Ka Nupepa Kuokoa, Volume LVII, Number 4, 24 January 1919 — KA HAKOKO NO KE KINAI A HOOPIO LOA ANA I KE AKEPAU. [ARTICLE]

KA HAKOKO NO KE KINAI A HOOPIO LOA ANA I KE AKEPAU.

O ke akepau, he ma'i ia i hoopilikia pinepine i ke ake-mama; a o kona kumu, he mau anoano makalii loa, i hiki ole i ka maka ke ike. Ua lana mai no hoi keia mau anoano ma na wahi e ae o ke kino, a lilo i kuniu aai ma ia wahi aku, a ma ia wahi aku. Ina ua laha keia mau anoano lawe ma'i ma ke ake-mama o kekahi kane a wahine paha, iaia e kunu ana, a e kihe ana paha, e lele ana ua mau anoano la a hui me ka lepo aeae o ke a o ka papahele paha; a malaila aku e lele hou auanei a komo pu me ka hanu iloko 0 ke ake-mama o kekahi mea e; a malaila e ulu ai a lilo i kumu ma'i/no ia kane, a waliine paha. Nolaila, ua maopopo: 0 ke kunu ana aku i keia mau anoano lawe ma'i (ma ka olelo haole ua kapaia he bakili, ( l< baoillus") o ia no kekahi kumu nui i laha ai 'keia ma 'i o ke akepau. I*a hoolahaia keia e ka Hui Kula Nui, mamuli o ka Wāihona Kia Hoomanao o Kauka Day, i make. Pehea la e Kinaiia Ai a Pio Loa ka Ma'i Akepau? j He ma'i luku ke akepau, a lehulehu ka poe make no ia kumu i kela ame keia ma ko Hawaii mau paemoku nei. Aka, ua lioike mai na kauka akamai, he mea hiki no ia kakou ke kinai a hoopio loa i keia ma'i, o ke akepau, ke hahai kakou i kekahi mau rula kuhikuhi o ke ola kino. 0 ke akepau, aole ia he ma'i kumu; a o kekahi poe i loaa i keia ma'i ua ola i no. O ke kumu nui i iaha mai ai o ke akepau, mai ke kuha mai no ia o ka mea ma 'i, no ka mea, ua piha ia kuha > ine na anoano makalii, elike me ka meaj 1 hoikeia maluna ae nei. Nolailli, aole ; he pono i ka mea ma'i e moni i kona kuha iho; he pono e puhi i ke ahi. Ua l hewa loa ke kuha ana o ka mea ma'i ma ka papahele a ma ke alanui. j Ina i kuha wale ia ma na walii apau, maloo koke no ke kuha a lilo i lepo aeae, a na ka makani e hoopuehu i na anoaao lawe ma'i a komo pu me ka hanu iloko o ke akemama. Pela iho la e lilo iii ke kauwahi kuha i kumu e laha ai keia ma'i luku iwaena o ka lehulehu. Eia na Mea Ino a Kue i ka Pono o ka Poe i Loaa i ke Kunu ame ka Nawaliwali o ke Ake-mama. 1. Ka noho ana ma na wahi lepo ka--wa-u. na keena a rumi paha i lioomaemae ole ia; ka lianu i ka lepo aeae o ke alanui; ka noho paapu ana, a moe paapu ana paha me ka lehulehu o kanāka iloko o ke keena haiki. He mau'mea ino keia a ku-e loa i ke ola kino. 2. O ka lawelawe ana i na liana lepo lele, elike me ke kalai pohaku, kahili elanui, a ia hana aku, a ia hana aku; o ka noho kulou ana i ka wa hana; o ka lawelawe ana ma na hale hana ukele a olepolepo, a me ka noho ana me ke anaina nui iloko o na hale i hoomaemae ole ia, a i pulumi ole ia hoi. O keia mau hana apau loa, he mau mea ia e kokua ai i ia hoolaha .ana i ka ma'i akepau. 3. O ka uhaai; ka inu suaipa; ka.hookuu wale i ke kino i kela makemake a i keia makemake. He mau mea ino loa keia a kokua ikaika i ka hoolaha hikiwawe loa ana i ka ma'i akepau. Eia na Mea Kokua i ka Poe Ake-mama Nawaliwali 1. Mai noho paa loa ma ka hale, aka, e hoohala i ka liapanui o ka manawa ma kahi akea malaelae, me ka hanu piha aiia i na ea maikai. O ka malamalama o ka la ka mea nui e kinai ai i na anoailo lawe ma'i. 2. Mai hele a noho ma kekahi keena a rumi. hiki ole ke komo mai ka malamalama. He pono hoi e hoōhamama na, puka i mea e komo mai ai ke ea. E malama pono i ka maemae o ka haie. Ina ua noho kekahi mea i loaa i ka ma 'i akepau iloko o kekari rumi, aia a pau kona noho an'a ma ia rumi, he pono e hoomaemaeia ua "keena e ka Papa Ola mamua o ka nolio hou ana o keW&hi kanaka malaila. 3. He pono e hele nui mawaho ma ke akea e noho ai a e hana ai. Mai noho paa iloko o ka liale. 4. I ka hana ana he pono e hanu aka-

liele a hanu j>iha, i mea e pilia loa ai na kowa liilii o ke akemama ma na walii apau. Mai hanu me ka hamama o ka waha; ma ka ihu wale no e hanu ai. 5. O na ai kupono no ka liooikaika kino, o ia na ai kupono no ka pale ana aku i keia ma'i, oia hoi ka i'a, ka i'o pipi, hipa, moa, a pela aku; ka huainoa, ka laiki, ke kulina wali, ame na mea ano like; ka uala, ke kalo ame ka poi kalo; ka berena, ka waiu pipi a waiu kao; ka waiu ba'ka, ka aila oliva, a pela aku; ka maia, ka he-i, ka ulu, ka ohia haole, ame na liua pala o kela ano ame keia ano. Eia nae, mai hoolilo wale i ke dala ma ke kuai ana i na palaoa ono ame na mea ono o kela ame keia ano. He opala ia mau mea, a eia kekahi, mai inu suaipa. E haalele loa iā mea. Mai hilinai wale aku a kuai i na laau i hoolaha nuiia ma na nupepa no ka hoola ana i ka ma'i akepau. E hele a kuka me.kekahi kauka i hilinaiia. 6. E auau mau i maemae ke kino, a e kawele a maloo pono. /E hooloihi kupono a lawa pono na hora hiamoe; a, ina he mea hi'ki, ma ke akea e moe ai, a ma ka lanai paha, a, ina maloko o 'ka hale me ka lianiama o na puka aniani. He moa kokua nui i ke ola kino, ka wiwo ole o ka manao. E Malaina Pono i na Keiki, na Pulapula o ka Aina 1. Mai hele a moe pu ma ka moe hookahi me kekahi mea i loaa i ka ma'i akepau. ■ 2. Ina-i oma'ima'i kekahi oka ohana, e iini koke i na mea e kokua a hoo- j ikaika iaia; na ai kupono, elike me na mea i ha'iia mamua ae nei; i kona mau hora hoomaha a hiamoe; hoomoe iaia ma }ca lauai a ma kekahi hale pe'a paha ma kalii akea a oluolu maikai o ke ea. 3. Ina Jie kunu ko kekalii, a aole loaa koke o kh, maha, e hele koke I ke kauka; mai hookaulua a ka wa hope loa, o pilikia āuanei. 4. /īle inana a he waiwai nui ko ke kauka i ka hoomaka ana o ka ma'i, aka, aohē-ona mana i ka wa i hiki mai ai ka pilikia, a ku haiki. Ua hala loa ka manawa kupono, a he mihi iho ko malaila. Ka Ma'i Ea Maea (Infiuenza) He Ma'i Paniolo O na loina no e pili ana i ka hookaawale ana aku i ke akepau, o ia no ko Keia ma'i, elike penei: ,1. He ma'i 'keia ke aluka; nolaila, e hookaawale mai ke aluka. 2. E hooluolu i ke kunu ame kihe ana. 3. E hanu ma ka ihu, aole ma ka waba. E hoomaa. 4. E hoomanao i na M ekolu, ka Maemae o ka waha, ka Maemae o ka ili ame ka Maemae o ka lole. 5. E hooluolu i ka hele ana ma ka alanui, a e hoopumehana i ke kau ana ma ke kaa ame ka hiamoe ana. 6. E wehe mau i na puka aniani ma ka home i ka po; a ma na keena hana. 7. E lioloi i kou lima mamua o kou a'i ana. 8. Mai kihe oe a kunu hoi, me ka palulu ole i ka hainaka ma ka waha a ihu paha ia manawa. 9. Mpi kuha ma o a maanei. He mea hoopailua i'o no ia. _10. E hoomaemae mau ike kino, mai kapulu,- he pelapela ia. 11. Ina ua loaa oe i ke anu, o kou kiaha e inu ai, mai haawi aku oe i kekahi. 12. Maluna ae o na mea apau, e hookaawale aku i ka maka'u wale no ka leie wale ana mai o ka ma'i. —Mai Ka Hoaloha mai o lanuari, 1919.