Ka Nupepa Kuokoa, Volume LVII, Number 7, 14 Pepeluali 1919 — I HAINA NO KA NINAU LAHUI O HAWAII NEI, PEHEA E ULU HOU AI O HAWAII UA UUKU IA. Haina—Aia ka Ulu o Hawaii Uuku ke Kaulana o ke Ao nei i na Mana Ekolu o ke Aupuni. [ARTICLE]

I HAINA NO KA NINAU LAHUI O HAWAII NEI, PEHEA E ULU HOU AI O HAWAII UA UUKU IA.

Haina—Aia ka Ulu o Hawaii Uuku ke Kaulana o ke Ao nei i na Mana Ekolu o ke Aupuni.

E Soloma» Hanohano, Aloha nui kaua: —E oluolu mai hoi 'kou ahonui e hookuene ae i wahi kowa kaawale kupono no'u e komo aku ai, a ku iho i kou keena eleweka, no ka aha'i ana aku ia'u iluna o na rumi hānohano o na hale ahaolelo kau kanawai o ke upuni o Hawaii uuiku, ke kaulana apuni ke ao nei. No ka'u haina loaa o ka ninau a kuu makamaka maikai, o ia iho keia: Ekolu mana o ke aupuni e ku mau nei, a elua hou ae mawaho, alima niana; a ( penei: - | Mana ekahi: 0 ke aupuni, aia i ka poholima o na makaainana koho baloka, he kaha pe'a ia mana koho baloka, he huahelu 10 ia ma ka helu Roina, o ia hoi keia, he 10 no manamanalima o Adamu, he keikikane mua ia a ke.Alii o na Alii nona ia helu X, he 10 na kanawai kupaa loa naue ole, luliluli' ole, hoololi ole, hewa ole, alunu ole, kau kekee ole, kau kapakahi ole, popopo ole, piha welu opala ole. He oiaio mau loa ia no ka mau a mau loa, ka ponp me ke ola mau, a o ia mana e pono e paa ia mana ikaika, a e nana pono aa mana koho apau o Hawaii uuku, a ike pono i ka laau pololei kupono, kona loa, kona laula, e hiki ai e loaa i mau kua no ka hale lahui o Hawaii uuku, o ia na kua loa pololei, senatoa, e lawe ai oe i kau peni a kaha iho i kau laau pololei, i ike ai X o hooponopono luli ole, peia no na lunamakaainana o naauao, o kupaa, o luliluli ole, o holokee ole, a hololua ole, o ia mau laau pololei,kau e kii ai i mea e ulu hou ai o Hawaii aina, ame Hawaii lahui uuku, aka, he uuku loa kahi ukulele, aole oe e ike iaia, a ke aki ne i kou kino nui, e oni ana oe iaia uuku, a he iki ke aloha naue ke kino; i kaulana Hawaii puni ka honua. O keia na mana aupuni e loaa i makemake ia; o lakou ka poe kamana e kukulu hou ai i ke kahua o ka hale aupuni 0 Hawaii lahui i nei mahina no a'u e kakau nei i ka'u haina, oiaio o kau ninau maikai, a 'u e mahalo nui nei ia oe uo kou hoala ana mai i ka hiamoe, ua nanea, eia ka hoi. la ua awakea, aia ka la iluna lilo, e eleu na kupa o ka la 'i o ka malu ulu kaulana, a o lele-lele, like oukou. Lokahi e ka ahaolelo kuloko, ina hoi paha ua 'komo ke aloha lahui aina, i kou puuwai lahalaha e ke senatoa hanohano, na lunamakaainana, paa iho oe i ka hamare, wawahi i ika papa popopo, keena mana o ka papa ola, e kilohi pu aku hoi oe i ke keena hoonaauao. Hoopili aku i ka papa hou, kakia paa i ke kui nao, he nohea oe ke ike aku, ilaila ulu ko pua 'kanu, ka lahui Hawaii uuku. Haina ia mai ko nane, i ka ahaolelo kuloko. Me ka mahalo ia oe a nui. E ka makamaka, no kau ninau hoonioni i ka hiamoe o na lii, oiai ua ike no hoi oe, ua paa na puka i ka laka ia, aohe alii i -koe, aka na lakou -nae i kau 1 na kanawai herwa, i auwe ai ka lahui i nei la, mni neliinei mai no, a nolaila he ekolu mana nu e ulu ai a 1, ke kaha

X; Vkau kanawai ahaolelo, e wawahi j a kapīH hou; 3, mana hooko, ka lima kakau o ke alii kiaaina Tiberia Kai-i kala, a mahope aiu, nana n a rumi kupono o na keena oihana hooulu lahui o Hawaii, a peia wale aku; aole o ka pule | wale iho no a makahiamoe, a waiho no kiokio pohaku o ke alanui' pali o Nuuanu, peia no e oioi ai e hooku 'i mau ana uo oe i ka pali, no ke ino o ke alanui kekee, a napuu, ka mea a loane i i mai ai aia no ma Makaio penei: E hoomakaukau oukou i ke alanui no lehova, e ka poe kaha X, a e hana i Kona mau kuamoo a pololei, ka ahaolelo kuloko, a e kakau ka mana lioo- j ko i na kanawai maikai. Auwe ka poe e kau ana i na kaaawai hewa! Nolaila e kau i na kanawai maikai, a kaulike no ka pono laula o 'ke aupuni honua ame na lahui kanaka like, e noho' ana, he poe makaainana no keia aupuni i uuku kaulana o Hawaii nei. Aole pono na alii o ka hale kauka-! nawai o Hawaii nei e kau hou i na ka- j nawai hewa loa, e pani-kuia ai ke ola ana o ka lahui kanaka; e auauwe nei, a piha na kolamu o na uupepa, oiai ke holo hope nei ka, lahui Hawaii, mamuli o na niana ekolu o ke aupuni, a'u i hoi ke ae nei. O keia mau mana ekolu, ke kumu ame ka mole o}glQ o ka ahaolelo ka hoeuli o ka moku lahui o Hawaii, iaia ka mana nui e hoopololei no ke awa ku-

pono. O na hoa alii hanohano naauao, kupaa luli ole, makaukati, ike a lawa pono, o lakou na aliimoku aupuni kiekie, e haawi i na hana pololei kaulike, no ka pono o ka moku aupuni, aole pono na kanaka hohewale, maka'u wale, e noho e hana. Heaha ke kohu e kau i na kanawai hewa, e paniku i i'a o ke kai, aole e ai ia e uā kanaka o keia ao, he mau kaukani dala ke poho o leo 'u baloka no ia kanawai hewa loa i kau ia, a kiolaia e na mana lioho i ke ie opala o na makeke; peia keia peni e me ka luli ole, e paa i ko oukou hanohauo alii kaulana i mea e mau ai ko oukou nohoalii ana. E nana ia Kelemania nui haakei, auhea oia i nei ia? Ua heluia e na maiuu 0 ka aego gula, a ua noho lanakila ka hae alii hoku hanau o Betelehema, ka hiapo a Maria me losepa. (Nolaila, e pono au e hoike i ka'u ha- ■ ina oiaio o ka ninau a 'ka maiamaka ! maikai, ekolu mana, he kahikolu ia ano mana kino Akua, a he kahikolu no lona 1 ka lae o ka i'a nui, he kahikolu no na moa kani kulai i ke kupaa o Petero, a he kahikolu no ka moe ana o ka Haku aloha i na la eiolu, a o keia kahikolu hoi, no na mana kanawrii o Hawaii nei, he po~e alii mana loa iā lakou ke ola o ka lahui, a ia lakou ka make. Ua kaa ia lakou o 'ka noonoo ana i na kanawai kaulike loa, pono a pololei, kapulu ole, a. e hoololi ae i na kanawai popopo liahiko, i piha i na mu ai laau, e -wehe a kiola i na mea e auauwe nei o ka lahui, e helelei nei ma ka palekai, a nalo loa o kou lua kupapa'u kanu ola e Hawaii uuku kaufena. Eia no kou ola ia oe iho no, i kou nmu lima elua. Ke hemo mai ke kaula-

hao sila makenelo, e paa ia nei e ka I . mana o ka papa ola :wne ka papa lioo- J naauao, aole kauka n'aauao e ola ai o« j e Hawii uuku, aka okeia aliaolelo ke I kauka e ola ai; ke weheia ke kaula ii polena ia a ku malie ka lio i ka pou hao, | aole-ai e ola ai ua koe ka lepo. i Eia ka wa e hemo ai a nana na maka,' e hele na wawae, e hopu na linia, e wehe J ke kaula a hookuu ka lio e ai i ka: mauu nona iho, a e ike auanei oe, e nui 1 ana o Hawaii a momona hou. J 0 keia ka leo o ke ola, he lohe ke j ola, he kuli ka makē. Ua lawa keia ! nuku ana, a ke noi nei i na poo alii; hanohano e huikala mai, oiai ua lele oioi loa paha keia, aka ma ke one iho I no hoi e hehi ai aole no hoi e pinana ! ae ma ke aa .o kulia na wawae i ka poI haku; e kupaa luli ole i ko oukou ha- [ nohano alii i hilinai ia e ko oukou mau I mana koho, a e hele me na manaolana [ o ke aloha aina oiaio, e aloha i kou ! mau hoa lahui, a e kau i na kānawai j kaulike no ka pono laula, e .hoololi ae | na mea popopo i mau mea hou e nani ai. | E kipaku aku ia Satana, ka lapuwale j • hohewale o "ke ao nei f . e nana ae i kau- j like me oe iho, mai alunu oe, nau wale no, a hooneie i na keiki makua ole, me na wahine kane make, e kaohi mai oe i ka holo nui ana no Kalihi me Kalaupapa, e moku ae ke kaula kila, i ka papa ola, no na laikini kauka lapaau au, o

oe ke kauka- e ola ai na ma'i Pake, la-1 paau ole ia; o oe ka pahi oilua e moku I ai ke kaulahao o ke keena o ka papa | ola me ka .papa hoonaauao, na laua c | pani ku nei "kou ola ana e Hawaii uuku; | ke ninau'iiei oe i kc kiai o ka po, aj ke pane ia nei kau mau ninau ape ka luli ole o ka'hanohano alii, oiai.aohe alii ua ike no oe, ke ole ia e loaa mailuna lilo mai, a e lilo keia leo kalaheā, o ka haina oiaio o kau ninau hoonioni noonoo, e wehe ae oe i na pani wai hohonu, o kau luawai noonoo, e pipii ae ai na i mapunapuna waialiali o kou noonoo ho-1 [ honu, a huai ae ka wai aliali nani o kou naauao, a kahe aku ka muliwai o ke ola mau no kou lahui kanaka, e hoopihaia ai kahi hakahaka o ke ao nei me na opuu momi pua rose nohea, no ka hoopiha ana i kahi a Satana i kula'i mai nei i nei pauahi nui o ke ao nei. O oe e ke senate hanohano ame ka lunamakaainana, ke kumuwai mapunapuna o ke ola mau; ke kau i na kanawai o ke ola honua ana. Eia o Satana i ke ao nei, ka lapuwale nui, e kaulana nei i na alii o ke ao nei elike me ka hua palaoa, nolaila e nihi ka hele i ka uka o Puna, mai hehi i ka papa pohaku lahilahi, o haki i kou mau paona kaumahā, a haule aku oe ilalo o ka naele o ka luapele weliweli, e paa a paa i kou inoa hanohano, kaulana, no ka maiu loa., he oi ae ka inoa hanohano imua o na miliona dala gula popopo wale. Me ka mahalo nui i kp o kuu Solomon Hanoh&no, ame na keiki laij wale o ka hi'u polena o na pe'aheke 1 kau aoao, o 'ka manu nene ahiu lawe I meahou o ke aō nei. I Owau no ke aloha aina oiaio, ' I. K. K. KAPUAIMAUI. Maklki, Honolulu, Feb. 3, 1919.