Ka Nupepa Kuokoa, Volume LVII, Number 4, 24 Ianuali 1919 — Page 2
| This text was transcribed by: | Kamehameha Schools Gift To Dr. Chun |
| This work is dedicated to: | Dr. Michael J. Chun |
Ka Nupepa Kuokoa
KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.
WEHEIA KA HOME HOU O KA BA-
NA PUHIOHE.
(Mai ka aoao Ekahi mai).
mau leo wele! I ke ku ana mai o na mokuahi ma na uwapo, e hoea aku ana ka bana. me kana hookipa aua mai o ke aloha, a i ko lakou haalele aua mai, o paani ana no ka hana, e haawi ana i ke aloha hope ia lakou.
"Ua lohe au i ka paani ana o ka Bana Hawaii. ma ke ahiahi o ka la mua ma a'u i hehi ai ma Hawaii new, a e hele mau ana au kaua mau ahamele apau mahop mai.
"O key have aloha, he hoailona ia no ko kakou aina; he hook ana no ka manao o ka lahui kahaka nona mai ia ea."
Mahope iho o kela haiolelo, i mele mai o na hoa oloko o ka bana i kekahi mele Hawaii, me na pila, me ke ohohia nui ia o ka lehulehu.
O Rev. Akaiko Akana ka i kamilio mai he mau olelo pokola, no ka lilo ana o na leo wele i mau mea hoohialaai i ka manao, a i mea hooluolu no hoi i ka noonoo, me knoa olelo pu ana mai, o na laau a na keiki o ka bana e kanu aku ana, he hoailona ia e ku aku ana no na hanauna he nui, ma ke ano he mea hoomanao ia no na hana a na keiki puhiohe iloko o ka bana no ko lakou aina.
Ua hoeueu ikaika mai oia i na Hawaii e haawi i ka lakou mau kokua ana i ka Bana Hawaii i na manawa apau, a e ku makaukau mau hoi i kela ame keia manawa mahope o ka bana.
Kekahi Poe Haiolelo e Ae
O Gerrit P. Wilder, he mea i haawi aw i kekahi mau kumulaau lehulehu, oia kekahi mea i kamailio mai kela la, maluua o ka hana a na kumulaau, a wahi ana. ua lilo na kumulaau i kahiko uo ka hoaua. a i haawi mai i ka ai i ua kauaka. i hoomalumalu mai ia lakou, a i hoopumehana mai hoi.
O ka Meia Feru ka mea i hoakaka mai i na mea e pili ana i ka home hou o ka hana, ma ke ano o kela kahua, he waiwai ia no ke kulanakauhale, e pau ai ka hoaa ana o ka bana, ma keia hope aku i kona wahi e hoomaamaa mau ai.
O kela kahua wahi ana, ua loaa aku ia i ka papa lunakiai mua loa i ka 1907, he laia oia no ka papa lunakiai i kela kau. ma ke ano he wahi e kū ai ka halelio o ke aupuni. I ka makahiki 1909 i koa mai ai ka malama ana i ka bana malalo o ke kulanakauhale, aole hou malalo o ke teritore elike me mmua, me ka lona ole he kahua paa no ka bana, o hoomaamaa mau ai na keki i na leo mele.
I ka makahiki 1916, i hoopau loa ia ai ke ka ana o ka halelio o ke aupuni ma kela wahi, nolaila ua hooikaika aku ola imua o ka papa o na lunkiai, ahiki i ka hooholeia ana e lilo kela wahi i home no ka Bana Hawaii, pela iho la i huea mai ai i ka hookoia ana o kela manao.a i kouoia ai hoi ka lehulehu e hoea aku no ka ike maka kaoli ana i na hana ma kela auwina la.
O Kapena Henri Berger, kekahi i honakaka ae i kekahi mau manao pokole ma kela la. ke kumupuhiohe mua o ka bana, a penei kanamau olelo:
"No na makahiki he kauaha i kaahope ae nei. ahiki wale no i na makahiki elua a ekolu i hala aku la, owai ko oukou alakai o na keonimana: me ka loaa ole he home ponoi no oukou iho, ma ko'u home uo e hoomaamaaia ai ka bana no na makahiki he iwakalua-kuma-malima. me ka uku hoolimalima ole, a no ke u'e ikaika o na hoaloha no ke kulikuli. i nee mau no ma ia hope mai, aka uae ke hauoli nei au, ua loaa he home no oukou ponoi iho, e pau ai ka nee ana."
O R. W. Aylett. kekahi hoa kahiko o ka bana, kekahi mea i kamailio mai, no ka hoomaka ana aku o na keiki o ka bana e kanu i na kumulaau, ma ke kono pu ana mai i ka lehulehu e komo puaku. ma ka ai ana i kekahi mau meaai mama i hoomakaukauia.
O ka panina hope o na hana ma kela la, o ia no ke meleia ana o Hawaii Ponoi, ame ke mele lahui o Amerika, alaila hoohala aku la ka lehulehu i ko lakou manawa, ma ka nana ana i na hana kanu laau a na hoa a ka bana, a hoopiha no hoi ia lakou iho me na mea i hoomakaukauia.
Ua nui a lehulehu ka poe i hoea ae ma kela la. mai na luna oihana federala. ko ke Teritore ame ko ke kulanakauhale. pela no hoi na makaainana o na kulana like ole, na haumana kula ame ka lehulehu no apau.
He Hoomaikai
Ma ka aoao o ka poe apau loa i haawi makana mai i na kumulaau i na hoa o ka bana no ke kanu ana ma kela la, pela hoi i ka Hui Kaa Uwila, no ka hoike akea ana aku no na hana o kela la, ke Star-Bulletin no kekahi buke makana i haawiia aw i ka bana; a i ka bana hoi o Saua Lui, no ke komo pu ana mai ma na haua o kela la. a i na keiki o ke Kula Kamehameha, i na Keiki A'o Koa, a i ka lehulehu no apau, i kokua mai i na mea e holomua ai na hana a lawelaweia
HOOLE KA AHA KIEKIE I KA HOOPAU WALE ANA.
(Mai ka aoao Ekahi mai).
a e lawe hou ia ka mea i hoopiiia imua o kekahi kiure kiekie hou. a na ia kiure e lawe mai i hoopuu hoaewa hou, me ka lilo ole o ka mea i hoopiiia i hoike imua o kel kiure.
O keia hihia o ka Lunakiai Cabrinha he hhia kaokoa loa ia mai kela hihia mai i ahewaia ai ka papa holookoa, ma ka Poakahi nei, ua pili no ia i ka hooliloia ana o na dala o ka lehulehu, a oi wale aku mamua o ka haawina i hookaawaleia.
NOIIA AE KA PAPA LUNAKIAI NO KEKAHI MAU HOAKAKA.
Ma ka halawai a ka papa lunakiai o ka noho ana ma ka Poalua nei he palapala mai ke Kiaaina ae ka i heluheluia, e hoakaka ana no kona hoomahoomakaukau i kana palapala e waiho ae ai imua o ka ahaolelo e hono mai ana, a e honkaka ana i kona makaukau e hookipa aku i kekahi mau manao o ka papa no kekahi mau kanawai i makemakeia no ke aupuni Kalana o Honolulu.
Ma ka halawai mamua aku a ka papa ua kamailioia ke kumuhena e pili ana i ka hoomakaukau ana o ka papa i kekahi papa hana no ka waiho ana ae imua o ka ahaolelo, o ka hua o ia kuka ana ua kohoia he komite no ka lawelawe ana i na ninau kakawai apau, nolaila i ka wa i heluheluia ai ka palapalu a e Kiaaina ua waihoia ae ia palapala iloko o ka lima o ke komite iaia ia hana.
E Noi Ae i Haawina Dala
O kekahi o na kumuhana e waihoia aw ana e ke komite imua o ka ahaolelo oia ke noi e hookaawaleia i $70,000 mailoko aw o ka waihona o ke aupuni kalana no ka hoohanaia ana aku o ka laina paipuwai o Nuuanu. Ua hoakakaia keia maloko o ka olelo hooholo i apo noia ma ka halawai a ka papa o ka pa Poalua nei.
Ua hookahahaia ua manao o na hoa ma ka halawai o ka po Poalua nei no ko lakou houkeia kii o ke alanui Moi, kehi i makemakeia e how hoakea ae i ke keena puuku ma Wakinekona, oiai malia o lilo kahi i manaoia o ke alanui Moi e hoakeaia ae ana i mea e komo aku ai a lilo mai kekahi lihi o ke kahua kehi i manaoia malaila ka hale aupuni feerala e ku ai. He palapala no keia kumuhana ka i loaa ae i ka Lunakukeawa Malcolm Franklin e hoakaka ana no ke noi ana ae i ka papa lunakiai no kekahi kii kahi o na apana aina e pili ana i ke alanui Mou i manaoia e hoakeaia ae ana i mea hoike aku in a he aina federala kekahi e okiia ana no ka hoakea ana ae i ke alanui.
Na ka lunakiai Hollinger i hapai aw i ka ninau e pili ana i ka hooloihi ana aku i ke alanui Betela a hau me ka alauu Beritania, a pela hoi me ka hana ana e lilo mai ai na aina kahi o ia alanui e hanaia aku ai. Wahi ana ua makaukau loa ka hui hana keaka e kukulu ae i kekahi halekeaka hou, a no ka mauaoia e weheia aku ana i alanui ma kahi i manaoia ai ia hale e kukulu aw, ua hookunana ia aku ia hiu. Ua waihoia aku ia hana i ke keena loio kalana.
WAIHO I KONA NOHO PAILAKA ANA.
Mahope o knoa noho haua ana ma lalo o ke aupuni Teritore, ma ke ano he pailaka no ke awa o Honolulu nei no na makahiki he iwakalua-kumamaone ae nei i hala, me ka loaa ole o kekahi ulia i na moku, a i na uwapo paha, i waiho ae ai o Kapena J. R. Maeaulay i kana palapala haalele oihana imua o ka papa. komisina awakumoku, ma ka Poaha o ka pule aku nei i hala, no kona kaawale loa mai ka hana aku o ke aupuni ma ka la hope o ka mahina aw nei o Iune o keia makahiki.
Aole no he mau kumu ano nui o ka manao ana o keia pailaka e waiho i kona kulana, he hookahi wale no, o ia ka piha ana iaia o na makahiki he kanaono-kumamalima.
Maloko o kana palapala waiho oihana e hoakaka ana o Kapena Maeaulay, no na makahiki he iwakalua-kumamaono o kona paa ana i ke kelana pailaka, aole he hookahi manawa iloko o kela mau makahiki, nolaila ua noi mai oia mahina e hoomaha ai, e hoomaka ana i ka papa e haawiia kau iaia he elua mahina. e hoomaha ai, e hoomaka ana i ka papa e haawiia kau iaia he elua mahina mai ka la ekahi aku o ka mahina o Mei.
Ua lilo kela palapala waiho oihana i mea kamailio nui ia e na hoa o ka papa komisina o na awakumoku, no ka mea ua hoomaopopoia ka makaukau ame ke akahele maoli o Kapena McCaulay, ma ka hoopuka ana ame ka hookomo ana mai i na moku no na uwapo, a o kona kaawale ana aku, ma ke ano he pailaka, he mea paakiki ka hoopiha ana i kona makalua, me kekahi kapena makaukau elike ae la me kela.
Ua aponia kela noi a ke Pailaka Macaulay e hoomaha i elua mahina me ka mau no o kona ukuhana, a ua manao pu no hoi ka papa komisina. e waiho aku imua o ke Kiaaina i kekahi noi no ka loaa ia Kapena Macaulay he uku hoomau mai ka ahaolelo mai.
NUI KE OHOHIA MA KA PAINA A NA HAWAII.
(Mai ka aoao Ekahi mai).
kalapu e hele ae me ka lakou mau wahine ma kela paina, a e lilo ana ia i hana maa ma keia mua aku, he hookahi Poalima, o ia ka Poalima hope, e hui pu ai na wahine me ka lakou mau kane ma ka paina awakea o ke kalapu.
No ke koena o ka manawa kela paina, ua hoolohe aku na mea kela paina, ua hoolohe aku na mea apau i ka haiolelo a Kauka Cowles, me jona kamailio ana mai maluna o na kumuhana lehulehu, elike me kana mau mea i ike ai, ma kela ame keia wahi ana i kaahele ai, a ua nui ke ohohiaia o kana haiolelo, a uo ka pau e ana o ka manawa, ua hoopau oia i ke kamilio ana, me ka lawa ole no uae o na hoa o ke kalapu, ma ka hooloha ana iaia.
LOAA AKU ME KE KULANA KUPILIKIL
E hoakaka ana ka Nupepa Hilo Tribune, o ka Poakolu o ka pule aku nei i hala, ka la 15 o keia mahina, no ka halawai ana o ka Lunakanawai Thos. N. Nakanelua o Waimea, Hawaii, me kekahi ulia, ma ka Poaono m@ua aku, mamuli o kona haule ana mailuna mai o kona lio, ma ka auwina la o kela la, me ka hoomaopopoia ana o ke kupilikii o kona kulana.
Ua loaa aku kona kino e waiho ana ma kahi kokoke i ke keena oihana o ka Hui Hanai Holoholona o Parker, ma Waimea, ua eha, me kekahi mau mea maopopo ole, e loaa mai ai ka ike no ke ano i loaa ai iaia o kela pilikia.
Ua hoihoi koke ia kona kino maloko o ka halekuai o Koki, me ke kauohaia ana aku o Kauka Miller. e hele mai nana i ka pilikia i kau aku maluna o ka Lunakanawai Nakauelua.
Mai Honokaa, Hamakua, mai o Kauka Miller o ka hoea ana mai no kela pilikia, a ma ka auwina la i hou mai ai ka noonoo maikai o ka Lunakanawai Nakanelua, no ka manawa pokole wale no nae, a uhi hou mai la ke kupouli maluna on a. Ma kana hoakaka, e hoomakaukau ae ana ka oia e kau maluna o kona lio, ua poniuniu ae la oia, a o ka hina aku la no ia ilalo, waiho malie me ke kupouli o ka noonoo, ahiki wale no i ka loaa ana aku ma kela wahi o kona hina ana.
Ua lawelaweia na lapaau ana a ke kauka maluna on a, eia nae, aole he wahi mea a hoi hou mai o kona noonoo maikai, a i ole ia, pohala mai palia mai kela pilikia mai, aka ua noho mumule loa oia, me ka hiki ole ke kamailio.
Ua manai na hoaloha o ka Lunakanawai Nakanelua e hoihoi iaia no Houokaa, i kaa aku ai malalo o na makaala ana a kauka Miller, eia nae mamuli o ke kupilikii o kona kulana, ua hoole ke kauka, i ka hoonee ana aku i kona kino mailoko aku o kela hale, no kona hopoho o lilo auanei ia i kumu hooi aku i ka pilikia ame ka poino.
He kauaka ka Lunakanawai Nakanelua i kamaaina i ko Hawaii apuni, a pela no hoi i kekahi mahele o na makaainana ma na mokupuni e ae, no ka mea he kauaka oia i paa i ka oihana lunakanawai no kekahi mau makahiki loihi, a ua komo nui no hoi iloko o na hana o na ahahui mokupuni ame paeaina o ka Hoomana Kalawina.
Ua koho wale ia, aia na makahiki o ka Lunakanawai Nakanelua, ma kahi o ke kanalima kumalima, me ka ikaika no o kona kino, o kela ulia wale no ka mea nana i hookomo aku iaia iloko o ke kulana kupilikii.
MARE O MISS DWIGHT IA C. W. SPITZ.
Ma ka hapalua o ka hora ehiku o ke ahiahi aku nei o ka Poaono i hala, i awaiaulu ia ae ai o Miss Bernice K. Dwight me Mr. C. W. Spitz, imua o ka ohana pili loa i ka paa@are, ma ka home o Mrs. Ellen H. Dwight ma ke alanui Makiki.
O ka Rev. A. W. Palmer, ke kahu o Kaukeano, ka mea nana i hoolilo ae ia laua i hookahi, a o na hoike no kela mareia ana, oia o Mrs. Harry Armitage ame Mrs. Ellen H. Dwight, ka makuahine o ka wahine.
Mahope iho o ka hookoia ana o ka mare i malamaia ae ai he anaina ike i ka paamare hou, alaila haalele iho la o Mr. ame Mrs. Spitz no kuaaina, no ka hoohala ana i ko laua mau la mahina meli malaila.
Ma ko laua wa e huli hoi mai ai no ke kulanakauhele nei, e hoi ae ana laua a noho maloko o ko laua home hou ma ke alanui Wilder, ma Punahou, e loaa ana laua ma ka home i na hoaloha e makemake ana e hui pu me laua, mahope aku o ka la 1 o ka mahina ae nei o Feberuari.
Ua kamaaina o Mr. Spitz i keia kulanakauhele, ma ke ano oia kekahi o na kanaka kuonoono. Ma Nawiliwili, Kauai, kona wahi i noho ai no kekahi mau makahiki lehulehu mamua aku nei, me ka lawelawe ana ma na oihana like ole, aka nae ua hoi mai oia a noho paa ma keia kulanakauhale, me ka lawe ana ae la i keia kaikamahine Hawaii i wahine mare nana.
No Mrs. Spitz hoi, he kikamahine oia i kamaaina i ko ke kulanakauhale nei, ua noho kakaupokole no na keena like ole o na luna oihana o ke Teritore, pela no hoi ma na keena loio, a he kakauolelo oia noloko o ka hui American Factors, Limited, ma kona manawa i mare aku la i ke kane.
KA HALAWAI A KA AHAHUI EU ANELIO AHAHUINA O HAWAII.
E noho ana ka halawai a ka Ahahui Euanelio Ahahuina o ka Mokupuni o Hawaii ma ke Kulanakauhale o Hilo, @ hoomaka ana ma ka Poalua, Ianuari 28, a pau ma ka Poaha ka la 30.
E malaria ana he mau halawai hoeueu ma Honokaa e hoomaka ana ma ka Poaha, ka la 23, a pau ma ka la 26, elike me ka lono i hoikeia mai i keia keena, a e malamaia ana ia mau halawai e na lala o ka Papa Hawaii, J. P. Erdman, Theo. Richards, H. P. Judd ame Jackson Smith, ke kumu mikanele o na apaua o Hamakua, Honokaa ame Laupahoehoe, a he kokua hoi no na Kahu L. K. Kakani ame C. M. Kamakawiwoole.
Ma ka pule i hala i holo mua aku ai ka Rev. J. P. Erdman no Hilo a ma ka Mauna Kea o ka Poakolu nei ke kau ana aku o H. P. Judd ame Theo. Richards.
POINO HOU IA MOKULELE MA PUULOA.
ma ka hora umi-kumamakahi o ke awakea o ka Poakahi nei i halawai hou ae ai ia mokulele me ka ulia poino, malalo o Puuloa, o kahi mar o ka laki, o ia n ka pakele ana mai o ke ola o na mea elua e kau ana maluna olaila, mai ka make mai.
He hookahi kumu o ka halawai ana o kela mokulele me ka ulia poino, o ia no ke kuhihewa o ka mea nana e hookele ana i kela mokulele, i ka mamao o kahi a ka moku e kau ana, mai ke kahua aku e waihoia ai na mokulele, nolaila i ka wa i hooiho mai ai o ka mokulele ilalo, ua kokoke loa ia i kahi noomoana. o ka hopena i ikeia, o ia no ka iho pololei ana o ka mokulele a komo ke kino holookoa iloko o ke kai.
Ua ikeia mai nae kela pilikia o ka mokulele e ka poe ouka o ka aina, nolaila ua hoouna awiwi ia mai la he waapa, a iloko o ka manawa pokole loa ua hoopakeleia ae a na kanaka elua o ka mokulele, ia laua e kupaka ana iluna o ka ilikai.
Mahope iho o ka hora umi, ma kela kakahiaka Poakahi, ka hoomaka ana o kela mokulele e haalele i ke kahua joolulu ma Puuloa, me ka lele ana mai no Honolulu nei , a i ka wa i huli hoi hou aku ai n@ Puuloa, ua hiki ole i ka mea nana e hookele ana i kela mokulele ke ike, i ka mamao o kena moku mai kahi mai e pae aku ai nouka o ka aina, mamuli o ka malie maikai ole o ke kai, nolaila ua hookuu iho la oia i kona mokulele lialo, eia ka auanei ua kokoke loa i kahi e pae aku ai iuka, nolaila aole i loaa he manawa kupono no ka mokulele e hooiho mai ai me ka maikai a holo aku iluna o ka ilikai.
O keia iho la ka eha o na mokulele i loaa na ulia poino ma Hawaii nei. O ka mua loa o na mokulele i poino, o ia no kela mokulele a ka Mekia Clark i lele ai i Hawaii, a haule ma na aina hookuonoono o Kaiwiki. O ka lua hoi o na ulia poino, o ia ka haule ana o kekahi mokulele mai ke kiekie mai o eklou kaukani kapuai, a iloko o ke kai, ma ka Pap Kamehameha; o ke kolu o na ulia o ia no ka kumulaau, i ka wa e holo ana iluna o ka honua, ma Leilehua =, a o keia iho la hoi ka ha o na ulia.
O kahi nae i laki loa ai, ma keia mau ulia, o ia no ka u@ku o na poino, he hookahi wale no ulia, i make ai kekahi o na kanaka lele moku, o ka nui ae, he mau eha liilii loa ka i loaa ia lakou.
EHA HANERI KOA KEPANI I MAKEMAKE E LILO I MAKAAINANA
Ma kekahi manawa ae nei i hala ua haawiia ae e ka Lunakanawai Amerika Vaughan ia Sachi Shimadao, he Kepani koa, ka pono o ka lilo ana i makaainana Amerika, ua kulike ole kona manao me ko ka Loio Amerika Huber a no ia kumu ua hookomoia ae e Mr. Huber he moopii e koi ana e hoopauia kela pono o ka makaainana i haawiia ia Shimadao i mea e maopopo ai ke kupono o na koa Kepani @ lilo i mau makaainana Amerika ame ka ole, elike me ka rula ana a ka aha, a i ole ua kaupale ia paha ko lakou lilo ana i mau makaainana elike me ka manao o ka mea nana e ninauinau, W. H. Ragsdale.
He 400 ka nui o na koa Kepani e ake mai nei e loaa aku ia lakou keia pono o ka lilo ana i mau makaainana Amerika, a in a e loaa ana ka pono ia Shimadao, o ka hamama ana ia o ka puka no kela mau Kepani koa, oiaai ma ka oleloia, ua makaukau loa lakou e hookomo ae i ka lakou mau palapala noi mamua o ko lakou hookuuia ana mai ka oihana koa mai, no ka mea, o ka manawa kupono wale no ia a lakou e noi mai ai oiai e paa ana malalo o ka oihana koa.
O ka mea maopopo loa i ka nana aku in a e holopono ana keia hoopii hoao i ke kupono ole o na koa Kepani e lilo i mau makaainana Amerika e nele ana o Shimalao i ka pono o ka lilo ana i akaainana, a o ka nele like ana no hoi ia o na koa Kepani apau e makemake ana e lilo i makaainana Amerika, aka hoi, in a e lilo i makaainana, o ka loaa like ana aku no ia o ia pono i na koa Kepani e ae apau.
LAIMI.
Onanona na paia o Laimi,
Nohea i ka pua laniuma;
Ohaoha i ke kipaiula,
Hooipo a ka ua Haao;
Hu'ihu'i i ka makani Moae,
Halihali aala o na wao.
Kulia ia pua i ka nuu,
Makia paalani i ka moku;
Ka wahine aloanu o ka uka,
I ka nahele aala o Laimi.
A he nani no Waipuhia,
Kilihau lehua o Moelana;
Lana ae ka manao e@ike,
Ia Kahuelanawai kaulana;
Wai hii puakou o ka uka,
A ka u'i e lei mau ai.
He inoa no Julia Afong.
MARYJANE KULANI MONTANO.
NA HUAALE A CHAMBERLAIN.
Ua manaoia keia mau huaale ma na pilikia pili loa aku i ka opu, ke akepaa ame ka opu hoowali ai. Ina ua hoopilikiaia oe me ka wela o ka umauma, ka wali ole o ka ai, a lepo paa paha, e lilo ana keia mau huaale i mea hou e maikai ai. Eia ke kuaiia nei e ka poa kuai laau lapaau apau, o Benson Smith & Co., Ltd., na akena no Hawaii.-Hoolaha.
E LELE IA AE ANA KA MOANA ATELANIKA
MILAN, Jan. 6. - "He hana hiki loa ke lele ana aku maluna o ka Moana Atelanika i nei manawa, ina nae no ka malia maikai o ka lewa, a ke manao nei au e lele aku iloko o ka manawa pokole loa mai keia la aku. Maloko o hookahi makahiki a oi iki paha, he mea pono e lilo i hana maalahi ka lele ana aku maluna o ka Moana Atelanika me ka mokuea, me ka nana ole i ke ano o ke ea."
Ma kekahi lima e kau ana maluna o kaua mokuea hou i kamailio ae ai o G. Caproni i na olelo mamua ae la me ka lana o ka manao, me he mea la e wanana mua ae aua oia no ka maalahi o ka lele ana aku maluna o ka Atelanika elike k maalahi o ka lele ana mai nei aku a Parisa.
Maloko o kona hale hana mokulele nui maanei keia launaia ana aku ona, a o ka mikini nui e ku mai ana mamua on a ka mokuea ana e kapili ana me ka mauaolaua me ia mokuea e lele aku ai oia maluna o ka moana. Ua makaukau na mea apau no ka hooku'iku'i ana ae, komo pu me na mea hoolana no ka hoolana ana in a no ka halawai me kekahi ulia ma ka lewa.
Ma ko Caproni manao me keia mikini hookahi ua hiki loa iaia ke lawe i iwakalua kanaka. Aka, o keia, wahi ana, no ka lele hoao wale ana no. I ka manawa ana e makaukau ai no ka lele ana maluna o ka Atelanika no ka hana kalepa e kapili ana oia kana mau mokulele a nui e hiki ai ke lawe mai ke kauaiwa a i ka haneri kanaka i ka manawa hookahi.
O Caproni ke kanaka mua loa i noi ae no ka hanaia o na mokuea nui loa.
Ke li'a mai nei oia no kekahi mokulele i oi ae ka nui ame ka maopopo loa aole e na ana kona makemake ahiki i ka loaa ana i kana mau mokuea o kekahi moku i aneane aku elike ka nui me kekahi mokuahi e holo nei ma ke Atelanika. O ka mikini ana e kapili nei i keia manawa he 130 kapuai ke akea i ka manawa e hoomohalaia ai na eheu me kekahi hale i hanaia a paa e poino ole ai na ohua i ka wa ino.
Ma ka olelo a ke mea nana e hana nei ka moku o ka mikini Liberty Motor ka oi aku o ka maikai no ka mokuea ana i hoao ai.
He wahi kanaka unku o Caproni, he akahai, nona na makahiki he 32. Ua hoonaauaoia oia ma Munich.
HALA O JOHN H. K. DFERIES
Ma ke kakahiaka Sabati iho nei i haalele mai ai i keia ola ana mahope iho o ke kaa ma'i ana no kekahi manawa pokole o John H. K. Defries, kekahi o na Hawaii i kamaaina loa ia, ma kona home ma ka aina hookuoaoono ma Aiea ae nei. Ma ka hora ekolu o ka auwina la i malamaia ai kona anaina hoolewa maloko o ka hale waiho kino make o Williams a ma ka ilina o Kawaiahao i hoomoeia aku ai no na kau a kau.
Ua hanauia oia ma Kohala, Hawaii, ma ka la 18 o Iulai, 1839. He amara kana hana i lawelawe mau ai no kekahi mau makahiki leulehu maloko o ka halehana hao Honolulu Iron Works. Ua haalele oia he wahinekanamake, he keikikane hookama, a he mau hoahanau elua, oia o H. H. Defries, ka lunanana o na hale o Honolulu, ame Hiram Defries, o Arizona. Hala ke aloha naue pu no me ka anoi e!
NA MOKULUU I PAAPIO A I HOOPIHOLOIA A KELEMANIA.
LONDON, Jan. 8. - Ua hoopiholoia @ na Aupuni Hui a i ole ua paaia he mau waiwai pio he 202 mau mokuluu Kelemania iloko o ka wa kaua. Ma ka hoohui ana ijo me keia he 14 mau mokuluu i hoopa-hu ponoi ia e na Kelemania, he 10 maloko o ke Kai Adriatie a he eha ma na kapakai o Holani. He ehiku i hoopaaia maloko o na awakumoku o na aupuni kaua ole.
Aohe i pau pono mai na mokuluu Kelemania i ka haawipioia mai. O ka heluna i laweia mai noloko o na awakumoku Pelekane he 122. He 58 ka nai i koe e haawipioia mai ai. Ke kapili mai nei no na Kelemania i na mokuluu i nei manawa, aohe ku-e aku o na Aupuni Hui, no ka mea e haawiia mai ana no ia mau mokuluu i na Aupuni Hui ke paa i ka hanaia.
O na mokukaua Kelemania e lana mai nei a i laweia mai na awakumoku Pelekane ua emi iho malalo o ka heluna i hoakakaia maloko o na kumu aelike hoomaha i ke kaua. O ke kumu o keia aolo i au pono ke Saxon ame ka Ma@kensen i ka hanaia e na pa kapili moku Kelemonia. O ka mokukaua Maden ke haawiia mai ana ma kahi o ia mau moku a e haalele aku ana ia i na kai Kelemania maloko o ka pule hookahi.
PONO NUI AINA HONOLULU HAIKI KE AWA E KOMO AI.
He eono mokuahi i komo mai i ke awa a he 18 e hoopiha ukana ana, a me keia mau moku mawaho ae o na moku o ka hui mokuahi holo pili aina o Honolulu nei, i ka nana aku ua haiki ke awa a ua lawa ole maoli no ka hookipa ana mai i kekahi kaulumoku nui, e pono ai e hooakeaia ae ke awa.
Ma ke Sabati iho nei eono mokuahi i hoea mai, a oiai he mau moku lehulehu ke ku ana iloko nei o ke awa ia manawa, ua lilo keia mau moku hou i mea hoopioloke i ka noonoo o ka Luna Nui o ke Awa Haglund no ko lakou mau wahi e hoopiliia mai ai i ka uwapo, no ka mea he mau moku poino kekahi e pili ana i na uwapo a e hoopihaia ana kekahi mau moku i na ukana, a e hu eia ana na ukana o kekahi mau moku e pili ana i na uwapo.
Me na mokuahi lehulehu like ole iloko o ke awa a e haualaoa ana na kia i ka lewa ma kela ame keia wahi o na uwapo, he hiohiona hoike mua mai keia no ka nui mai o na moku kalepa ma nei mua aku e komo mai ana i keia awa.
O ke alahele wale no e lawa ai kahi o na moku e ku ai oia ka hoakea ana aku i ke awa ma o ka eli a hoohohouu ana aku a loaa aku ke awa o Kalihi ame kekahi mau wahi kupono e ae e ikeia ana.
KAKAIKAHI LOA NA MAʻI "FLU" I HOIKEIA AE I KA PAPA OLA.
He elima wale no ma'i "flu" i ho ikeia ae i ka Pa@a Ola e na kauka na lakou e lapaau ana ia poe ma'i maloko nei o ke kulanakauhale nei ma ke Sabati nei. He mau ma'i hou ae no paha kekahi, aka mamuli o ka hoomaha ana o na lunanana o ka Papa Ola ma ia la i kakaikahi mai ai ka poe i hoikeia ae, a ina o ka heluna ae la keia o ka poe ma'i wale ae la no maluna ka i hoikeia emi aku nei ka pahola aua a ia ma'i. Ma ke keena ae ka Hope Peresidena Potter ame Miss Mae Weir kahi i kali ai no na hoike ma ke kakahiaka a ma ka auwina la Sabati nei, o keia mau ma'i wale ae I no maluna ka i hoikeia ae.
O kekahi mau mea ma'i i hoikeia ae he makuahine Pake ame kana keikikane no ke alanui Kukui. Ua haawi kokeia aku na lapaau ana ia laua. O kekahi mau ma'i e ae ekolu ma ka halekula o ka Misiona Kepani Hongwnji.
Ma ka hoike a ka Papa Ola i ka Advertiser o ke Sabatio nei, aole hookahi ma'i "Flu" i ikeia maluna o ka mokuahi Columbia o ke ku ana mai ma ke kakahiaka Sabati nei mai kapalakiko ko mai.
He elua mau make i hoikeia ae i ka Papa Ola ma ke Sabati nei, no ka ma'i numonia ke kumu. Hookahi o ia ma @ make he Pake no Kaneohe. O ka lua ma ke alanui Waiakamilo, makai aku o ka home hou o ka Bana Hawaii. He kaikamahine Hawaii o Miss Hattie K. Kapaku nona na makahiki he 16, he ekolu pule wale no kona ma'i ana a make mamuli o ka numonia.
LILO HE 17 MAU KEPANI I MAU MAKAAINANA.
E hana ana malalo o kana wehewehe ana i ka manao o ke kanawai hookupa ana a i ku eia ai ia apono ana ana i kekahi o na koa Kepani e ka mea nana e ninaninau mua W. H. Rgsdale, he umikumamahiku mau koa Kepani hou i haawiia mai ka pono e lilo i mau makaainana Amerika e ka Lunakanawai Federala Hora@@ Vaughan ma ka Poalua nei, he mau koa lakou no ka Pualikoa Helewawae Hawaii Elua.
Ua ninaninau pakahiia lakou apau in a e kakoo ana lakou ia Amerika iloko o ka manawa e ala mai ai o kekahi mokuahana mawaena o Amerika iloko o ka manawa e ala mai ai o kekahi mokuahana mawaena o Amerika ame Iapana, a ma ka lakou pane e kakoo ana lakou ia Amerika.
Wahi a ka Loio Amerika Huber o ka hoike ana ae e ku-e mai ana oia i ka haawiia ana mai la o ka pono i na joa Kepani he umi-kumamahiku e lilo o mau makaainana Amerika, elike no me kana i ku-e ai i ka haawiia ana o ka pono ia Sachi Shimadao, ke koa Kepani nana ka palapala noi mua i ku-eia ai e ka mea nana i ninaninau, a i ulu ae ai hoi he like ole o na manao mawaena o ka aha ame Ragdale. Me he mea la ma kekahi la o keia pule e hookomoia ae ai ka hoopii e ku-e ana i ka haawiia ana mai o ka pono ia Shimadao e lilo i makaainana Amerika.
NA MARE.
Paek Chan Pok ia Elizabeth Funoka, Jan. 10.
John K. Hiapo ia Annie Kini Sun, Jan. 15.
Chas. W. Spitz ia Bernice K. Dwight, Jan. 18.
NA HANAU.
Na Thomas J. Carter ame Keala Kekaulike, he keikikaue, Nov. 2.
Na Waldermr Duvauehelle ame Amoy Ayot, he keikikaue, Jan. 16.
Na Isaac Kalua ame Valonice Pua, he kaikamahine, Jan. 8.
Na Octari Azos ame Helen Eiana, he kaikamahine, Jan. 13.
Na John Keawe ame Emalia Kawai, he kaikamahine, Jan 13.
Na Dan Kuhin Kau ame Elizabeth Imiloa Kiko. he he keikikane, Jan. 13.
Na Wm. Needham ame Abbie Mehuana, he kaikamahine, Jan. 12.
Na Nelson Sniffen ame Helen K. Moku, he kaikamahine, Jan. 12.
Na Wm. Kalau ame Esther, he kaikamahine, Jan. 14.
Na Chas, Kauka ame Virginia P. Ikeole, he keikikane, Jan. 15.
Na Richard N. Gartrell ame Thelma Kunukau, he kaikamahine, Jan. 16.
Na Solomon Haumea ame Helene Paalua, he keikikane, Jan. 16.
Na Alex. J. Campbell ame Jeanne Macy, he kaikamahine, Jan. 17.
Na Edward S. Opunui ame Domilita M. Aliona, he kaikamahine, Jan. 17.
Na John K. Naiwi ame Agnes II. Naylor, he kaikamahine, Jan. 19.
Na S. K. Kekua ame Ella Lum Kau, he keikikane, Jan. 19.
Na August Markham ame Hilda Peek, he keikikane, Jan. 19.
NA MAKE.
Lily K. Pio, ma ke Halema'i Moiwahine, Jan. 14.
James Waialeale, ma ke Halema'i Moiwahine, Jan. 15.
Mrs. K. Nahinu, ma ka Halema'i Moiwahine, Jan. 15.
Lepeka Aipa, ma ke Alanui Hema, Jan. 18.
He bebe ua Alex.Campbell, ma ka Halema'i Moiwahine, Jan. 16.
Hattie Kapaku, Waiakamilo Road, Jan. 18.
Kula Wise, ma ke Alanui Papu, Jan. 19.
Mrs. Kaleihopu Libbets. ma ke alanui Kula, Jan. 19.
Mrs. Malie K Trask. ma ka Home Leahi, Jan. 20.
Robert J. Hobrou, ma ke alanui Factory, Jan. 20.
NA LEKA KII OLE IA MAI AHIKI I IANUARI 18, 1919.
Apaki, Mas. J K
Aleka, Kalehua
Hapai, E
Maai, Mrs. Annie B
Kaanaana, P
Kaina, Miss Ida
Kaina, Mrs. Lo K
Kaina, Mrs. L G
Kaiwi, Sam
Kaulupali, Mrs. Julia
Kauanui W K
Kalua, Miss Maraea
Kealeiaka, Joe
Kane, Albert (2)
Kape, Mrs Wm
Kapahu, Mrs. Wm
Kawaiawa, Mrs Becky
Kekauoha, George K K
Kepepa, Gio
Leleiwi, Mrs Helen
Makahao, Mrs Ma@noe (2)
Moehao. Mrs Emily
Palau, Miss Ellen
Pahau, Robt
NUI KA POE I MAKE I KA MA'I "FLU" MA FIJI.
I kulike ai me ka manao o kekahi leka i loaa ae ia E. C. Peters o ka la o Ianuari a i hoalahaia ae ma ka Advertiser o ka Poakahi aei, he mau kaukani ka nui o ka poa i make ma na mokupuni Fiji i ka ma'i "Flu." Ua hooomaka ka ke komo ana aku a ia ana ma'i ilaila ma na la waena o ka mahina o Novermaba, a aole i pau iki a aneane i ke Kalikimaka. Ua lehulehu na makaainana maka hanohano i make, o ka oi aku aia mawaena o na kanaka ku pa o ka aina.
O ka heluna ka o ka poe i make a kanuia maloko o Suva, anenae 700. M@ na wahi e hoopuni ana ia Rewa ua @@ aku mamua o ka 1200 poe i make. I keia manawa ka he awakumoku mae mae o Suva, aole hookahi ma'i hou i ikeia ae iloko o eono la, oiai nae oia mau no ka piha o na halema'i i ka poe ma'i. Ua paniku ia na hale oihana @@ eha pule a no elua pule ke paikuia a@@ o na hale banako mamuli o ka ma'io ahulau, a ua pau ka holo ana o na @@ kuahi no kela wahi o ia mokupuni. Ma muli o kela hoea ole ae o na mokuai mai Kikane mai ilaila, ua aneane e pa loa ka palaoa ame ua lako e ae e po@ ai ke ola ana, a ke hookauia aku ka weli maluna o na kanaka ilaila @@@ pilikia i ka ai. Ua hookunanauaia na @ hana kalepa a he liilii loa na dala hoohanaia mai la malaila mamuli o paaia ana o na moku.
Ma Amerika ua oi aku mamua o 111,000 ka heluna o ka poe i make ma loko o na kulanakauhale nunui. he 19@ no ke 1000, elike me ka hoike a ke hu@ helu kanaka. Ma ke kulanakauhale Bolatimoa he 26.8 no ke 1000; Nashville, 26.4 no ke 1000; St. Paul. @ Minneapolis ame Grand rapids, he @ pakahi no ke 1000.
He 442,374 ka nui o na make maloko o na kulanakauhale he 46 mamuli o na kumu like ole, o ka heluna kanaka o 12 mau kulanakauhale he 20,514,520. Aole heluna kanaka i kohoia no na kulanakauhale e ae eha. O ka nui o ka poe i make i ka ma'i "Flu" he 69,439, a he 42,159 i ka ma'i numonia i ulu mailoko mai o ka ma'i "Flu."
O ka heluna o na make maloko o ke kulanakauhale o Na loka he 18.8 no ke 1000 i ka 1918 ke hoohalikeia me ka 15.2 i ka 1917. Maloko o Kikako he 17.1 e ku-e ana i ka 14.9 i ka 1918 aku, a maloko o Piledelepia kahi hahana loa o ka ma'i "Flu" he 21.2 no ke 1@@@ ke hoohalikeia ia 17.1 i ka 1917.
No ke kulanakauhale o Cleveland he 16 no ke 1000 no ka 1917, a he 13.9 no ka 1917; Bosetona, he 22 ame 16.4 St. Louis, 17.6 ame 15.4; Pittsburg, 25.@ ame 18.2; Loa Angeles, 16.4 ame 12.5@ Kapalakiko, 20.5 ame @@ Buffalo, 21.2 ame 16.4; Milwaukei. 14.4 ame 2.3; Neward, 19.5 ame 11.2: Cincinnati, 20.6 ame 16.5; Washington, 23.6 âme 16.8.
Ma ka hora elua o ka auwina la o keia Sahati iho, e noho hou ae ai ka halawai a ke Kapalau Hoohoolou ua o K@walo-Kakaako, maloko o ka Hale Kii onioni Bell; a ua makemake n@ ia na mea apau e noho ana ma kela ma ! a; a na e hoea ae ma ia halawai.
O na Aniani Hualala a Thompson ka Maikai
O ka Ike Akeakamai Pili i ka Oihana Nana Maka o ia no ka Ana ana i na Maka no na Aniani me ka Hana Ole me ka Laau.
KA HANA ANA A KA MEA AKAMAI
O na Aniani i hooponoponoia me na Hoakaka, ahoe o lakou waiwai, kow wale no a kauia ma ke hulana pololei mamua o na Maka. Ina i hana hemahema ia kahi e hoopaa ai i na Aniani, a i ole, ua nele ka Mea Nana Maka me ke Akamai, aole loa e haawi mai ana kou makaaniani i ka mea i makemakeia.
He Makaala Loa Makou ma keia mea ano nui loa, a o ko makou kamaaina ka mea nana i haawi mai ia makou i na mea e mahalo ai oe. Ina ua, kuai oe a kuai ole paha i hou makaniani mai ia makou aku, ina paha aole he pili maikai, e ae mai e nana aku makou.
Aole he kaki no keia nana ana.
Aia ka hale hana Aniani ma ke kahua o ka hana.
Hoopakele i kou mau Maka
Thompson Optical Institute, Ltd.
THOMPSON OPTICAL INSTITUTE LTD
POE NANA MAKA
156-188 Alanui Hokele
Dr. Lewis Edwin Capps
Lunanui.