Ka Nupepa Kuokoa, Volume LVII, Number 2, 10 Ianuali 1919 — Page 4

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

Nupepa Kuokoa

Solomon Hanohano, Lunahooponopono

Hoopukaia I Na Kakahiaka Poalima Apau

IANUARI 10, 1919

           

            @ma@e ae la ke Kuokoa nei i ke poomanao ana ae. Mamuli o ka haiolelo a ka Lunamakanana Kawlins. imua o ke Kalapu Makaainana Hawaii, ma ka paina awakea o ka Poalima aku @ei i hala. no ka hookohu ana aku o ke Kakauolelo DAvid Kalauokalani o ke Kulanakauhale a Kalana @ Honolulu nei, i haole kona kokua kakauolelo ekahi. aole hoi he hookohu aku i kekahi Hawaii i @ulike me kona ano ma ia kulana. a makou e ma@@io nei. o kekahi keia o na manao pololei a na Hawaii e hoomaopopo iho ai. i ke kupono maoli @ ka hoomaa ana aku iloko o na lawelawe hana ana apau.

            Ke noke mau nei kakou i ke kamailio i ke kamailio i kela ame keia manawa. no ko kakou ku like na Hawaii. a @@kua ia kakou iho, hapai ae i ko kakou poe naauao @@nakaukau ma na oihana, i hiki ia lakou  ke lawe@@we; haawi aku i na kokua ana i ka poe i ike ma@@@ ia ka pilikia, a e hoopakele ae hoi i kekahi poe kakou mai ko lakou komohia ana aku iloko o na @ aole e hiki ana ia kakou ke hooko aku, na mea a kakou e kamailio nei, ma ka hana maoli @, ua lilo wale no ia mau kamailio ame ia mau @ikaika ana, i mau mea makehewa.

            Malia paha o Mr. David Kalauokalani no ka i @ na kumu kupono o kona hookohu ana aku i @aole ma ke kulana kakauolelo ekahi noloko o kona @eena : ma kona ano nae he Hawaii, he hana ku@ @, ke kikoo ana aku i kekahi Hawaii na@ a h@noho ae ma kela kulana, e hoike aku ia imua o ke akea aole wale aia iloko on a ka @anao makee no ke kokua ana i ke kanaka Ha@ aka e hokie pu aku ana, no ka hiki ana i na @ naauao a makaukau, ke lawelawe i na ha@ lehulehu. me ka makaukau piha, elike me @ i na haole, a oi aku no paha.

            Ua loaa i kekahi poe keiki Hawaii o kakou na @ kiekieia maloko o Kekahi mau kula; @ na ili iho ke ko‘iko‘i o ka hapai ana aku ia kou iluna. maluna o ko kakou poe Hawaii, e paa @ i na oihana o ka lehulehu. aole hoi o ka nana@@@ aku. a wailio wale aku palia, na lakou no e au @@@ i ka moana akea , ma ka huli ana i na hana i @@@@@ i ka lakoü naauao ame ko lakou makauau.

            I ko makou hoala ana mai la i keia kumuhana. @@@@ ia i pili wale no i keia hookohu oihana i hoo@@@ aku e Kakauolelo Kalauokalani, aka i na Hawaii e ae no kekahi, e paa ana i na kulana oihana @no nui. in a aia ka mana ia lakou e hookohu aku @@ @@ lakou mau kokua. e hoohana aku ia mana me @a makee i ko lakou lahui ponoi, a i hiki ole i ko kakou poe naauao ke lawelawe i na hana me ka @@@ a i ole, e kikoo aku i kekahi Hawaii i oi ao  @@@@ naauao ame kona makaukau.

          @ e nana aku ana kakou i na haole ame kekahi @ lahui e ae. i ka pii aua o kekahi poe a kau ma kulana ki@@ie. huli mai no lakou ihope a huki i ko lakou lahui ponoi iluna, me ke kau ana @o o na maka. no ka loaa he wahi hakahaka. oho aku ana he mea okoa ma ia wahi; e pono @@ e hoomaa i keia rula alakai, in a paha aole a huki ana mai i ko kakou poe kanaka naauao, na kulana a kakou e paa ana. aka e kokua aku ka hapai ana. ma kekahi mau wahi okoa aku; a hana kakou pela, ua hoike i‘o mai kakou na @@waii i na manao makee e kokua ia kakou. a e @pakele hoi i kei lahui ma na kulana kupilikii kakou i ike mau ai i na manawa ae nei i hala. @ kela rula maaia kakou o na manawa ae nei @@la. o ia ka huki ana mai ilalo i ko kakou poe Hawaii i kau ma na kulana kiekie, a e hooko ana @@i i ka lakou mau hana me ka maemae ame ka @olopono. no ka hanohano ame ka inoa o na Hawaii. e hoopau loa kakou ia ano hana. e waiho aku @@ na lahui e e ku-e mai ia kakou. aole na kakou @@@ @@ homoino ia kakou, a o ka hopena, e lekei @e ana he mea ok@a, a kau ma na wahi e paaia ana @ na Hawaii.

          E hoao kaki e huki like, hana like ma na hana @pau a kakou i ike ai. he mea ia no kakou e pono ai @a Hawaii. @ e hanohano ai hoi kakou ma ke ano he lahui : e hanohano ai hoi kakou ma ke ano he lahai@ e hookaakaa i ko kakou mau maka i keia manawa. o ke alahele wale no ia e oni aku ai kakou imua ma keia hope aku. ma na anuu apau o ka @@ho lahui ana.

 

HALA IA KANAKA KO‘IKO‘I O AMERIKA

          Ua komohia ka lahui Amerika ame ko ka honua nei apau iloko o ke kanikau, mamuli o ka haalele ana mai o Konela Roosevelt i keia ola ana, kekahi @@a kanaka ko‘iko‘i a kaulana i noho alakai no ka lahui Amerika. no na makahiki chiku, ma ke ano he PEresidena no Amerika Huipuia.

          Ua hoolilo aku o Konela Roosevelt i kekahi hapa o ka lahui Amerika i mau hoaloha nona, maniuli o kana mau hana. ma kona ano he Peresidena a he makaainana; iloko o ia manawa hookahi ua hoolilo pu aku oia i kekahi hapa o ka lahui, he poe enemi nona. aka nae, ma ka hopena o kana mau hana i hooko aku ai. ame kana mau mea i kamailio ae ai. ua maopopo loa aia mau oia ma ka aoao o ka pololei.

          O ka hoeaana mai i ka hopena o ke kaua o Europa i keia la, a ke aupuni o Amerika ame na kanaka Amerika apau e haaheo nei, ua noho aie aku ia ia Konela Rusawela, ke kanaka mua loa i oili mai imua a haawi mai i ke kukala hoomakaukau no ke kaua. I ka manawa a Kelemania e hoohano ana i kona ikaika ame kona mana ma ke kai a ma ka aina, e hoounaana i kona mau ku iloko o Amerika, a ma na alahele apau e noho mana ai o Kelemania maluna o ke ao holookoa; ka manawa maikai loa hoi a ke aupuni o Amerika e ku makaukau ai me ka makaala. me kiai ana i na enemi imua o kona mau ipuka hale, o Konela Roosevelt hooana i ka pono o Amerika Huipuia. kona hanohano ame kona kuokoa.

          Ua haawi aku o Konela Roosevelt iaia iho no ke alakai ana i kekahi pualikoa nui imua o na kahua kaua; ua hoeueu aku i ka manao o na mana ia lakou ka hookele ana i ke aupuni, e hoomakaukau no ke kaua, aohe nae he maliuia mai; o ke kumupale i waihoia mai imua on a, aole he mau kumu ko‘iko‘i a kupono no ke komo kino ana aku o Amerika i ke kaua.

          Ua pololei ka Konela Roosevelt i koi mau aku ai; aia mau oia ma ka aoao e kupale ana i ka pono o Amerika Huipuia, a e kokua ana i ka poc i hoopilii wale ia; a kakou e hoohewahewa ole ai, ma ka olelo ana ae, o na manawa nui kupono a Konela Roosevelt e kalahea ana me ka leo nui, no ke komo ana o Amerika iloko o ke kaua, he manawa ia i haawi aku ai ke aupuni o Amerika i na kokua ana e hoomahuahuaia ae na hana luku wale a ka ene@@i; in a e hooloheia na manao o keia kanaka ko‘iko‘i; ina ua pau kahiko ke kaua, a ua hoopakeleia ae no hoi na ola makamae he nui.

          O na kanaka elike me ko Konela Roosevelt ke ano ka i kupono e lilo i alakai no kekahi lahui kanaka nui, in a no ka mau o kona ola ahiki i keia kau koho Peresidena ae o Amerika Huipuia, ua maopopo loa e hookau aku ana na kanaka Amerika i ka hanohano maluna on a e lilo hou i alakai no ka lahui; ua hoopokoleia mai nae kana hana ma keia ao. a ua maha hoi kona uhane mamuli o ka ike ana ua nohoalii mai ka maluhia.

          Ua kupono ke komo ana o ka lahui Amerika iloko o ke kanikau ana no Konela roosevelt, pela hoi me keia Teritore. no ka mea ua hana mai oia kona wa e noho Peresidena ana no Amerika i kekahi mau hooponopono ahaolelo ana no Hawaii nei e pono ai. ua hookiekie ae hoi i kekahi mau makaainana o Hawaii nei, ma na kulana kiekie iloko o keia Teritore.

UWOKI KA HANA SUAIPA ANA

          Ma ka hoike a Mr. Joseph Leal, ke komite o ke Kalapu Makaainana Hawaii, imua o ka paina a ke kalapu , ma ka Poalima aku la i hala, eia na kanaka Hawaii ma na wahi like ole o keia kulanakauhale, ke hana nei i ke suaipa. ma ke ano akea, i kue i ke kanawai. me ke a‘oia aku o ka poe apau i loaa pono aku iaia e hana ana, e hoopau loa i ka hana ana aku i ke suaipa. ma keia hope aku; he hana ku ia i ke aloha, a i ke kokua. e pono ai e hooloheia, o lalau mai auanei na lima o ke kanawai, o ke komo ko ia iloko o ka poino ame ka pilikia.

          Eia iloko o na luna aupuni federala, ka hooko ana i ke kanawai. no ka poe apau e hana ana i na ano waiona like ole ma Hawaii nei, no ka hooko ole paha o kela mau luna aupuni i ka lakou hana. i hoolana loa ai kekahi poe Hawaii, ma ka hana ana i ke suaipa, a i kekahi ano waiona e ae; ina pela i‘o alaila, he hana hoopakele, a he hana ku no hoi i ke aloha. na na Hawaii e paa ana i na kulana oihana o ke Teritore ame ke kalana. ka hoao ana aku e kokua i na luna oihana federala. ma ke kinai ana i keia ino. e ulu nei iwaena o na Hawaii.

          Aia iloko o kekahi ano suaipa e hanaia mai nei, ame kekahi mau rama e ae, he mau mea i oi aku ke ino ame ka hoopoino mai i ke kino, mamua o na waiona ikaika, e inuia ana, i ka wa e noa ana o ka waiona. a in a ua ikeia ka pilikia maoli o kekahi mau ohana lehulehu, mamuli mai o ka waiona, e hooi loa ia aku ana ka pilikia mamuli o keia ano waiona inoino, e pono ai e hookoia aku ke kanawai me ke kakau-ha. no ka hoopakele ana ae i ka poe paakiki e lawelawe mai nei keia hana ku-e kanawai.

          O ke Kalapu Makaainana Hawaii, hookahi wale no ke kalapu i hoala ae i keia ninau e kinai aku i ka laha ana o ka hana suaipa ame na ano waiona e ae maloko nei o keia kulanakauhale, iwaena o na Hawaii, a ke Kuokoa e a‘o aku nei i na Hawaii, e hoopau ka hoomahu‘i ana ma na hana o keia ano, na hana hoi e loaa ole mai ai ka pomaikai mailaila mai; aka e hoomahu‘i ma na hana e loaa ai ka noho ulakolako ana. a e auhee aku ai, ka nele ame ka hune mai ka heluna nui aku o na ohana Hawaii.

KE PAILA NEI KA IPUHAO KALAIAINA

          Eia ke loheoheia ae nei kekahi mau moho e holo aku ana no ke koho baloka wae moho, o na luna oihana Kulanakauhale a Kalana o Honolulu nei, e hookokoke mau mai nei i kela ame keia manawa. No ke kulana meia, he elima mau inoa e houpuupuia mai nei, oia o John C. Lane, William Ahia, Charles Arnold, C.L. Crabbe ame Eben P. Low, ma ka aoao Republika, a o Jos. J. Fern hookahi no hoi ma ka aoao Demokarata.

          No ke kulana kakauolelo kalana. he ekolu mau moho i loheloheia ae ma ka aoao Repubalika, oia o David Kalauokalani. Henry Van Gieson ame Edward Woodward. me ka noho hamau loa o na moho e ae, e manao nei e alualu i kekahi mau kulana oihana e ae; aka nae he nui okoa no ka manawa i koe, i ka nana aku aole no he loihi o na la e kakali aku ai, e oili okoa mai ana no na moho a ku ae iwaho. no ka nana ana mai o na mana koho baloka.

          Oiai he poe kupono wale no keia mau moho e houpuupuia mai nei iloko o keia manawa, o ka ke Kuokoa wale no e ake aku nei e ike, o ia no ka hoike okoa ana mai o kekahi mau moho ia lakou iho iwaho, i loaa he manawa no ka lehulehu e noonoo ai no lakou, aole o ke kakali a ku haiki, o lilo auanei i hana nui ka hooikaika ana aku no ko lakou lanakila.

Nuhou Kuwaho

          GRAND RAPID, Dec. 31-Ua waiho aku nei o Henry Ford, ka moho senatoa i holo ai ma kela mahina aku nei i hala a haule, me ka kakauolelo o ke aupuni maanei i kekahi palapala noi e kauoha ana e helu hou ia na paloka. Ua haule o Ford i ke Senatoa Truman o Nu Ioka. Ua aponoia kona inoa moho e ka Peresidena Wilson.

          TACOMA, Jan. 5-Ua kahuli kahi mokuahi uuku ka Amazon maloko o ke awakumoku maanei i keia la. Elima mau kanaka o kona ko-lu i make.

          PITTSBURGH, Jan.8-Aia mawaena o ka 15 ame ka 20 mau kanaka, o ka hapanui he poe wahine, i make maanei i keia la, ma ka manawa i pa-hu ai kekahi mikini kii onioni maloko o kekahi hale kiionioni maloko o ke kaona. Ua a ia ka hale mahope o ke pahu ana a ua hoopoinoia na ola o kekahi mau limahana lehulehu. Ke huli ponoia nei i nei manawa ke kumu o ke pa-hu ana.

          CHICAGO, Dec. 30-Iloko o na makahiki he 10 e hiki mai ana e ike ia aku ana ka holomua o na pomaikai kiekie loa maloko o Amerika i ike oleia mamua, a iloko o na mahina ekolu a eha paha e ikeia aku ana ke ko‘iko‘i o ka lawelawe hana ana maluna o ka oihana kalepa mamuli o ka loaa ole o ka maluhia ma no aina e, wahi a ka Prof. E. C. Zuebliu maloko  o kana haiolelo imua o ka ahahui o na limahana o Ilinoi ma keia la.

          SAN FRANCISCO, Jan. 7.-Elima haneri mau koa Palani, na kanaka lele i ka lewa ame na mikanika i holo aku no Vladivostok i keia la me kakahi heluna nui o na mokuea, na kaapu, na pu mikini kani alapine ame kekahi mau lako kaua e ae. He elua haneri mau koa e ukali aku ana mahope o lakou iloko o na la mua o Feberuari.

          WASHINGTON, Jan. 7.-Eono mau hoa o ka ahahui lahui a na wahine i hopuia no ka ho-a ana i kekahi mau ahi ma kekahi aoao mai o ka Hale Keokeo i hoole i ka uka ana i ko lakou mau hoopai iloko o ka aha hookolokolo i keia la a hoounaia aku i ka hale paahao.. O ka manao o na wahine e hoomau loa aku i ka hoa nua i kela mau ahi ahiki i ka hooholo ana o ke senate i ka hoololi i ke kanawai koho paloka lahui.

          WASHINGTON, Jan. 7.-Hookahi haneri ine umi-kumamakolu, miliona galani wiseke ame na waiona e ae i koe maloko o na halehoahu ukana i bonaia maloko o Amerika, elike me ka hoike i hoopukaia ae e ke komisina o na loaa kuloko. Ma ke koho a ke komisina aia ma kahi o ke 75,000,000 galani e koe ana maloko o na hale hoahu ma ka manawa e kapu loa ai ka waiona i ka lahui.

          AMSTERDAM, Jan. 7.-Ua hoao na ukali o ka aoao Spartacus e lawe lima nui i ka hookele ana i ke aupuni iloko o ko lakou mau lima maloko  o Berlin. Ua paaia e lakou ke keena nuhou o ka Nupepa Wolf. Ma na lono i loaa mai ua paaia e na Spartacides he hapa kakini o na keena pa‘i nupepa nui loa maloko o Berlin, komo pu me ka nupepa Vorwaerts.

          LONDON, Jan. 7.-Ma na mea i hooiaioia mai ua lilo ka hoohakalia ana o ka hoopauia aua aku o na pualikoa i mea inaina na na koa maloko o na wahi hoomoana koa apuni o Enelani: Ma Osterley ua haalele na koa i ko lakou mau wahi hoomoana a ua lawe ae i ka mana o na kaa kalaka iloko o ko lakou mau lima a holo aku la maloko o ke kulanakauhale o Ladana ahiki i kahi o ke kuhina iaia ka mana hoopau i na koa a waiho aku la i ka lakou mau koi no ka hoopau kokeia o na pualikoa.

          WASHINGTON, Jan. 8.-Ua hoikeia mai e ke Kakauolelo o ka Oihana Koa Amerika Ruggles ma Archangel i ke keena aupuni maanei i keia la ka huina nui o na koa Amerika i make maloko o Rusia ahiki i ka la 4 o Ianuari. Ua oleloia maloko o kana hoike he eha mau aliikoa i make ame 126 mau koa mamuli o na kumu lehulehu like ole.

HOOPAKELEIA HE BEBE E KEKAHI KEIKI MAI KE KAI MAI.

          He bebe elua makahiki na ka ohana Pukiki Silva ka i hoopakeleia mai make iloko o ke kai ma Waikiki nia ka hora 11:30 o ke kakahiaka Poakahi nei ma muli o ka ikeia ana e Joseph Guerrero, he keiki na kekahi o na limahane o ka Advertiser nona na makahiki he mi kummamalima.

          Maluna o kahaone ma kahi mamao iki mai ka hale aku o ka Moiwahine ma Waikiki kahi i paani ai o ka bebe, a ia na makua i nanea ai ua iho aku la ua bebe la iloko o ke kai me ka ike ole aku o na makua. Ua piholo keia bebe ma kahi hohonu o ke kai.

          Ua ike koke aku la o Joseph Guerrero i kela piholo ana o ka bebe a holo aku la oia e hoopakele. He keiki ike o Joseph Guerrero i ka au, nolaila i kona ike ana aku i ka bebe i ka nalowale ana iho ia lele koke aku la oia iloko o ke kai a lawe mai la i ka bebe i kula. Ua aneane e pau ke aho o ka bebe a mamuli o ka lulu ame ka hoohulihuliia ana e Guerrero no kekahi manawa, ua pohala ae la ua bebe la. He ike keia i a‘oia ia Guerrero iloko o ka puali o ka Boys Scout.

Nuhou Kuloko

          Ma na mea i hoikeia ae, aole e huli hoi hou mai ana ke Komisina Aina Aupuni Rivenburgh no Honolulu nei na keia mua aku aka e noho paa aku ana ola ma Wakinekona

          Mr ka la 17 o ka mahina aku nei o Dekemaba i hala i hanau mai ai @a Mr. ame Mrs. John Kalaukoa he keikikane; he maikai ke ola kino e ka makuahie ame ka‘ebe.

          Mahope iho o ka noho ana @e kokua lunanui no ka oihana leka o Honolulu nei, ma ka makahiki aku nei i hala i hookohuia aku ai o John F. Day i lunaleka, no Hilo.

          Nui na palapala noi no na @ina hookuonoono o Waiakea e hook@moia ae nei maloko o ke keena o ke k@misina o na aiua aupuni, e hukiia aku ana ma ka la 15 ae nei o ka mahina o Feberuari, 1919.

          I ke kulanakauhale iho nei ka Lunakanawai D. Kapahee o Koloa Kauai, a ma nehinei oia i huli hoi hou aku ai no Kauai, me kona hookohu @@@kanawai apana, i haawiia aku e Ki@aina Me-Carthy.

          Ma ka ninauia ana o na Pilipino iloko o kekeahi o na pualikoa, no ko lakou makemake e huli hoi hou no @a mahiko e uoho hana ai, ua nui ka@poe i hoike ae i ko lakou ae, ma ka makaukau loa e huli hoi aku no pa mahiko, na ka manawa e hookuuia aku ai ma ka oihana koa mai.

          Ma ka la 20 o keia mahina e hoomaka ai ka hookuu ana aku i na koa mai ka oihana koa aku mai Hawaii nei, no ka hoi ana i ko lakou @@@ wahi, a koe ka poe e makemake maoli ana e noho iloko o ka pualikoa kumau o Amerika Huipuia maanei nei.

          Ma ka hapalua o ka hora ehiku o keia ahiahi Poalima e malama ae ana na hoahanau o ka Ekalesia o Kaumakapili he balawai hana no ka ekalesia, a ma ia halawai e loheia ai ka hoike a ke komite no na mea e pili ana i ka papa kahuwaiwai o ka ekalesia, a ua konoia na hoahanau ame ka lehulehu apau e hoea ae ma ia halawai.

          Maloko o ka halo waiho buke o ke aupuni, ka Library of Hawaii, e ku nei ma ke kihi mauka ke alanui Moi me Puowaina, e noho ae ai ka halewai makahiki a ke komite houmeuao o ka la o Kamehameha; me ke konoia o na lunanui apau o na ahahui Hawaii e hoea ae ma ia halawai; ma ka hapalua o ka hora ehiku o keia ahiahi Poalima.

          No ke komo pu ana iloko o na hoomanao ana, no ka haalele ana mai o Konela Roosevelt i keia ola iana, ma ka Poakahi nei, i kukala ae ai ke Kiaaina McCarthy i ka hapa o ka Poakolu nei i la kulaia aupuni, me ke paniia aua o na hale oihana apuau maloko nei o keia kulanakauhale.

          Ma ka halawai a ka papa lunakiai o ke Kulanakauhale a Kalana o Honolulu nei i noho ae ai ma ka po o ka Poalua i hala, i noonooia ae ai ma ka po o ka Poalua i hala, i noononoia ae ai ke noi a na makaainana o Kewalo ame Kakaako, ma o ke Kalapu HooHolomua la, no ka haua ana aku i na alanui ma kela mau apana.

          Ma ka Poaha o keia pule ae, ka la 16 o keia mahina, ka Poaha ekolu, e noho ae ai ka halawai kumau a ke Kalapu Hooholomua o Kewalo Kakaaako, ma ka halelio o John H. Wilson, ma ke alanui Ilaniwai; ua makemakeia na lala apau o kela, ahahui e hoea ae ma ka hora ehiku o ke ahiahi.

          O ka Luna kanawai Kaapuni Ashford ame A. D. Castro na mea ia laua na hai olelo ma ka paina awakea a ke kalapu Hawaiian Civic Club nia ka Hokele Iana ma keia awakea. O ke kalapu himeni a C. E. King ka mea nana e hoonanea ae ana i kela paina me na mele hoohauoli.

          Maloko o ka aha federala ma ka Poalua nei i hooloheia ae ai ka hibia o Kauka Schurmann, me ka oili ana ae o kekahi hoike no ka hanaia ana he poka pahu, ma ka home o kona kokua, o ka paa ana mai i na luna oihana federala, mamua o ka hookoia ana aku o ka hana i mannaoia ai no kela poka pahu.

          E malama ae ana ka Ahahui o na Kaikamahine o Hawaii i kona halawai kumau ma Hanaiakamalama, ma ka hora 3 p.m o keia Pokaolu ae, Ianuari 15, 1919. Ua makemakeia ua lala apau o ka ahahui e hoea ae ma ia Halawaï.

 

KAHEA HALAWAI.

          No ka pono laula o na alanui, na paipu lawe meaino, na kukui uwila ame na paipu wai, ua makemakeia na makaainana apau ame ka lehulehu e noho ana ‘ma Kakaako ame Kewalo, e akoakoa ae maloko o ka hale kiionioni o Manuel Medeiros, ma ke kihi o na Alanui Moiwahine ame Coral, ma ka hora 2 pm. o keia auwina la Sabati iho, Ianuari 12, 1919.

 

GEORGE KANE.

Honolulu Jan 7, 1919.

 

KE ANAINA HOOLAULE‘A I MALAMAIA MA KAWAIAHAO.

            He anaina ulumahiehie a piha hauoli ka ka ekalesia o KAwaiahao o ka haawi ana ma ke ahiahi o ka la hope  o Dekemaba i hala aku la, e hoomaka ana ma ka hora 8 a hookuuia ma ka hora 11 o ia po maloko o ke club house. Ua pihau a lei Kohala ia hale i na hoahanau, na haumana Kula Sabati, na kalapu himeni ame ka poe makikai. He mau himeni hoolealea ame na haiolelo kuli‘u hoolaule‘a na hana o ia po, a nia ka panina houe o na hana o ia po‘he mau pola kope hoomaka hiaa o na Kona me na sandwiches ka i kaipuuia mai. Mahope o ka hookuuia ana o na hana hoohauoli ua nee ae ke anaina noloko o ka rumi nui o Kawaiahao a malaila i weheia ai na hena hookuku himeni, a no ka nani loa o ka himeni ana a ke kalapu himeni Maluhia ua kihi aku ia i ka makana he kiaha dala i hoomakaukau muaia no ia hana.

            Lehulehu na kalapu himeni i mele mai ma kela po a iwaena o ia poe i hoolealea mai ai ka puukani Mrs. Hall kekahi.

            O kekahi o na kalapu himeni i pa‘i pa‘i nui ia oia ke kalapu e alakaiia ana e Kala Kaaihue o Kamoiliili, a pela no hoi me ke kealapu himeni Maluhia, ke kalapu i kaili ae ai i oka makana ma ka manawa o ka hookuku himeni ana ma loko o ka halepule.

            Na Mr. Jonah Kumalae kekahi mau manao paipai waiwai oa. Wahi ana, ma kekeahi hapa o kana ha‘imanao ana, o ke alahele wale no e holomua ai na kanaka Hawaii, oia ka hoohui ana ia lakou me na manao lokahi; aohe kumu e ae i loaa ai ka ikaika i na lahui e ae o ka lokahi wale no me na manao kuio a hoopono no ka hana; mawaho ae oia o ka hoomakaulii ame ka hooikaika i ka hana kekahi mea e holomua ai, kokua kekahi i kekahi, hapai aku kekahi i kekahi a o na manao lii a huwahuwa e pono e kapae loa ia mau manao.

            O Mr. Kanepuu kekahi mea i hoolauna ia mai e ke komite, a naua kekahi mau olelo a‘o i like ae la me ko kela mamua, a pela me Charles Lake. O ka manao nui ma keia mau haiolelo apau oia no ka hoolokahi ana i na manao a e imi aku i na mea e holomua ai ka lahui.

            He mau himeni mai ke kalapu Maiuhia mai ame Kamoiliili i ku i ka hoohauoli ka i meleia mai, me ke ku i ka nani ame ka nahenahe o na himeni.

            O ka panina hope o na hana hoohauoli o ia po oia ke mele ia ana mai o kekahi mau himeni Hawaii me ka moakaka e Mrs. HAll, ka puukaui a o ka loea himeni hoi o nei mau la e nee nei, ame ke kaipuuia ana mai o na pola kope hoomakahiaa o na Kona mahope iho. Ua hookuuia na hana o ia ahiahi ma ka hora 11 p.m. no ka hoi ana aku noloko o ka halepule o Kawaiahao no ka hoolohe ana i na himeni hookuku. He kia ha dala ka makana  i hoomakaukauia, a no ka nani o ka himeni ana a ke kalapu Maluhia ua lilo aku ke kiaha ia lakou. Ua hookuuia na hana o ia po ma ka manawa e pani ana na oeoe ame na bele.

 

O KAUKA TANNER KE KANAKA I KAULANA NO KA HOOKEAI ANA

            SAN DIEGO, Dec. 31. O kauaka Henry S. TAnner ke kanaka  i lilo ai i mea kamilio nui ia no ekahi mau pule kakaikahi iloko o ka 1880 maloko o Amerika Hupuia, in a aole ma ke ao holookoa, no kona hookeai ana no na la he kanaha, ua make oia maanei i keia la i ke 87 o kona mau makahiki.

            Ua ikeia keia ano hana ana i ka 1877 ma ke kulanakauhale o Minneapolis ma ka manawa ana i hooholo ai i kona manao e hooki i ka ai ana i ka ai i mea e loaa ae ai ka maha mai ka mai hano, rumatika ame kekahi ano ma‘i ae o ka puuwai.

            He 10 la i hooholoia nona e hookeai ai oia ka palena i manaoia e hiki ai i ke kanaka ke hoomana wanui me ke ola. I ka ike ana i ka loaa o ka pomaikai iaia ma ia hookeai mua ana, e like me kona manao hooko ana i paa ai ahiki i ka hopena o kona ola ana, ua hoomau aku oia i ka hookeni ana no na la he kanaha kumamalua.

            Mamuli o ka laula o na manao kanalua ma o a maanei iwaena o na kauka, no ka holopono oia hana a Tanner, ua aa aku oia e hookeai hou elike me mamua malalo o na kumu aelike a pau e waihoia mai ana imua ona.

            Mahope o na kukakuka ana no kekahi manawa loihi o ka mea i hooholoia e waihoia na hooponopono ana no keia hana hoao malalo o kekahi kula kauka kiekie o Nu Ioka, a e hoomakaia kona hookeai ana ma ke awakea o ka la 8 o Tune 1880.

            Ua kiai paa loa ia oia i ole oia e hana i kekahi hana apuhi, ua hoopaaia oia maloko o kekahi rumi nui me ke kiai mauia. No umikumamaha la aole i haawaiia kekahi wai a huna ai iaia, aohe no hoi i haawiia i manawa nona e holoholo ai a e hooikaika ai i kona kino. Mahope mai, no ka pane ana aku i ka manao o ka lehulehu ua hookauia oia maluna o ke kaa a laweia aku e hooholoholo maloko o ke Central Paka a e imi hoi i ka wai mai ka waimapuna mai maloko o ia paka. He nui a lehulehu ka poe i pili ma ka aoao kue a ma kaa aoao e kokua ana ia Tanner no ka hiki iaia ke ola a piha ke 40 la, ka manawa i hooholoia ai i kauia ae no hoolaha ma kela a ma keia wahi. Ua hoopihaia kekahi mau kolamu o na nupepa no keia hoao ana lehulehu na nupena i hoonoho mau i ka lakou mau kanaka kakau mea hou ma ka puka o ka rumi i hoopaaia ai o Tanner. Aole maloko wale iho no o ke kulanakauhale keia kakali ana no ka honena o Tanner aka, ma na apana kuaaina kekahi mawaho aku.

            Ua lanakila o Tanner ma keia hoao ana. ua ola oia me ka ai ole a piha na la he kanaha. Ua loaa ae na a‘o ana iaia ma ke kelekalapa mai na a‘o ana iaia ma ke kelekalapa mai na kauka mai a puni ke ao no ke ano o keia hookeai ana a Tanner a ua hoikeia ae ka hiki ole iaia ke ola mahone iho o kona ai ana i ka menai mua loa. Ua lilo nae na olelo hooiloilo i mea ole. o kana mea mua i ai ai he hua piki a mahope iho he apana inu aiwaha. Aohe mai i ikeia nona mahope iho.

            Ua hapauia o Tanner ma Enelani ma ka la 7 o Feberuari 1831. Mamua aku o kona hookeai mua ana aohe maikai loa o kona ola kino a ua @a@@i@  mai he @@@ la @ok@le wale no kona e ola ai. Eia nae i ka hala ana o na makahiki he 37 mahone mai me @@ manawa i piha ai iaia na makahiki he 83 ua hoike ae oia mai ka manawa mai o na hana i hoikeia ae la he maikai no kona ola kino me ka loli man no nae i kela ame keia manawa.

            HAUOLI MAKAHIKI HOU MA KA HALE KUKUI O KILAUEA.

            Ma ka hale kuui nani o Hawaii nei i haawi ae ai na kiai, he hoomanao Hapenuia makahiki hou, he la kalae a malie maikai keia, i ka wa i hoike mai ai ka la i kona malamalam oikelakela, ma na welelau o ka honua.

            Kakahiaka nui wale, a ka makou wahi imu puaa, me kahi uala no hoi, mai ka makou mahinaai mai, ua hele ka uala a nunui, ame ka momona pu no hoi ke ai aku o kela o @@@@ aia ka pono o ka nalo iho.

            Hapalua hora ewalu kalua ka makou imu puaa, ua hele aku la kekahi ma kahakai, oia hoi o Chas. K. Akana, i ke kiloi upena i loaa na i‘a makamaka hou no ka makou wahi papaaina; noho iho la hoi nana i kauhale, e hana wahi ice cream ai.

            Aole no hoi i emo ia alu ana aku a ko maua hoa, oili mai ana me na kauna aholehole ame ke kala, e kala ia na hewa ame na haumia o ka makahiki i hala aku; hora 10 no hoi huni kehi imu puau, ua hele no hoi a mo‘a @apaa, e ono ai ka puu ke ai aku.

            Hoomakaukau iho la ka makou wahi papaaina, oiai hoi o Hanale e hoona ana ia Keoni Bulu, i ka makaukau pono ana, ua noho like iho la makou, mamua o ko makou ai ana, ua hoomanao mua ae la i ka Makua ma ka lani, ka mea nana i haawi mai na mea apau, e oluolu ai ma ke kino, malalo o ke alakai ana a Mr. Amalu.

            I ka pau ana o ka pule, ua haupu like iho la, i na ono like ole i hoomakaukauia maluna o keia papaaina hauoli Happy New Year, Mr. ame Mrs. Sam A. Amalu, Mr. ame Mrs. Chas. Ks. Amalu, GEo. Amalu, Mr. ame Mrs. Chas K. Akana, ka laua mau keiki, ame kou mea kakau nei.

            Mahope iho o ka eha ana o na mea apau ia Keoni Bulu, ua hoomaha liilii iho la no ka manawa, i ke kuu pono ana iho o ka moana, ua hooneeia mai la ia mea ono, o ia hoi ka ice cream me ka meaono i hana noeau ia e na lima palupalu o keia mau lede, Mrs. Amalu, ame Mrs. Akana.

            Ma keia hale kukui kou men kakau i ai ai i kekahi ice cream maikai loa helu ekahi ame ka meaono, he ono maoli no ke ai aku, e hiki ole ai ke poina, oiai hoi he kapu ko makou wahi, aole ae ia kekahi poe mawaho e hele mai; ua hoonuu pono iho la ua poe kaaka nei.

            I ka piha pono ana o ka lua o ka inaina, ua hoonanea wale iho la no hoi makou ahiki i ke ahiahi ana, ua kuupau mai la na keiki puukani, i na leo mele like ole, Mr. ame Mrs. Amalu, ame ka laua keiki, Chrs. K. Amalu, ame kou mea kakau. Auwe, he u‘i mai hoi kau, ke hoolohe aku i na kahuli leo lea, o ka hale kukui owaka i ke aouli.

            Ua malaria ko make Happy New Year, me ka malaria ame ka maikai, a na ka makehiamoe i kono mai, i na inea apau e hoi ehooluolu.

            Me ka Lunahooponopono ko‘u aloha nui, ame na keiki oniu hua kepau o kou papapa‘i ko‘u adieu. Owau mau no, PETER KAMANO SR

Kilauea Light Station.

HULI HOI MAI NEI IA MAU KEIKI HAWAII.

            Mahope iho o ka haalele ana mai ia Hawaii nei, he elua ae nei makahiki i hala, maluna o ka mokukaua St. Louis, i huli hoi mai ai ia mau keiki he elima ko lakou nui, maluna o ka mokuahi China, ma ka Poaono nei.

            O na inoa o keia mau keiki elima, oia o Robert N. Boyd, Antone P. Gomes, Harry Tuck Chan, FRed Shultz ame George Perry.

            Ua haalele iho lakou ia Hawaii nei, me ka noho hana ana maluna o ka mokukaua St. Louis, me ko lakou noho ana aku ma ke ano he mau kiai maluna o kela mokukaua ma ka moana Atelanika.

            He mau huakai lehulehu a kela mokukaua o ka holo ana no Palani, e uka‘i ana mahope o na moku lawekoa, he elima o kela mau huakai a ke St. Louis i anehenehe loa ai e poino i na to pi@lo a na Kelemania, ua pakele mai no nae, me ka pakele o na ola o keia poe keiki ame na keiki e ae he nui.

He Pilikia Anei "Kou Mau Aalolo?"

"Every Picture Tells a Story"

            Ka haalulu mai oe a piha hoonaukiuki i na wa apau, me ka pilikia o ka noonoo no na mea ano ole, aia kekahi mea hewa. Mai haawpiio wale; malia o ke kumu nui mai, no ka nawaliwali o na puupaa. O ke kumu pilikia o ke aalo‘o, no ka nawaliwali mai o ka puupaa, a o ka pilikia o ka puupaa, nolaila mai ka haalulu. Ina oe e loaa i ke kuahaueenee, ka "bolu," ka haalulu, ka nalulu, ke paniuniu, na pilikia o ka puupaa me lia maluhiluhi mai, e hoao i na Huaale Kuahaneenee Puupaa a Doan. Ua mahaloia lakou e na kaukani.

            "Ke lolo mai kou kua E hoomanao i ka inoa. (Mai pono noi wale aku no i na laau no ka puupaa E noi maopopo aku no na Huaale Kuahaneenee Puupaa a Doan, a mai lawe i laau e ae. Eia ke kuaiia nei na Huaale Kuahaneenee Puupaa a Doan e ka poe kuai laau apau ame ka poe malama halekuai, a i ole, e hoounaia aku no ma ke ekeleka ke loaa mua mai ke kumukuai e ka Hollister Drug Co., a i ol e Benson Smith & Co., ua akena no ka Paeaina Hawaii. Hoolaha.