou Kelemania maluna o ke kahua kaua o ka Bolatika ke kulanakauhale o Lihau, a ua hoohioloia ke aupuni o ka lahui lettish.
Nanaia e Daniels ka Pualikoa Amerika i Komo Aku i Kelemania
Coblence, Apr. 18.—Ua nauaia e ke kakauolelo o ka oihana kaua moana i keia la oiai oia maloko o Palani nei i nei manawa, ka mahele elua o ka pualikoa Amerika e noho nei maloko o Kelemania mailuna mai o ka puu, kahi hookahi no a ke Kaiser i nana mai ai i na pualikoa Kelemania iloko o ka 1914, oiai na kia Kelemania e ka’i ana noloko o Palani , O ke Kakauolelo Daniels o Palani, O ke Kakauolelo Daniels kekahi i haiolelo pu oku imua o na koa Amerika mailuna mai o ia puu.
Paris, apr. 18.—He 15 kaukani wahine Palani i kakauinoa i kekahi palapala hoopii no ka waihoia aku imua o ka ahakuka maluhia e noi ana e kauia aku ka hoopa’i maluna o na Kelemania apau e ahewaia ana no kekipaku ana i na wahine mailoko mai o Lille< Robax me Tourcoix iloko o ke kupulau o ka 1916.
Makaukau Ke Kahuahana A Na Repubalika
Noho ka Ahaelele Hana Kahuahana Maloko o ka Bijou ma ka Poalua i Hala
No ka hoomakaukau ana a hooholo ana i kahuahana, ua ka aoao kalaiaina no keia kau koho o na luna oihana o na kaluna le@ena, i noho ae ai ka ahaelele Repubalika maloko o ka Halekeaka Bijou, ma ka Poalua nei, a hookuu no ma kela la, me ke aponoia ana o kekahi kahuahana, no ka hoonee aua aku i na hana kalaiaina imua.
Ma ka hora eiwa o ke kakahiaka o kela Poalua i lawe ae ai o Mr. e. P. Fogarty i ka hoomalu ana i ka ahaelele me Mr. M.J. Serpa ma kea no kakauolelo.
Mahope iho o ka heluheluia ana mai o ke kahea, no ka noho ana o kela ahaelele, i kaheaia ai na inoa o na elele mai kela ame keia mahele koho mai, a o ka nui o ka poe i hoea kine ae, he 113, a he 57 ma na hookohu hope.
Ua kohoia o John Fleming i lunahoomalu no ka manawa, a nana i koho mai i na iala o ke komite nana i na palapala hookohu; a no ka haawi ana i manawa no ke komite e lawelawe ai i ka lakou hana, a waiho mai i ka hoike, ua hoopanee kela ahaelele a noho hou mai ma ka hora ekahi o ka auwina la.
I ka noho hou ana ma ka horo ekahi o ka auwina la, i waiho mai ai ke komite o na palapala hookohu i ka haike e apono ana i ka hookohu o na elele apau, a e hoike pu mai ana no hoi, o ka hoolilo ana aku i na lunanui i kohoia no ka manawa, e lilo i mau luna nui paamau.
Ua hole loa o M. John Fleming i ka lawe ana aku i kela kulana, nolaila, ua kohoia o Charles Arnold i lunahoomalu paamau, a o Eli Crawford i kakauolelo, a o M. J. Serpa i kokua kakauolelo.
Mahope o ke kohoia ana o kekahi komite, no ka hoomakaukau ana i ke-
(E nan ma ka Aoao 2)
HULI PONO IA KE KEENA O KE KAKAUOLELO
Ikeia Kekahi Mau Hana Apiki Ma ke Keena o ke Kakauolelo Kulananakauhale
HOPUIA O MR. FREITAS ME D. KALAUOKALANI
Mamuli o ka Noii Ana a ke Kiure Kiekie i Ikeia ai ka Hemahema ma ka Hana
Mahope iho o ka huli ame ka noii pono ana i kekahi mau hana i lawelaweia e ke keena o ke kakauolelo kalana, o ke Kulanakauhale a Kalana o Honolulu nei, i waiho ae ai ke kiure kiekie o ke Teritore, i ka hoike ma ka auwina la o ka Poaha aku nei o ka pule i hala, he mau hoopii hoahewa, e ku e ana i ke Kakauolelo David Kalauokalani ame Henry Freitas, ka luuanana hale moa o ke kalana.
Oiai nae, he la kulaia ka Poalima nei, ua waihoia na hoopii hoahewa, ma kahi o na palapala, a ma ka Poaono mai i hoea ae ai o kakauolelo Kalauokalani ame Henry Freitas imua o ka aha a ka Lunakanawai Kaapuni Franklin, a waiho ae la i ka laua pane, e hole ana no ko laua pili i ka hewa.
O kahi i komo aku ai ke Kakauolelo Kalauokalani ame Henry Freitas i ka pilikia, elike me ia i hoomaopopoia e ke kiure kiekie, o ia uo ua hana i pili aku i ke kukuluia ana o na hale koho baloka, no na koa, ma ka o ka malamaia ana o ke koho baloka iloko aku nei o ka mahina o Novemaba, o ka makahiki i hala.
Mawaho ae o na mea i loaa aku i ke komite o ke kiure kiekie, e pili aua i na hana i lawelaweia, ma ke kukulu ana i na wahi koho baloka o na koa, ua loaa pu aku i ke komite a ke kiure kiekie, he mau hoike oiaio, no ka laweia ana o na dala mailoko aku o ka waihona o ke kakauolelo kalana, a waihoia iho ke mau pepa aie, me ka uku hou ia ana aku o kela mau dala.
No na mea hoi i pili aku i na hoolilo o ke kukukuia ana o na hale koho baloka o na koa ma Leilehua, Wahiawa ame Kahauiki, ka hana i na pakaukau, pela me na noho, ua loaa i ke komite o ke kiure kiekie na ike apau, o na hoolilo no kela mau mea, ko lakou mau hoolilo o ka halihaliia ana ame ka hoihoi hou ia ana mai oia ma kahi o ka eono haneri dia ke kiekie, a ina no ka waihoia ma ke koho, e emi loa iho ana na hoolilo malalo o ka eono haneri dala.
He Eono Kaukani na Hoolilo
No ka hana ame ka hoolako ana i na hale koho baloka, no na koa mai ke Kalana mai o Hawaii, ua hiki aku na hoolilo ma kahi o ka elua kaukani dala.
No ke Kalana o Maui, he hookahi kaukani dala; no ke Kalana o Kauai, he hookahi kaukani dala, a no ke Kulanakauhale a Kalana o Honolulu nei he elua kaukani dala; ua like pu mo eono kaukani dala na hoolilo no kela mau wahi koho baloka apau.
Oiai ua ukuia ke kumukuai no na noho apau, ma ka manawa nae o ka hoihoiia ana mai o na papa, ame kekahi mau mea e ae, aeole i ikeia kahi i naloeale ai o na noho.
O na papa no hoi i kukuluia ai kela mau hale apau, i kulike ai me na mea a ke komite i ike ai, he mau papa kahiko, me ke emi loa i kuaiia ai e ka mea lawe aelike.
Mamuli o keia mau hana i lawelaweia, ua kuhikuhi main a kiure kiekie no ke ku e ia ana o na kauawai.
Kekahi Mau Hemahema i Ikeia
Mamuli no hoi o ka huli ame ka noii pono ana a ke komite o ke kiure kiekie i kea no o na hana o na keena oihana apau maloko o ke Kulanakauhale a Kalana o Honolulu nei, ua ikeia ke ku-e ia ana o ke kanawai, e na poo o ua keena oihana lehulehu, elike me na mea oiaio i loaa aku maloko o na buko a ke lunahooia.
No ke keens o ks Meia, he umi-kumamahiku mau manawa i ku-e ia ai o ke kanawai, ma o ka laweia ana o ka huina o $269.81. Ka Bana Hawaii, he eono manawa; ke keena o ke kauka kalana, he umi-kumamakolu manawa; ka halema’i o na ulia poino, he 46 manawa; keena o ke kakauolelo kalana, he 231 manawa, a ma ka olelo pokole ana ae, ua pau loan a keena oihana i ke ku-e i ke kanawai, aka nae ma’ka manao o ke kiure kiekie, oiai ua lawelawe mau ia kela ano hana, no makahiki
(E nana ma ka Aoao 2)