Ka Nupepa Kuokoa, Volume LVII, Number 12, 21 Malaki 1919 — Page 2

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

Kane, ka makuahaneme ke kaikunane, ma ka paio ana aku i na Ilikio, ma ka ipoka o kona home, ma na kenekulia @. ahiki i na kahua kaua koke aku la no i hala o Europa, malalo o ka have o ke Kea @aula .

           

            I keia la ke koho baloka nei oia @ aloko o na mokuaina lehulehu o ka @ nui. O Nu Ioka, Ilinoi ame Kaleponi, na mokuaina nui i'omouia ai; a oiai nae aole oia i koho maloko o @ mau mokuaina ahiki mamua wale i ka nei no, aole ia mamuli o ka noo@ nui ole ana o na kanaka Amerika @ mama o keia manawa, aka no @ mea. aole oia iloko o kona ano olu oia elike me ka makana a ke Akua i haawi mai ai iaia, i koi mai ia mea, ehiki ike koi okoa ana aku o na kula na pilii ka launa ana ame ke kalai aina ia mea maluna on a. O na poopoo e na hana inu rama, ka hale pupupu, na hale weia, na wahi opilopilo, na hale haahaa o ka ukuhaua o na kaikuahineame kekahi mau wahi e ae, ka mea nana i kaualako aku iloko o na hana hookunakawa i wahi eloaa ai ke ola ana na halealii i kinohinohiia no na hana haumia, me ka ukali ana aku o na auwe ana ame na haua karaima mamuli mai o ia mau hana .o keia iho la na kumu i h@alaia mai ai keia manao, o ke kumu hookahi no hoi ia. nana i hoeueu aku i ka uhane o Susan B. Anthony ame kekahi poe wahine hanohano ame kekahi poe wahine ea ae no ka pono a ma ka hooikaika ana me ka @kaika no, ua loaa ka holomua ma ke ka'i ana ikekahi puali nui, e hoopono@no ana. hoomaemae ana a e hoolilo ana e loaa ke kulana hanohano i ka @ kanaka ma ke degere kiekie loa, i loaa kakou. I keia la, ua ike ka ko@ o ko kakou aina ka ikaika loa, ke pookela loa ame ka lahui kanaka mana @ na @ana maikai apuni ke ao nei.

            Ke aa aku nei au imua o oukou, e na keonimana oloko o ka ahaolelo o Hawaii, e hoike mai i kekahi maikai hoo kahi a i kumu kupono, i wahi e hiki oukou mau kaikuahine ame na ipo ke hauoli pu ma ke kaana ana ma ke degere hookahi o ke kuokoa ma ka launa ana @ ke kalaiaina, elike me ia i loaa ia oukou. He oiaio loa, e ae mai ana oukou @oko o keia mau la o ka loaa ana o ka nasuao piha, ua kaulike mai lakou me oukou me ka noonoo, a i oi aku @mua o oukou ma ke ano hoopono a ma ua me mea pili uhane.

            Ina @ poe kanaka oukou i makepono ai ka @aua koho baloka a na kana ka Amerika i loho ai no oukou, a hekoi ho@i ka inoa hanohanoo ka makaainanaAmerika e kapae ae oukou i ka oukou kalaiaina hookohokohu, aole wale he hana haahaa a ku i ka hoihoi old @ e ku mai ana na mea oiaio, a ka he hoohaahaa, nolaila e koho ma ka aoao @ na ke kakou poe wahine, i ka pono enoho ma ua kahua kalaiaina like me oukou. pela hoi me ke kulana pili i ka @ ana. Aia he manawa nui kupono na lakou e hoopaa ai i na inoa a e loaa aku hoi na a'o ana. ma ke koho baloka @ae moho o mei ae nei.

            Ina aole i hookomoia aku ka manao uilani i loko o oukou e na hana koa lua oie a Edith Cavell, ina aole i loaa ia uilani iloko oukou ka ike no na kumu o kona make ana. e lo@a kok@ ka maopopo i keia wa, a o oukou. ma ke ano he poe kanaka, e haawi ana i ka hanohano i ka oukou poe wahine, na kaikuahine ame na kaimahine, e kukuni paa aku auanei oukou i ua hoomanao ana nona no ka wa mau loa, a e hooluolu ana hoi me ka maha ma ke ano pili uhane, na ka hana ame kekahi poe wahine e ae i hooko ai iloko o ke kaua nui hookahi o na kaua apau. Ua mauna aku lakou no ke kokua on a i ko kakou mau hoahanau ame na keiki maloko o na hoahanau ame na keiki maloko o na halema'i a ma na kahua kaua. Heaha ka olelo hoike oi ae o ka maikai no ko oukou mahalo e hiki ai ia oukou ke haawi mai? in a e hoonele aku ana oukou i lakou i keia wa. aole e hiki ana ia oukou ke @oole mai i ka oukou lokoino. E hoohaahaa iho ana oukou i na wahine ha@hano me ka puali o ka holoholona. Ina e hoonele aku ana oukou ia lakou i @ou e alawa iho ai i ko oukou mau lima, o ae okoa aku imua o na hauauna e hoea mai ana, he poe pepehi wahine oukou, alaila e kunana iho oukou i ke koho ana i ko oukou baloka no ke kama oluolu. Aka nae, ina'ua oiaio oukou e like me ia moolelo o ke kanaka Amerika. me ke koko ulaula e holo ana iloeo o ko oukou mau aakoko, e manaoio ana iloko o Amerika ame ko@ mau hana nui: i ka pono o na wahine ka mea paahana nui loa a ke Akua i hoonoho mau ai maluna o ka honua no kona hoopakele. Ua makemake o Hawaii nei iaia no keia mua aku, elike me ia i ka wa i hala, a oi aku no. Aia he hana nui wale o na ino e pono ai e hookoia, a i hiki wale no ke loaa mamuli o ka mana hoohulihuli o na wahine. Aia he nui wale o na ino e pono ai e hooponoponoia ae ma ko kakou mau hana kalaina, a na kane i maka'u ai i ka hakoko ana. E hiki auanei i na wahine mamuli o ko lakou baloka la ke hoopau ae i keia mau ino. E koho ana lakou me ka mamau ino. E koho ana lakou me ka maka'u ole, ame ka noonoo akahele; e wae @ulaua oihana; a o kekahi kanaka e hapala aku ana i ka malamala o kekahi haua noii no koua mau manao kalaiaina. a no kana haua paha, me ke ano he mea hana kanawai-e hapa mai ana ka malamaia i ka maka o ka wahine, he kanaka oki loa oia.

 

HANAIA HE KI PU MALALO O PUULOA

(mai ka aoao Ekahi mai).

la i kona hoa hakaka a make, me kana pu ponoi.

            Ua loaa aku kela mau pu panapana a elua i ka makai, a ua malamaia mai ma ke ano he hoike no kela haua karaima. Ma ka nanaia ana o kela mau pu, ua ikeia he hookahi pu e waiho ana no na poka apau oloko, a o ka lua hoi o ka pu. he hookahi poka i kiia; a mamuli o kela ano o ka ikeia ana o na pu panapana, ua manaoia. ua hoopiha hou ia kela mau pu i ka poka, e ka Pilipino o ka paa ana mai i ka hopuia, mahope o ka make ana aku o kona kokoolua.

 

            Mamuli o ka puha loa o ka nupepe i keia pule. ua hoopaneeia ka hoopaka ana aku i kekahi mau palapala a na makaainana a keia pule ae.

 

            KAA KE EO O KA HAKOKO LA IKEDA

(Mai ka aoao ekahi mai)

no keia kepani, aka ua hiki loa no ia lakou ke ike aku i ke emi mai o ka makaala o ka moho Haole, a he mea oiaio, i ka wa i paa aku ai o ka wawae o o kona hoa mokomoko i ke kulou ia. ua noke laua i ke kupaka ahiki i ka hina aua ilalo, i ke kupaka ahiki i ka hina aua ilalo, ia wa i pa'ipa'i aku ai ka lunakanawai ma ka poohiwi o ikeda. he hoailona e hoike aku ana iaia, ua kaa ke eo mua loa ma'kona aoao.

            Ua hoi na moho ma ko laua mau keenua pakahi no ka hoomaha ana, a i ka oili hou ana mai, ua oi loa aku ka paa o ko laua mau manao pakahi, e lanakila maluna o kona hoa paio, eia nae, iloko o na minuke wale no ehiki ua haawipio okoa ka moho haole, me ka ae ana aku e kaa ke eo o kela hakoko i kona hoa paio, o ka lilo ae la no ia o ka pili i ke Kepani.

            Ua noke na kanaka i ka huro me ka uwa ana, iloko o na manao ohohia no Ikeda, me ko lakou manaoio maoli no, in a i hoomau ia aku ka hokoko ana o na moho ahiki i ka hina okoa ana o kekahi o laua ana he peino i ka moho Haole, oiai ua hapa mai kona makaala, a ua hele hoi oia a pau ke aho.

            Ua lilo keia hakoko i mea ua kekahi poe e olelo ae au, o kela ka mua loa o ka hakoko maikai a lakou i ike ai, a ua hiki ole hoi ia lakou ke kanalua iho, no ka puha akamai me ka makaukau maoli o Ikeda i ka hakoko, e lilo ai i hana paakiki na kekahi ke kii ana aku a kaili ae i kela hanohano mau iaia mai.

 

PAA KEKAHI I ʻ A MALIHINI LOA

I NA KEPANI LAWAI ʻ A

            He i'a nui elele ka unahi a i ano like me ka Hapuu, nona ka loa he eono kapuai, elua ame hapa kapuai ka laula o ke kino ma kahi mauoanoa loa, a he 350 paono kona kaumaha, ka i lou i ka makau a na Kepani a lawia ae i ka makeke kuai i'a ma ka po Poaha. aku la o ka pule i hala, a malamaia ahiki i ke kakahiaka Poalima mai a ma ia manawa i pa'iia ai kona kii, no ka hoopukaia aku maloko o ka Advertiser. O ke kolu keia o ka paa ana o keia ano i'a mawaho aku o Oahu a laweia mai iuka nei o ka aina, elike me a mea i hoakakaia ma ka moolelo.

            He i'a ka i ano like loa me keia ka i laweia ae i kula ma ke kaiuoko o Hilo aneane he 15 makahiki i hala aku nei. He moku o Martha Davis ka inoa, ka i a ia e ke ahi a ua piholo maloka o ke awa, a i lilo ole ai ia moku i mea alai i na moku a komo aku ana i ke awa ua hoopahuia ia moku me ke kiana pauda, a mamuli paha o ka ikaika o ke pahu ana o ka pauda ua make kekahi heluna nui o na i'a a kakala no hoi kekahi, a mawaena o ia mau i'a i make ai, he i'a ano i like me keia ka i laweia ae i kula. a ma kona kanpaonaia ana he 500 paona kona kaumaha, hookahi haeri ame kanalima ka oi aku o kona kaumaha i ko keia.

 

HE HALAWAI KA KA POE HOOKUONOONO.

            Ma ka hapalua o ka hora ekahi o ka auwina la o keia Sabati iho, e malama ae ana ka poe i koho i na aiana hookuonoono o Waiakea, Hilo, Hawaii, he halawai kikakika, no na mea e pono ai lakou, maloko o ke keena poo o ka Aoao Repubalika, ma ke alanui Betela, a ua makemake nui ia ka poe apau i holo aku nei i Hilo e koho ai i mau apana no lakou, a i hoi inai nei hoi no ke kulanakauhale ne ,e hoea ae ma ia halawai.

            Ma na mea i hoikeia mai i keia keena, ua ae na akena o ka mahiko e hakela poe hookuonoono, i lawa ole me awi aku i na kokua ana, no ka pono o ke dala, no ke kukulu ana i ko lakou mau home, pela pu hoi ka haawi ana aku i kekahi uku mahina kupono, no ka noho hana ana maluna o ka aina mai ka mahiko aku, no ke kane ame ka wahine.

            He heluna nui o ko Honolulu nei poe i holo aku no Hilo, e koho ai i mai apana aina no lakou, a oiai he nui ka poe hemahema me ke dala, e hiki pono ai ke hoolo aku i na km aelike me ke aupuni, ua hooikaika kekahi poe o lakou, ma ka huli ana i na aahele e pono ai, a pela iho la i kaheaia ae ai keia halawai, nolaila mai poina i ka hele ana ae, ma ua halawai nei, ma ka auwina la o keia Sabati, Mraki 23, 1919.

            OAKLAND, Mar. 18-Ua pepehiia a ua make o Mrs. Geo. Greenwood, ka wahine a kekahi kanaka malama hale banako koikoi o Kapalakiko maloko o ke kihapoa o kona home maanei i keia la mamuli o ke pa-huia ana e kekahi poka pa-hu iaia maloko o ke kihapai a ua lalau iho oia ia mea a ia wa i pa-huia ae ai. Eia nae ua hoikeia ae e ka ohana makai he ua hoikea ae e ka oihana maakai he palapala e kauoha ana e uku ia aku i $5000 a e hoomaka'uka'u pu ana hoi e hoohiolo i ka hale in a e uku ole ia aku ana ka dala, ka i loaa mai ia Greenwood iloko o ka mahina o Ianuari.

 

            HE MEA HOOPAKELE I KE OLA

 

            He mea kanalua ole ka olelo ana ae, ua hoopakele aku ka Laau Nahu o ka Opu ame Hoopaa Hi a Chamberlain i na ola o na kanaka he nui, me ka hooluolu pu aku i na auwe ana, mamua o kekahi laau lapaau e ikeia nei. Ua ikeaia ia ma ke ao malamalama holookoa, no ka hikiwawe o kana hoola ana i ka ma'i umii iloko o ka opu, ka hi, ame na ehaapau oloko o ka mau. Eia ke kuaiia nei e ka poe kuai laau apau, o Benson, Smith & Co. na akena no Hawaii, Hoolaho.

 

HAAWI MAKANA NA KEPANI I KE KULANAKAUHALE.

(Mai ka aoao Ekahi mai).

            Penei ka haiolelo a Mr. Onodera:

            "Ua akoakoa mai nei kakou apau ma keia wahi, no ke kukuni paa ana i kekahi wabi ano nui loa, maloko o ka moolelo o na Kepani o Hawaii nei.

            "Iwaena o ka nui ame ka lehulehu e ulu ae nei me ka hauoli ame ke aloha no ka aina a lakou i hoolilo ai i home no lakou, ua hoea mai la kakou i ka hoomanao ana ma ka hoolaa ana aku i keia wai pipii, no ka pu ana ae ma ka noho alii o Iapana ka Emepra o hookahi haneria me iwakalua-kumamakolu.

            "He manawa o elima makahiki i kaahope ae nei, mahope mau o ka malama ia ana o ka hana poni ma Iapana.

            "I ka pii ana ae o ka Emepera Yoshito, ka moi i keia wa Iapana, ma ka noho moi, i ka 1912, ua hooholo iho la na Kepani o Hawaii nei, malalo o ke alakai ana a H. Arita, ke kanikela mua o Hawaii nei, e haawi aku i ke Kulanakauhale a Kalana o Honolulu nei, he kiahoomanao wai pipii, he mea hoomanao mau, no ka ponoiia ana o ka Emepera o aIpana."

            O keia iho hoi na olelo pane pokole a ka Meia Fern, e apono aku ana i ka makana a na Kepani o keia Teritore:

            "Ua lilo i hana hauoli loa na'u, ma ke ano he Meia no ke Kulanakauhale a Kalana o Honolulu nei, ka apo ana aku i keia kiahoomanao wai pipii nani, a ua Kepani o Hawaii nei, i haawi mai ai me ka puuwai lahalaha no ke kulauakauhale.

            "E ku mau aku ana keia kiahoomanao, ma ke ano he hoike oiaio na ka noho aloha ana ame ka kaulike ana ka Kepani e noho ana ma na Paemoku o Hawaii."

            Ua hiki aku na hoolilo o keia kia hoomanao ma kahi o ka $10,000, i luluia e na Kepana o keia Teritore, a ua hoounaia aku no kauoha no na mea e hanaia mai ai, i kulike ai me ka makemake o na Kepani maanei nei, no Iapana, a malaila kahi i hanaia ai, a paa me ka loihi o ka manawa i kakaliia ai.

 

MA KEIA POAKAHI AE E NOONOOIA AI KE ANO O KE HOOMANAO.

 

            No kekahi mau mahina lehulehu aku nei i hala ka noonoo ana o ke komoite a na ahahui like ole o ke koho ana no ka hooholo ara i ke ano o ke kiahoomanao e kukuiuia aku ana maHawaii nei ililo ai ia i hoailona hoomanao mau loa ia no ka poe aloha aina o Hawaii i make malu@ o na kahua kaua iloko o ke kaua nui hookahu o ke ao, ma ka hora 2 o ka auwina la Poakahi e hiki mai ana, Maraki 24, e waiho mai ai ia komite i kana hoike imua o ka lehulehu.

            He elua mau hoike e waihoia mai ana oia hoi ka hoike a ka hapanui ame ka hoike a ka hapa uuku a ke komito. Maloko o ka hoike a ka hapanui a ke komite, ua hoohiia ka hale ame ke kiahoomanao, a ma ka hoike a ka hapa uuku o ke kiahoomanao wale no ka mea i hoakaka ia, o kahi o keia ke aponoia.

            O ke Konela Hathaway ka lunahoomalu o ke komite, a ua poloai mau oia in a lala o na ahahui a na HAwaii, na makaainana aloha aina, na hoahanau on a hoomana like ole, na hoa o na hana hoonaauao, na ahahui a na oihana kalepa me ka poe no apau e akoakoa aku ana ma keia halawai, no ka noonoo a hooholo ana maluna o kekahi o na hoike a ke komite i mea e loaa ai ka olelo hooholo hope loa maluna o ia kumuhana.

 

KAHEA HALAWAI O NA AHAHUI MOKUPUNI O KA HOOMANA NAAUAO O HAWAII

            I na lala apau o na Ahahui Euanelio Mokupuni o ka Hoomana Naauao o Hawaii, ame na Ahahui Apana apau i kuleana i na hana o ua mau ahahui mokupuni la; e noho ana ko oukou mau ahahui elike me ia e hoikeia aku nei malalo iho nei:

            Mokupuni o na Maui i huiia, ma ka Poaha, ka la 17 o Aperilla, 1919, ma ka luakini o Kalanakila o ka Malamalama ma Lani, hora 10 a.m.

Mokupuni o Oahu nei, ma ka Poalima hope o ka la 25 o Aperila, 191, ma ka Ekalesia o Kalanakila o ka Malamalama ma Kahana, Oahu nei, hora 10 a.m.

            Nolaila ke kauoha nei i kela ame keia i kuleana i na hana o na ahahui i hoikeia ae nei maluna, e akoakoa ae me ko oukou mau makaukau.

            E koho i ko oukou mau elele, a e hanaia ka lakou mau hoike ame na hoike e ae mai ka mahina mai o Okatoba 1, 1918, a pau ma ka la 31 o Maraki, 1919.

            Me ka oiaio. ROGERS KEKUEWA,

Kakauolelo o ka Papa Kahu Waiwai o ka Hoomana Naauao o Hawaii. Koula, Honoluulu, Mar. 16, 1919.

 

            WASHINGTON, Mar. 18- Ua hooholoia e ka papa kaua limahana i keia la o na wahine ohi dala oluna o ke kaa uwila o Cleveland i hoopauia ai ma ka la 1 o Maraki e pono lakou e hoihoi hou ia aku ma ko lakou mau wahi.

 

            Ma keia Poakahi ae e hoomaka aku ai na hooikaika ana a ko ke kulanakauhale nei poe i wahi e loaa ai ka haawiua dala kokua no ka pono o keia kulanakauhale.

 

            He o ia mau no ka laha ana o ka ma'i flu e pahola nei keia kulanakauhale.