Ka Nupepa Kuokoa, Volume LVII, Number 6, 7 February 1919 — HE LEKA HAMAMA IMUA OU E HAWAII LAHUI. [ARTICLE]

HE LEKA HAMAMA IMUA OU E HAWAII LAHUI.

Mr. Lunalionponopono o ke Kuokoa, Welina pu hou no kaua:—Mamuli o ka hoopalaleha o ka Papa Make ame na i/iana kiekie o na Paemoku o Tahiti, ua liookomo mai la he mokuahi nui hali ohua i Nov. 17, 1918, a>ku nei. Ua hoo]>ae aku ia i na ohua a ma o ua-mau oepakeke la ani i kawowo aku ai ka ehu 0 ka ma'i ahulau "Au," a pahili aku la mai Papeete aku a i -ka mokujiuui o Moorea, a ke lalapa hel.e la ma na mokuj)uni me ka luku nui ana i na kamaaina, a he make wale no ma kf!a a ma keia home, a he koikoi loa ka luku e hiki ole i na kauka ekolu ame ka poe Euima. a poe Amerika e hoao la elike me\a hiki. K'? hapuku ino la na kaa truck ininiii i na luahi a ka hemahema. i hooj.af mai ai, a o na auwaha nui ame ke ahi ke alahele e manao nui ia la, o ia ke kuamoo e kanahai ikt mai ai o ka ikaika o ka luku. O ke kurau oiaio loa o ka laha emoo]e loa, o ia no ka nele i ka laau, e hiki ai e pej>ehi i keia knpuino; a aohe no } lt > niau hale kuai laau lehuleliu elike iiio Uawaii nei, wahi ake Saints Herald o .lan. 8, 1919. Nolaila, e līawaii lahui aloha o'u nei, no kon ])ono a pomaikai pili wale iho no i ko keia kino, pela au i lawe mai ai i keia moolelo mannia aes nei, i ike mai ai no kakou i ka leleoi loa o ika eleu o ko kakou mau luna aupuni ame na kamaaina ilijmakea ulakolako mawaena iho o kakou nei, a oi loa aku hoi o ko'u haaheo i ke -koa ame ka noeau o ka pero?i<lena ame na lala o ka papa hoonaauao, i ka ae ia ana o na halekula e hooniau aku nō i ka hoonaauao ana i na keiki, ua kauka, na komite o na waliine haole, e poalo mau ana ma na home, a ma na apana apau, me ko lakou hoike mau i ke keena poo i na minuke aj>au oka po ame ao* ao ke keiki e ike e ia ana o na hiona o ka enemi, lte mea oiaio, aia oia ma ke kuamoo no kona home, a malalo hoi o na lawelawe naauao ana i pa-hneri ae ka lako i ka kaua a ka makua o ka papa haahaa, a koe aku no hoi ka poe ae oia, aohe hoi a ia. Ina lioi no ke panikuia o na halekula, alaila e ajunana ana na keiki ma o a maanei, a eia lea hoi, ua loaa i ka lia ame ke anu, i ka hora 8 no o ke -kakn- j hiaka o ka ]»aulehia no i ka puni o na ]a kamalii, he mea ole wale no ia, aia 110 i ka aluna ahiahi hoea i kauhale, a! ina he lako i ka laau, ua nani kela; a! ina no ke kahea i ke kauka, ke pono la no: a ina 110 ka halihali i kahi o Keaka ma, aole i ka'e mai o ka apiki ame ka j»au wale o ka manawa, a he haawi ana n-ku ia i keia kupueu i 'kona hele lanakila i 24 hora mamua loa aku o ka j>alena e hiki kupono ai ke uwalo aku.

Nolaila, e Hawaii lahui o ke au olinolino e holokiki nei, me na lako halekuai laau apuni oe, e ae onei oe e ku hoaa wale iho no me ka ae aku i keia kupueu e hele lanakila mawaena iho o kakou na Hawaii i keia la? Aia 'ko kakou hoahanau ma ka ilt, ke ulupaia mai la o ka "llu," oiai nae hoi, he hemahema ko lakou i hooiaio pono ia mai, a oia hoi kaikou me ka lako ma na ano apau. E oluolu e houuku ka'kou i ke ikamailio wale ana ; a e hoonionl «kakou i ko kakou mau noonoo kaulike maluna o Jca ninau pili i ka malama i ko kakou ola kiuo, elike one na olelo a!p ake Kuokoa j»enei: "E hoomaemae i ka waha, ka opu, ka lole, ka ili, ka ai, ka home ame na mea no apau, no 'ka palekana o ko kakou inau kino." 0 ka maemae o ka waha ame ka opu, 0 ko laua nei makaala, o ia ka'u e.kalele nei me ke koi>koi i ka'u mau uwalo tuia aku imua ou e Hawaii no keia hora ano nui loa, a ko ke ao nēi e ku lomaluma nei, me *ki~ loaa ole o ka laau i'o c ola ai. E oluolu e hoondha a e hoomaemae i ko kakou mau opu ka mua, a e ala\ioho i hooleahi a i elua huaale fiva no kela ame keiajpo, me kou nana pono ana ia oe iho. E oluolu e kuai i poho Casetaresa, ai 1 elua poke mamua o ka moe ana, a ai hou elua niamua o ika paiua ana i kakahiaka, a no ka hooi loa ana aku i ka inaemae o ka waha ame ka hanu pu, ka mea e oili mai ana mailoko mai o ka waha, e oluolu hou mai e hele e kii i laau ma ka nahele; he uhaloa, aia i Kaimuki, lOe wale no ka lilo'i ke kaa, uhuki a nui, hoi inai a waiho iloko o ka wai, i mau ka maikai, a o ka poe no i lako i ka laau ahiu ihimakole, kuai i kiaha piula hpokahi kuaka, hoopiha a piha paa i ka ihi, niuini iho i wai, a o ka wai no e koe ana iloko, ua lawa kela, a e kupa aku a mo 'a *me 'ka hoohuli ana i kolalo maluna, a e hookomo i hookahi puna ko 'keokeo, a e kanana a e inu ae ine ke puna, me ka moe ana ilalo ke alo, iiio ka uluua malalo o ka opu,-a e iuu mamua ae o ka ai ana i kakahiaka i na wa apau, ina oe e iini nui no ka maemai' o kou waha ame kou hanu, mahope iho o kahi manawa i kupono, a e ike tfo oe i ka waiwai o kou ai ana i keia mau Inau, a o ka uhaloa no nae ka-laau maalahi o ka luhi ma ka nui ole o ka hana, a o ka oi aku no ia o ka ikaika o ka mulea. Aka nae, he hopena e kuailo mai ana i ka iini o ke Kuokoa, a o ka i'o inaoli uo ia oka huaolelo "E hoomaemae i ka waha ame ka opu." O ka holoi ana i ka waha me ka palaki anie ka pauda, o ke pulii ame ka nau ana i ka. paka, o ka nau ana i ke gamu ame ka ai ana i ke ko makani, aole loa ia he mea e nalohia loa aku ai o >ka ea liauna, a maea o'ka waha; aka, he mau ; mea maikai no nae ia e hoomau ai me

ke kiola loa ana aku i ke puhi ame ka nau paJta. A o keia uhaloa ame ke ihi* •makole o laua'nei ka oi, ka helu ©kahi ame ke pookela ma,ka hoomaemae i'o ana i ka.-waha, a i ōi loa aku i ka' hanu. No ekolu o'u makahiki mauka nei o Ualakaa, a pela no-'ka loihi o ko'u ai rtau ana i keia māii laau ae la, ā°o ka uhaloa laau loaa mau, a o k.a hopona a'u i ike ai no'u ponoi iho, oia no keia, penei: ■ ' Aole hanu paa, aole hupekole, elike me ka ha holokahiki hoike oo Alika, kahi fcnu, a h& like no ka maemae o ko'u waha ame fca hanu i ko 'u- w.a e- ala mai ai mai ka hiainoe mai, melko'u wa no e ala ana. Aole loa hoi o kela ea ku o ka hohono, e aea ino ai o-ka po6 e hawanawana aku ai ,a he manaoio ko'u o keia ke kumu oiaio o "ka pipili o ka e-hu o keia ano ma 'i, e ake no i ka walia ame ka ihu, a he ;kapu ke kunu ame ke-kihe akea ana, a e oluolu e huikalaia mai au no ko'u kēikei iho no ia 'u, e mea hoi »kau aia tio a nui ka haano'u ana aku, alaila belivi ia kahi wai o Alekoki. Nolaila, aua Jta inoa o ke kanaVai o ke kauli>ke, ke pule nei au i na senatoa ame na lunāmakaainaua mahope iho o ke kohoia ?ina o -na luna o na hale a elua, e oluo,lu e imi koke mai oukou i kahi alahele' ē hpokaawale ia ai o kekahi haawina nui kUpono no ke kuai a iaawi a hoolaiko koke ana aku i na kupa Amerika ilihune, a nele maopopo, nia a ma keia mahele koho haloka, a na ka lunahoomalu o na wahi koho bhloka e haawi me ke kakauinoa ana mai o kU mea noi laau. O ke senatoa- a'ilie ka lunamakaainana ili ula ka'u ai, e eieu a e mikiala ma keia ulono ana, me ke koi ole ia o kahi uku no ia laau i na manawa «pau loa; a mai poina e ke kane i ka mihi ana i kau wahine, a o ka wahine hoi i ke ā o na makua i na keiki, a o na keiki i na makua, a na Owau <mau loa e hoola ia Hawaii lahui a pau loa; Amene. JOHIf M. MAHUKA. Feb. 2, 1919.