Ka Nupepa Kuokoa, Volume LVII, Number 12, 21 Malaki 1919 — AHA'I KE KEPANI I KE EO MA KA HOOKUKU HAKOKO Lilo ka Ikaika o ka Moho o Nu loka i Mea Ole i ka Moho o Hawaii Nei LILO KA PILI O HOOKAHI KAUKANI DALA IA IKEDA Haawipio Okoa ka Moho Haole Mahope o ka Ike Ana Aole he Manaolana i Koe [ARTICLE]

AHA'I KE KEPANI I KE EO MA KA HOOKUKU HAKOKO

Lilo ka Ikaika o ka Moho o Nu loka i Mea Ole i ka Moho o Hawaii Nei

LILO KA PILI O HOOKAHI KAUKANI DALA IA IKEDA

Haawipio Okoa ka Moho Haole Mahope o ka Ike Ana Aole he Manaolana i Koe

O kekahi o na hakoko ano nui loa i malamaia maloko o keia kulanakauhale, ma ka po o ka Poaono aku la i hala, o ia no ka hakoko mawaena o William Berne, ka moho mai Nu Ioka mai, ame Kinjo Ikeda, ka moho hakoko o Hawaii nei; a o ka hopena i ikeia ma kela hakoko ana o na moho kaulana, o ia no ka aha'i ana ae o Ikeda i ka lanakila ma kona aoao, me ka hiki ole i ka ikaika a me ke akamai o ka moho o Nu loka, ke hoonahoa mai i ke Kepani. He hakoko keia i hoalaia mai ai na manao ohohia iloko o ka poe puni lealea o Honolulu nei, no ke kumu o ka haole e hakoko ana me ke Kepani, oia kekahi o na kanaka ikaika loa, ma ka hapai ana i na mea kaumaha, a ma ka hoohoka ana i ka ikaika huki o ka lio; eia nae, ua lilo ia kaulan {illegible} i mea ole, i kona hoa lealea, oiai ne wahi Kepani kino pilalahi wale no oia. Ua hele oloko o ka halekoa a piha i ka poe makaikai i kohoia, aia ma kahi o ka ekolu kaukani a oi a i ka manawa i kaa ai ka hina mua loa ana, ma ka aoao o ka moho Kepani, ua hoopaiakuli ia aku oloko o na paia o kela hale, e na leo a wa o na mea apau, a e loheia ana ka nui kela uwa, no na wahi mamao. Ka Hoolauna Ana i na Moho {illegible} ka paio ana o na moho, e alualu ana i ka uku makana o hookahi kaukani dala, a pela hoi me ka inoa moho; ua hoelaunaia mai la laua imua o ka lehulehu, ma ke ano he moho o William Berne mai Nu loka mai, a o Kinjo Ikeda hoi, he moho oia no Hawaii nei. O ke kaumaha o ka moho Kepani, aia ma kahi o ka 158 paona, a o ke kaumaha hoi o kona hoa mokomoko he 194, oiai no nae ma ka nana aku a ka lehulehu, he haole oia i oi aku kona mau paona mamua o ka elua haneri, he mea liilii wale no nae ka ninau paona, o ka mea nui, o ia ka loaa o ke akamai ame ka ike ma ka hana hakoko. He hakoko keia, ina e kaa ka hina ena i kekahi o ua moho, no elua manawa, mailoko mai o ka laua hakoko ana no ekolu manawa, alaila, ua kaa ke eo iaia, me ka lilo pu o na dala maka na o hookahi kaukani dala. Mamua ae o ke ku ana aku o na moho imua o ke kahua mokomoko, a ma ka manawa no hoi i hoikeike ae ai laua i ko laua akamai me ka maamaalea ma ka hana hakoko, aia ka hapanui o ka poe makaikai, mahope o ka moho Kepani, mamuli o ko lakou ikemaka i ke ano o kana hakoko ana, ma na manawa e ae, me ko lakou nana ole aku i ka ikaika me ka nui o ka moho o Nu loka, ua hoea i'o mai i ka pololei o ka lakou mea i koho mua ai, ua kaa i'o ke eo' ma ka aoao o ke Kepani. I kinohi, aole e hiki i na moho ke lihi launa aku kekahi i kekahi, no ka mea, e hoao mau ana kela ame keia o laua e kaawale mai 'kona hoa hakoko aku, a no na minuke elima, aole i loaa i kekahi he manawa e hoohina ai i kona hoa; aka nae i ka piha ana o na minuke he ewalu, akahi no a paa aku kekahi i kekahi, me ka hoao ana me ko laua aka mai ame ka ikaika apau e hoohina i kona hoa ilalo. Ke Eo Mua Ana Ma kela manawa i halawai aku ai o na moho hakoko i kahi hookahi, ua kaa i ka moho Kepani, ke kula'i mua ana i kona hoa paio, eia nae me ka palamimo loa, ua ala ae la no ka moho Haole, a ku ana iluna ,a he ekolu manawa a ke Kepani i kula 'i ai i kona hoa, he ekolu no ka hiki ole; ia manawa i kaa aku ai ma ka aoao o ka moho Haole ke kula'i ana, a mamuli o ke akamai me ka palamimo loa o na kiina a Ikeda, aia hoi ma kahi o kona kaa ana malalo, ua kau ae la oia maluna, a o kona hoa paio ka i kaa malalo, me ka hina ole no nae. Ua hoomau aku na moho i na hooikaika ana e kaa ke eo i kekahi o laua, me ke aumeume no, aka aia nae na manao ohohia o ka hapanui o ka poe makai kai mahopeo o Ikeda ,aole mamuli o ka lakou mau mea i ike ai, a i lohe ai paha

no keia Kepani, aka ua hiki loa no ia lakou ke ike aku i ke emi mai o ka makaala o ka moho Haole, a he mea oiaio, i ka wa i paa aku ai o ka wawae o kona hoa mokomoko i ke kilou ia. ua noke} laua i ke kupaka ahiki i ka hina aua ilalo, ia wa i pa'ipa'i aku ai ka lunakanawai ma ka poohiwi o Ikeda he hoailona e hoike aku ana iaia, ua kaa ke eo mua loa ma kona aoao. Ua hoi na moho ma ko laua mau keena pakahi no ka hoomaha ana, a i ka oili hou ana mai, ua oi loa aku ka paa o ko laua mau manao pakahi, e lanakila maluna o kona hoa paio, eia nae iloko o na minuke wale no ehiku, ua haawipio okoa ka moho haole, me ka ae ana aku e kaa ke eo o kela hakoko i kona hoa paio, o ka lilo ae la no ia o ka pili i ke Kepani.

Ua noke na kanaka i ka huro me ka uwa ana, iloko o na manao ohohia no Ikeda, me ko lakou manaoio maoli no, ina i hoomau ia aku ka hakoko ana o na moho ahiki i ka hina okoa ana o kekahi o laua ilalo, e loaa ana he poino i ka moho Haole, oiai ua hapa mai kona makaala, a ua hele hoi oia a pau ke aho.

Ua lilo keia hakako i mea na kekahi poe e olelo ae ai, o kela ka mua loa o ka hakoko maikai a lakou i ike ai, a ua hiki ole hoi ia lakou ke kanalua iho, no ka piha akamai me ka makaukau maoli o Ikeda i ka hakoko, e lilo ai i hana paakiki na kekahi ke kii ana aku e kaili ae i kela hanohano mai iaia mai.