Ka Nupepa Kuokoa, Volume LVII, Number 14, 4 April 1919 — He Moolelo no OLIVA ESEKOTA Mai ke Kulana Haahaa mai Ahiki i ke Kulana Kiekie-He Moolelo i Owili Pu Ia Iloko o ka Ehaeha ame ka Hauoli [ARTICLE]
He Moolelo no OLIVA ESEKOTA
Mai ke Kulana Haahaa mai Ahiki i ke Kulana Kiekie-He Moolelo i Owili Pu Ia Iloko o ka Ehaeha ame ka Hauoli
i -iai iioī na wahine elua e kamailio la maloko a ka hale, aia liaku Kale ke hele malie la, me ka piha mau me ka hoihoi. Ko knu la kona ciga ma kona waha, aia 110 hoi ka papale ma kona Hma. a elike me na kanaka noonoo nui ole no kekahi mēa. nolaila aole kc ano kaumaha maluna o ka helehelena o keia V,akn <"»]>io. aka he hoihoi mau ma kona mau maka, me ka hooho ;-.na ae iai.'i wale no: •*l !e keu aku maoli no a ka hoihoi o ka manao, ke hoea mai :•« ma keia wahi. i kaokoa mai ka'u mau wahi e ae i hele ai; •- n; t loli maoli ka Lcde Polena, me ko'u manaoio, ua kupono \.i:i > ia. i hoa kaumi no'u. no keia ola honua ana. \! u ka'u koho iho, owau kekahi o na kanaka laki loa; a la k<» I'olena manao no'u, ua kulike paha me ka'u e i īana-i nei. aole paha? .Ina ua kulike maoli ko maua manao, alai-a anle he manawa hou aku e hoohakalia ai, aka o ko'u •.*iwo waU* niai no iaia na'u e hoohauoliia aku auanei ka manao .. ka M aiuiika ame kona mau hoaloha." .Ma ki-ia wahi nae o na olelo a ka ilaku Kale o ka .hoopuka 'ia ;)(•. ua honhikilele loa ia aku k'ona noonoo, i ka maalo ana . <» kekaiū kino wahine ma kekahi wahi pouliuli, o ke alanui i.. t,- lule aku nei, ma kahi e kokoke ana i ka pa luakini. \wiwi aku )a nae ka hele ana a ka Haku Kale, a kaa ma- .. ki- aka o kekalii kumulaau nui, ku malie iho la a kakali ,i !.t u ka ii'»ea mai o' ke kino wahine, ma kela wahi, oiai o : i i.i i moe pololei mai ana o ke alanui. He oiaio, hele po- ,. > niai la ua wahine nei, a ma kahi o ke kumulaau, a ka ' Kale e ku aku nei, ku malie iho la oia, me ka hikaki. : .'\u. <» ka niea e aneane aku ana e maule, ia wa i holo koke , . ;ii u Kale imua, a mamua o ka hina ana aku o kela leek . na ]»aa e aku la kona kino i na lima o ka haku opio. !;.» »kuukuu malie iho la ka Haku Kale i ke kino o ka wa- : , o]>i<» ahiki i ka waiho maikai ana aku iluna o ka honua. . . j«alaweka iho hoi o ka mahina; aole e hiki iaia ke ikt , ilio i ka iielehelena o kela wahine. laia nae e noonoe .: i na mea e hana aku ai no ka pono o kela wahine, hoo ilio la oia, o ka hana pono wale no ma kona aoao, o ia . i;a]>ai niaoli aku iaia ,a hoea no kekahi hale e koleoke mai • ,i nia ke alanui. alaila kauoha aku i kekahi kauka, e hek j . ' e nana i kowa pilikiai j f 1 i;a mea apiki nae, iaia e noonoo ana pela, ua pohala at I i.a wahine malihini, a ma kahi malamalama uuku o ka ma ] ua liiki ia Kale ke ike aku 1 ka helehelena haikea 0 kelf ! \aiine. lie lole holu kona e komo ana, a ma ke koho aku e' a llaku Kale, aole kela he wahine o ke kulana kuaaina sj ahaa ]»aha. alea he kulana kona o ka poe kiekie, a ua ike hoi j rtila iwaena o ka poe maikai. % j MOKUNA IV. \ia ae la ua wahine nei a noho iluna, a 110 ka hapalu? iiHinke. aole he mau huaolelo i kamailioia mai kekahi aku r ;n;a. aka o Kale nae ka mea i kamailio mua aku, ma ka ninai* ,r.a niai; ... ' l'ehea oe e ka lede opio, ua loaa anei ka oluolu maikai ia u i keia manawa? Ke hopoliopo loa nei au, ua loohia oe !.\:kahi ma'i. E paa mai nae oe i kuu lima, a e kokua aku au : <»e ahiki i ka noho ana aku, ma kela noho e waiho mai la, v !a»« ikaika ae la o Kale ma ka hapai ana i ka wahine mali- ' ni. me kona lawe ana aku, no kahi o kekahi noho laau i! : anaia malalo o ke kumulaau. "Me ka mahalo a nui ia oe, no kau mau hana maikai a lo- ■ nnaikai ia'u," wahi a ua wahine nei i pane ae ai, me ka noho •1.1 iho no hoi ilalo. "Ke kaumaha loa nei att, no ko'u lilo ana ; mea hoopilikia aku ia oe." "Aole loa au mea e kaumaha ai, no ka hana a'u i hooko aku 1 " wahi a ka liaku Kale," me ka leo oluolu loa. "Heaha auati. ke hoomaikai nei au, no ko'u lilo ana i mea hoopakele ia . oiai nae, aole loa au i moeuhane mua, o keia hele ana mai u i a'u i keia po, he hele ana mai ia no ke kokua ana aku i keahi mea iloko o ka pilikia. Ua aneane maoli 110 oe e hina .ku iialo. a oiai ua kokoke loa au ma kela wahi, o ko'u holo inai la uo ia a hopu aku la ia oe, aka e hoomaikai aku no kaua ! na lani, no kana mau mea i hana mai ai i keia po." Nni iiio la ka hanu o ka wahine opio, rtie ka palulu ana ae i k<-na niau maka me ka hairia-ka, a h.aawi hou ae la i kana :nau ln..< .maikai ana, me ka pane ana mai: ** \ole he maikai o ko'u ola kino, pela paha au i maule ai keia po. a o keia no hoi ka manawa mua loa i loaa ai keia ! aawina ia'u, aka nae ua maikai loa Hu i keia manawa, a ke auinaha loa nei au 110 ka loaa ana o kekahi haawina o keia nia ke alanui akea," me ka hoao ana aku o ua wahine opio •• i- minoaka. ' 'wau kekahi i kaumaha no keia mea i loaa ia oe,'' wahi Kale me ka manao kui'o maoli no ka maule ana o keia wae me ka pane hou ana mai: "E ae mai ana nei oe. e hele • : aku au me oe ahiki i kahi o na kauhale i nohoia e na al.a? Aole he kupo'no o kou noho ana ma keia wahi hu'i- ; . • » loaa mai auauei oe i ke auu." j "• >. aole" me ka luliluli ana ae o ke poo 0 ua wahine nei,) • >ho pololei ae la 110 hoi iluna. "O ka'u wale no e nonoi akuj ia oe. o ia ke kuhikuhi ana mai i ke alanui pololei e hoea n ai i Datele; a 110 kau mau mea nae i liana mai ai no'u, < liaawi aku nei au i na hoomaikai ana he nui." "Ina i Datela kau wahi i makemake ai e hele aku e ka lede • : ī". ke kaumaha nei au, 110 ka mea he loa ke alahele e hoea u ai ilaila, ua ku no ka manao ana e hele no kela wahi loihi, ka ikaika o kou kino.'' wahi a ka Haku Kale, me ka nana ■ ■'••110 ana mai ma na maka o keia wahine. Minoaka aku la ka wahine opio, ma ke ano hookanaaho wale v.m. me ka i ana aku: "Ua ike no au, he loa ke alahele e hoea .•ku ai īkiila. aka nae aole loa o'u kanalua, no ka hiki ia u ke hele me ka ]>ilikia ole a hoea no kela wahi. Ua hala aku la ka pi'ikia. a ua hoi mai ka ikaika iloko o ko'u kino.' Ku ae la ua wahine malihini nei iluna, me ka hpao ana aku <• iiek-. uo ka hoikeike ana aku i kona hoopakele i ka oiaio o kana mau olelo, aole nae he hiki i kona mau wawae ke ka'i aku imua, u' «lailai.aioho hQU iho la oia ilalo, no kona hopohopo o maule iiou akii auanei oia elua o ka manawa. Ke noop.oo ia o Kale i kela manawa, i ke ano o keia wahine. Ma kana kpho aku, he, wa)iine ; ?iialihini t kela, oiai aole oia i ike i ke taona, kahi ami i makeniake ai e j;( gjku ilaila, o kana mea nne i kahaha ak oj ia no makemake ole o, l.eia wahine e hoakaka mai i kekahi iiapa o kona moolelo, ma ka ii r.ei liooniaopopo aku, ua hele kela wahine a makemake loa e kaawale aku i kahi e, aole hoi e noho aku imua o ke alo o ka Haku Kale. . •'lna i manao oe. aole pilikia o kou noho hookahi ana iho ma keia wahi. alaila e kii ae au i kaa no ka lawe ana aku ia oe •10 Datele. aole kela he wahi kokoke mai. e hiki ai ia oe ke lielewawae, aka he loa ke alahele, me ke kaa wale no e hiki ai/' 'Mai hoopilikia i kou noonoo, oiai ua hiki no ia'u ke helewawae me ka pilikia ole, he oi ae kp'u makemake e hana pela
mamua o ke kau ana maluna o kekahi kaa. E manao niai aiia paha oe he wahine ano e loa au, i ka ae ole aku i kou manao ea ?" "O ka'u wale 110 e hoike aku nei i ko'u manao ia oe, o ia; kou naaupo, o ka aa ana aku e hele i keia loa, me kou ike no, j he kulana nawalrwali'kou, a e maule aku ana paha oe ma ke j ulanui, mamua o kou hoea ana aku no kela kulanakauhale." v i He minoaka wale no ka kela wahine malihini no keia mau •>lelo a ka Haku Kale, a no kona kamailio ole mai, hooinau 'hou j aku la ua haku opio nei i kana kamailio ana: ] "lna ua paa kou manao e helewawae no oe i keia loa ea, alaila e hoomanawanui iki oe i ka noho ana ma keia wahi, a e ho!b ae au e kii i kekahi wai, me ona palani, he mau mea hooikaika mai ia i kou kino." No kekahi mau sekona aolē he pane mai 0 ka wahine malihini, aka mahope il|o nae o kā hala ana 0 kekahi mau sekona, aea ae la kona poo īluna, a pane mai la: "Ina aole oe i hooluhi wale ia, ma ka hana ana mai i kekahi mea no'u e pono ai, alaila ke haawi aku nei au i ko'u mahalo .īu i loa ia oe." ' Me ke kakali hou ole iho, o ke ku ae la no ia o ka Haku Kale iluna, a hoomaka aku la e holo ma ke alanui ana o ka hele ana mai, aia ka pono o kona hoea ku no kekahi hale hoo:ipa, kahi ,ana i manao ai, e loaa mai ke kiaha wai ame ke eiaha palani, no ka haawr ana- aku i kela wahine malihini. I ka hoea ana aku 110 kekahi hale hookipa, a no ka pupuahulu loa o ua kanaka nei, aole ana hooponopono, he hookahi no pahu ana aku i ka puka, aohe wa a hina he kanaka opio j laia, oia kela kanaka e hilinai ana ma' ka paia o ka hale maloko mai. No kela kikihi ana aku o ke kanaka malihini, aohe wa a 1 'iooku'i kona poo i ke pakaukau, ua nonoi aku la o Kale e hui- j 'eala mai iaia. no ka mea aole oia i maopopo iki, he kanaka maij :ekahi maloko, e kokoke ana i ka puka, a hoakaka aku la 110 iioi oia, i ke ano o kana huaka'i pupuahulu, no ke kii ana mai I kiaha wai ame ona palani 110 ke kokua ana aku i kekahi mea iloleo o ka pilikia. Aohe a ka Haku Kale nana ana aku i kela kanaka, ina paha he u'i kona helehelena, a he pupuka paha, aka, helepololei aku la oia a ke kanaka e noho ana maloko mai o ka papa kuai, i aku la: ' "E haawi mai oe i kiaha wai ia'u, me ona kiaha palani!" Ua kamaaina no kela Kanaka i ka Haku Kale, aka ua kana lua oia i ka haawi ana mai i na mea a ka haku opio i noi aku ni, aka nae me ka nana ole aku o Kale 110 ka ulolohi o kela kanaka, lalau okoa aku la oia i kekahi kiaha wai e waiho mai ana, pela hoi ka ninini ana iho a piha he kiaha i ka palani, 0 kona oili aku la 110 ia iwaho, me ka nana ole mai, ina pah'a e alualuia aku ana oia, aole paha: 0 ka mea nui wale 110 iloko 1 kona noonoo, o ia ka hoea aku 110 kahi o ka wahine mali.'iini e noho mai ana.. "Holo awiwi aku la oia ahiki malalo o ke kumulaau, kahi hoi o ka noho ana i haalele aku ai i ka wahine malihini, kamailio aku la iloko 110 o kela poeleele: "Eia ke kiaha wai me ;e kiaha palani, ina oe e inu ana i keia mau'iiiea, e hiki pono suanei ia oe ke helewawae me ka maalahi loa, a hoea i ke taona au i manao ai," alaila hookokoke mai la oia ma kahi 3 ka itoho e waiho aku ana, eia nae, ua hookahaha loa ia aku kona noonoo, i ka ike ana mai, o ka noho wale no ke waiho ana, aole hoi ka wahine nona kela mau mea ana i holo ai e kii. Ke au hele la ka ka Haku Kale nana ana ma o a maanei, aole ona ike aku i ka maaloalo o kekahi mea, waiho iho la uia i na kiaha maluna o ka noho, me ka hele ana aku e huli mawaho o ka halepule, aole he loaa iki iaia o ka wahine mali'iini, a mihi loa iho la oia, 110 kona haalele hookahi ana i ua wahine nei, eia ka, he hana inaalea wale 110 kela ae ana mai iaia īei, e kii i kiaha palani, o ka v mea oiaio, ua noonoo kela wa'iine, pela wale 110 e kaawale aku ai oia mai keia kanaka aku -ne ka maalahi loa. No ka ike ole aku o Kale i ka wahihe' ana e nOke aiia i 'ka huli, hoi ae la oia a noho iho la ma ka aoao 0 na kiaha ana i kukulu aku ai iluna o ka noho, a o ia kana o ke kamailio wale ana ae no: "He hana hoohoka maoli ka keia wahi'ne ia'u i keia po,_ heaha la hoi kona ano, owau ka o ka mea nana. i hoojbakele ae iaia. mai k.a hina ana aku ilalo, e loaa ai ka eha ilkeleahi wahi o kona kino, o ia iho la ka, ka keia wahine e maka'u mai l ai, a hoomaka aku la e holo e pee. "I mea e waiwai ai ko'u luhi o ka holo ana aku nei e kii i keia kiaha palani, e inu ana au, mamua 0 ka hanini ana aku," 0 kona wala ae la 110 ia i ke kiaha palani, a kiola aku la i ke kiaha, malalo o ka noho. "Akahi no a olu aku la ka puu, he keu ka hoi keia o ka palani maikai, aka-nae pehea la, ua lohi loa paha au, ua ku mua ae nei ke kaaahi i ka hale 1100111111," alaila wehe ae la oia i kana uwaki, 110 ka nana ana i ka manawa. * "Ke hoomanao nei au i kekahi alanui pokole loa, maanei aku a hoea mawaho o ka pa, a he puka-pa no kekahi i hanaia, ina au e awiwi ana ma keia alanui, e hoea ana au i ka hale hoolulu, mamua 0 ke ku ana mai o ke kaaahi," alaila ku ae la oia iluna a pololei, pihi niai la no lioi i kona kuka a paa, 0 kona hoomaka aku la no ia e holo. Ua lilo 110 nae ka hooikaika ana a ka Haku Kale-e hoea koke 110 ka hale hoolulu kaaahi, i mea waiwai ole, 110 ka mea, ua kuhihewa paha kana nana ana i kana uwaki, a o kekahi 110 hoi, ua kuhihewa kona manao -ana aia oia ma ke alanui pokole kahi i holo ai, o ka mea oiaio nae, he keu aku ka loihi ana e hele ai, oiai ua hoaa oia i ke alanui pololei. I ka .Haku Kale no nae e pono hele aku nei, no ka hoea aku i. ka hale hoolulu, ua ku mua ae la ke kaaahi i ka hale hoolulu, a he hookahi ohua o ka lele ana mai, he kanaka loihi pilalahi, 0 ke ano lalawai. I ka lele ana mai o ua kanaka nei ilalo, alaalawa ae la kana nana ana ma o a maanei, a no kona ike ole mai i kekahi mea 1 kamaaiua iaia, hookokoke aku la i ka mea kuai tikiki 0 ke 1 kaaahi, me ka ninau ana aku: E oluolu anei oe e kuhikuhi mai ia u i ke alanui e hoea aku ai i ke kakela?" wahi ana me ka helehelena hoihoi, me ,he mea la, aole i lilo ka oili ole ana aku o kekahi mea, i kumu hookaumaha i kona 11001100. _() Mr. Derika keia keonimana loihi, ka ohua a ka Haku Kale o ka hele ana mai e kii, aka mamuli nae o na ulia i loaa iaia ma kona alahele, pela iho la i lolii loa ai oia, aole 1 hoea niai i ka manawa 1 lioea aku ai kana malihini, a 0 ke kumu ia 0 ka hoaa o Mr. Derika. Ina 110 ke kakela kau huakai ea, alaila he manao ko'u o ka hoea mai koe 0 ke kaa 0 ka Lede Polena ; Riva, no ka mea o *ana mau malihim apau, e hoea mau mai ana ke kaa e kii ia lakou. Ina 110 kaua e kakali iki ilio ana, malia o ka hoea mai -oe! wahi a ka mea kuai tikiki, me ka lioike ana mai i 'kona kulana paa rula. "Ua hoike mai' 110 au i ka lohe ma ka'u kelekalapa, aole e kii mai kekalii kaa ia'u, nolaila aole he kaa e hoea mai ana 1 keia ahiahi; a oiai 110 hoi aole no he loihi 0 ke kakela mai keia wahi aku, o kāu wale no' e hana mai ai no ko'u, pono, o ia ke kuhikuhi ana mai, i ke alanui pololei e hoea aku ai no ka home ō ka Leele Polena." "Ina hoi paha he kaa kekahi ma keia wahi, .ina.ua pokole joa kou alahele, he ahiahi nele loa ka hoi keia i ke kaa, nolaila e hele pololei no oe a loaa kela halepule e ku mai la, maloko aku olaila a puka ma kekahi alanui ma ka aoao aku mahooe o ka halepule, hoomau aku no oe i ka hele ana ma kela alanui ahiki i kou hoea ana 110 ke kakela, he hiki no ia oe ke j ike aku i ke ku mai mamua o kou alahele." | Hemo ae 1a ke ci**a o Mr. Derika a i ka maopopo ana iaia 1 o na kuhikuhi a ke kanaka kuai tikiki, o ke kunou aku la no ia 0 kona poo, a hoomaka mai la e hele ma kahi i kuhikuhiia mai ai. O ka misfona a keia kanaka o ka holo ana mai, no ka hakilo
pono ana no ia i ke kulana oiaio mawaena o ka Haku Kale! ame ka Lede Polena Riva. Ua maopopo i keia kanaka, na' ano apau e pili ana i ka Haku Kale, a ua lohe nui no hoi oia' e pili ana no ka Lede Polena, koe aku nae kona ike ana ia laua a elua i kahi hookahi. ) • He kanaka keia i like aku kona maalea me ko ka nahesa ! aia hoi iloko o kona puuwai ke kuko la oia no ka hiki loa iaia; ke pahele i ka noonoo o ka Lede Polena, ahiki i ka mare mai iaia iloko o na mahina pokole wale no, me kona ike no| iiae, o ka Haku Kale, ka kela wahine i aloha ai, he mea liilii loa nae ia i ka manao o Mr. Derika, no ka mea aia kana nana ma kahi o ke dala ame ka waiwai, o ke kaa wale aku no 0 ka hoohana ana i na dala a ka Lede Polena malalo ona, o ka hoea ana mai ia i ka hookoia ana o kona iini, e lilo i kanaka waiwai a hanohano. Me he mea la iwaena o na kanaka apau ,aole loa he mea i 01 aku kona ike i na ano i pili loa aku i ko na kane, ame ko na wahine elike la me Mr. Derika? Ma kana mau mea i hoomaopopo no na kanaka, he mea nui loa ke aloha iloko o kekahi poe o lakou, o ka nani ame ka u'i hoi ka mea makemake a kekahi poe, o ka waiwai ame ke dala, ka kekahi poe, aka no keia kanaka nae, he hookahi wale 110 ana mea makemake nui loa, o ia kona nohoalii ana maluna o kekahi waiwai, a e loaa hoi iaia he wahine u'i. . * * Ma na manawa apau a keia kanaka e hookamaaina aku ai me kekahi poe, ua hiki loa iaia ke ike aku i kahi hiki iaia ke pahele i ko lakou mau noonoo, a ua ike hoi oia i ko lakou mau ano maikai, ame ka lakou mau hana kaulana, a no keia kumu ,ua lilo oia i mea makemake nui ia ,e kona mau hoaloha, ka mea no lioi nana i hookaulaua ae i kona inoa, ma ke ano he kilokilo i na ano o ko ke kanaka ola ana, Pehea ka uahoa o kekahi kanaka a wahine paha, ina e hookamaaina ia ana oia me Mr. Derika, ua hiki loa i keia kanaka ke pahele i kona noonoo. a lilo i pio malalo ona, elike me ka noho mana ana o ka haku maluna o kana kauwa, a oiai aia! kekahi mau mea ano nui loa ana i makemake ai e luikilo pono j i ka Haku Kale ame ka Lede Polena, pela iho la oia i konoia | aku ai, eHiaalele aku i ka huikau o Ladana, a holo mai no ka! 'nui pu ana me ka haku opio, ka mea i lilo he hoaloha maikai j loa nona. I 0 kela kekahi po e malamaia ana he keaka kaukala maloko' o Ladana, aole nae o Mr. Derika i noho aku a hoonuu i ka nani ame ka u'i o ia keaka, aka kau nui mai la kona noonoo, e ike i ka mana ume o ka Lede Polena, e hoopuni ana i ka liaku opio, 110 kona ake pu no hoi, oia kekahi e komo aku e kaana I pu i ko laua mau manao apau, malia ina 110 ka huli o'ka ulia! pomaikai ma kona aoao, alaila e hoea mai ana i ka hookoia i'na o ka iini a kona puuwai. "Ina i maopopo i ka Lede Polena ke ano o ka pahele ana i ka noonoo o keia kanaka £pio, aole loa o'u kanalua, ua hiki iaia ke mare aku i kela kanaka. iloko oka mahina hookahi. E lilo anei au i mea kokua aku iaia, i wahi e hoea mai ai i ka lilo ana aku o ka Haku Kale i wahine mare nana?" i hooho okoa ae ai o Mr. Derika me ka leo nui, iaia i hoea aku ai i ka puka pa o ka halepule, kahi no hoi o ka Haku Kale, i oili mai ai, ma ke alahele no ka hale hoolulu kaaahi. Oiai nae o Mr. Derika e ku malie ana ma kela wahi no ka hoomaha ana, l&he aku la oia ika hamumu mai o kekahi mea, ia wa i kuemi hope mai ai oia, a nee aku la malalo o ke aka o kekahi kumulaau nui, no ka nana ana mai i ka mea nona ke kamumumu i lohe aku ai. Ua oili ae la ka mahina māiloko mai o ke ao i kela manawa, a ike aku la oia i ka hoea ana mai o kekahi kanaka a ku ana ma ka puka-pa, ma kela wahi no a ua o Mr. Derika i ku ilio ai, mamua o kona holo ana mai e pee, a ma ka malamaiaipa o ka mahina, ua hiki loa iaia ke ike aku, o ka mea e ku maj ana, he kanaka o])io oia, aka o kana hana nae o ka hoea anp ma kela wahi iloko o kela manawa o ka po, he mea pohihjjhi loa ia ia Mr. Derika. '«Heaha la hoi ka hana nui a keia kanaka o ke ku ana iho la ma kela wahi," i nalu wale iho la no o Mr. Derika iloko ona. "E kakali a»a anei keia kanaka o ka hoea mai o kekahi hoaloha ona, 110 ka hele ana aku e hoohalua i ke ola o kekahi poe, a no ka aihue arta paha i ke dala? Mamuli nae o ka alag.lawa o kana nana ana ma o a maanei, ua konoia mai au e ;-oleio aē, me he> mea la he ipo kana e kakali ana, o ka hoea mai." 1 kela manawa nae, ua kuupau mai la ka mahina i kona ma|amalama piha, ua hiki loa ia Mr. Derika ke ike aku i ka helehelena o ke kanaka opio me ka niaopopo, a hooho hou ae la ua kanaka nei me ka leo malie; "Aole loa au e poina i ka helehelena o kela kanaka, i hookahi no ike ana a ko'u mau maka i kekahi helehelena, ua lawa ia no'u e poina ole ai, a ke hooiaio nei au me ke kuhihewa ole. o kela kanaka o Kii ini Radona, he kanaka kahakii. Ke hoomanao nei au i ko'u ike ana iaia malokb o kekahi hale paliupahu ma Ladana, aole ,keia he koho hewa, o ka pololei maoli no keia. Heaha la ka hana nui a Radona oka hoea ana mai no keia wahi, 'o ka oi loa aku, o ka mea pohihihi, o ia no kana hana ma keia wahi i ka wa poeleele?" Oiai no nae o Mr. Derika e hakilo ana i ka liana a Kivini Radona, no ka mea, o ua kanaka opio kahakii i'o nei 110 kela, lohe hou aku la oia i ka hamumu mai o na kapuai wawae o kekahi mea, a iloko o ka manawa pokole, ike pono aku la ua kanaka nei i ka oili ana mai o .kekahi wahine opio kvilana l.iehie, e hele pololei mai ana no kahi o ka puka pa. !
iMOKUNA V. I ka wa lioi i ike aku ai o Radona i ka oili ana mai o ke kaikamahine ana i upu aku ai e halawai pu me ia ma kela po, oia no hoi o 01iva. elike me ia a kaua i ike ai ma ka mokuna ae nei i hala, huli koke mai la oia ihope me ka lelele o ka oili i ka hauoli. a o Mr. Derika pu no hoi kekahi i piha ine ka olioli. no kona ike ana inai i keia mau mea elua. a hilinai aku la oia i ke kumulaau, elike me kekahi kanaka, i ike aku i ka maikai ame ka nani o kekahi keaka, ka hilinai malie mai iliope o kona noho. , Oiai o Mr. Derika e pili malie, la ma ka aoao o ke kumiilaau. pahola ae la ka minoaka ma kona mau papalina. he kanaka maa ole keia i ka minoaka, no ka mea ua lilo kona minoaka ana imua o kekahi anaina o na hoaloha, i mea e pupuka ai kona helehelena, mamuli o kekahi alina ma kona lae, aia wale no ,a he palulu nona i ka helehelena me ka hainaka. ame ka lima paha. ma ia ano akaaka ai oia, a minoaka paha, a oiai aole he poe ike mai ilōko o kela pouli o.ka po, aohe ana hopohopo ana iho i ka minoaka ana., a ke kakali malie la hoi oia, me na manao hialaai o ka ike pono aku i na hana a kela mau mea. . 1 Helepololei mai Ia ka wahirfe opio a ku iho la ma ka aoao o Kivini Radona, a ma ke kokua ana o ka malamalama o ka mahina. ike pono aku la o Mr. Derika, o kela kekalii o na wahine u'i a ma kona kulana ame kona lole no hoi e komo ana. e hoike mai ana oia, aole oia i like aku me ka nui o na 0 na kaikamahine o na kuaaina, aka, oia kekahi o na kaikamahine o ke kulana hanohano, a malia mailoko mai oia o kekahi ohana kiekie, o ka mea nae nana i hookahaha loa akn 1 kona manao, o ia no kani hana. o ka makemake ana e halawai pu ine Radona, ma kela wahi. "O ka'u no ia i koho mua ai, e hele mai ana oe i keia po," » lolie aku ai o Mr. Derika. i ka pane ana aku o Kivini Radona, i ka wahine opio. "O ko'u hoea ana mai nei no ia, elike me ka'u i hooia mua aku ai ia oe. e hiki mai ana au; a ua hoopiha mai oe i kuu uhane me ka olioli. mamuli o kou hooko ana mai i ka mea a'u i kauoha aku ai ia oe e hana mai," alaila alakai aku la ua o Radona i ka lede opio no kekahi noho loihi i- waiho mai ana ma kahi e pili ana i ka halepule. Ia noho ana iho o ka lede opio ilalo, kalele iho la kona mau lima maluna o na u-ha, a leha mai la hoi kana nana ana maluna
0 Radona, mc ka i ana mi: "P'like me kau. i kauolu> mai ai ia'u, pela 110 au i Iwoko mai ai i keia po."' "I hoea niai nei anei oe no ka hotke ana tnai ia'u. aole e noho hou iho ma ko oukou wahi nei. aka e huli hoi aku 110 Ladana? O. aole oe he.mēa i piha me ka lokoino. ma ke kauoha ana niai ia'u e hele. aka e au'a iho ana no oe ia'u e hoohala hou i kekahi mau la maanei nei!" Me he mea la aole. i lilo kela mau olelo a Ka«lona i mau olelo ano nui i lea leile opio. oiai aole oia i pane pololei mai no kana mau niuau, aka haka pono mai la kana nana ana maluna-€>"n«-maka-o-Radona, a.hoonuika uiai la e kamailio: "Ma ka po o oiai au e hele aku ana no ke kakela, oili ae la oe. ma kb alanui. a olelo mai la J la s u ; Wliaulehia ka oe i ke aloha no'u, ke ninau aku nei au no k<Hike ? e4oiie i k.i mea oiaio maoli, o ia hoi ,aia anei he alolui iloko ou ia'u "Elike me ia a kaua e ike aku nei i ke kau niai o ka mahina iluna o ka lani. pela no ka oiaio loa, o na huaolelo apau i puka »ku mai ko'u waha mai, no ka nui o ko'u aloha ia oe. aole loa e nalohia ia aloha mai ia'u aku, ahiki i ka hoi ana aku o kuu kino i ka lepo," wahi a Radona, me ka hele a lelele kona oili 1 kau a mea o ka piha me ka hauoli. "No keaha ke kumu nui o kou hoike ana mai i kena mea ia'u? Ke makemake nui nei au e lohe: f, Eia no ke kumu oiaio maoli. aole e hiki ia'u ke uumi iho ia mea iloko o'u. uo ia hiki ole i haniui okoa aku ai iwaho. ahiki i kou ike maoli ana i ka meahuna iloko o kuu puuwai. Iwaena o na kanaka apau e ola nei, me he niea la, owau hookahi wale no ke kanaka i loaa ke aloha oiaio loa, a i ko'u aloha ana i ka wahine mua loa i komohia ai kn makemake iloko o'u nona, aole loa ia e pau ahiki i ka hopena o ko'u mau la ma ka honua nei." "Ke hooia mai nei' oe me na huaolelo mai kou waha mai. i ka nui o kou aloha ia'u." walii a ka lede oj)io, tne ka loli ole ae o kona helehelena. "a heaha kau i makemake ai ia'u e hana «iku ?'' Xo kekahi mau sekona. aole o Mr. Kadona i pane koke mai, aka noho iho la oia ilalo. ma kahi kaawale iki mai ka lede opio aku, nana mai la ma na maka nohea o ka mea a koua puuwai i aloha ai. a kamailio mai la me ka leo' kuoo: "He hookahi wale no ā'u mea i makemake ai ia oe e hana mai. oiano ka hoao ana e aloha mai ia'u: ina paha aole i loaa ia mea he a\oha ia oe i keia manawa. aka no kekahi manawa okoa aku no hoi; a e kau aku ko'u mau manaolana, e hoea niai ana he manawa, ma keia mua aku. e loaa ai he kuleana oiaio ia'u, e kapa aku ai ia oe. he wahine mare na'uj Pehea la ia i kou manao ana, ua oi loa aku auei keia mau olelo, mamua o ka ineji kupono i kou noonoo maikai?" "Alaila. ke makemake mai nei anei oe e mare ia'u?" i pane aku ai o o!iva, mahope o ka noonoo ana iho i kana mea e kamaih'o aku ai. "Owai hoi ia mea makem.ake ole. ina e haawi mai ana oe ia'u he manaolana. 110 ka hoen mai i ka hookoia ana o kun iini." "Ma nehinei'koke aku la no. i hoike mai ai oe ia'u i ka loaa ole he nohona hauoli ana ia'u, maloko o ko'u home. a o ka mea hookahi wale 110 i kuleana ia'u. ua makemake oi.l e hoolilo aku i kuu kino nei i ka mea okoa. Aole anei pela kau mea 1 kamailiō mai ai?" "Ae. owau ponoi ka mea nana i kamailio aku ia oe i kena mau olelo." i wikiwiki aku ai o Radona i ka pane ana. "Aole anei o ka mea oiaio maoli no ia?" . Noho hamau iho la. o Oliva no kekahi miiu sekona, alaila noho pololei ae la iluna, nana mai la hoi ma na maka o ke kanaka opio. a i mai la elike me kekahi keiki i makee i na mea oiaio wale no: "O kau mau olelo apau i kamailio mai ai. he oiaio wale no. eole he hoopunipuni hookahi iloko olaila. Ma nehinei aku la, aole e hiki ia'u ke ike i ka oiaio, aka i keia la. akahi 110 a maopopo pono ia'u na mea apau." "Alaila ua hoole aku anei oe i ka hooko ana i ka mea a ko | makuahine i nianao ai e hana aku ou ?" | "Ae. i keia la, i hoike okoa aku ai au i ko'u manao iuia, aole loa he wa a'u e ae aku ai i kana mau mea apau i hoolala ai, no ka hoomai'e ana aku ia'u me ke kanaka. a'u i koho ole ai. oia ka'u kane e mare aku ai," alaila hooki iho la o Oliva, no ka haawi ana aku i manawa no l\'adona e pane mai ai. a oiai nae ua lilo kela hoakaka a ()liva, i mea ano ntii loa. ua hiki ole i ke kanaka opio ke pane mai, aka holoi ae la oia i ka hou mai kona lae ae, a o ia ka ()liva, 0 ka hoomau hou ana mai i kana kamliilio ana: "Ua hoohiki paa mai nei kuu makuahine i keia la. ina aule au e haawi aku ana i ko'u ae, ma ka la apopo, alaila e kipaku mai ana oia ia'u mailoko mai o ka home a'u i nolio aloha ai. a huli aku i w r ahi hou e homoeia ai o ko'u poo." "O kena jho 4a anei ka mea a kou makuahine e hana niai •uia maluna ou?" wahi a Radona me ka pihoihoi. "He.oinio anei ua makaukau oe no ka haawi ana mai-ia oe iho, malalo o ka'u mau pulama ana aku?" me ka hele o ka helehelena 0 Radona a kunahihi, oiai ke ike la oia, aole loa oia ma ke kulana i makaukau, e lawe koke mai ia 01iva i wahine mare nana. "O keia iho la anei ke kumu nui o kou hele ana mai nei e hui pu me a'u i keia po?" . "Ae, 0 keia wale iho la 110 ke kumu 0 ko'u haalele ana aku 1 ko'u home. a nana ole ae i ka pouli, no ka hele ana mai ;v hoike aku ia oe, ua makaukau au ma ko'u aoao. no ka hooko ana j ka niea au i ake mai ai ia'u e hana aku ma ko'u aouo." "E mare mai anei oe ia'u." me ka eueu o na lehelehe o ke kanaka opio. a ke hapapa wale lano hoi kona mau lima, iahope 0 ka noho loihi a laua e nolio la. Nana pono loa aku la 0 01iva. ma ka helehelena o ka mea e noho aku ana mamua o kona alo. alaila me ka leo o ka mea 1 paa kona manao e molia iaia iho, ma ka mea ana i manauio ai, pela wale 110 oia e pono ai, pane mai la: "Ina o kou makemake maoli ia. elike me kau i olelo mai ai ia'u i ka nui o kou aloha 110'u nei. alaila ua makaukau au e hooko aku i ka mea a kou puuwai i li'a ai." Hopu koke aku la o Radona i ka lima o 01iva, a hoopili ae ia ma kona niau lehelehe, a elike me ka olapa ana mai o ka uwila. pela iho la no ka oili koke ana ae o kekahi manao, no ke kuhihewa loa o kona ake koke ana e mare aku i keia wahine opio, a hookuu malie aku la oia i ka lima ana e paa ana ilalo, me ka pane ana mai nae: "Aole loa au mea e maka'u ai ,a e hopohopo ai j)alAi no'u, aka nae, ua hoopiha loa mai oe ia'u me na haawina o ke kaiiaha i keia po. Ua makaukau loa au e hoopakele ae ia oe, aka | e haaw-i mai nae i manawa no'u e noonoo ai, aole keia he wahi hana uuku, nolaila e loaa he manawa no'u e 11001100 ai i ke alahele kupono loa a kaua e hana aku ai." o ke ku ae la no ia 0 Radona iluna, a hele holoholo aku la, aia hoi kona mau l.ma ma ka lae kahi i kau ai, aole na<r i loihi aku kana holoholg ana. hoi hou mai la oia, ma kahi e noho aku ana Ohva, a i mai la: "Ua maopopo ia'u ka'u mea e kamailio aku ai ia oe. o ia keia. aole a kaua pupuahulu koke ana. aka e hoi hou no or no kou home, a e nonoi aku i ko makuahine, e haawi mai 1' elua 1 i ole i ekolu la au e 11001100 pono ai. rio kima mea i makemake ai ia oe e hana aku. a iloko hoi o ia manawa hookahi, e hoolala au i na alahele no ka hooliioU* ana o kaua i hookahi." "He n»ea hiki ia i&'u.ke Jiana aku. a.ple no paha kuu makuahine e mal ana.; me.ka hiknvawe loa. aka he hookahi mea maopopo. o ko'u paa mau ana i ka hoole i kona mau makemake, e hoea mai ana 110 i ka la ana e kauoha mai ai. e liele mailoko mai o kona honie." "Aole loa f oia e kipaku mai ana ia oe. aka e malania i ka hoomanawanui, a na'u e hoolala aku i walii 110 kaua e mareia ai me ka maalahi loa," i kela manawa nae. lohe okoa aku la o Radona i ka nakeke niai 0 kekahi mea, a hooinainao ae la oia. ke hoohalua ia mai nei paha ka laua twtu ! oielo a kekahi mea, o kona ku koke ae la no ia. me ka i ana iho ia 01iya: / 1 (Aole i pau.) _ A