Ka Nupepa Kuokoa, Volume LVII, Number 9, 28 February 1919 — KA AHAHUI MALAMA AME HOAIE DALA O NA HAWAII I KAUPALENAIA. [ARTICLE]

KA AHAHUI MALAMA AME HOAIE DALA O NA HAWAII I KAUPALENAIA.

Na Manao Hoakaka. Uok'o o ka malama o lune, 191 <>, ma ka hapa hoj>e o ia mahina, i hui a< J ai kekahi ,'nau opio Hawaii o kukakuka no kekahi mau tnea e hooholoniua aku ai i ko lakou mau waihona liilii 110 ka pono o ko lakou noho honua ana. O koiu mau opio Hawaii, oia no o Mr, Samuol Manu, Mr. Edwin P. Murray anie Mr. Akaiko Akana. I)oko o kela mau kukakuka ana, liooholo iho la lakou»e hoomaka e hoahu i kekahi liapa o ko lakou mau lona mahina no kekahi waihona, a o ia wailionn, i kahua ia no ka hoomaka aua i keia mea o ka malama ame ka hoonui dala ma ke ano e hookuonoono ana i na lala 'ipau o komo pu mai ana iloko o ia haua. I keia hooholo ana, ua hoomaka koke iho la lakou i ka hana ma o ka ho''hu aua la e.linia dala a ka mea hookahi. Mahope mai o keia manawa, lune .15, ua hoonui hou ia ae keia waihona -■ na lala ma o ko lukon lionkomo lrou nm.mai i kekahj hnina <ia!a nui, a iloko o na la pokole loa, u:; loaa iho la -ra. liuin:! o lio'ikalii tausani i(a!a ilokO 0 ka waihona o Uein hui unku i kapaia •i.wa: The llawaiinn Havincrrt Li.-:igue. Aole i liuliu r-ahijpe mai o koia' niaaawa, ua komo mai he mau lala hou •lol;o oka hui. Peia ka pii inahuahua tnm ae o na la'a'ahiki i ka loaa ana o kukahi huina nui maoli. Iloko o ka hofhu lii'ii ana n keia mau hila. ua ike ia ka holoinua. TTa pii mahuahua ae ka wnihona me ka ikaika. O ka ha.'ia •io hoi a ka puuku, o ia no kona hu'i ■uia. pkn i na hnna lī l - 0 olp ,•< 1 "o *> 'i •uai* ai ka puka i na (lala e hoohanaia nna. Peia no ka nee malie ana o k"ia haa aliiki i ka pnu' ana o ka niakahiki lfU(3. Ma ka la hope loa o ia makahiki, >ia loaa i ka hni k;i liuina f?ala maluna )l<n o ei'una tausani a oi aku. T;v nui V;i h.iuoli i lona mai i na la!a o ka hui, 1 u:i keko mai la no hoi mo kā ikalka keia manao, —e hoonee alin i kn hana me ka hoonui hou ana aku i •la'a. 3re ke kali ole, ua hook { o koke Mioi la na lala.i keia hana, a ua kono nui aku no hoi ia inau iiana i ka poe owaho e komo mai. īloko o ka mahina o Tanua. - i. 1017, na hui ae la na lala o ka hui e noonoo i ka ninau hoohui nie ke aupuni. Ma ko lakou noonoo ana, ua ike iho la la kou ua hiki mai ka wa 110 ia )i.'ina,.o:ai iia Hawaii p makemako ana e koino mai lioko o na haua hookuonoono no iakou iho. \ta kekohi halawai hana i malamaia, i'a hooholo koke ia keia manao a komo koke aku la no ka hana iloko o ka liina o kekahi komite i kohoia. Mahope o kekahi manawa pokole, ua komo aku la ka palapala noi a ka hni i ke aupuni no ka hoohni ana me ia. līe mau la no hoi nmhope mai o ia'mnnawa, jmka mai la ko apono ana a ke aupuni, a ma ka la 17 o lantfari, 1917, ku mai ke sila 0 ke aupuni maluna o ka palapala hoohni o ka hui. O ka inoa hou n ka hui 1 hookoluiia ai, o ia no ka inoa i hoikeia ae la mahina: Ka Ahahui Malama amo Hoaie Dnla o na Hawaii i Kaupalenaia. "The Hawaiian Savings aml Loan Assoe:ation, Limite<l."

Mai kela la mai i liīo ae ni kahi aha hui koīki \ hoikoia ae la maluua i ahahui makua e hann ana i kana hnna ma'alo o ka malu o lee aupuni. O ia hana piia la i hoomaka hou ia mnialo o na rala oihnna kale]>a i pili pu hoi me ke aupuiii, ua man ahiki ma\ la i keia la; a ke manaolana mau nei ko'u uhane, e mau loa nku ann ia hnnn no ka pono amo ke kuokoa o ka Lahui Hawaii, —o na Uawaii iio nno e komo mai ana e 'noho i!oko o ka nhahui. Na Manao o ka Hookuinuia Ara o ka Ahahui O na mauao o ka hookumuia ana o " K;i Ahaliui Mn'nma nmo Hoaie Dala ;> na Uawnii i Kau]*nlennin," oia uo keia maliilo iho penei: 1 . Xo ke kokun ana i r;n lala e hoahn, malama ame hoonni aku i ko lakou mau waihonn me ke k'okua pu ana a"ku ia lakoij iloko o ra liana kuai aina, iioo nui waiwai aina ame kekahi niau hana kunono e ae i hookahuaia nialuna o ke kaliua o ke kaulike e hui like ana iloleo o na loaa ame na aie o ka hui. 2. No ka honlni ana i waihona, a i ole i mau waihona paha, mailoko mai 0 na ukumahina o na lala, na uku like ole mai ka poe aie mai, na pnka o na (lala i hoopukapukaia, ame ke ola o na dala i hoaieia aku, a i ole, i hoaieia mai i ka ahahui. 'i. No ka hoaie dala ana i ua lala maluna o na kahua kupono, a maluna o aa waiwaipaa Impouo i aeia o na kanawai o ka ahahui ame kona papa hooko. 4. No ka paa ana, hoomaeinae ana ame ka hoolilo ana nku i na aina i loaa mai mamuli o ke kuai moraki ana, a mamuli o kekahi mau aie okoa ae paha 1 paaia ai ia mau aina e. ka hui; a i 010, no ka paa wale ana no, a no ka hoouui ana aku i ka waiwai o na aina nuilalo o kn hui ame ka hoolilo ana aku ia mau mea.

No ka-hoohana ana, kuai ana ame ku hoolilo ana i kekahi, a i ole, i kona mau waiwaipaa apau, no ka hoaie flala aiiii rna o ka nota la, a ina o kekahi mau aln e ne pnha a ka hui e iko ai he pouo; a o keia mnu hana, uo ka uku ana aku i na unuhi ilala ana la, 110 ke kuai aina ana la, 110 ke kokua ana la i na hoaie .da!a ana iwaho; a u6 ka liaawi ana la i kekahi mau waiwaipaa o ka , hui no kekahi niau liana kupono. ' (5. No ka hoaie ana i na dala o ka | hui i kona mau lala no ka manawa po- j kole maluna o na waiwaipaa i aponoia 1 e ka papa hooko, aka, e hahaia keia j hana niahope wale no o ke ku ana o"uā i elala iloko o ka waihoua no kauakolu la me ka hooliana ole ia rae ka paa pono | no nae o na uku mahina i na lala e nwkomake ana i ke <lala ma ka hoa,ie;j 7. No ka wehe ana aku f ke kuinuwaiwai o ka hui e uku liilii ia e na lala • ina o na uku niahiua la, a ma o kekahi , mau alahele e ae paha; no ka ae aua aku i na upuhi ana ia o na kea elike me «a rula o ka hui; a no ke kukulu ana iloko o na kanawai o ka hui i kannwai no ka !awe ana ae mai na lala mai i na kea i uku ole ia ko lakou maii nku mahina ame na auhau likē ole i kau mai maluna o ia niau lala. I Ke Kumuwaiwai o ka Ahahui ' O T<e kumuwaiwai o ka hui i leukulu mua ia ai, he iwakalua kaukani da!a i mahelehele ia iloko o na kea no lakou ka waiwaii'o o hookahi haneri dala o ke kea hookahi, me ka wehe haniama ana no i ka p\ika o ka hui no kona hooaui ctn& aku i kona kumuwaiwai i ka

hooltabi miliona dala. Mamuli o ka' nui mai o ua Hawaii e makeiuake ana j e komo mai iloko o ka hai, ua hoonui [ hou ia ae ka huiua o kr kumun*aiwai a , | kp kanalima kaukani dnla, a o ia ia e ; j ku nei ahiki mai la i keia la. i : Na Hua Maikai i Ikeia i i Mahope mai o ka hni ana o keia aha-J hui nit? kc aupuni, U a pii mahuahua aku j kona ikaika ma ke ilala ame ka hana.' i Mai ka elima kaukaui daia ka hoomaka I f aua aku (ma ko ano he hui i pili me ks Ahiki mai la i koia ln, ua uku ia aku aupuni) a pii aku iluna, a nia na huaj heLu malalo iho kakou e ike pono ai i J ke ano o kona ola ana iloko o keia ma- | l nav.*a pokole loa ahiki mai la i keia la, I ' penei: I ; Eono mahina mahope jnai o ka hui J j ana ms ke aupuni, o ka waiwai i ike ia I he $7,137.76; eono mah'ua mahope mai | j o ia 'nanawa, na loaa mai he $10,270.92; ; n o kn malama no hoi keia o Dekemaba, ! 1917. Alai lanuari, IPIB, mai ahiki i lune o ia makahiki no. o ka waiwai i ike ia, hi j $14,7rt0.:iō ; n mai ia manawa , mai' ahiki i ka la ho{>e o Dekemaba, j 191S, i hala aku 1», ua loaa mai i ka hui ka huina o $17,780.70.- O keia hnina aui la, mailoko inai no ia o ka lima o na Jala ilihuno i komo mai iloko o ka liui, a mailoko mai no hoi o na lawela- . wo hana ana a na luna nui e haawi ]iau noi i ko lakou ikaika no ka holo n?ua o keia'hana no ka pono ame ho'.omu o na Hawaii. ; o k?. Ahahui i Ke'a La O Vh hoike a m l»nkc waiwai o ka hui i keia la e hoike ana i ke kuiana o ka hui, penei no ia: Hoike Waiwai Elike nie la o lanuari 17, 1919. Xa dala lioohana ma ka ba n;«ko $ K21.02 Na <la!a i hoahuia — ! Banako o «Hawaii 340.0-1: ' Batiako o $ihopa ;: '-0 (i7 Na waiwai aina 7,310.33 \a «lala i hoaioia ma ka not:i 2,3."7.i»rt *X:i dala iioaioia ma ka moraki 2,61 j Na 'kea kopaa 2,626 2* | Na waiwai lako koena 355.6."» I Na loaa liilii i koe ī Ko ola o ke ilala i ukuia 32.24 < \ : o na hooponopono 1i0u..-.. 624.60 j No na hooli'malima k00na.... 113.50 •Na auhau o ko aupuni 214.7U j Huina mii $17.784.70 j X:i loaa ahiki i keia la 300.00 i Iluina nui loa ..$18,084.70 r>n)<a, waiwai aina. 1100ia....$ 26.2 i Kukulu halo, KnMhi 1,002.58 Mau da!a i Jioahuia, 'P. K. .. . 70.00 N'a loaa hoolimalima 291.00 Xn «lala no na nlia like ole.. 261.86 N.-i puka i o'o ia.... 324.fi 1 waiwai kuniupaa.» 15,017.54 f ka Banakc Uihopa 600.00 Xa loaa auhai; 66.00 \a waiwai loaa o k:■ ola o ko , ilala : 12+54 | Huina nui $17,784.70 I ' 300.00 I . Huina nn'i 10n..v $18,084.70 0 ke kulana ae la keia o ka hui elike me ia e ku nei i keia la. Mailoko mai o ka huno, aka he hune nae ia i a'o i ka lokahi )!in ka hana, ua loaa mai he ikai ika onipaa no ko kuokoa ina keia ola ana. Na Ru!a o ke Komo Ana Iloko o ka Hui Maniuli o ka nui o ka poe ninau mau mai i na mea pili i na rula e komo ni iloko o ka aliahui, he mea yiono no e hooimknia aku ia mau mea inaanei: Ka "C7aiwai o ke kea Hook°hi he $100 Ina e lawo hookahi koa, he $1 ia o ko komo ana. a ho $1 o ka maliina o uku iiilii ai( ina ma ka uku liilii ka uku ana) ahiki i ka piha ana o ka huina o $100. Tnn uo hoi ma ka ukupau i ka wa hookahi, ua hiki no. Ina uo hoi ma ka uku hapa, ua hiki no. Ina elua koa ? ia'vr ai, i-'aila he $2 ia o ke komo ana a ho .f2 o kn mahina e uku ai ina ma Vā 'ikn liilii. lna ellma kea e lawe a't, alaila he $5 no ia o ke komo nna. n ho $5 o ka mahina e uku liilii ai ahiki i ka pau ana o ia mau kea i ka u'ku ia. 1 ka wa e knmo ai o hoopiha mua ia ka palapala waiho inoa a paa me ka hui. I ka wa e pau ai ua kea i ka ukn ia, alaila e hoopukaia aku no ka palapala hooia waiwai o ka hui malalo o kona sila i ka mea nona ia mau kea. K uleuia na kea (iiia ma ka uku lii lii') nyimua ae o ka la 20 o kela ame keia inahina. Tna o haule hope, alaila o kakiia uo ka mea no,na na kea ho ko ko kea liookahi. Ina e haule hope loa ka uku ia a'na o na kea auio ua kaki lil<o 010 mai na lala mai, alaila ua loaa i ka hui he īnana, ina o konn pnhipi'la hoohui la mo ke aupuni, o lawe lilo loa ae i na dala i hookomoia iloko o ka hui. Na Waihona Nui o ka Ahahui me Kona Mau Hula 1. Ka waihona o ke kumu waiwai iiiii o na koa la. O na dala apau e komo mai ana iloko o ka hui ma o na kea la, o ia na <lala e hooluinaia aua e ka hui | iloko o na mahele hana hoopukapnk», j like ole e loaa mai ai ke ola no na <lala J o ka hui Ao!e he mea pono ka iumhi ' nna o koia man ilaln e na lala O keia j mau ilala ka ikaikn hoohana o ko hui i j na wa ;l>pau,. ao!(> ho moa pono ka hooiiioni ana aku iaia. I 2. Ka waihona hoahu. Ua like keia | ine ka banako. Hoahu kela nme keia j mea olike me kann i makemake ai. He "9' (pakeneka) ko ola o na dala iua J Voia wnihona i ke 1 » amo keia makahiki. I kn wn o ho»hu ai, e loaa aku no ka buke liilii e hoike ana i na <lala me ka bui. E tjkuia no keia mau pakeneka i'oko o lune anip Dekemaba o kela ame keia makahiki. Tna e makemake ana e unuhi pan i keia waihona, alai'a, e haawi mua mai i ka ike i ka hui 60 la .mamua ae o kn nianawa. Tna e unuhi liilii i ke «lala i ka hul 60 lā niamua ae & ka inanawa. Ina e unuhi liilii i v ke <lala o keia waihona, alaila,. e hana no elike me na banako. īna e ohi a oi j aku malnna o $100 i ka wa liookalii, alaila e kakiia ka niea nona ke dala • me kekahi mau pakeiieka elike no me t ko ka bauako. O na huina <lala apau 0 emi ana malalo o $100 i kela ame' keia ninhina, e kakiia ana ka mea nona ke <lala he 50 keneka no na hana malama buke eliko nie ko na.hannko. Nolaila e pono o oi aku maluna o $100 1 kela ame keia waihOna e komo an.i iloko o keia mahele o ka hui i kela ame ■ keia mnhina. , ' 3. Ka waihona "C. O. D."—o ia hoi, ka waihona ohiia i ka wa n make;a o W aihona, no ka naa wale ana no ia i na dala a na lala o makemake ana e waiho me ka hui no ka manawn wale no. Aohe he ola pakeneka o keia waihona. He paa wale no ka ka hui ia waihona ahiki i ka wa

a na lala e kii mai ai. Ke waiho nei ( kekahi o na lala i ka lakou mau dala iloko o keia waihona no na pilikia kuikawa e hoea koke mai ana. Ua hiki i na lala ko kii mai i keia <lala o ko lakou wahona iloko o keia mahele o ka hui i ua wa apau a lakou e makemake ai me ka hoolaha mua ole mai. Eiik no nae: . 0 na'huina e emi ana* malalo o $100 i kela ame keia mahina, e kakiia no ka mea nona ke dala he 50 keneka no ka uku inalama buke. Nolaila, e pono o oi j aku maluua aku o $100 i kela amp keia J waihona i kela ame keia mahina i kaki 010 >a ai e ka hui. i 1 Ke OLa. o na Dala o ka Ahahui | I Ona dala apau e' komo mai ana ma- '■ muli o na kea, e loaa ana no ia mau ' j dala na pakeneka o ka puka o ka hui i • elike me ka ka Papa Hooko e haawi j | ai. Elike no keia mau pakeneka me ka ! ) ikaika o ka puka o na hana o ka hui. 1 ! i na kea o ka hui he 6% i kela ame , keia makahiki. Ina e oi hou ae ka i puka o ka hui, alaila, e oi hou aku ana I uo na pakeneka e uku ia aku ai. j No na dala apau e komo mai ana iloko o ka waihona elua elike me ia i ' hoike ia ae ia maluna, he 5% wale no e ; haawiia ana ia waihona i ua makahiki | apau, aole oi aku. He Manao Uwao i r,a Lala o ka Ahahui j Oka unuhi ana i kau dala mai ka hui ' mai, he hana hoonawaliwali i? i ka hui. He hana hooniake ia i ka' ikaika o na I luna nui o ka hui. He hana hoomake i ike o o k:< hui. Nolaila. mai komo mai iloko o ka hui aia. wale no a paa kou manao e ku mahope o ka hui i na .wa apau. Ina ua hapapu kou ikaika hana, he mea pono ia oe e noho mawa ho, aole hoi e lioolilo mai ia oe iho t I mea hoonawaliwali mai i ke ola o ka hui. He mea maamau i na Hawaii ka hoohoihoi kinohi mai: hala ae na la o k» hauoli, a komo mai la na la kunili kii paha, pau keia hoihoi nui a kipa mai la o hooiialaleha ma, a o ka n\3ke loa aku ln no ia o ka manao hana. Aolo i makemnkeia ke'a ano uhane iloko o keia hui. Aole loa i makemakeia na hana hoihoi hope i na Hawaii. linua a iDu aku-i ka wai hoomaona o ka lanakila. Aole he emi ana ihope. . Xo na la!a o ka hui e kn nei, e mn 'kaala Ina oukou i ko pukou niau aie apau i ka hui. E uku i ko oukou mau nota: e uku i ko oukou mau moiaki; e . ukn i ko onkou mau aie e ae me kn ulolohi ole. Mai ae aku i na hana hoohemaheinn mau a na Hawaii o ka wa i ' hala e koino mai iloko o ka kakou mau hana. j Ena hoa lala oka hui: Mai ka hune i maU kakou i hoomaka ai i keia hana. Mai na da'a liilii loa mai i hookumuia ai koia waihona, a ma o ka hoomana wanui la i loaa ai ia kakou keia huina • nni i koia la. : Ā T olaila, o ka'u ē paipai aku nei ia oukon. mai hoemi i ko oukon ikaika ma keia mua nku. Ua loaa ia kakou {ka lanakila ma keia hoomaka ana. E ; hoonui hou aku na hana no ka lanakila nui no keia mua aku. , Mai ae i na mana hoemi ikaika e ko•nn mni o kakou. F. r>an i ko ' oukou mau waihona me ka ikaika paa : mnu. E makaala loa ouleou i ko ouleon j mau kea a e hoopiha pono ia mau kea. , O na lala o ka htii i hiki ke kuai hou i i inau koa hou, e kuai mai no. e Ina aia I he mau lala kupono e makemake ana ' e komo mai, hookipn mai-.ia lnk"U T3 j lioao kakou e ae aku maluna o $30,000 i koia makahiki. \a ke Akua e alakai, e hoomalu, a e hoopomaikni in kakou iloko o keia hana ano nui no ka po;io aine ka holomua o na Hawaii. Owau no rne ka haahan, ! AKAIKO AKANA. j 'peresi<lei»a, Ahahui Malama ame Hoaie j I)a!a ona Ilawaii i Kaupalenaia.