Ka Nupepa Kuokoa, Volume LVI, Number 52, 27 Kekemapa 1918 — HE MOOLELO NO TAZANA A I OLe Ka Hiena o na Ululaau Anoano o na Kapakai o Aferika [ARTICLE]

HE MOOLELO NO TAZANA A I OLe Ka Hiena o na Ululaau Anoano o na Kapakai o Aferika

Iloko o ka nianan o Jene, aole loa ona makemake e haalele iho ialuna o kela moku, me kona lawe pu ole me kana bebe, aka nae, ua hooko 110 oia elike me na mea apau a Anakena i kauoha mai ai iaia. I kona hoi ana e hiamoe, aole nia i wehewehe i kona mau lole, a ua owili 110 hoi oia i kona huluhulu a makaukau. a i kela ame keia e hiamoe ana, e puiwaiwa mau ana oia, 110 kona manao no o ka hoea mai o Anakena, o koua wa ia e haalele iho ai ialoko o kela rumi. Ua hele 110 hoi a hala ka hapalua o ka po, lohe koli'uli'u aku la ua o Jene, i ke koekoe mai o kekahi meā mawāho o ka puka o kona rumi, o kona ala ae la no ia. a hele aku la e wehe i ka puka, he oiaio o ka mea nana kela koekoe i hāna mai, o Anakena no ia. Ma kekahi lima e paa ana' oia he huluhulu, ahe puolo hoi iloko 0 kekahi lima. me ka hapai ana ae i kekahi manamanalima iluna o kona e haawi mai ana i ka hoailona ia Jene, aole e walaau iki, aka e noho hamau loa, o loheia mai auanei e kekahi poe oluna 0 ka moku. Haawi mai la oia i ka puolo e 'paa ana iloko o kekahi lima ia Jene, me ka hayvanawana ana maij "E paa aku oe 1 kena puolo, a mai hookahahaia kou manao ke ike iho, okena no ko bebe," o ka liōpu koke aku la no ia o Jene i ka puolo, a puili mai la iloko o kona poli, Yn<* ka hiolo makawālu ana iho o kona mau waimaka, elike me ka makuahine i aloha i kana keiki. "Aole he manawa hou aku 110 ke kakali ana, e haalele koke kaua ialoko nei o keia rumi," o ka lalau aku la. 110 ia o Anakena i ka huluhulu o jene a puka aku la iwaho, me ka pane ana mai: "F. haliai mai oe mahope b'u, 110 ka'u walii e hele nei, a mai hopohopo' oe, a makā'u i kekahi mea." Alakai aku la o Anakena ia Jene ahiki ma ka aoao o ka moku, aia malaila'kekahi ālapii kaula kalii i lewalewa ai, noluna o kekahi waapa, e pili mai ana mawaho o ka moku, kauoha aku la ia Jene oia ke iho mua a kau iluna o ka waapa, a e liaawi mai hoi i ka bebe na ia nei e paa, o ka hoomaka aku la no ia o Jene e iho ma ke alapii. No na puolo huluhulu ua kiola aku la o Anakena iluna 0 ka waapa, a nana i paa aku i ka bebe ahiki i ke kau ana iluna o ka waapa, a hakalia no a paa ka bebe iloko o na lima 0 Jene. o ke oki,aku la 110 ia o Anakena i ke kaula o ka waapa, a me na lima palanehe i hoomaka aku ai oia e hoe i ka waapa iloko o ka pouli, no ka nuku o ka muliwai e waiho mai ana ma kahi he hapalua niile wale no ka mamao mai kahi i ku ai o ka mokuahi. No kekahi manawa kela hoe ana o Anakena i ka waapa, ua kokoke loa aku la laua nei no kahi o ka muliwai, a ia wa 110 hoi i puka ae ai ka mahina maluna o ka piko o ke kūahiwi, a manao iho la ka lāki. ua kāawale loa laua, e ike ole ia mai ai e ka poe oluna o ka moku. Ma o ka malamalama la o ka mahina, i hiki pono ai ia. Anakena ke ike aku i ka nuku o ka muliwai, aka nae ua kamaaina no oia i kela muliwai, no ka mea he mau manawa kona o ka hoe hookalii ana i ka waapa mai ka moku aku iaiae lawe ana i kekahi mau ukana a mau waiwai no ke kalepa ana iwaena o na kanaka Paele, a ua kamaaina 110 hoi oia i kekahi o kela poe kanaka. nolaila aole ona hopohopo iki, 110 ka palekana o kana malihini me ka bebe, ke hoea aku no kahi o ka poe ana i kamaaina mua ai. Me ka hoomanawanui no o Anakena i hoe ai i ka waapa a komo iloko o ka muliwai, me kona hoopilipili ana i ka waapa ma kapa, ma kahi ikaika ole o ke au, a ke loheia aku la hoi ka leo uwo o ka liona, mailoko mai o ka ululaau, pela me ka leo o ke tiga, a e ku-ho okoa ae ana hoi ka moo unahi, mamua ae o ka waapa, no ka puiwa i ka hoe. Aia 110 o Jene mahope o ka waapa kahi i noho ai, me ka puliki ana i kana bebe iloko o kona poli. O na leo kuwo o na holoholona ahitf" e po-ha mai la mailoko mai o ka ululaau, me he mea la, i ka noonoo o kela wahine opio, he mau mea liilii loa lakou iaia, he hookahi mea nui, o ia no ka hoopihaia o kona naau me ka hauoli, no kona ike hou ana i kana bebe. Aole he mea i maopopo i ua o Jene iio kona hopena, ina paha ia no ka halawai aku me ka poino ma keia alahele malalo o .ke pailāka ana a Anakena, a no ka loaa hou mai ]>aha ia Nikola. he mea uuku loa ia iaia, o ka mea nui, e liauoli aku oia 110 ka hoihoi hou ia ana mai o kana bebe. ina no ia he mau hora wale 110. Ua hele a nui ka makemake iloko o ua o Jene, e nana iho 1 ka helehelena o kana Keaka aloha, aole nae he hiki, oiai ua paa ae la ka mahina i na laau loloa e ulu na ma kapa o ka muliwai. e kakali ana 110 oia me ka hoomanawanui, ahiki i ke ao ana ae ma kekahi la, alaila e hoonuu iho ana kona mau maka, a» lawa ka makemake. Ua hele 110 hoi .a ka hora ekolu o ka wanaao. hoopili aku la o Anakena i ka waapa, ma kekahi wahi.'oneanea, a e ku pono ana hoi iuka o ka aina, e ku mai ana he mau kauhale mauu lehulehu, me kekahi pa e hoopuni ana mawaho, i kanuia me na laau ooi i like aku ke ano me ka panini. I ka paa ana o ka waapa i ka hoopaaia i kekahi laau, kokua aku la o Anakena ma ka hoolele ana ia Jene iuka ame ka bebe, alaila hoomaka aku la oia e kahea 110 kekahi man manawa lehulehu me ka leo nui, a oiai ua upu mua na Paele, iu» ko hoea aku, i ka wa' i lohe mai ai kekahi poe ; Paele. i kela leo kahea o ka po, ua kauohaia mai la keia e liele aku. akahi no a manao ko laua pono, ua ala na kamaaina, nolaila alakai aku la o Anakena ia jene a hoea no ka. puka e komo aku ai iloko o ka pa. . 1 . Ma ka puka-pa, e ku ana he wahine, o keia ka wahine a ke alii o kela lahui kanaka, he wahine a Anakena o ka uki# mua ana, 110 ke kokua ana niai iaia, ma ka hana hoopakele ia Jene ame kana bebe, a hookipaia aku la laua nei ilokoJ me kn haawiia ana mai he hale 110 laua e hiamoe ai, āka! ua hoole aku la nae o Anakeiia, me ka olelo ana aku, ua īiki 110 laua ke. liiamoe iw%ho o kahi malaelae, 110 ka mea he mau huluhuiu pumehana no ko laua, o ka mea oiaio no nae. aole oia i makemake e hiamoe o na hale, oiai ua piha me ka uku, a lie kulana pelapela no hoi„ me ka polo-' j)olona. I kinohi, ua kahaha loa o Jene, no ka ae ole o Anakena e hoi lakou iloko o ka hale e hiamoe ai, aka mahope iho o kona hoakaka pono ana aku i ka wāhine opio, akahi 110 a olu pono aku ko Jene manao, a hohola iho la i kona hulu-j hulu iluna o ka mauu, a liiamoe iho la me kana bebe, oiai 1 hoi o Anakena i hohola iho ai i kona huluhulu, ma kahi mamao iki aku, mai ia Jene aku me ka bebe. I Aole 110 he kupono o fela ano o ka hiamoe ana, e a'ho nae hoi ia. mamua o ka hoopilikiaia mai e ,ka uku, a oki l«.a akn hoi ,ina maluna o ka moku, me ke kau mau mai o ame ka weliweli i na liana a Nikola. _hiki ia īene ke hiamoe koke ma kela koena po.! ka eha o ke kino, i ka moe iluna o kalii paaki- \ ole o ka pumehana maikai, aka 110 ka l*ebe

nae, lie o ia inau ka-hiatnoe, mai ka haālele ana aiku i ka mdkuahi, ahiki i ka hookuuia ana ak «uilalo o ka huluhulu,' aka nae i ka hala ana paha he hookahi hora o l ka moe hoololo malie ana o j ene, akāhi 110 a hiki iaia ke moe, ā i puoho ae kona hana, ma kekahi kakahiaka mai, eia ka ua kiekie ka la iluna. lloko o kona kahaha, ike ae la oia, ua puni oia i na kanaka Paele, e nana mai ana iaia me na maka pāha'oha'o, eia» nae : ma ko lakou mau helehelena, aole loa he wahi hiona no ko lakou hoopoino mai iaia nei, a i ka bebe paha, he hele wale mai no ko kela poe kanaka e nana iaia, elike no hoi me ke ano mau o kekahi poe, i ka wa e hoea aku ai o kekahi malihini. He 'hookahi o na kanaka Paēle i lawe mai a haawi ia Jene he ipu i piha i ka waiu, me kekahi ano meiiai i hanaia a kohu meaono? a no ke ku o kela hana i ka lokomaikai,' haawi okoa aku la o Jene i kona minoaka, ka mua loa hoi o kona minoaka ana, mahope iho o ke kaa ana mai malalo 0 ka mana o Nikola ajne kona puulu, Lalnu aku la no o jene i ka ipu i piha me ka waiu,,ua hēle no hoi a: lepo, a no ka hooluolu ana aku i ka manao o ka'mea uana. kela Avaiu, !hoopilr aei la >o Jene i kona mau lehelehē i kahi o ka nuku, ho ka iiiu ana i iea waiu, me kona aneane maoli e lua'i, i kau a mea o ka hoopailua, aka hoo'manawanui wale iho la no nae oia, o lilo auanei kona waiho. ana aku i kela waiu i mea e hoehaehaia aku ai ka manao o kamaaina. Ua ike mai o Anakena i ko Jene ku a hoopailua no kela 1 waiu, o ka haawiia ana mai iloko o kekahi ipu lepo maoli ina no hoi paha he maemae, ina aole a jene hoohakalia ana iho i ka inu ana, nolaila lalau okoa mai la oia, a inu ae la j 1 ka waiu a pau, me ka hoihoi hou ana aku i ka ipu i ka mea: nona ia waiwai, alaila haawi makana aku la i kekahi lei pupu i me lea maiau loa. Ua kiekie maoli ka la i kela manawa, aia no nae ka ; bebeke hiamoe maikai la, a oiai ua uhiia ke poo a paa me ka huluhulu, aole o Jene i makemake e hoala koke ae i kona hiamoe ana, ma ka wehe ana ae i ka huluhulu, aka e hookuu aku no oia ahiki i ka pau ana o ka hiamoe o ka bebe.Ua hoomamau aku la na kanaka Paele, mai ia Jene aku, mamuli o ke kauoha ana mai o ko lakou alii, a aia hoi o Anakena, ke ku la e kamailio pu me ke ailii, a o ia ka Jene' i olelo okoa iho ai iloko ona, i ke kupaianaha o kela kanaka Suedena. Iloko mau o kona noonoo, oiai maluna o ka-mo- ! kuahi, o kekahi keia o na kanaka 1010, iloko nae o keia manawa, ke mahalo loa la oia, no ua.kanaka nei, no ka mea ua hiki iaia ke kamailio i"ka olelo Beritania, pela hoi i ka olelo Palani, a, ke kamailio pu nei hoi m£ na kanaka Paele, me ka lakou olelo makuahise. Ua nana aku o Jene maluna o keia kanaka, ma ke ano 'iole oia he mea hiki ke hilinaiia, akahi nae oia a ike i ke kuhihewa o ia manao ona, no ka mēa ua hoike'rnaoli ,mai o Anakena ma kana 1 mau hana, he keonimana oiā, a lie mea hoi i loaa ka manao aloha 110 ka hoa kanaka iloko o .ka poino. Ma ke o keia kanāka ke nana aku mawaho, aia ka leleiona māluna o kona mau maka, eia ka auanei, maloko aku o kona puuwai, ua kaokoa loa ia inai kona ano ma mwaho, o ia la hoi, he kulanā keonimana ko Nikola, ke nana aku, maloko nae, ua oi aku kona ino ame kā 'lāpuw.āle imua o ke diabolo. , r x . Oiai o Jene e noonoo nui la 'no ke ano o kdna hoopākele aia oia ke paio la, ina paha he-hann pono nana, ka wehe apa' ae i ka huluhulu i ike iho ai oia i ka helehelena o kanā beh>e, uā onioni ae la b'ebe, o kona wehe ae la no ia i ka hitfuhulu, aia hoi o Anākena ke nana mai la iaiā, me ka ike' ana 'mai i ke'ku inō ana 'ae o ua o Jene ilunā, a paa aku la i ka bebe i kaihi e, no ka hakilo pono loā aha i ka helēhele-' na o keia.bebe, no ka inea ike koke iho la no oi&, me ka hoohewahewa ole, aole keia o kana bebe, aka he bebe okoa loa' no, alaila hoomaka okoa ae la oia e uwe, me ka waiho hoi ana aku i ka bebe ilalo, .a kukuli iho la hoi ma ka aoao ( ka huluhulu. Owai hoi ia mea noke ole i ka uwe, oiai ua kau aku ka manaolana o ka makuahine opio, e hoomamaia mai ana la hoi kona manao kaumaha, ma ka loaa hou ana o kana bebe. eiaka aole, e papalua ae ana kona kaumāha, no ka ike ana tho ua kaawale loa oia mai kana mau mea aloh mai, lie' keu no la hoi, o kana kane hookahi wale 110 ke kaawāle, eia ka o ka laua bebe pu no kekahi; e hoomanawanui mai ne nae kaua e ka mākamaka heluhelu, e hoea mai ana.no i ka manawa a ka mea kakau moolelo, e hoakaka aku ai i kahi i nalowale ai o kana bebe, a pela hoi me ka mea nanr keia be;be a Jene,e ike nei. MOKUNA X. Hoea na Holoholona no ka Hoopakele Ana ia Tazana. He wahi manawa uuku wale 110 kela hoola'i ana iho o na Paele, mai ka lakou hulahula ana, ma o ka oili ana aku o ke tiga, aka nae mahope o ko lakou kukakuka ana Uio, me ka hooholo ana, he mea makehewa wale no ka maka'u ana aku i kela holoholona, oiai ua hele na ihe a makawalu, e pakeleole ai kela holoholona, ke lioao mai e hoopilikia ia lakou nei. hooholo nui iho la e hoomau aku i ka hulahula ana Aia hoi o Nikola ke noke mai la i ka hookikina i ke alii o na Paele, e haawi aku i ke kauoha i kona poe kanaka, e hoolei like aku i ka lakou mau ihe maluna o ke tiga, a maluna hoi o Tazana, a oiai.ua ki-pe mai Ia o Nikola i ke ali: 0 na Paele, ua hiki ole i kela Pa.ele, ke pale ae. i ke kauoha. alaila nana mai la oia ma.kahi i hoopaaia ai 0 Tazana, me kona ike ana aku, i lse au hele o ka Tazana nana ana ma kela ame keia-wahi, a iaia no paha ka ike i kekahi mea kupaianaha, ua hoomaka ae la oia e uwa, a holo aku la noloko o kona hale, me ka haalele āna iho i kona poe kanaka, na lakou no e nana no lakou iho. I kela wa i uwa ae āi ke alii o na Paele, a hoomaka aku l'a oiā e holo. ua huli like āku la na mea apau no kahi hope a.ko lakou &lii o ka nana ana, he oiaio, ike aku la lakou apau 1 ka oili ana mai o na mapu he nui, a komo ana iloko o ka pa, ua hoomaka aku la na Paele e holo 110 ka palekana o ko lakou mau ola, me ka noke ana qo hoi i ka uwa iloko o ia manawa hookahi. ,ī kela ike.ana o Tazanā, ua hoea mai kona maU kokua, ua kāhea ae lā me.ka leo nui, ma ka olelo a na mapU, ; ameke trga, e aku ana ia lakou e alualu i na Paele, o ka manawa īho la no ia o ua poe holoholona nei i hoomaka aku ai e alualu, o ka Paele e loaa aku ana, he māke wale no kona liopena. Ua hoao okoa kekahi poe Paele e hakaka me kela mau holoholona, me 'ka manao he hana maalahi wale no ia, ua pau loa lakou i ka make, a o ka poe Wale no i pakele, o ia ka poe i loaa ko lakou mau wahi e pee ai, a i ole, hoomau loa i ka liolo ana no kahi kaawale loa, e loaa ole ai i ke alualuia aku. _ No ka hapalua hora kela Uokeia ana o na Paele i ka. pepehi. ua hele maoli% oloko o na kauhale o na Paele, ia manawā i kāhea aku ai o Tazana i kana poe holoholona, a ildkō o na minuke he umi, ākoakoa mai la lakou apau imua o kona alo. a iaia i kamailio aku ai i na mapu, e wehe ae i ke kāula i hoopaaia ai i kona kinb, aole he hooy kāhi iwaena o lakou i hiki ke hoomaopopo mai i kona makje māke, ua lilo ia i mea kaumāha loa.no Tazana, ka na)iu ana iloko ona, i kona pilikia maoli, a ina aole he nat)a e liele mai ana e hookuu ae iaia mai kona paapio āna, al' iila ua maopopo loa e make ana oia i ka pololi. f īloko o ka noonoo Tazana, ina pela mati iho la no Ua noho naaupo o na mapu, me ka maopopo ole i kona maleemake, alaila e pau ana no kela mau holoholona i ka make. no ka.mea ma ko.na manaoio, e huli hoi hou mai ana nc| na

kanaka Paēle a mai kekahi wahi mamao mai. e kiloi mai ai lakou i tia ihe lolōa, maluna o na mapu ame ke tiga, o ka make nō ia o na holohokmn, a ua inakaukau hoi na haole mena pu raifela, e pee mai ai inahope o na kumulaau, a ki mai i na poka me ka hiki ole i na mapu ke hoopoino aku ia lakou. Ke haawi aku la oia ika hoailoiia 110 ka nahunāhu nna ike kaula ine ko lakou mau niho. aohe wahi mea a loaa iki aku o ka maiiao i na mapu a oki loa aku hoi ke tiga. • Aia nae na mahalo kiekie ana a Tazana maluna o kela holoholona, no ka mea, o ka hoea ana aku o na mapti no ka hoopakele ana ae iaia mai ka make mai i na Pa'ele. aole loa ona wahi kanaiua iki, o ke tiga ka mea nana i'kii aku ia lakou, a ala.kai pololei mai la no kahi i hoopaaia iii o ko lakou haku. I kela huli hoi ana mai o ke tiga, hele mai la oia a palu # aku la ina lima o Tazana me ke kuwai ana aku ika hulu 0 kona poo i ke kino o kona haku, he hoike maopopo loa keia, no ke aloha o kela holoholona a Tazana e ike la nona' iho. Oiai o Tazana e noho la me kana mau holoholona, ua. hoopilikia aku kona noonoo, no ka :hoea ole mai o Mugami, hoahele ma kela hookolo ,mahope o Nikola, ua niele aku no oia ia Akuta, no na Paele na lakou e hoe ana i ka waa, o kana pane .wale no, o ia ke kuhikuhi ana aku. 110 kahi o ka muliwai a lakou i haalele aku ai mahope. 0 ka mea. oiaio i kela manawa 'a Tazana i haalele aku a 1 kana mau holoholona, malalo o ka malu o Mūgami, ua ku a maka'u maoli na Paele, na lakou e hoe ana i ka wiia, mc ko lakou manao o kela kaawale ana ak uo Tazana mai ia iakou aku, e pau ana ka lohe o kela mau holoholona, i kekahi mea, a ina 110 ko lakou pololi, mamuli o ka loaa olt ona meaai, alaila e pau aku ana lakou i ka aiia, nolai.la i ka haalele ana mai o na mapu me ke tiga, no ka hoopakele āne:a Tazana, ua pau na Paelfc i ka lele iuka oka aina, a hul <hoi aku ihope, me ke koe hookahi ana iho o Mug.ami, mt ko lakou waa, a nana no ia e huli aku jnahope ia Tazana. Ma kela po, ua hoaumoe no o-Tazana, ma kona wahi i haiihoaia ai a paa i ka pou laau, me ka hiamoe no hoi o na holoholona, ma kahi e kokoke mai ana iaia, a i ke ao ana ae ma kekahi la, aia hoi ike aku la o Tazana i ka maaloalo mai o na Paele, maloko o na kumulaau, a hoomanao iho la oia, ke huli hoi hou mai la na Paele, 110 ko lakou mau kauhale, a ina no ko.lakou lioao mai e hoopoino i na holoholona, aole he wahi manaolana iloko o Tazana no ke koe he hookahi mapu, no ka mea i ka wa ao, ua hiki loa i na kanaka Paele, ke. kiola mai.i ka lakou mau ihe, me k apololei, a o ko lakou nui iho qo hoi, e ku a pilikia maoli ana keia mav. holoholona. * • He manawa loihi kela kakali.ana a Tazana o ka ike aku i na mea e hanaia mai ana e na Paēle, ailaila ike aku la oia i ko lakou hoakoākoa ana ae i kahi hookahi, ma kekahi wāli : oneanea, a hoomanao mai la oia hoolala ana kela poe Paele, no ka lele kaua ana mai maluna o na mapu. He oiaio, ua noke ae la ua poe Paele nei i ka uwa, e haa ana hoi kekahi poe, e hooniniu ana hoi kekahi poe i'ka lakou mau ihe, ma ke Ao e hana ana lakou i wahi e auhee aku ai ka maka'u, a nohoalii mai ke koa ame ka wiwoole maluna pakahi o lakou/ ia manawa auanei, e holo mai a: me ke aluka, a hoao mai e pepehi-- i na mapu ame ke tiga. Ua ma'u no kela noke ana i ka huīa. i ka uwa, me ka lelele āna iluna, ia wa i nee malie mai ai ua poe Paele nei, a ko''kōke mawaho o ka puka-pa, o ke kahea ae la no ia o Tazana me ka leo nui ma ka oleloa na mapu, a elike me kekahi pu-a kao, e a]ualuia ānā e na ilio, pela.iho la ua poe kanaka "nei i naholo aku- ai a nalowale aku la iloko o ka ululaau. Klike no me kā lakou hana mamua aku, pela no ,ua poe Pāelenei i akoakoa hou ae ai i kahi hookahi, me'ka noke nu : āna ma i ka uwa, me ka haa.ana, a no ka.hapalua hora kela uwa ana, hoomaka mai la e holo imua, ma keia manawa 'iap, iia hoea mai la lakou no ka puka-pa, a ke lohe aku lō ) Tazana i na leo hookikina o kekahi poe, e kahea akr ma i ka nui o na Paele e komo mai iloko o ka pa. Aole he noonoo e ae iloko o Tazana iloko o Kela mau miīuke, 110 kana keiki wale no, no ka hiki ole iaia ke hoona kele, pela hoi ka nui o na kaumaha ame ka luuluu i kau aku maluna o kana Jene aloha, oiai ua kokoke loa mai koiuhopena;, i hakalia wale no i ka pil.ia mai oloko o ka pa i n? a ka lele makawalu mai 110 ia o ka lakou mau ihe maluna 0 kona kino. ♦ ••*'%«« He mea oiaio, ua kōmo mai la kekahi poe kānaka Paele •naloko o ka'pa aole no nae i ka nuHoa, aia no kekahi poe iwaho kahi i noho ai, i kau a mea o ka piha i ka maka'u, a heaha la ia alawa ana aku a Tazana, maluna o kekahi o kana mau mapu, ike aku la oia i kekahi hiona kupaianaha, aia wale 110 na maka o kē]a mapu ma kekahi o na kauhale, i nana aku paha kona'hana malaila eia ka o Mugami, ua ike aku ka mapu iāia, a iloko o na sekona helu wale 110, pili nna o Muga'mi ma ka aoao o Tazana, ua hele no hoi a pau ke aho, a e naka wale ana 110 kona kino me ka haalulu. Aole i hoohakalia iho o Mugami, i ka haawi ana aku i na kokua ia Tazana, aka wehe koke ae la i kana palii, a hoomaka aku la e okioki i na kaula i hoopaaia ai kona haku, i ka pou laau, hele 11 ohoi a liemo o Tazana;" hemo / ana 110 ka puka-pa. i na Paele. me ka holomoku ana mai iloko o ka pa, aia ka lakou mau ihe iloko o na limā kahi i paa ai. me ka makaukau, e kiōla mai i ka mea e maalo'ae ana mamua o ko lakou alo. Hakalia no a hemo o Tazana mai kona paapio ana, o holo aku la no ia, a loaa kekalii ihe, e waiho ana ma ka aoao o ke kino make o kekahi o na Pāele. o ka luku ia ana e na mapu, ma ka po aku mamua, kauoha riiaf la oia ia Mugami. e hahai aku mahope ona, o kona holo aku la 110 j ia 110 kahi 0 na kanāka Paele, aai hoi kana mau holoholoiia mamua ona, e ht>lo 'la, n oka hoouka ana i kekāhi kaua, weliweli. Ua loaa aku fa ke kanaka Paele mua loa i ke £iga, t he nookahi np lele ana maluna o kona kino, huli ana ke 'alo •iluna, a pela hf>i me na mapu, i lele aku ai e paa i na ihe £ kiolaia mai ana imua o lakou, o ka hooukaia iho la n© ia o kekahi kg.ua Weliweli, me ka haliana loa, a j ka ike ana ma.i o na jkanaka Paele, i kekahi kanaka ili kedkeo me ka Paele, e nee aku ana imua o lakou me na ihe loloa,' ua 'hoomaka aku la ka poe i lilo ole i pio na na holoholoiia e īiblo, 110 kcj» lakou mau cxla. aka he hookahi nae Paeie i loaa aku i na ,jfima wikani o Tazana ; , a hoopakeleia ae la kona ola, no ka poe i koe maloko o ka pa. ua pau loa i ka make, •\ i kela jPaele i niels aku ai o Tazana, e pili ana ia Nikola aihe konia mau hoa, a no ka hooia ana aku o Tazana e hoo-* 'iākele iio oia -i ke ola o kela Paele, ke hoike mai oia i na mea ojfaio, hoike mai\]a ka Paelfe i kana mau mea apau i ! kfe ai/ no Nikola, oia hoi. ma kela kakahiaka nui, ua koi akū alii ona Paele ia Nikola, e kokua pu mai ia lakou, ma Ua hoi hou ana nol<j>ko o ka i>a, a me ka lakou mau pu. * n,«oke aku i ka luku i na holoholona apau i ka make, ua hoole paakiki loa mai īiie ua kanaka nei, me ka olelo ana ae| ua oi aku kona weliWeli ia Tazana me kanā mau holotaajoria. mamua o kela Paele, ma ia ano, ua holo :maj h»iika okoa aku o Nikola„me kona mau hoa, no kahi 6 na ji>aa i lana ai ma ka muliwai. Wahi -a kela Paele, ua lawe pu aku o Nikola i kekahi •>oe kanaka me ia, a o ka hope loa o kana ike ana aku ia Nikola. o ia no ke kau anahnaluna o kekahi waa, a hookikiiia aku la i na Paele e hoe me ka ikaika iiouk.a 6 ka inuiiwai. v x No kela mau hoakaka a ka Paele, hookuu aku la o Tafeana iaia e ola. oka huli ae īio ia ia Mugami, a kauoha aku la e alakai aku iaia no kahi o ka waa i waiho ai, a e hooniau aku lakou i ka liook6lp aiia mahopē o na meheu o Nikola, me ka noonoo hou ols aku, 110 na- Paele, 4 koe e Inili hou ae ana no ko lakou mau kauhale.

Maiwaena mai o na mapu ewalu. he~ elima wale im o lakou i koe. o'(iaio Akuta me kekahi o kona mau mapu iku ;ka, a he ekolu i pau i ka make, i n» ihe axia kanaka i'aele. a hui pii hoi me 'Pazana, Magumi ame ke tiga. ua like Miie ewalu ko'lakou nui. *> / AoU:'i lohe hou o Tazana no ke kanaka ili keokeo. me ka wahine ame ke uuku, ua koho wale no nae »>ia. o kana keiki no kela, o keia kekahi -o na puulu.i hiki ai iaia ke ike i ka mea oiaio loa, ina paha o kana keiki i'o kela. anle palia. He,hookahi mea maopopo ; loa ia aia »» Nik«»la. -ke haliai'laim&hope'o kela puiilu muk, nolhīla ina e ho.nnau ana kana hookolo ana mahope o Nikola. e hoea aku ana oia i kahi e loaa ai ke kanaka ili keokeo, ka wahine ame ke keiki. Ma keia huakai a Tazana he hana paakiki ka hiki ana iaia ke kamailio pu me na kanaka Paele, o na wahi a lakou e kipa aku ai, i ka wa no e ike mai ai o na kanaka i na mapu me ke tiga, e holo e ana lakou e pee, i kau a mea o ka maka'u, holaila hooholo iho la oia i wahi e loaa mai ai kekahi ike, no ke alahele polole.i aija e hookolo ai mahope o Nikola, haalele hou iho la oia 1 na mapu, .malalo o ka malu o a hele liookahi aku la oia mauka o ka aiua. Ma kelā hele hookahi an.a a Tazana, ua nui a lehulehu wale na Paele i loaa aku iaia, a nw ka ninaninau ann ia la kou no ke kahaka ili keokeo. ame ka wahine. me ka hehe. ua hoole mai kel,a poe, aole lakou i ike tki aka no Kikola nae, ua kamaaina lakou iaia, a he mau manawa lehulelui ka lakou o ke kalepa waiwai pu ana me ia. Ma kekāhi la nae, oiai no o Tazana .ana i ka hele;ma kapa o'ka muliwai, halawai mai la me ka ike a kona mau m.aka, kekahi kanaka Paele, e hoomakaukau ana oia e hou iho 'inaluna o kekahi kanaka i)i keokeo, e kulou ana kona poo ilalo, a ua loaa hoi i kek'ahi eha, e hiki ole ai ke 'ku ae iluna. Ua kamaain.a mua o Tazana i kela kanaka ili keokeo, aole oia i hoahewahewa i kona heiehelena, ma kela manawa ana i ike mai ai iaia o na iriaka, ka umiumi, he o ia mau no, elike me kela manawa ana i ike hope ai i keia kauaka. aole he wahi mea a loli ae. īle hookahi ana mea i koho koke iho iloko o kela wa, aole o keia kanāka pu kekahi me Nikola, oiai ma kela manawa ■i ua o T.azana e paapio ana malalo o ka niana o ke alii o na Paele, ua hoea aku o Nikola me kona ma'u hoa, aole nae i) keia kanaka kekahi iwaena o lakou. t Pehea nae i hoea ai keia kanaka ma kela wahi. he hookahi wale no pane, oia ke kanakā ili keokeo i liala mua niai ni maniua o Nikola me ka wahine ame ke keiki uuku, a o kela wahine, o Jene Kelekoaa no ia, ka wahine aloha a Tazana. •• Me he mea la, iloko okela mau sekona, ke kau mai la na olelo a Nikola imua o ka noonoo o Tazana, 110 kana wahine. a iaia e naha mai ana i ke kanaka ili keokeo, ua hele kona mau maka a haikea. kakau niau la hoi na aa ma kona i.ae. a ikeia aku la ka linalina o kela wahi i eha ai i ka mapu, he mau makahiki i kaahope aku: Jk>ko o kela manawa i hoohiki iho ai o Tazana, oia ka me.a kupono loa e lawe mai i ke kanaka ili keokeo i pin nana, aole hoi o kela kanāka Paele, no.'ka iiiea he kuleana kona, nia-o ka lilo ana o k'eia kanaka, i mea nana.e lawe i kāna wāhine me ke keiki a laua, a niamua o ka napoo an.a iho o ka ihē ā ke k'anaka Paele, maluna o ke poo o ke kanaka ili keokeo, emalieleia ,ae āi i na apana elua. lele aku la'o Tazaha a puliki i ka Paele, o ko laua hoomaka iho 1a no ia e hakaka. 0 keia' kanaka ili k'eokeo e kuu makamaka .heluhelu <• Anakena no ia, ke kuke'oluna o ka moku o Nikola, a o ka mea hoi iiana i hoopākele ia Jene, mai ka aku o Nikola. a oiai o Tazana e paio 1a me ka Paele, me ka hahana ioa ke nana mai la o Anakena me ka piha i ke kahaha, 110 ka mea o keia,ka makamua loa o kona ike maka an.a i kekahi hakaka, i kulike aku me ke ano o ka hakaka ana a na lioloholona. \ , Ma kekahi aoao, he kanaka ili keokeo olohelohe, a he Paele olohelohe no hoi ma kekahi ao.ao' mai, a iloko o ko laua mau lima, ka lāua mau pahi, mai ke ano kanaka mai ko laua hakaka ana. ahiki i ka hoohana okoa ia āua o ko laua mau niho, ma ia wahi āku la o nā holoholoiia ka hoa e like' ai. ' Xo kekahi mau minuke ka hooukaia ana o kela paio we'iweli. ni<ahi no a iuki ia \ir-':ena ke »ke "īuii, i ke kanaka ilio keokeo, oia 110 kekahi o na ka'naka keonimana o La-la-na, eia ka ua lilo hikiwawe ae oia a he holoh(Tlona kona hoa e kohu ai. Māopopo loa īiiai la na mea apaii iinua o Anekona, o keia kanaka ili keokeo e hakaka nei 'me ka Paele, o ke kauaka hookahi 110 ia, i alākaiia aku ai mamuli o na hana nahile maalea, e holo no ka mokuahi, a lilo ai he pio na Kikola. ua maopopo ka moolelo piha b ke'ia kanaka iaia. mai kn lede opio aku ana o ka hoopakele ana; aole oia i ike īki oiai maluna o ka mokuahi, o keia ke kane a kela w:\hine, akahi \yale no, a i kela manawā 'āiia e lawe ana ia jene Kelekona ma ka muliwai no ka pālekna o kona ola. Ua loihi no kela hakaka ana mawaena o na kanaka a elua, a no ka ae ole o ka Paele, e hāawinio. ua konoia aku o Tazana e pepehi iaia a make, a i ka hauie ana ku o k«; kanaka Paele iluna o ka honua, keehi aku la kekahi wawae 0 Tazana maluna o kona umauma, alaila' kah6a ae 1a me ka leo nui, mā koiia ano mapu, a kela'leo ku i ka ho«>maka'uka'u,. naka ae 1a ke kino o Anakena me ka haalulu. no ka mea ua kau inai la ka wefi' f iai.a no ha hploholona ahiu oloko 6 ka ululaau. 1 kela make alia aku hoi o kona hoa hakāka, nee mai la 0 Tazana a kokoke i-kahi e noho aku ana, aia hoi 'kona mau maka ke hulili mai la me ka piha huhu. a ninau mai la: "Eia kuu wahine ame ke keiki ihea i keia manawa?" Hoao mai la o Anākena e kamailio, aka nae. kunu iho la oia,- ifie ka hemo ana mai o ke koko ma ka waha ame ka ihu, oiai aia he pua ke paa la ma kona umauma, pela 1 puka nui ai ke koko mai ka waha ame kona mau pukaihu mai. Ke ku malie la o Tazana nana i keia kanaka. me kona hookuu ana aku. ia e kunu, ae hoomanawa'nui no oia, ahiki i ka pao ana ae 0 kela pilikia, malia o hiki no iaia ke pane mai j kanā māiii nihau apau, a ina 110 kona ike ua pili ka hewa l-keia kanāka, alaila e hookau mai ana oia i ka make maluna ona, me ka hoohakalia ole ku. I ka pau ana hōi o ke kunu ana o An&kena, paa mai la no hoi ke kāhe ana o ke koko, ia wa i hoomaka hou mai ai ua kanaka nei e kamailio. me ke k'ukuli ana iho o Tazana ilalo, a hoolōhe aku la i na olelo mai ka waha mai «» Anakena: "Eia kuu wahine anie kuu keiki ihea?" i ninau hou aku af no o Tazana. "Aia ko wahine me ko keiki, nialalo o ka malu o ke kanaka Rukini," wahi a Anakena me ka leo nawaliwali. "Heaha kou kumu ihoea ai niaanei. Peliea oe i hui pu ole aku ai me Nikola " , "Ua loaa au ia lakou, pela oe e ike mai la ia'u iloko o ke kulanā pōino. Ina oaha no ka noho pu o ko'll j)oe kanaka me a'u, ina ua hiki ia'u ke paio no ko makpu pom». aole nae pela, ua holo aku ko'u poe kanaka, a koe hoolyihi wale no au, a ua ku au i ka pua,a ka mea lokoino. Aole au i pepehiia iho a make. no ka mea ua kauoha o Kikola, i kona poe kanaka, e "waiho ia'u maanei, ahiki i ka lioea ana mai o na holoholona ahiu, e haehae 'i kuu kino. l T a oi aku ke, ino o ko f u make ana ina holoholona, mamna o ka make ana i ka poka, nolaila o ko wahine me ke keiki a .olua, ua lilo aku lāua ia Nikola," ' , , (Aole i pau.)