Ka Nupepa Kuokoa, Volume LVII, Number 12, 21 Malaki 1919 — E HAAWIIA I NA WAHINE KA PONO KOHO BALOKA Hoouna o Kauka Raymond he Leka Hamama i na Hoa Ku-e Maloko o ka Hale KAUOHA OIA IA LAKOU E HOOMANAO I KA HOOHIKI Waiho Mai Oia i na Kumu Kupono no ke Apono Ana i ke Koi a na Wahine Maanei [ARTICLE]

E HAAWIIA I NA WAHINE KA PONO KOHO BALOKA

Hoouna o Kauka Raymond he Leka Hamama i na Hoa Ku-e Maloko o ka Hale

KAUOHA OIA IA LAKOU E HOOMANAO I KA HOOHIKI

Waiho Mai Oia i na Kumu Kupono no ke Apono Ana i ke Koi a na Wahine Maanei

He leka hamama ka i hoounaia mai e Kauka James H. Raymond o Maui, ka moho Elele Lahui i holo baloka iho nei ma ka aoao Demokarata, i na hoa o ka hale o na lunamakaainana o keia kau o ka ahaolelo, e koi ana i kela amo keia hoa oloko o kela hale kaukanawai e hooko aku oia i kana hoohiki oihana, ma ka haawi ana i ka mana koho baloka i na wahine o keia Teritore. I kona hoakaka ana i kona manao maloko o kana leka hamama, no ka pono e haawiia aku ka mana koho baloka i na wahine o Hawaii nei, aole ia mamuli o ke koi ana mai o na kahuahana a na aoao kalaiaina kuloko, aka he hana maoli no ia i ili aku ke ko'iko'i maluna o na hoa o ka ahaolelo ka hooko ana mai, ina he poo keiki lakou, na na makuahine maikai, he poo kaikunane no na kaikuahine maemae, ho poe kane ua na wahine hanohano a ho mau makuakane no na kaikamahine u'i. Ua kakauia keia loka hamama a Kauka Jas. H. Raymond ma Wailuku, Maui, a ua pili aku hoi i na hoa oloko o ka hale o na lunamakaainana e ku-e ana i ka hooholoia o na bila koho baloka o na wahine. Penei ke ano nui o kana leka. Aole o ko'u manao maoli e ku-e aku ia oukou, no ka malama ole ana i ka oukou hoohiki imua o na mana koho baloka, a e hooko aku i ka hoohiki a na kahuahana o na aoao kalainina kuloko elua, ma ke koho ana e haawi aku i ko lakou mau kaikuahine i ka pono koho baloka kaulike; aole hoi e imi aku ana au i wahi e loaa mai ai ke kaulana ia'u, ma ka hooikaika ana i ko pono koho baloka o na wahine i keia manawai. Ua makemake au o hoakaka aku i kekahi mau mea oiaio, a e noi aku ia oukou e hooko aku i ka oukou hana, oiai ua loaa i kela ame keia makaainana ke kuleana e ninau ai, a e upu aku ai no ka oukou mea e hana mai ai i keia wa.

He poe makaainana Amerika oukou, e hana ana ke ke'ake'a ole ia ma ke ano kuokoa hanohano a pololei, ke makemake oukou e hana aku pela. Ina aole oukou e haawi aku ana i na wahine o keia Teritore i ka pono e koho baloka i kela manawa, no ka mea ua hoohulihulua kou noonoo e ko oukou mau haku hana, a i ole e ka poe paha a oukou i ike ai i hoeneuia me na manao kalaiaina ma ua, a i ole, mamuli mai paha o ko oukou hopohopo no ka weluwelu liilii o kekahi mikini kalaiaina e noho mana nei i keia wa, alaila aole oukou i hooko i ka oukou hoohiki oihana; aole oukou i hooko i ka mea pono; a i ole, na maopopo ole anei ia oukou, ke ko'iko'i o ka oihana a oukou e paa la. Ua kupono ole oukou e kapaia he keiki na kekahi makuahine maikai a kilakila; he kaikunane no kekahi kaikuahine maemae; he kane na ka wahine hanohano, a he makuakane hoi no kekahi kaikamahine hoihoi. Aole oe i kupono i Amerika, a ua hewa maoli ma ka paa ana i ke kulana o ka poe kaukanawi, a ua hoopunipuni imua o na mana koho ka poe na Iakou i hookau aku ia oe hia kekahi kulana ko'iko'i na makaainana hoopono, kui 'o o Hawaii nei, maluna o lakou i ili aku ai ka haawe kaumaha o ka loaa ana ho aupuni maikai. Ina he mau haumana oukou no na moolelo, e ike ana oukou, no na kenekulia ua opa-pu ia aku na wahine ma na aina e: ua hoopaaia aku lakou i na palau ma ka aoao o na holoholona o na haawe hookaumaha; ua hookikinaia aku e hana maloko o na mahinaai ame na halehana ahiki i ke degere ma o aku o ka palena o ka hoomanawanui o ke kanaka. O keia mau hana apau, mai ka hoomaka ana mai no ia o ke au malamalama ahiki wale mai i keia manawa, maloko o kekahi mau aupuni ma Europa. Nokeaha mai? No ke kumu, he kama nawaliwali oia ma ke kino, he oluolu a he maemae ma ka manao. Ua heluhelu oukou i ke ano o ka malamaia ana o na wahine o ka wa i hale, aka i na Amerika e pono ai ke haawiia aku ka laau pama, no ka hooluolu ana aku i na wahine. Mai ka manawa mai o ka lele ana o ua malihini, o ka wahine ka uhane alakai amo ka mea hoeueu laahia no na kanaka pookela o Amerika, iloko o na hoao nui, na popilikia ame na ninau nui i halawai mai me lakou. Aole i loaa ia'u he manawa ame ke kowa no ka hoikeike ana aku i na hana lehulehu i loaa ai ia Amerika ka hanohano mamuli o na hana a ka wahine, mai ka hora mai o kona hoea ana mai Plymouth Rock, ma ka aoao o kana

kane, ka makuakane me ke kaikunane ma ka paio ana aku i na Ilikini, ma ka ipuka e kona home, ma na kenekulia i hala, ahiki i na kahua kaua koke aku la no i hala o Europa, malalo o ka hae o ke Kela Ulaula. I kela la ke koho baloka nei oia maloko o na mokuaina lehulehu o ka {illegible} nui. O Nu Ioka, Ilinoi ame Kaleponi, na mokuaina nui i omouia ai; a oiai nae aole oia i koho maloko o {illegible} mau mokuaina ahiki mamua wale {illegible} ka nei no aole ia mamuli o ka noo{illegible} nui ole ana o na kanaka Amerika {illegible} mamua o keia manawa, aka no {illegible} mea aole oia iloko o kona ano oluolu elike me ka makana a ke Akua i haawi mai ai iaia, i koi mai ia mea, e hiki i ke koi okoa ana aku o na kulana pili i ka launa ana ame ke kalai {illegible} ia mea maluna ona. O na poopoo o na hana inu rama, ka hale pupupu, na hale wela, na. wahi opilopilo, na hale haahaa o ka ukuhaua o na kaikamahine ame kekahi mau wahi e ae, ka mea nana i kaualako aku iloko o na hana hookamakama i wahi e loaa ai ke ola ana, na halealii i kinohinohiia no na haua haumia me ka ukali ana aku o na auwe ana ame na hana karaima mamuli mai o ia mau hana o keia iho la na kumu i hoalaia mai ai keia manao, o ke kumu hookahi no hoi ia, nana i hoeueu aku i ka uhane o Susan B. Anthony ame kekahi poe wahine hanohano e ae no ka pono, a ma ka hooikaika ana me ka {illegible} ikaika no, na loaa ka holomua ma ke ka'i ana i kekahi puali nui, e hooponopono ana. hoomaemae ana a e hoolilo ana e loaa ke kulana hanohano i ka {illegible} kanaka ma ke degere kiekie loa, i loaa ia kakou. I keia la, na ike kakou ko kakou aina ka ikaika loa, ke pookela loa ame ka lahui kanaka mana no na hana maikai apuni ke ao nei. {illegible} aku nei au imua o oukou, e na keonimana oloko o ka ahaolelo o Hawaii, e hoike mai i kekahi maikai hookahi a i kumu kupono, i wahi e hiki oukou mau kaikuahine ame na ipo ke hauoli pu ma ke kaana ana ma ke degere hookahi o ke kuokoa ma ka launa ana ame ke kalaiaina, elike me ia i loaa ia oukou. He oiaio loa, e ae mai ana oukou iloko o keia mau la o ka loaa ana o ka naauao piha, na kaulike mai lakoa me oukou me ka noonoo, a i oi aku mamua o oukou ma ke ano hoopono a ma na mea pili uhane. Ina he poe kanaka oukou i makepono ai ka maua koho baloka a na kanaka Amerika i koho ai no oukou, a he koi hoi i ka inoa hanohano o ka makaainana Amerika e kapae ae oukou i ka oukou kalaiaina hookohukohu, aole wale he hana haahaa a ku i ka hoihoi {illegible} e ku mai ana na mea oiaio, aka he hoohaahaa, nolaila e koho ma ka aoao no ko kakou poe wahine, i ka pono e noho ma ua kahua kalaiaina like me oukou pela hoi me ke kulana pili i ka {illegible} ana. Aia he manawa nui kupono no lakou o hoopaa ai i na inoa a e loaa aku hoi na a 'o ana ma ke koho baloka {illegible} moho o Mei ae nei. Ina aole i hookomoia aku ka manao uilani iloko o oukou e na hana koa luaole a Edith Cavell, ina aole i loaa ia oukou ka ike no na kumu o kona make ana e loaa koko ka maopopo i keia wa, a o oukou ma ke ano he poe kanaka, e haawi ana i ka hanohano i ka oukou poe wahine na kaikuahine ame na kaikamahine e kukuni paa aku auanei oukou i ua hoomanao ana nona no ka wa mau loa. a e hooluolu ana hoi me ka maha ma ke ano pili uhane, no ka hana ame kekahi poe wahine e ae i hooko ai iloko o ke kaua nui hookahi o na kaua apau. Ua mauna aku lakou no ke kokua ana i ko kakou mau hoahanau ame na keiki maloko o na halema'i a ma na kahua kaua. Heaha ka olelo hoike oi ae o ka maikai no ko oukou mahalo e hiki ai ia oukou ke haawi mai? Ina e hoonele aku ana oukou i lakou i keia wa, aole e hiki ana ia oukou ke {illegible} mai i ka oukou lokoino. E hoohaahaa iho ana oukou i na wahine hanohano me ka puali o ka holoholona. Ina e hoonele aku ana oukou ia lakou i {illegible} e alawa iho ai i ko oukou mau lima, e ae okoa aku imua o na hanauna e hoea mai ana, he poe pepehi wahine oukou, alaila e kunana iho oukou i ke koho ana i ko oukou baloka no ke kama oluolu. Aka nae, ina ua oiaio oukou e like me ka moolelo o ke kanaka Amerika me ke koko ulaula e holo ana iloko o ko oukou mau aakoko, e manaoio ana iloko o Amerika ame kona mau hana nui: i ka pono o na wahine ma Hawaii nei. no ka mea o ka wahine ka mea paahana nui loa a ke Akua i hoonoho mai ai maluna o ka honua no kona. hoopakele. Ua makemake o Hawaii nei iaia no keia mua aku, elike me ia i ka wa i hala, a oi aku no. Aia he hana nui e pono ai e hookoia, a i hiki wale no ke loaa mamuli o ka mana hoohulihuli o na wahine. Aia he nui wale o na ino e pono ai e hooponopohoia ae ma ko kakou mau hana kalaiaina, a na kane i maka'u ai i ka hakoko ana. E hiki auanei i na wahine mamuli o ko lakou baloka la ke hoopau ae i keia mau ino. E koho ana lakou me ka maka'u ole, ame ka noonoo akahele; e wae kulana oihana; a o kekahi kanaka e hapala aku ana i ka malamalama o kekahi haua noii no koua mau manao kalaiaina. a no kana haua paha, ma ke ano he mea hana kanawai—e hapa mai ana ka malamaia i ka maka o ka wahine, he kanaka oki loa oia.