Ka Nupepa Kuokoa, Volume LVII, Number 1, 3 January 1919 — Page 6

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

            " Heaha kau hana me kuʻu wahine ame ke keiki a maua? Ihea oe e lawe ana ia laua?" I hookikina mai ai o Tazana i kana Lamailio ana. Me kona neʻe ana mai a kokoke loa imua o Anakona. Aia hoʻi ka lili ame ka pia inaina ke lalana la i loko o kona puʻuwai. E aneane hiki hou ole iho ai iā ia ke uumi. I manao kuhihewa ai, ua komo pu aku oia. Me Nikola ma ka hoopoino ana i kana mau mea aloha.

            "Ea heaha kau hana hoopoino i kau aku ai maluna o kuʻu wahine ame kuʻu keiki. E hike koke mai oe iaʻu i keia manawa ano? E wiki. o hoʻokau koke aku anuanei au i ka make "maluna on! Ke haʻawi aku nei au i manawa pokole nou e ola ai. A he wa keia no kou nonoi ana aku i ke Akua. E huikala mai i kou mau hewa. E wiki. e hoike mai i kau mea i hana aku ai maluna o kuʻu mau mea aloha. o haehae aku auanei au i kou iʻo me kuʻu mau lima, ame kuʻu mau niho. Ua ike maka ae no oe i kauʻu i hana aku nei me kela kanaka Paele!"

            Ua hele o Anakona a piha me ka makaʻu, haka ono mai la hoi kona mau maka maluna o Tazana, a me ka leo o ka mea i loko o ke kulana nawaliwali, kamailio mai la  oʻia i ka pane ana mai.

            "Aʻole au i hoʻokau aku i na hoʻopilikia a me na hoʻopoino ana maluna o ko wahine a me ko keiki, aka o ka mea aʻu i hana aku ai. Oʻia no ka hoʻopakele ana ia laua mai ke kanaka Rukini mai. Oʻia i ko wahine e noho ana he pio maluna o ka mokuahi. Ua hana mai oʻia i na mea e hoʻoluolu i koʻu noʻonoʻo, a ua lohe aku au i ka uwe o kekahi hehe uʻuku maluna o ka moku. me ke komohia okoa mai o ka manao aloha i loko oʻu, no ka mea he wahine no kauʻu a he keiki hoʻi ka maua. Pela i hu ae ai koʻu manao aloha no kau wahine a me kana bebe, a hoʻoholo iho la kuʻu mamao, e hoʻopakele no au ia laua mai ka mana mai o Nikola, i ma he mea hiki ia iaʻu.

            "O keia kaʻu mea i hana aku ai no kau mau mea aloha i lohe oe. E nana mai maluna o kuʻu mau maka nei, he kanaka anei au au e koho mai ai, eia i loko oʻu, na ʻano i loaʻa ia Nikola, no ka hoʻkau ana aku i na hoʻopilikia ana maluna o kau wahine a me ka olua keiki? E nana pu mai i keia pua ma kuʻu umauma, a e haʻawi i kau olelo hoʻoholo. Ua hou ia mai anei keia pua, no koʻu lilo ana i mea kokua aku ia Nikola? Aʻole loa pela, no koʻu lilo i mea ku e aku i kona mau makemake, pela i molia aku ai au i koʻu ola nei, no ka pono o kau wahine a me kau keiki, aʻole  no kekahi kumu okoa ae."

            Aia na ano oia io apau, i loko o na huaolelo i hoʻopukaia aku e Anakona. E hiki hou nole iho ai ia Tazana ke kanalua, ke hoike wale aku nei no keia kanaka iaia i ka oiaio, aʻole he hoʻopunipuni hoʻokahi, a aka kuʻu iʻo mai la ka inaina i loko o Tazana.

            I loko o kela mau sekona pokole, ua kaupona iho la o Tazana i na olelo a keia kanaka, me kana mea i koho aku ai nona, a hoʻoholo iho la oʻia, aʻole ana mau mea e ahewa aku ai no maluna o keia kanaka. I ke aku la oʻia, aʻole he makʻu i loko o kela kanaka, aka o ka haikea a me ke kaui kau aku maluna ona. ma o ka pua i ku aku ma kona umauma, ua ike no kela kanaka, e make aku ana oʻia, no laila Aʻole i lilo na huaolelo hoʻomakaʻukaʻu a hoʻoweliweli a Tazana o ke kamailio ana aku, i kumu nona e hopo ai, aka aia i loko on a, ka i ini a me ka makemake, e loaʻa mai ka ike ia Tazana no kona lilo i mea kokua aku i kana wahine. No kona palekana.

            E like me kekahi ohu i puhiia aku e ke kikiao makani, a nalo wale aku la mailuna aku o ka piko o ke kuahiwi, pela iho la no i auheʻe aku ai ka inaina a me ka huhu i mai loko aku o Tazana, no kela kanaka i ka mea oiaio iaia, o ke kukuli iho la no ia o Tazana i lalo, ma ka aoao o Anakona. A i aku la me ka leo oluolu loa.

            ʻ ke kaumaka loa nei au, no na huaolelo aʻu i hoʻopuka mua aku nei, e hoʻoili  ana i na ahewa koʻikoʻi maluna ou no laila e huikala mai oe i koʻu hewa, pehea hoi e nele ole ai ke komohia ana mai o na manao hoʻohuoi i loko oʻu, no kou ano, mamuli no ia o koʻu mamaoio mau ana. O na kanaka a pau e noho hana ana malalo o Nikola, he poe wale no lakou aapu. I like aku ke ino, me kela kanaka.

            "Ua hana hewa loa aku au ia oe, a ua kuhihewa hoi kaʻu mau mea apau i noʻonoʻo kuhihewa ai nou, aka nae ua hala aku la ia, o ka hana wale no ima koʻu aoao o ia ka hoʻokaika ana e hoea aku oe no kahi e palekana ai, aʻole hoi o ka haʻalele i ho ia oe ma keia wahi e make, aka e loʻa a palekana ia oe e pono ai, a e nana mai hoi kekahi poe no koʻu mau hauoli."

            Luliluli ae la ke poʻo o Anakona. Me ka hoao ana mai e minoaka, aʻohe nae he hiki, oiai ua oi aku ka nui o kona ehaeha mamua o ka mea hiki iaia ke hoʻomanawanui iho, a o ia kana o ka pane ana mai.

            " E hoʻomau aku oe ma ka hele ana e huli i ko wahine a me ko keiki. a e waiho mai iaʻu ko laua alakai. E make ma keia wahi. No ka mea aʻole he manaolana hou i loko oʻu. No ka hala he mau hora iaʻu e ola ai ma keia ao. HE hoʻokahi wale no aʻu mea ehaeha loa. o ia koʻu ai ia mai e na holoholona ahiu oloko nei o ka ululaau. Aʻole anei, na kou mau lima ponoi e hoʻokau mai i ka make maluna oʻu, a hala ae keia auwe ana?"

            Aʻole loa e hiki ia Tazana ke ae aku i ke noi a kela kanaka ia ia. e lawe mai i ke kanawai o ke akua, a paʻa i loko o ka pho o kona lima , ma ka lilo ana i mea pephikanaka o ai nae he mau minuke wale no mamua aku. Ua makaukau loa oia e hoʻokau aku i ka make maluna o keia kanaka. no kona piha loa me na manao lili ame ka huhu. ma kahi o kona hoʻoko aku i ka makemake o kela kanaka. lalau aku la oia i kona lima. a hoʻohuli aku la i kona kino, ma kahi e loaΩa ai ke kulana oluolu iaia. o ka manawa nae ia i kunmu hou mai ai o anakona. a kahe nui hou mai la ke koko ma ka waha a me ka ihu. a ai kuʻu ana iho o kana kunu ana, o ka  pau loa ae la no ia o kona hanu, a kiʻu ka luhi ame na auwe ana. a pau no hoi ka ehaeha, eia ka e waiho ana na iwi ma keia ululaʻau mehameha.

            MOKUNA XI.

Haʻawi o Nikola i Makana ke Make o Tazana.

            I keel make ana aku o anakona, a no ke kanu ana aku iaia. elike me ka meka ana o ka poʻe maikaʻi. hoʻomaka iho la o Tazana e elieli i ka lepo me ka laau ahiki i ka hohony kupono ana. hoʻolei aku la i ke kino make o anakona i loko o laila, me ka uhi ana aku i ka lepo a paa, a haʻawi ae la oʻia i na hoʻomaikaʻi ana i ke akua no kona lilo ana i mea nana e kanu aku i ke kino o ke kanaka, nana i hoʻopakele i kaua wahine a me ka laua keiki, mai ia Nikola aku.

            No kela lohe pono ana mai o Tazana mai ia anakona aku ua kaʻa hou kana wahine malalo o ka mana o nikola, haka lia no a nalo ke kino o Anakona i ke kanuia, o kona hoʻo maka aku la no ia e hoʻokolo ma ka moali, e loaʻa pono aku ai iaia o Nikola.

            ME he mea la ke nana aku ia Tazana i loko o kela manawa. Ua hele kona mau maka a eena, aia hoi kona mau lala ke oni wale la no, a iaia o ka haʻalele ana i o i kela wahi, ua hoʻomaka aku la oia e holo maluna o na kumulaau me ka mama apau i loaʻa iaia. a ma kahi malaelae no hoi e hoʻohaule okoa i ho ana oia i lalo i ka honua a hoʻomaka e holo.

            Aʻole nae i lilo i hana maʻalahi kela hoʻokolo ana a Tazana i kau a mea o ka lehulehu wale o na moali alanui liʻoliʻi ma kapa o ka muliwai. E kau aku ana kekahi moali maluna o kekahi. ke nana la keia ma na moali kapuai wawae, aʻole he maopopo iki iaia ka moali o na kanaka ili keokeo, oiai e hehi aku ana na Paele maluna o ko lakou mau kapuai wawae. No laila ua pohihihi maoli oʻia i ke ala hele pololei loa e hoʻokolo aku ai ahiki i ka loʻa pono ana o kona enemi ino loa iaia.

            Me ka nana ole nae i kela huikau o na moali alanui, ua hoʻomau aku la no oia i ka hele ana ma kapa o ka muliwai. a i ka uhi ana mai o ka po. Me kona hoʻomaopopo ana ino i kana wahi e hele ana.  Hoʻoholo iho la oia, ua huhewa kona alahele e uhai nei, aka e kakali oia ahiki i ka oili ana mai o ka malamlama ma kekahi la ae, alaila hoao oia e huli i alahele okoa e hoea aku ai no na wahi i noho ia e na kanaka Paele.

            Ma kela po nae, haule mai la kekahi kuaua me ka ikaika no ia kumu. Aʻohe manao hou ana aku e hele imua. Aka hulaku la o Tazana, a hiki i ka loʻa ana iaia o kekahi kumu laʻau nui a manao ae la ka palekana. ua loaʻa he wahi nona e malu ai mai ka ua aku. a malaila oia i pupue ai ahiki i ke ao ana me ma ke kakahiaka o kekahi la mai. Me ka loa'a no nae he mau hora ana i hiamoe ai me ka oluolu.

            Ma kekahi la ae, aʻole i pau ka ua ana, ua oi loa mai la ka ikaika o ka ino, a no kela pule holoʻokoa, e ua mau ana ke ao ame ka po, Aʻole no nae ia he mea no Tazana e noho malie ai i kahi hoʻokahi, aka e neʻe mau ana oia imua, heaha la ia mea he anu iaia. Ua hele kona ili a maʻa i ke anu, ua like hoi oia me na holoholona, ka hiki ke ku aku imua o na poino, i hiki ole i ke kanaka ke hoʻomanawanui.

            I loko o kela pule holoʻokoa, aʻole i halawai iki o Tazana e kekahi poʻe kanaka Paele, ai ole hoi ia. Loa'a aku paha oia i kana mau holoholona. Ua hiki ole maoli ia Tazana ke ike. Ina paha aia oia ma ke alahele pololei, a i ole ua lalau paha oia, no ka mea aole he ikeia o ka la i ke ao, a oki loa aku hoi ka i keia o ka mahina me na hoku  i ka po, no laila ke pono hele wale nei no oiea, a o kona malihini i ho no hoi i na ale, o ka moana. Me ka nele i kekahi panana, no ka hoʻopololei ana i kona ihu e hole nei.

            Ma ka ehiku nae, o na la o kela pono hele wale ana no o Tazana maloko o ka ululaau. A ma ka auwina la o ua la nei, akahi no a poha mai la ka la, a iaia i nana ae ai ma o a maanei aole loa e hiki iaia ke hoomaopopo iho i kana wahi e hele nei, a no ka manawa mua loa. ma ke ola ana o keia kanaka. akahi no oia a hoomaopopo, ua nalowale maoli oia i loko o ka uaulaau.

            Ua lilo keia maopopo ole o kona wahi e hele ana i kumu hookaumaha loa aku i kona noonoo, oiai o kela mau la lehulehu o kona hoaa hela ana i loko o ka ululaau he mau la ano nui loa ia. heaha aku la la ka hopena i kau aku mauna o kana wahine a me ke keiki?

            Ua kamaaina loa o Tazana i ko Nikola mau ano apau aole ana e nele kona hookau aku i na haawina hoehaeha maluna o jene, kana wahine aloha mamuli o ka holo mahuka ana o kana pio mai kona mana aku, a hui pu iho hoi me ka maopopo ana i ua o nikola eia o Tazana ma hope pono o kona inaina o Jene a maluna paha o ka laua keiki aloha.

            Ma kela poha ana mai o ka la a hiki hoi ia Tazana ke ike aku i na mea apau e hoopuni ana iaia, aia ke pohihihi i loko o kona noonoo, no kana alahele pololei loa e imi aku ai i kona enemi, e lawe la i kana wahine. He hookahi mea i aku o Nikola i kona holo ana maluna o ka waa, aka ua hele oia mauka o ka aina. Pela iho la i loaa aku ai o Anakona iaia ame jene pota. Ina ma ka muliwai wale no kela kanaka e holo ai maluna o ka waa, in a aole e loaa o jene ia ia aka nae o ka hoomau ana aku o Nikola i ka hele ana mauka o ka aina, a i ole ua hoi hou aku paha a kau maluna o na waa, a ma ka muliwai e kaahele ai he ninau ia i hiki ole iaia ke kuekaa ae.

            Ke hoomaopopo la o Tazana, ma kela wahi o ka muliwai ana i haalele aku ai a helel mai ai nouka o ka aina he haiki mai ia wahi a he koieie no hoi ke kahe ana a ka wai mamuli o keia kumu loaa mai la iaia ka ike he hana pohihihi loa ka hiki ana i na auwaa ke hoomau i ka holo ana ma kela muliwai no kahi mamao loa; no laila in a aole i huli hoi hou aku o Nikola no ka muliwai alaila ke pohihihi la no oia. No ke ala hele pololei ana i hele aku ai.

            Mai kela wahi i haalele ia aku ai o Anakona e make me ka pua ma kona umauma. He mea kanalua loa ke kolio ma aku no ka aa o ka manao i loko o Nikola e huli hoi hou aku i hope. oiai aia mau ka weli ke kau la maluna on a. no ka loaa mai ia Tazana, o kona make no ia aka nae o ka hiki ana ia Tazana  ke hooiaio no ka huli hoi hope ana o kona enemi a i ole ua hoomau aku no paha i ka hele ana imua. aole loa e hiki iaia ke pane ae i ka haina pololei o kela ninau.

            No kekahi manawa loihi ka noonoo ana o Tazana i ke alahele pololei ana e hookolo aku ai, e hoala mai ana hoi i na noonoo like ole i loko on a no na mea a Nikola e hana aku ai a i ka hope loa no hoi akahi no oia a hooholo iho e hoomau oia i ka hele ana imua, me ka hoololi nae i kona ala nele ma ke kukulu akau hikina.

            Me kela manao i loko o Tazana hoomau iæo aku la oia i ka hele ana imua ma ke kukulu akau hikina, a ma ka lua mai o ka la hoea iæo aku la oia no kekahi kauhale o na paele i ka wa no i ike mai ai o na kanaka o keia wahi ia Tazana ua hoomaka aku la lakou e holo e pee i loko o ka nahelehele i kau a mea o ka hele a piha loa i ka makaʻu.

            Ua lilo ka holo ana o kela poe kanaka Paele i mea no Tazana e hoonaukiuki ai, he ku maoli ka lakou hana i ka hoohoka iaia nei no ka mea aole ana hoopilikia wale aku a lakou no laila hoomaka okoa aku la oia e alualu i na Paele e holo la i loko o ka nahelehele, a hiki i ka paa ana o kekahi Paele opia iaia.

            No ka piha i ka makaʻu ame ka weliweli. Aole e hiki kela Paele opio ke hoao mai e hoohana i kana mau mea kaua aka kiola aku la oia i kahi e a hina aku la i luna o ka honua. me ka noke ana i ka uwe me ka leo nut, iaia i alawa ae ai i luna a ike i ke kino owaawaa o ke kanaka, e paa aku nei iaia.

             Me ka hana nui o Tazana i hoomalielie aku ai ahiki i ke akakuu ana mai o na manao makau o kela Paele a mamuli no o ka noke loa aku o Tazana i hoomalielie aku ai ahiki i ke akakuu ana mai o na manao makau o kele Paelel a muli no ka noke loa aku o Tazana i ka nielei hoike okoa mai ai ka Paelel o ke kumu o ka holo anan o na kanaka e pee ili keokeo ka mea a kekahi Paele o na haole o ka hoomaka ukaʻu ana aku ia lakou ma ka manawa a kela poe hoale i kipa aku ai he mau la i hala ma ka olelo anan e hoea aku anan he haole kabolo me kana mau holoholna a hiu no ka luku noomainoino ana i ka poe apau e loaa ku ana iaia.

            Ua manaoio na kanaka Paele i kela mau olelo hoonuinui a hakuepa a na kanaka ili keokeo hui pu iho no hoi me ka haaupo o kela poe kanaka. me ka piha pu i ka hoomanamana. No laila hele loa kela mau olelo oiaio ole i mau mea manaoio ia e kela lahui kanaka.

            O kekahi o na olelo a kela poe haole i noke aku ai i ka hoonuinui, ke alualuia aku nei lakou e kekahi haole kiabolo no ka luku ana aku ia lakou apau i ka make a o kona poe kanaka, he mau holoholna ahiu , no laila in a no ka hoea aku o keia kanaka ili keokeo aole loa e hookipa aku iaia ma kekahi wahi aka e hole lakou e pee a mai kahi malu mai e hoao mai ai e hoopoino iaia me ka manao e pepehi aku iaia a make.

            Ma na ano a na kanaka ili keokeo ame na Paele kauwa i noakaka aku ai no Tazana ua kulike loa ia me keia kanaka a kela Paele e nana aku nei no laila ua hele maoli oia a piha i ka makaʻu me kona kaukaʻi mai e oili aku ana na holoholona ahiu o kona pau no ia i ka ai ia e kela mau holoholona.

            I ka maopopo ana o na mea a ke kanaka Paele opio e kamailio mai nei ia Tazana, ike koke iho la oia me ka hoohewahewa ole. He mau hana wale no kela na Nikola i wahi e loaa ole ai ka hookipa maikai ia iaia nei e na kanaka Paele a o kekahi no hoi o ia ka huli ku-e ana mai o na Paelel iaia.

            Aole o kela wale ae la no na mea a ke kanaka Paele i kamailio mai ai ia Tazana aka hoike pu mai la oia ua haawi ke alakai o kela poe haole i kekahi uku makana i ka mea e pepehi ana i keia haole diabolo a make. Ua hooholo na Paele apau e hooko aku i kela manao no ke ake e loaa ka uku makana i kekahi o lakou. Eia nae i ko lakou wa i ike pono mai ai i keia oili honua ana aku o Tazana a hui pu iho hoi me ke kuhihewa o kana mau holoholona pu no kekahi ua hiki ole ia lakou ke hooko mai i kela manao a imi aku la i wahi e pakele ai ko lakou mau ola ma ka holo ana e pee i loko o ka nahelehele.

            Mamuli o ka oluolu maoli o ka Tazana mau olelo aole no hoi he wahi hiona iki no ka hoopilikia ana aku i kona ola ua auhee maoli aku la ka makaʻu ame ka pihoihoi mailoko aku o kela kanaka Paele, a ae mai la i ke koi aku o Tazana e huli hoi laua no ko lakou mau kauhale a e kahea  aku hoi kona poe e huli hoi mai no ka mea aole he wahi manao hoopilikia iki ma ka aoao o keia malihini i kekahi o lakou.

            Ua ae mai la keia Paele me ka manao maikai a alakai aku la ia Tazana no kahi o na kauhale e ku mai ana, me ka noke ana aku i ke kahea i ka poe e pee mai ana i loko o ka nahelehele. me ka hooia pu aku hoi aole he manao ino i loko o keia kanaka. ke hoi mai lakou a pane mai i na mea e ninauia aku ana ia lakou.

            Ua hoi liilii mai la na Paele no ko lakou mau kauhale. A hiki no nae ke i keia aku aia mau no ka makaʻu a me ka opohopo i loko o lakou kahi i nohoalii ai no ka mea e laalawa mau ana ka lakou nana ana ma o a maanei a e paa mau ana hoi ka lakou mau meakaua i loko o ko lakou mau ima i na manawa a pau.

            I waena o ka poe mua loa i huli hoi mai no ko lakou mau kauhale o ke alii kekahi o kela lahui kanaka a oiai oia ke kanaka ano nui hookahi a Tazana i makemake loa ai e ike a e waiho aku hoi i kana mau ninau imua on a no ka loaa mai o na pane kupono no laila kahea aku la oia i kela alii e hele mai a e kamailio laua me ka maikai he kauoha no hoi i hooko koke ia mai e kela Paele me ka manao maikai.

            He alii poupou keia me ka puʻipuʻi o kona kino me ka pupuka hoi o kona helehelena aole hoi e hihi ua hanauia mai oia he alii no laila aole e hiki ke hoowahawaha aku iaia maluna o ka helehelena o keia kanaka aia na hoailona e hoohewahewa ole ai no ke kukuni paa ia o ka hoopunipuni ame ka apakee i loko ona.

            O keia lahui kanaka Paele he poe aikanaka keia ua kaokoa lakou nei mai kekahi poe lahui Paele mai in a aole kela mau olelo hoonuinui a na kanaka ili keokeo, me ka lakou mau kauwa Paele o ke kamailio mua ana aku no ko Tazana ano i na ua lele koke mai kela alii me kona mau pukaua e pepehi ia Tazana aole nae pela aia ka makaʻu ame ka hopohopo ke nohoalii la maluna o lakou apau, e a aole ai kekahi o lakou e hoopilikia wale mai i keia kanaka o kau aku auanei ka luku hoomainoino ia maluna o lakou apau e like me ia a lakou i manaoio ai.

            Ma ka ninaninau pono ana o Tazana i keia alii o na Paele me ka hookuku ana i kana hoike me na mea ana i loe mua ai mai ka Paele opio ana o ka niele mua ana i maopopo loa mai ai iaia ua hele o Nikola a piha i ka makaʻu nona a ua hala aku oia ma ke kukulu hikina o ka aina me ka manao o kona wahi ia e pakele ai.

            Loaa pu aku la no hoi ka ike ia Tazana ua haalele kekahi mau hoahele o Nikola iaia a maloko ponoi o kela wahi kauhale i liia ai kekahi poe elima no ko lakou hoao ana e aihue a no ka hoao pu ana kekahi e holo mahuka mai iaia aku.

            Hoike pu aku la no hoi kela alii o na Paele ia Tazana ma kana mau mea i kohe pono ai mai na Paele kauwa aku a NIkola. aia na manao hoowahawaha i kolo o na mea apau no kela kanaka. a ua hele hoi a kau ka weli ia lakou no napoino e kau mai ana maluna o lakou o ka mea maopopo loa e haalele liilii mai ana kela poe kanaka ahiki i ke koe hookahi ana o Nikola nona iho.

            Ua niele aku no o Tazana i kela aku in a he wahine haolo kekahi me Nikola a he keiki uuku paha ua hoole loa mai oia aka nae i loko o ka noonoo o Tazana aole keia Paele i hoike aku iaia i ka mea oiaio aka ua hana oia i kekahi mea mamuli paha o ka papaia ana aku e Nikola, me ka haawiia ana aku he makana iaia e noho hamau loa oia aole e hoike iki i kekahi mea e pili ana no ka wahine a no ke keiki paha.

            Ua nui a lehulehu wale na manawa a Tazana o ka hoohuahualau ana i kela Paele me ka hoolalau ana i ke kamailio ana aku ma kekahi mau alahele okoa i wahi e ku-e ai ua hoike hope a keia kanaka mai kana mau olelo mua aole nae he wahi mea a oili iki aku o ka oiaio e paa mau ana no kela alii i ka ole i na manawa apau me ka manoio ole no nae o Tazana ua kamailio mai oia i ka mea pololei iaia.

            No ka pololi loa o Tazana ua noi okoa mai la oia i kela alii e haawi aku i mau meaai nana aole nae i loaa koke mai a hala kekahi manawa loihi ma ia hope mai akahi no a ne mai kela alii e loaa na meaai iaia a oiai hoi oia e ai ana na hoao hou aku la oia e hiele i kela Paele opio ana i hoopakele ai i kona ola no kana mea i ike ai e pili ana i ka wahine ame ke keiki uuku aole nae he wahi mea a hoike mai o kela  Paele i ka oiaio o ke kumu nui paha no ka noho mau mai no  o ke alii o lakou imua o ko laua nei mau alo no laila ua ku a makaʻu  maoli kela Paele opio o hookauia aku auanei ka make maluna on a.

            O ka ai hoi ia o Tazana a hiki i kona maona ana hoike aku la oia i kona manao aole oia e hoomau ana ma kana huakaʻi hele aka e hoho ana oia ma kela wahi no ka hoomaha ana a ao ae ma kekahi la mai a lailahoomau aku i ka hele ana nomua. Ua ala mai na manao hoohuoi i loko o Tazana he nui na mea a keia lahui kanaka i ike ai no Nikola a ua maopopo hoi ia lakou he wahine haole kekahi me ka bebe uuku i waena o ka puulu e hele pu la me Nikola. a i wahi e loaa aku ai na mea oiaio iaia a i pololei ai no hoi kona hookolo ana aku ma hope o kona enemi pela oia i manao ai e  noho no kela wahi i hiki ai iaia ke ninau aku i kekahi poe Paele i ka manawa e kaawale loa aku ai ko lakou alii ma kahi okoa.

            I kela manawa a Tazana i hoike aku ai i kona manao imua o ke alii e noho pu ana oia me lakou a e hoaumoe ana hoi ma ia po ma loko o ko lakou kauhale ua hookahaha loa ia mai ko Tazana manao i ka ike ana aku i ka hoihoi maoli o ka helehelena o keia alii o kela hiona hoowahwaha a makemake ole iaia nei ua auhee loa aku ia a hoike okoa mai la ua Paele nei i kona piha ohohia me ka hopu okoa ana mai i ka lima o Tazana a noke mai la no hoi i ke kamailio me ka leo oluolu maoli.

            No ka piha hauoli loa o ua alii nei no ka noho pu iho o Tazana me lakou ma kela po kauoha ae la oia e hookaawale ia kona hale ponoi i wahi no Tazana e hiamoe ai a e hoi aku oia ma loko o ka hale o kekahi o kana mau wahine e hiamoe ai ma kela po a o kana wahine oo hoi ka mea e noho pu ana me ia ma loko o ka hale hookahi i hookaokoaia aku la no Tazana e hele aku oia e huli i wahi hou nona e hiamoe ai.

            Aole he wahi manao hoohuoi iki i loko o Tazana no keia loli hikiwawe ana ae o na ano o keia alii mai ka hoihoi ole ke pikanana iaia a me ke kikoo-a o kana olelo a i ka oluolu maoli me ka piha hoihoi o kela alii no ka makana no a a Nikola i kau ai e haawiia i ka mea e pepehi ana i ua o Tazana a make in a ua hiki iaia ke koho koke aku i kela loli hikiwawe ana ae o na ano o kela moi aole nae pela ua noho pouliuli maoli oia.

            Ma eia hoike ana aku a Tazana ua makemake oia e hoomaha ma kela wahi ia po. Ua hikiwawe loa ka haawi mai o ke alii i kekahi o kona mau hale nona e hiamoe ai. No ka ike o ua ali nei o kahi maalahi loa ia e hookauia aku ai ka make maluna o keia kanaka ili keokeo a lilo mai hoi ka makana a NIkola i hoohiki mai ai imua on a ame kona poe kanaka no ka lilo i ka mea e pepehi ana i keia malihini a make.

            Ua kamaaina loa kaua e ka makamaka heluhelu i ko Tazana ano aole loa on a makemake e hiamoe i loko o kekahi o na hale o na kanaka Paele ma keia po nae ua hooholo oia kona manao he mea pono ma loko oia o ka hale e hiamoe ai i hiki ai iaia ke niele aku i kekahi o na kanaka Paele no ka loaa mai o na hooiaio ana in a aia kana wahine ame ka laua keiki ma lalo o ka malu o Nikola.

            Ua hoike aku la nae o Tazana imua o ke alii aole on a makemake e hoi aku e hiamoe ma loko o kona hale a hoonele aku hoi i kana wahine me ka home kupono nona e hiamoe ai aka he oi loa ae kona makemake ma loko o kona hale a hoonele aku hoi i kana wahine me ka home kupono nona e hiamoe ai aka he oi loa ae kona makemake ma loko oia o ka hale o kekahi o na kanaka Paele e hiamoe ai ua maikai keia i ka manao o ka moi oiai pela e holopono ai kekahi hana e hoea mai ai i ka hookoia ana o kona makemake no ka pepehi ana aku ia Tazana a make.

            Ua hauoli loa ka wahine luahine a ke alii no kela ae ole ana aku o Tazana e hiamoe ma loko o kona home oia i ua mihi loa oia no kona hoaa ma kela po aia i loko o kona uhane na manao hoomaikai, no ka mea a keia kanaka ma lihini i hana aku ai no kona pono a ma kekahi ano ua aie maoli oia no ka piha makee o keia kanaka i ka pono o na wahine aole hoi ka noonoo wale iho no i kona pono a me ka oluolu o kona hiamoe ana.

            Ua ohi iʻo aku la o Tazana ma loko o ka hale o kekahi e na kanaka Paele a oia i o ka huli hoi ana mai no ia o kekahi poe pukaua mai ka lakou huakai hahai holoholona aku he po ano nui loa ia no na Paele he aha kula ke malamaia ana a i mea nae e lele ole ai ko Tazana oili a i ole ala mai paha na manao hoohuoi i loko on a. No ke kumu haalele ma o na Paele iaia hele okoa mai la kia moi e hoakaka ia Tazana. e hoomanawanui oia ahiki i ka pau ana o ka hula a na kanaka Paele ia wa e hoea mai ai kekahi poe o lakou no ka nanea pu ana me ia ahiki i ko lakou hiamoe ana aku ma ia po.

            I kela haalele ana aku no a ke alii ia Tazana ma loko o kona hale kahea aku la oia i kona mau pukaua e akoakoa aku imua o kona alo a wae ae la oia i kekahi poe kupono no ka lilo ana i mau hoa kamailio a mau hoa e hiamoe pu ai me Tazana maloko o ka hale hookahi o ka nui aku o na Paele kauohaia aku la lakou e hookaawale no kekahi wahi okoa aku a oia hookahi wale no me kana poe i wae mai ai ke kamailio a hoolala i ka lakou hana o kela po.

            I ka lohe ana o kela poe pukaua i ka manao o ko lakou alii aole loa he hookahi i waena o kakou i hoike mai i kona ano hoihoi no ka mea aia mau ka makaʻu ame ka weliweli i loko o lakou no keia kanaka ili keokeo o ke kaulana pilikua a hui pu iho hoi me ka lakou mau mea i lohe ai nona ua hele a kau maoli ka weli ia lakou aole nae e hiki ke ku-e mai no ka mea o na kauoha apau mai ko lakou alii aku ua like pu ia me ke kanawai e hiki ole ai i kekahi ke pale ae no ka mea he make wale no ka hoopaʻi no ka mea e ku-e mai ana iaia.

            Oiai hoi ka moi e hoakaka aku ana imua o kona mau pukaua i kana mau hana apau i noonoo ai no ka hookau ana aku i ka make maluna o Tazana ua hele aku la kela wahine luahine a ua moi nei no ke kii ana i wahie no loko o kona hale i mau ai ka a ana a ke ahi no ka hoopumehana ana iaia eia nae he wahi hana hoolalau wale no ia ana. I ka mea oiaioi hele aku oia ma kahi e noho ana o kela poe no ka hoolohe ana i na mea apau e kamailio ia ana mawaena o kana kane ame na pukaua.

            No ka maluhiluhi loa hoi o Tazana aole oia i kakali ahiki i ka pau ana o ka hula a na Paele aka haule koke aku la no oia hiamoe ma kela manawa i haalele hookahi ia aku ai oia ma loko o kona hale.

            No ka naeane paha e piha ka elua hora o kona hiamoe ana aku ua hoopuiwa loa ia aku oia i ka lohe ana mai i ka nakeke o kekahi mea ma loko o kona hale ia wa i kaakaa koke ae ai kona mau maka a ike mai la ua pau ka a ana a ke ahi he pouliuli wale no oloko o ka hale aka nae ma ka lohe o kona mau pepeiao a me ka honi ana a kona ihu aole oia i hoohewahewa no ke kokolo mai o kekahi mea e hehe pololei mai ana no kana wahi e hiamoe nei.

            Ala pono ae la o Tazana a noho i luna lalau aku la hoi kana ihe a paa mai la i loko o kona lima o ke kakali wale aku no o ka ike i ka hana a kela mea o ka hoea ana aku i ka wa poeleele.

            Ke lohe la no oia i ka hauwalaau mai o na kanaka ma waho a hoomanao mai la oia aia no na Paele ke noke mai la i ka hula no laila aole keia mea o kekahi o na kanaka Paele i manaoia ai e hiamoe pu me ia ma kela po aka he mea okoa no owai nae oia a heaha hoi ka manao o kona hoea ana aku no loko o kona hale.

            I ka hookokoke loa ana aku nae o ka nakeke ma kona wahi e noho ana o ke ku koke ae la no ia o Tazana i luna a lele aku la no kekahi ao ao o ka hale a kau mai la i kana ihe imua me ka pane ana mai.

            "Owai oe e keia mea e hoohalua mai nei i ke ola o Tazana me he liona pololi la e hoohalua ana i ke ola o ke dia opio?" Wahi ana me ka haka pono ana mai o kona mau maka e loko o kela pouli.

            "Mai kamailio nui ae oe, owau no keia o Tabuka, ka wahine nona ka hale a kuu haku i haawi aku ai nou e hiamoe ai eia nae, ua hoole oe i ka lawe ana a ua hoopakele ae hoi oe i kekahi luahine, mai ka hoaa hele ana aku i koko o keia pouli ame ke anu, e huli i wahi nona e hiamoe ai."

            "Heaha kau i makemake ai e hana mai no Tazana i loko o keia pouli?" i poha hou aku ai ka leo o Tazana.

            "Ua hoike mai oe i kou oluolu a me kou aloha noʻū ma ka hookoe ana i ho i koʻu hale ka mea nana i hoopakele ae iaʻu luahine nei mai ke kuewa ana aku i waho o ke anu i keia po ka hana a kekahi o koʻu lahui kanaka ponoi i hiki ole ai ke hooko aku o oe wale no a no ia hana maikai ma  ma kou aoao plea iho la au i hoea mai la no ka panaʻi ana aku i kekahi hana maikai ma koʻu aoao," wahi a ka wahine luahine me ka leo malie loa.

            "Heaha keia mea au i makemake ai e panaʻi mai no ka maikai aʻū i hana aku ai maluna ou?"

            "Aia ke ohumuhumu mai la kuu kane ka moi o makou me kona mau pukaua no ka lakou mea e hana mai ai maluna ou i keia po. Ua wae ae kuu kane i ka poe e hiamoe pu ai me oe a oiai owau kekahi i lohe pono aku nei i kana mau olelo e kamailio ae ana i na pukaua ua paa ka manao o kuu kane e hoopoino mai i kou ola. E hoomau ia ana ka hula ana a hiki i na hora o ka wanaa o, ia manawa e huli hoi mai ai kela poe kanaka ana i koho ai no loko nei o keia hale.

(Aole i pau.)