Ka Nupepa Kuokoa, Volume LVII, Number 6, 7 February 1919 — Page 3

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

He Leka Hamama Imua ou e Hawaii Lahui

            Mr. Lunahooponopono o ke Kuokoa, Welina pu hou no kaua: - Mamuli o ka hoopalaleha o ka papa Make ame na mana kiekie o na Paemoku o Tahiti, ua hookomo mai la he mokuahi nui hali ohua i Nov. 17, 1918, aku nei. Ua hoopae aku ia i na ohua a ma ua mau eepakeke la ana i kawowo aku ai ka ehu la mai papeete aku a i ka mokupuni o Moorea, a ke lalapa hele la ma na mokupuni e ae, me ka luku nui ana i na kamaaina, a he make wale no ma kela a ma keia home, a he koikoi loa ka luku e hiki ole ai i na kauka ekolu ame ka poe Europa a poe Amerika e hoao la elike me ka hiki.

           

            Ke hapuku ino la na kaa motor truck nunui i na luahi a ka hemahema i hoopae mai ai, a o na auwaha nui ame ke ahi ke alahele e manao nui ia la, o ia ke kuamoo e kanahai iki mai ai o ka Ikaika o ka luku.

 

            O ke kumu oiaio loa o ka laha emoole loa, o ia no ka nele i ka laau, e hiki ai e pepehi i keia kupuino; a aohe no he mau hale kuai laau lehulehu elike me Hawaii nei, wahi a ke Saints Herald o Jan. 8, 1919.

 

            Nolaila, e Hawaii lahui aloha o'u nei, no kou pono a pomaikai pili wale iho no i ko keia kino, pela au i lawe mai ai i keia moolelo mamua ae nei, i ike mai ai no kakou i ka leleoi loa o ka eleu o ko kakou mau luna aupuni ame na kamaaina ilipuakea ulakolako mawaena iho o kakou nei, a oi loa aku hoi o ko'u haaheo i ke koa ame ka noeau o ka peresidena ame na lala o ka papa hoonaauao, i ka ae ia ana o na halekula e hoomau aku no i ka hoonaauao ana i na keiki, ua kauka, na komite o na wahine haole, e poala mau ana ma na home, a ma na apana apau, me ko lakou hoike mau i ke keena poo i na minuke apau o ka po ame ke ao a o ke keiki e ike e ia ana o na hiona o ka enemi, he me oiaio, aia oia ma ke kuamoo no kona home, a malalo hoi o na lawelawe naauao ana i pa-hneri ae ka lako i ka kaua a ka makua o ka papa haahaa, a koe aku no hoi ka poe ae oia, aohe hoi a ia.

 

            Iua hoi no ke panikuia o na halekula, alaila e auunana ana na keiki ma o'a maanei, a eia ka hoi, ua loaa i ka lia ame ke anu, i ka hora 8 no o ke kakahiaka o ka paulehia no i ka puni o na la kamalii, he mea ole wale no ia, aia no i ka aluna ahiahi hoea i kauhale, a ina he lako i ka laau, ua nani kela; a ina no ke kahea i ke kauka, ke pono la no: a in a no ka halihali i kahi o Keaka ma, aole i ka'e mai o ka apiki ame ka pau wale o ka manawa, a he haawi ana aku ia i keia kupueu i kona hele lanakila i 24 hora mamua loa aku o ka palena e hiki kupono ai ke uwalo aku.

 

            Nolaila, e Hawaii lahui o ke au olinolino e holokiki nei, me na lako halekuai laau apuni oe, e ae anei oe e ku hoaa wale iho no me ka ae aku i keia kupueu e hele lanakila mawaena iho o kakou na Hawaii i keia la @. Aia ko kakou hoahanau ma ka ili, ke ulupaia mai la e ka "flu," oiai nae hoi, he hemahema ko lakou i hooiaio pono ia mai, a eia hoi kakou me ka lako ma na ano apau.

 

            E oluolu e houuku kakou i ke kamailio wale ana, a e hoonioni kakou i ko kakaou mau noonoo kaulike maluna o ka ninau pili i ka malama i ko kakou ola kino, elike me na olelo a'o a ke Kuokoa penei: "E hoomaemae i ka waha, ka opu, ka lole, ka ili, ka ai, ka home ame na mea no apau, no ka palekana o ko kaku mau kino."

 

            O ka maemae o ka waha ame ka opu, o ko laua nei makaala, o ia ka'u e kalele nei me ke koikoi i ka'u mau uwalo ana aku imua ou e Hawaii no keia hora ano nui loa, a ko ke ao nei e ku lomaloma nei, me ka loaa ole o ka laau i'o e ola ai. E oluolu e hoonoha a e hoomaemae i ko kakou mau opu ka mua, a e alapoho i hookahi a i elua huaale fiva no kela ame keia po, me kou nana pono ana ia oe iho.

 

            E oluolu e kuai i poho Casetaresa, ai i elua poke mamua o ka moe ana, a ai hou elua mamua o ka paiua ana i kakahiaka, a no ka hooi loa ana aku i ka maemae o ka waha ame ka hannu pu, ka mea e oili mai ana mailoko mai o ka waha, e oluolu hou mai e hele e kii i laau ma ka nahele; he uhaloa aia i Kaimuki, 10c wale no ka lilo i ke kaa, uhuki a nui, hoi mai a waiho iloko o ka wai, i mau ka maikai, a o ka poe no i lako i ka laau ahiu ihimakole, kuai i kiaha piula hookahi kuaka, hoopiha a piha paa i ka ihi, ninini iho i wai, a o ka wai no e koe ana i loko, ua lawa kela, a e kupa aku a mo'a me ka hoohuli ana i kolalo maluna, a e hookomo i hookahi puna ko keokeo, a e kanana a e inu ae me ke puna, me ka moe ana ilalo ke alo, me ka uluna malalo o ka opu, a e inu mamua ae o ka ai ana i kakahiaka i na wa apau, ina oe e iini nui no ka maemae o kou waha ame kou hanu, mahope iho o kahi manawa i kupono, a e ike no oe i ka waiwai o kou ai ana i keia mau laau, a o ka uhaloa no nae ka laau maalahi o ka luhi ma ka nui ole o ka hana, a o ka oi aku no ia o ka ikaika o ka mulea. Aka nae, he hopena e kuailo mai ana i ka iini o ke Kuokoa, a o ka i'o maoli no ia o ka huaolelo "E hoomaemae i ka waha ame ka opu."

 

            O ka holoi ana i ka waha me ka palaki ame ka pauda, o ke puhi ame ka nau ana i ka paka, o ka nau ana i ke gamu ame ka ai ana i ke ko makani, aole loa ia he mea e nalohia loa aku ai o ka ea hauna, a maea o ka waha; aka, he mau mea maikai no nae ia e hoomau ai me

 

O Robert Joseph Holborn, Jr., Ua hala

            Ua hala oia me ka minamina nui ia e kona ohana apau, he kanaka opiopio wale no oia o 24 a oi na makahiki, o kana hana nae he kanaka makua i oi aku no i kahi poe o 60 a 70 na makahiki.

 

            He kanaka makee makua oiaio a he naau aloha ohana maopopo, e hoolawa ana i kona wahi ukuhana uuku no kekahi mau hemahema o kona ohana, ame ia ano maikai oia i hele pu aka la a moe pu no.

 

            He eiwa makahiki o kona hana ana malalo o ka hui kaaahi o Dilinahama ma, me ka inoa maikai a hoopono i ka hana, a no ia mau hana maikai a hoopono i ka hana, ua lawe ae na lunanui ame ua limahana i na lilo hoolewa apau ma ko lakou aoao, a waiho aku la kona kino lepo ma ka ilina o Puea.

 

            Ua hala oia me ka minamina nui ia, a ke ku mai nei kana mau hana maikai a aloha makua oiaio i kiahoomanao poina ole na makou apau e paiauma mau ai.

 

            He oiaio, aole no i nalowale ka ulaula o ka lepo o kana mea aloha he wahine, a ukali aku la no keia ma kona alahele hookahi, a elike no me kona ano maikai, pela no oia i hoopaa ai i kona ola i ka hui inisua hoopaa ola, a hooili iho la no oia i kela mau dala hoopaa ola maluna o kona makuahine, he hoike e hooia mai ana i kona aloha makua oiaio, a he kakaikahi wale na keiki opio o keia ano iwaena o ka lahui Hawaii.

 

            Nolaila, elike me ka mahu i pua ae a nalo aku, pela no ka makou mea aloha i huna aku la na maka, nalo i ke aouli, a pau hoi  kou ike hou ana i na wahi apau au e hele ai, a i kou ohana lehulehu e noho u nei nou e ka maua lei gula poina ole.

 

            Maluna ae o na mea apau, ke haawi aku nei i ka makou kanaenae aloha ana ia Oia mau ke Akua, Oia mau ke Keiki, Oia mau ka Uhana Hemolele; Nana no i haawi mai, Nana no e lawe aku, e hoomaikaiia no Kona inoa, a i na hoaloha ame na makamaka pu no i puulu pu mai ma ko makou anaina mokumokuahua i ke aloha, a no ka oukou mau bo-ke pua kekahi keena o ko makou puuwai, a pela ke Akua e holoi ae ai i na waimaka mai ko kakou mau maka ae, a e lawe aku hoi i na luuluu ame na kaumaha mai ko kakou mau puuwai luuluu ae, iloko o ka inoa o ka Makua, ke Keiki ame ka Uhane Hemolele, Amene.

            Mr. & Mrs. Robt. Holbron, Me ka Ohana.

 

            Ke kiola loa ana aku i ke puhi ame ka nau pake. A o keia uhaloa ame ke ihimakole o laua nei ka oi, ka helu ekahi ame ka pookela ma ka hoomaemae i'o ana i ka waha, a i oi loa aku i ka'hanu.

 

            No ekolu o'u makahiki mauka nei o Ualakaa, a pela no ka loihi o ko'u ai mau ana i keia mau laau ae la, a o ka uhaloa no ka laau loaa mau, a o ka hopena a'u i ike ai no'u ponoi iho, oia no keia, penei:

 

            Aole hanu paa, aole hupekole, elike me ka na holokahiki hoike no Alika, kahi anu, a he like no ka maemae o ko'u waha ame ka hanu i ko'u wa e ala mai ai mai ka hiamoe mai, me ko'u wa no e ala ana. Aole loa hoi o kela ea ku o ka hohono, e aea ino ai o ka poe e hawanawana aku ai, a he manaoio ko'u o keia ke kumu oiaio o ka pipili o ka e-hu o keia ano ma'i, e ake no i ka waha ame ka ihu, a he kapu ke kunu ame ke kihe akea ana, a e oluolu e huikalaia mai au no ko'u keikei iho no la'u, e mea hoi, kau aia no a nui ka haano'u ana aku, alaila belivi ia kahi wai o Alekoki.

 

            Nolaila, ma ka inoa o ke kanawai o ke kaulike, ke pule nei au i na senatoa ame na lunamakaainana ma hope iho o ke kohoia ana o na luna o na hale a elua, e oluolu e imi koke mai oukou i kahi alahele e hookaawale ia ai o kekahi haawina nei kupono no ke kuai a haawi a hoolako koke ana aku i na kupa Amerika ilihune, a nele maopopo, ma k@la a ma keia mahele koho baloka, a na ka lunahoomalu o na wahi koho baloka e haawi aku me ke kakauinoa ana mai o ka mea noi laau.

 

            O ke senatoa ame ka lunamakaainana ili ula ka'u iini nui ai, e eleu a e mikiala ma keia ulono ana, me ke koi ole ia o kahi uku no ia laau i na manawa apau loa; a mai poina e ke kane i ka mihi ana i kau wahine, a o ka wahine hoi i ke kane, a o na makua i na keiki, a o na keiki i na makua, a na Owau mau loa e hoola ia Hawaii lahui a pau loa; Amene. John M. Mahuka. Feb. 2, 1919.

 

                                                                                    Hoolaha i na ona o na waapa enekini.

            Ke konoia aku nei ka noonoo o na on a o na waapa enekini apau loa me ka haahaa e nana i ke Kanawai 152 o na Kanawai Ahaolelo o 1917, e pili ana i ka hoopaa ana i ka inoa am@@ka hoopaa hou ana i ka inoa o na waapa enekini o 15 tona kaumaha a emi mai paha. O ka hooko ole ana i na koi ana a keia Kanawai, e kauia no ka hoopa'i aole e oi aku mamua o $100.00. Papa o na komisina awakumoku, Ma o kona Lunahoomalu la, (Kakauinoaia) Lyman H. Bigelow. 6334-Feb. 7.

 

                                                                                    Elima Makahiki Paahao Ka Hoopa'i.

            Ma ka noho ana a ka aha hookolokolo kaapuni a ka Lunakanawai Ashford ma ka poakahi nei, ua hoopa'iia o My Sing, ka pake o Hauula i hoao ai e hoopoino i na ola o kekahi mau kaikamahine Pake, he mahina a oi i hala aku nei, ma o ka lele ana aku e oki i kekahi o na kaikamahine me ka pahi oki ko ame kekahi puda maluna o kekahi, mamuli wale mai no keia o kona hoohihi i kela mau kaikamahine. He elua kumuhoopii e ku e ana iaia a he elima makahiki paahao ka hoopa'i no kela ame keia hihia pakahi on a, a ma ia Poakahi no ka hoomaka ana o ka helu o kona hoopa'i paahao.

 

            Ma ka auwina la o ke Sabati o Dekemaba 29, 1918, ka hoao ana o My Sing, he Pake elemakule i kulike ole ke kulana me ko Doris Leong Yuen ame Ella Ayang, kona kaikoeke, ka la mamua iho e mareia aku ai o Doris L. Yuen, ke kaikamahine a My Sing i hoohihi ai me kekahi kane hoopalau. Ua hooweliweli mua aku keia My Sing no ka hoopoinoia o nei mau kaikamahine imua o Lum Dai Sun, ka makuakane o Doris, a no ia hooweliweli ana i waiho ae ai ka makuakane i ka hoopii imua o na luna aupuni.

           

            Ma kela auwina la ua komo aku la o My Sing iloko o ka rumi a na kaikamahine e noho ana a mahope o kona hahau ana aku ia Ella Ayung me ke kuau o ka pahi oki ko ia manawa i huli ae ai oia a hahau aku la me ka oi o ka pahi i kekahi kaikamahine, O kekahi o kona mau lima ka i moku kukonukonu loa me ka moku pu o kekahi wahi o ke poo ame ka poohiwi. Oiai kekahi kaikamahine, o Ella Ayung e hooikaika ae ana e ku iluna ua kuni iho la o My Sing i ke ahi i kekahi omole pauda ana e paa ana a pa hu ae la a naueue ka hale, a ua a ae la ke ahi i kona mau lole e komo ana. Me ke ahi e a ana i kona mau lole ua lele aku la oia maluna o ke kaikamahine i eha e waiho ana. Ma ia ano oia e moe ana ahiki i ka hoea ana aku o ka makuakane e kinai i ke ahi e a ana. Ua kaheaia mai ka makaikiu a ua laweia o My Sing me na kaikamahine elua no ka Halema'i Moiwahine, mahope o ko lakou lapaau muaia ana e ke Kauka R.G. Ayer maloko o ka halema'i o na poino ulia.

 

                                                                        He Elima Make I Ka Ma'i Flu Ma Ka Poaono I Hala

            Ma ka Poaono i hala aku la he elima make ame umi-kumamawalu mau ma'i hou i hoikeia ae i ka Papa Ola. No ka poe i make he elu ma ka Poalima maloko o Honolulu; elua ma ka Poaha aku, hookahi ma Waialua a hookahi, ma Ewa, a o ka lima o na make ma ka Poakolu aku ma Waialua.

 

            No na ma'i hou i hoikeia ae i ka Papa Ola he 13 maloko o ke kulanakauhale a o kekahi mau ma'i e ae elima mai na apana mai mawaho.

 

            i kulike ai me ka lono i loaa ae i ka Papa Ola ma ka Poaono aku la i hala he 26 ka nui o ka poe i loaa i ka ma'i ma Waipahu, he 8 ma'i numonia he 16 ma'i flu, a he elua mau ma'i akepau. O ka poe i loaa i ka ma'i flu ame numonia ke koneanea ae la. He eha poe i loaa i ka ma'i numonia i hookuuia mai ka halema'i aku ma ka Poalima aku i hala, he poe i ola loa.

 

Kakaikahi na Ma'i Maloko o na Kula

 

            He kakaikahi loa na kiki i loaa i ka ma'i flu maloko o na kula, elike me ka hoike a na kahu ma'i wahine e hele nei e maka'i i na kula. He kakaikahi loa na keiki i hoihoiia aku no ko lakou mau home ma ka manawa e ikeia aku ai o kekahi hiohiona ma'i maluna o lakou, eia nae, ma ka hapanui o ia poe keiki i hoihoiia aku i na home, ua ola koke ae no ko lakou mau ma'i he la mahope iho o ko lakou hoihoiia ana aku, a o kekahi o na keiki ua kaohiia e ko lakou mau makua e noho i ka home no ka maka'u o loaa i ka ma'i.

 

Na Ma'i i Make i Hoikiea ae

 

            Jesus Martinez, Poko Riko, 27 makahiki, Ukichi Takigawa, Kepani, no Waimanalo, 65 makahiki; Shigekichi Muraoka, Kepani no Waialua, 40 makahiki; Mrs. Kin muraoka, Kepani, no Waialua, 30 makahiki; Tokiyo, wahine Kepani, no Ewa, make mamuli o ka ma'i numonia.

 

            O na ma'i he 13 i hoikeia ae i ka Papa Ola ma ka Poaono aku la i hala, oia keia malalo nei: Kakaako, 2; Kapahulu, 2; Alanui Helumoa, 1; Alanui Kaumualii, 1; Alanui Desha, 1; Alanui Kamakela, 1; Alanui Webb, 1; Alanui Beritania, 1; Alanui Liliha, 1; Alanui Vinia, 2.

 

            No na ma'i i hoikeia mai na apana mai mawaho oia keia malalo nei: Puuloa, 2; Waipahu, 1; Waimanalo, 1. Hui na nui o ka poe i loaa i ka ma'i mai ka la 1 mai o Ianuari, 619; huina nui o na poe i make mai ka la 1 mai, o Ianuari, he 66.

 

                                                                                                Ma'i Kunu

            He hana hawawa loa ka ae ana aku e kawelewele ke kunu me ka hoopilikia mai ia oe, oiai ua hiki loa ka Laau Kunu a Chamberlain e hoola aku ia oe. Aole e hiki ia oe ke ike i kahi a kela kunu e alakai aku ai i kou hopena. He hana hawawa nau ka ae ana aku i kou puu ame ke akemama, e lilo mai i mea ma'i, oiai nae he hana maalahi loa ke komo ana ae maloko o ka halekuai o kekahi mea kuai laau no ke kuai ana i omole o ka Laau Kunu a Chamberlain. Eia ke kuaiia nei e Benson, Smith & Co., na akena no Hawaii.—Hoolaha.

 

                                                                                    Na Anoai o Ka Malu Ulu o Lele

            Sol. Hanohano, Esq _., Aloha nui kaua: —Eia mai no na anoai o ka Malu Ulu o Lele o keia mau la:

           

            He wahi pauahi hou iho la no ko makou o na la o keia pule i hala, mawaena o ka hale poi Ume ka hale humuhumu lole. Ua pio koke no nae. He Pake ka mea nona ka hale, ua nanea loa i ka hiamoe, holapu ke ahi i ka paku; ua ka noenoe paha i ka laau kaulana o Kina no ka ipukukui hoomo'a no o ua laau la ke ahi. O ka laki nae ua loaa e i na lima kokua, e ina i mahuahua ka a ana, o ka holapu hou ia no ia o ia liapa o ke kulanakauhale, a o ka hapa nui wale no hoi keia i koe o na halekuai.

 

HAINA NANE

Aia la, aia la, ke pa mai nei ku makani kaulana o kuu nina he eka, he holopoopoo ma ka akua mai, he makau a kabau ko ha hikilaula hookahi o hooheno.ae la:

I aloha ia no Waiamau,

Wai kaulana o Napoopoo,

O kahi o ke koa kaulana loa,

O ke Kuhaipio i powaia

Kau hanaua ka panono-ko ana iho la ia

E ka puuwai kapalili hoi

Kau wili liki ana naka ana iho la ia,

A wela e ka puapua e kapalili nei.

 

E Mr. Lunahooponopono o ka Nupepa Kuokoa Aloha oe a nui:--E olu olu hoi oe i wahi rumi kaawale no ke kapena boe o ke Kahulihuli i ike mai ai hoi ka poe huli nane ame J. A. kahiona o na pali hauliuli o ke koolau i ka haina nane a ke keiki o ka pali kapu o Keaoua o ia ka nane aole o nanane  a ke keiki o ka pali kapu o ia ka nane aole on na pilikapekepeke hoopiha nuepepe.

 

Z. P. KAWAIKAUKAMAKAOKA OPUA

Aole me keia keena ka haina pololei o ka nane kahi i waiho ai eka aia no i ke keiki o ke Koolau nolaila ua hiki pololei o kau haina malia e loaa mai ana no ka pane mai iaia mai a in a ua pololei mai ia kau pahuna i ka piko alailai e hoi ana no ua kanaka! --L.H.

 

MEXICO CITY, Jan. 18--Ua aponoia e ke aupuni Mekiko ka poloai mai Palani mai no ke komo puana aku iloko o na hana hoikeikenui e malamaia ana ma Lyons iloko o Feberuari.

PARIS Feb, 4-@@ Hoahueei na pualikoa pukiki kakoo i ka moi mahope iho i ko lakou hoauheeia a@@ na Agueda a@ke emi hope ae la no Oporto elike me ka lono kelekalapa i loaa mai ianei.

 

O KAUKA CAPPS

Ka mea nana e haawi aku he NOONOO AKAHELE ana ma ka nana ana ame ka hooponopono ana i na maka o na KAMALI KULA mawena o na hora 3 pm ame 5 pm  o kela me keia la.

THOMSON OPTICAL INSTITUE, LTD.

POE NANA MAKA

156-158 Alanui Hokele

Dr. Lewis Edwin Cappps, Lunanui