Ka Nupepa Kuokoa, Volume LVI, Number 51, 20 Kekemapa 1918 — HE MOOLELO NO TAZANA A I OLE Ka Hiena o na Ululaau Anoano o na Kapakai o Aferika [ARTICLE]

HE MOOLELO NO TAZANA A I OLE Ka Hiena o na Ululaau Anoano o na Kapakai o Aferika

I 'a eleu loa kela lele ana aku a ke tiga. me ka loaa ole i {'aele. he manawa uona e kupale ai iaia iho, a e hookan mai ai hoi i ka poino maluna o ka holoholonā, a iloko' o ka manawa pokole loa, ua lelē' ae la ke aho mai ka le ae. a hoomaka ae la ke tiga e nunulu, me kona hoomaka k.;ke ana aku n<» e ai i kana pio. i'a loheia inai ka halulu, ame ka nunulu, e na kanaka I'ai-le. ma kahi kaawale aku, i ku ai oka liale i hoopaaia ai ! i a/ana. nolaila hele mai la kekahi poe, a kokoke mawaho' <. Ka hale. ku iho ia me ka noke ana i ke kamailio, ke 10-' like aku la 110 o Tazanā me ke tigā i ko lakpu walaau' •vai, o ka mio iho la no ia o ke tiga a oili aku lā mahope 1 0 ka liale. me ka piha loa o Tazana i ke kahaha, np ka' noliō ole ana mai o kela holoholona e kokua iaia. 1 l'a lPhe na kanaka o ka hele ana mai, o ka naleeke o kekahi mea, me ka pinana ana maluna o ka pa, a haule mawaho. aole nae he ihaopopo iki ia lakou ina pah'a he holo-, h<-iona ia, a i ole he kanaka paha, nolaila hoomau aku la no lakou i ka hele ana. lloko o ka noonoo o Tazana, aia ke kanalua iloko ona, ka'huli hoi hou mai o ke tiga, e hoopakele iaia, no ka.mea ina i manao kela holoholona e hoopakele i kona haku, o kana hana ])ono loa, o ia no ka noho pu ana mai me-ua o Tazana. a e noke aku i ka pepehi i na kanaka e liele mai ana no kona hale i hoopaaia ai: aole hoi o ka holo, a haalele iho iaia e hoopilikiaia mai e kela poe Paele. Mamuli uae o ko Tazana kamaaina loa i ke .ano o na h< .loliolona, ua ike oia, i ka like ole o ko lakou 11001100, me ko na kanaka. Me oiaio, aole na holoholona i ike i ka maka'u o ia mea he make. aka malia ua ike no kela holoholona 1 kana mea e hana mai ai, pela oia i holo "e ai, mamua o kona ikeia aku e kekahi poe. Mahope nae o kekahi mau sekona o ko Tazana noonoo ana iho, i ke kumu nui-o ka holo ana o ke tiga a haalele iaia. akahi no a oili mai ka o ka hoomaopopo iloko ona, ua maka'u kela holoholona, o make oia, pēla i hoio ai iloko oka wa pono loa. Ina paha 110 leona noho iho e hiki ana 110 i kela holoholo ke pepehi mai i kekahi ]>oe he nui. eia nae aole oia e lanaki.lā ana i ka poka o napu raifela. e kiia aku ana iaia, a i ole, i na ihe lehulehu a na kanaka Paele, e hou āku ana maluna o kona kino. ina 110 hoi paha he hiki i kela holoholonā ke nahunahu ahiki i ka pau ana o na kaula i ka mokumoku he keu aku a kona hauoli, ua hiki iaia hookahi, me kela tiga, ke luku i na kanaka Paele, a pau.i ka make a pela hoi me Nikola, ame kona mau hoa, aole nae pela, ua nele maoli ke tiga i ka noonoo, e hana mai i ka mea e ai kona haku, e i ka wa i hala aku ai ka holoholPna noloko o ka pouli, hooj>au ae la o Tazana .i ka manaolana 110 kona pakele, mai ka make mai. , I ka lioea ana mai o na kanaka Paele, mamua o ka puka 0 ka liale. aole e hiki ia lakou ke komo koke aku iloko, no ka mea ua ioaa aku ka hoohuoi ia lakou-< aia kekahi mea 1 hanaia, ma o ka nakeke a lakou o ka lolie ana, i ka hāla ana nae he mau sekona o ko lakou ku malie ana nia ka puka. komo aku la elua Paele, me n.a kukui lamalama iloko. aia hoi ka laua mau ihe me ka makaukau iloko o ko lau.i mau lima. () ka mea mua loa i fcalaw.ai me ka ike ako laua mau maka. o ia no ka waiho mai o ke kino o. Tazana, elike no me ka.lakou i waiho aku ai iaia, maloko o kela hale, i ka wa ao. a ma kahi kokoke hoi mai iaia mai, e waiho mai ana ke kino o kekahi Pr.ele, i hele ka umauma a weluwelu, pela hoi me kona kanaa-i, a ua lele ka hanu ola mai iaia aku. No ple o ke ano -o ka make anā o keia hoa o lak<»u, huli hoi aku la kela.poe kanāka, me ka piha me ka maka'u ame ka weliweli, me ko lakou hooholo ana iho nae, na kekahi mana mai ka lani māi, i hookau aku i ka n'.ake maluna ona. a ia lakou e hoi la no kahi e akoakoa mai ana ka nui o na kanaka, ke noke la lakou i ka uwa, me ke kahea ana hoi me ka leo nui, no ka lakou mea i ike ai me ko lakou maka ponoi. No ka hora hookahi mahope iho, o ka haalele ana mai o kela kanaka Paele ia Tazana, aole he hoea hou niai o kekahi mea e ike iaia, koe wale no kona lohe aku i na lēo hauwalaau, ma kekahi wahi, maniiao mai kona hale aku, ana e koho āku la, ke kukakuka la na Paele, a ke hana la hoi i kekahi mau mea e hoauheeia aku ai ka maka'ū mai ia lakou aku, a i kela ame kēia manawa e lohe okoa aku ana oia i na leo kahea o ka piha hlena, elike me ke ano o ka hana a kela poe, i ka wa e hoomakaukau ai no kekahi hoouka kaua weliweli. I ka pau ana nae o kela hora hookahi, a meha iho la no hoi na leo walaau, ia manawa i hoea mai ai he mau kanaka ili keokeo elua, me na ihoiho kiikui iloko o na lima. a he mau pu panapana hoi ma kekahi lima. Aole o Nikola iwaena o keia mau kanaka, he mau mea okoa loa no. a Tazana i ike mua ole ai, ua maopopo mua no nāe iaia. aole loa o Nikola, e aa ana e hele mai, mahope o kona k»he ana aku. i ka mea i hanaia maluna o ke kanaka Paelē, oiai iwaena o ka poe maka'u a hohewale, o Nikola ka helu ekahi. ma ka epa ame ke kolohe'wale iho ūo kona ikaika, ame ka hookau ana aku i na hoopilikia ana o kana poe i ii.aina ai. . , 1 ka wa hoi i ike mai ai na kanāka Paele, aole he hoP]>ilikiaia mai o kela mau kanaka ili kēokēo, hoomaka mai la lakou e heje no kahi o ka hale, a nana aku la maluna o ke kino make, o ko lakou hoa me ka weliweli. l"a hoao aku la kela mau kanaka ili keokeo ēlua e niele ia Tazana, i ka mea nana i pepehi i ke kanaka Pāele, aole he wahi mea a hoikē aku o Tazāna i ka mea oiaio, koē wale v:«», ka luliluli ana o kona poo, e hoikē aku ana, aole i mao])o!)i> iaia. O ka hope loa np hoi o ke kanaka i ku akū mamua o ka nuka, oia no o Nikola, a iaia i nana aku" ai maluna o ke kino ku i ka mana'ona'o o ka Paele, hoholo ae la ka haikea ma kona mau papalinā, pii mai la hoi ka liā niālūna o kona kinf>, me ka huli ana aku imua o ke aīii, a i aku la : "Ke manao nei au, aolē he manawa hou aku e hoohakaiia ai, i ke kau ana aku i ka make maluna o keia kanaka. Ke ike maka nei k'akou apau, i ka liiea i haiiaia aku maluna o keia Paele, ina e hoopaneē hou ia ana ka hōokāu ana aku i ka make inaluna onā, e loaā ana iiP he wa mail.; i nona. e pepehi hou mai ai i kekahi poē o kakou." No ke'a inau Jioakakā ā Nikola, haawi ae la ke alii o na Paele, i ke kauohā i kona poe kanaka, e komo aku iloko, a hai>ai mai ia Tazanā, no ka lawe ana" aku e- hoopaa ma ka pou laau iwaenakonu o ka pa, ēia nae ua halā h'e mau minuke loihi, o ka hoohakalia ānfr o. na kanaka, 1" ka hooko ana aku i ke kauoha, me ke kauka'i ana aku o kēkahi 'maluna o kekahi, e lioopa mua ae i ke kino o Tazana.

Na kekahi mau kanaka Paele he eha ko lakou nui, i kii mai i.a Tazana, a kauohuluhulu aku la mailoko mai o ka hale, a i ko lakou lioea ana aku iwaho, me ka pilikia ole, ua hoomaka ae la na Paele, i ka uwa e hoopaiakuli ana i ko lakou mau leo i ka lewa, e kulakula'i ana, a e okoa aku ana i ka lakou pio imua aia ka pono, o ka hoea koke aku 110 kahi i kukuluia ai o ka pou laau nui. Laweia aku la o Tazana, a hoopaa i ka pou laau, me ka hoao ole.ma ka aoao o Tazana, e ku-e m.ai, a e pakele paha mai Jka mana aku o kona mau enemi, me he mea la, ua paa kona manao e ku aku oia imua o ka make, ina no aole he wahi manaolana uuku no ka hoopakeleia o kona ola. Aia na ahi he nui ke a mai la ma na wahi kokoke iaia, me na ipuhao i piha me ka wai, a ua o Tazana e ike aku la me ka hoohew r ahewa ole, he mau' ipuhao kela,«no ka-hooko-moia aku o kona i'o iloko , a hoomo'aiā i meaai na kela poe Pāele. he mea kaiī la, a hoikeike mai kona helehelena i kau wahi hoailona o ke kaumaha, a.ole loa, aia mau no kela ano koa ke nohoalii la maluna ona,- no kona halāwai aku me ka make. I ka hauhoaia ana o ua o Tazana a paa loa, e hiki ole ai iaia ke hooikaika ae i wahi nona e pakele ai, a no ka ike ana mai paha o Nikola,-aole e hiki ia Tazana ke hoopilikia aku iaia. ku mai la na kaiiaka nei, ine ka hoikeike ana i kona koa, ! . lalaii aku la i kekahi ihe loihi, e paa ana iloko o, ka lima o kekahi kanaka Paele, a hou aku la ma ka aoao 9 Tazana, me ke kahe ana mai hoi o ke koko, aole no nae ia he mea je hoikeike mai ai o Tazana, i kau wahi ano o kona ehaeha,< | aka aia ma kona helehelena ka piha hoowahawaha no keia i kanaka a ka lokoino nui wale. - | Xo ka ike ole aku o NikoLa, ika uwe mai, a i ole kupaka ! ae paha o Tazana i ka eha, elike me kana i manao aku ai/ i kiola akn la oia i ka ihe ma kāhi e, a lele okoa aku la e ku i i ke poo o Tazana, a peku pu aku la no hoi ma na wawae 0 kona enemi, a no ka la\va ole o kona nuakemake ma kela mau hana ku i ka hilahila ple, ana, lalau hou aku la oia i ka ihe, me ka manao, e hou aku'me ka ikaika ma ka puuwai 6 Tazana, o ka wa nae ia i kahea mai ai ke alii o na Paele. 1 ka i ana mai "Ina oe e hoao ana e lawe aku i ka mana iloko o kou mau lima, mā ka pepehi ana i keia pio, a hoonele mai ia makou i ka hoohana ana aku i na mea i maja i ko'u lahui kanaka, 0 ia ka hula ana ame ka haa ana, mainua ae <0 ke kau ana mai o ka make inaluna ona, alaila e lilo no oe, i panihakaliaka ma kona wahi." No kela mau hoakaka a ke alii o na Paele, pipika wale iho la no ua o Nikola, ke ano mau o na kanaka hohewale, kiola aku i ka ihe loihi i kahi e, me ka nee ana aku a kahi kaawale, hoomaka mai la e kamāilio i na olelo me ka olelo ana mai, e ai okoa aku ana oia i ka puuwai o Tazana; me ka hoike ana aku, no kana meā e hana aku ai.maluna o kana keiki, pela hoi maluna o kana wahiiie,- hie mau hana 'hoo.haeiiaē' a Hoonaukiuki wale no ke.ia a Nikola, 110 kona makeinake, e komo aku ka ehaeha iloko o Tazana. ( 'Ke manao kuhihewa nei paha oe, aia ko wahine i La<lana kahi i noho ai," waīii a ua o Nikola. "'Hē keu aku ae a ke kanaka hupo nui wale! Eia. ko \vahine iloko oka lima o kekahi kanaka o ke kulana haahaa, a ua kaawale loa hoi mai ke kulanakauhale inai o Ladana, a mai kā hoopakēle ana hoi a kona mau hoaloha. Aole au i inanao e hoike e aku īa oe i keia mea, aka hoi no ke kokoke loa ana māi o koii hopena, he niea pono np'. e loaa e aku ka..lohe no .keia niea i pili loa .i kou Phana.. Manap au la, aia a .hoea mai i ka hopena i mānapia no ko 'wāhine, ia wa āu e lawe aku ai i na hooiāiō no kēla wahi .ā'ii i hoonoho aku ai. ia oe, eia ka. e hoopokoleiā - mai āna kā'ii hana, mā o keia halawai pu ana iho la o kaua. V "Oiai hoi ua kokoke loa ka make e kau mai maluna ou, he make i oi aku ke ino mamua o ka mea hiki ia'u ke olelo ae, no kekahi kanaka ili keokeo, ke paku'i aku nei au i keia mau jnea no kou ohana, no ka hoomahuahua ana ae i ka ehaeha ilot® ou, a o ka mea Avale no nana e hoauhee aku 1 na ehaeha he nui mai ia oe aku, o ia no ka lele maka.walu aku o na ihe a keia poe kanaka maluna o kou kino." Ke hoomaka mai la na kanaka Paēle, e hula, a e haa, inē ka noke ana i ka uwa, me kā v leo nui, o kela mau hana a na kanaka Paele, ka mea nana i hoopau ae i ka noke ana mai o Nikola, i ke kainailio i na olelo hoehaeha i kona en.emi. Aia ma ka lima o na kanaka pukāua Paele, e paa anā ka lakou mau ihe, me na lamalaina, e haa ana,'a e poaipuni ana, i kahi i hoopaaia ai o Tazana, he hoailona keia, 110 ke kokoke mai i ka manaw;a e hooleau ia aku ai ka make maluna 0 ka kakou koa. Oiai hoi kela poe kanaka e noke ana i ka hula, ame ka uwa, ala mai la iloko o ko Tazana hoomanao ana, kela hiona, ma ka manawa o ka Lukanela Anola, e hoopaaia ana i ka pou laau e na Paele, a hoea aku ai oia, 110 ka hoopakele ana ae i kela kanaka mai ka make mai: a0 ia kana i ninau \vale iho ai 110 iloko o kona noonoo: He mea anei kekahi nana e hoopakele ae iaia mai ka niake mai iloko o na lima o keia poe kānaka? Ke au la kona noonoo ma o a maanei, aole ioa he hookahi mea ma ka honua nei, e aa e hele mai, a hoopakele ae i kona ola; ina ,paha he nponoo ko na holoholona elike me ko na kanaka, ina ua kau aku kona mau manaolana maluna o ke tiga, a o kana mau mapu paha, aole na,e pela, he okoa loa no ka noōipo o na holoholona nolaila ua hoopau loa oia i kona manāolana no ka.pakele ma.i na holoholona mai. O'ka pau o kona kino i ka ai ia e kela poe kanaka Paele, aole loa ia i lilo i mea no Tazana e kau ai ka weli, aole hoi 1 hoomāhuahuaia ae ka ehaeha iloko pnā, no ka mea ua hele kona maii maka a kamaaina loa, iloko o na makahiki he nui o kona noho ana maloko o ka ululaau, i ka ike aku i na holoholona i ka ai i na kanaka; i ka wa e māke ai. Ke hoōkokoke mai la ka poe hulahula i i hoopaaia ai ua o Tazana, a ke hookokoke pu mai la hoi na ihe e pa i kona kino, me ke kakali malie ana aku, o ka hoea mai o ka -miinawa e kapoo ai o na ihe noloko o kona puuwai. Oiai nae kela poe Paele, e hoomau ana i ka lakou hana hoomainoiuo, ia wa i loheia aku ai kekahi leo ano e, i ka pa : e ana mai, mailoko mai oka ululaau, ma kahi e pili kokoke niai ana i ka pa, iā wa i meha ai ka hulahula ana, a oiai e hoolono ana na niea apau no kahi o kela leo ano e, o ka oili ana mai, ua kani aku la ka pio mai na lehelehe aku 0 Tazana, o ia no oe, o ka leo o kekahi o. na holoholona ahiu, * • No kekahi māii minuke, aole he niaopopo iki i na Paele, 0 ka lakou mea e hana aku ai, ina paha no ka hoomau aku 1 kā hPu ana i ka lakou mau ihe nialuna o ke pio, a i ole no ka waiho malie ana aku paha iaia, aka nae ua koi ikaika aku la o Nikola me ka hooikaika-ana i ke alii o na Paele, e hoomāu aku i ka hulāhnltt ana, a ē pepehi koke aku hoi i kfe pio a make, oiai, ua loihi loa ka hookoe ia ana o kona olā iloko ona. No ka maka'u q na Paele alii, hoomau hou aku la lakou i ka hulahula anā, e pokakāa ana ma ka' pou laau, a mamua o ka loaa ana he mānawa i kēkahi o kela poē Paele, e hou aku ai i kana ihe ia Tazana, o ka wa i i oili mai ai o k.e tiga, -mailoko mai o kēlā hale'i hoopāaia ai o Tazāna, kela hale no hoi ana i pē|>ehi aku ai i kekahi Paele a make, a iloko o na 1 sekotia hēlu wale rio, ku ana ua holoholona nei, ma ka aoao o kona kahu. ' . No kekahi nmir sekōna, aole he mea hiki i na Paele ke hana mai, kp nana malie māi la lakoū i k'ela tiga me rta mānao kahalia, aka nae; o Tazana hookāhi WalS ; no ka mea i maopopo, aole i mamao loa kona mau kokiia mai iaiā aku, aka e hoea mai ana ia, iloko o kā wā kupoho loa, no ka hoopakele ana ae i kona ola.

MŌKUN'A IX. Hoopakeleia o Jene Mai ka Mana Aku o Nikola. Ke hoomanao nei no oe e ka makamaka heluhelu, malnna o ka moku hookahi i hookauia ai o Tazana, o kana wahiite pu 110 kekahi o Jene Pota, me ka ike Ole nae o Tazana ia mea, oiai ua hoonohoia oia ma kahi kaawale loa mai ia Jene aku, a ma kela īnanawa o ka hoolele ia ana aku o Tazana nouka o ka aina waoakua, ua nana mai la o Jene maloko mai o ka puka aniani o kona keena, a ike i kana kane, e laweia ana maluna o ka waapa. me ka nui o kona kaumaha, no na hāna lokoino i hookauia aku maluna 6 kana mau mea aloha, e maopopo ole'ai iaia kona manawa e ike hou aku ai. i na maka o ke kane ame ka laua keiki. 1 ka- hala ana aku no o ka waapa nouka o ka aina, aole i ku iho ka moku i kahi hookahi, ke kalewa wale la no ia, e k.- kali ana, o ka lpea hou mai o ka waapaf a hukiia ae | la iluna o ka moku, o ka hoomau aku la no ia o ua mokuahi nei i ka holo ana. ■ No kekahi mau la lehulehu, aQ.le o Jene ike hou ia Nikola, a o ke kanaka hookahi wale .no ana e ike mau ana i kela ame keia manawa, oia o Anakena, ke kuke, no ka mea o keia wale no ke kanaka, nana e lawe mai i kana mau meaai, a aole no hoi ona hookuuia mailoko aku o kona keena, e hele holoholo maluna o ka moku, pela iho la i ike ole aku ai oia i ka nui o na kanaka maluna o u.a moku nei. . Ma kekahi la nae a Anakena o ka lawe ana mai i na'meaai na Jene, ninau aku la ke kaikamahine opio, i ka inoa 0 ka aina, i hooleleia aku ai o Tazana iuka, o ka'pane ma ka aoao o ke kuke, he luliluli wale no o ke poo, e hoike āku ana, no ka maopopo ole o kekahi mea iaia. 1 No ka hiki ole i keia kanaka ke pane aku i kana mau mea i loaa i kela kanaka; o ia no kona hiki ole ke kamailio i ka olelo Beritania, oiai he lahui okoa konii, he kanaka no Suekena. Ma na manawa nae apau a kela kanaka e hoea mai ai imua o Jene, e haawi mau aku aiia oia i kana mau mahalo ana, me ka hoike pu aku no hoi i ka oluolu o kona nanaina, iloko o ka maikai ole o na meaai i laweia mai nana, aole ia he jnea nona e namunamu ai, aka lawe mai la no oia ai; i ka mea i loaa, a hookahi mea nui, o ka nana aku, no ka A-'a e lo.aa hou ai ka noho lanakila ana iaia. He ekolu la, mahope iho o ke kiolaia ana aku o Tazana ■nouka o ka aina, kom'o mai la o Nikola noloko o ka rumi 0 Jene Pota, a hoike.mai la, ua ku ko lakou moku, ma ka nuku o kekahi muliwai nui. "1 hele mai la au e hoike aku ia oe e kuu aloha, ua hoea mai kakou i ka aina," wahi ana, me ka miHoaka ana mai a Jene. "I hele mai la.au, no ka haawi anā aku i ka noho kuokoa ana ia'oe, a no ka hoomama ana aku no'hoi i koit noonoo. He oiaio, ua hele au a piha ika huhu ame ka inaina, no na mea i hanaia mai maluna o'u, aka n.ae, ua auhee aku ia mau ano, mamuli o ko'u ike ana, i ka nui maoli 6 na haawina kaumaha i kau aku maluna ou, a e hoao no au. e hooluolu aku i kou manao, ma na ano apau e hiki ana ia'ii ke hana. "Ō kela kanaka au o ka lawe ana mai -i kane nau, ua like kona mau ano me ka holoholona aole oe i knpono i wahinē nana. O oe ponoi no e Jene, ka hoike ikemaka, no kst loaa ana.aku'o kela kanaka maloko o ka ululaau, me ke plohelohe, a o kana niau hana apau, o na hana ia a na holoholona āhiu, a ua kupono ole maoli oia e noho mai iwaena o na kānaka elike me ko kakou jfno nei. "Ke ike mai la no oe, he keonimana an, a ua hanauia mai hoi au e kekahi o na ohana o ke.koko kiekie, a ua hoonaauaoia hoi ma na ano apau i kulike mc ko na kanaka keonii'nana apau. "Imua ou e kuu Jene aloha, ke waiho aku nei au i ke aloha, o kekahi kanaka o ke kulana kiekie, na'u auanei e hoolauna aku ia oe iwaena o na kanaka o na kulana hano-. l hano a kiekie. O kela kanaka holoholona, aole loa oia i i kupono e huikau pu me na kanaka o ke au malamalama. a I ke manao nei au ua hoohauoli loa ia aku oe, mamuli o ke kaawale an£ o kela mapu i kahi e loa. "Ua hauiehia maoli no au i kē aloha nou -e Jene, ina | no e ae mai ana oe me ka maikai, e lilo i wahine na'n, o ka j pau ae la no ia o kou ike'ana i na haawina hoehaeha, a noho ! aku kaua a elua ilokp o ka hauoli, a e hoihoi hou aku rio au 1 ko bebe malalo o kau malama ana." I Oiai hoi o Nikola e noke nei ike kamailio ma ke ano e pahele ana i ka noonoo o Jene, a o ka Lede Kelekona hoi, aia ke kuke mawaho o ka puka kahi i ku ai, v hele mai oia, no ka lawe ana mai i na meaai no ka paina aw r akea na Jene, nuimuli o kona lohe ana mai*i ka leo o Nikola maloko i o ka rumi, pela oia i ku ai. me ka hoblohe ana mai i na olelo e kamailioia ana. , I kela hooki ana iho hoi o ka Nikola uwalo ana mai imua 0 Jene, e lilo aku i watiine nana, ua loli ae hr ko Jene helehelena, mai ke kahaha, a i ka piha hoowahawaha, alaila pane mai la me ka leo kuoo, i ka i ana mai: "'Aole au i hookahahaia mai.no keia mea au e hoao mai nei e Nikola." wahi ana me ka haka pono ana aku o kana nana-ana maluna o Nikola. "Ua maopopo loa ia'u, o oe kekahi o na kanaka ino lapuwale loā, a o kou hoao ana mai e hoike i kou man-ao imua o'u, no ka lilo aku i wahine nau, ua aneane e hiki ole ia'u ka wahine a ka Haku Kelekona;,ke hoomaopopo, i kou manao maoli. Ua kamaaina au i kou mau ano e Nikola, hē lapuwale maoli, a ua hoike okoa mai oe ia ano ou, irgua o'u i keia la, ma kekahi olelo ana ae hoi, he nahesa kou hoa e koTlu ai, i kahiko i ke koloka o ke kanaka hookainani:" Ua wiwo maoli o Nikola, no kela mau olelo a Jene, e hoike aku nei i k'ona mau ano, a ina paha hē kanaka oia i makee i kona ano iho, ina ua hilahila oia, no kana inau mea 1 hana aku ai ma k£ koi ana i kela wahine e lilo mai nana, aole nae ia mea he hilahila iloko ona, a me na maka i hele me ka huhu", hoomaka mai la oia e nee imua he hookāhi kaina wawae no kahi a Jerte e ku aku ana me ka i ana mai: . - . . "Ua hiki hoi paha oe e kapa mai aha ia'u i na inoa like ole, e Jetie, e hoomanao nae' oe, e hoea mai ana ko manawa e mihi'ai me ka walania loa. Ina aole oe e hooko mai ana i kuu makemake, me ka manao maikai, alaila e ike ana oe, o ko keiki au i alōha ai, e laweia tnai ana oia iinua ou, a me ko mau maka, e kaākaa mai āna, e oki aku au i kona puuwai, a hoikeike aku imua o kona makuahine; maiia o ka mea ia nou e ike iho ai, aole he hana maalahi ka hoinoino wale aiiā niai ia Nikola Rokofa." No keia mau olēlo ku i ka hooweliwēli. huli aku la ka Jene nana ana i kahi e, a pane wale mai la no ma ke ano hookanaaho: "Heahā ka waiwai o keia hana hou au e Nikola e manao nei e hooko aku, no ka paku'i anā aku i na ino he nui i hapala iho maluna o*kou inoa? Pehea ka nui o kau mau hoao ana mai. elike mē ka nUi o kou niau anō lapuwale, aole loā ia lie mea e loli ae ai o ko'u manao, e ku-e mau aku ia oe ma na ano apau. x "lTē naaupō loā kuu bebe, e hiki ole ai iaia ke ike nona iho, aka o kona makuahine nei nae ka mea i ike, ina e hookuuia aku ana oia e ola ahiki i kona kanaka makua ana, Ua hiki loa iaia ke molia aku i kona ola no ke kupale ana i ka hānohano o kona makūahine. He oiaio, ua_aloha aku au i kuu bebe<me kuu naau apau, aole nae au e āā e haawi 'ia'u iho imua ou e'keia kanaka ino, no ka 'hoopakele ana ae i konā olā, aole loā! Ina au eae aku ana i kou manao lāpuwale e Nikola, a i nui ae kuu keiki,-a ike i ka niea oiaio, ā6le loa e hiki iaia ke holoi ae i ka mea a'u i hana aku ai, mailoko ae o kona noonoo, nolaila : he oi ae ke kōMko'i ame ka laahia o ka hanohano o kona makuahine, mamua, o na mea eaema ka honuā nei." * - . - \

Ua hele maoli o Nikola a. piha i ka liulm. 110 kona k ; ana i kahi oka hoka, no ka mea ua manao lmi <>ia. k.. kamailio ana aku ma ke ano hooweliweli. he mea la i;i .• maliu akii ai o ]cne iaia, eia ka oka oi loy. aku ia k,, uahoa o kela wahine opio,- ua hele maoli oia a piha i hoowahaw'aha tio Jene. lJa manao maoli 110 ua »> \ik.,i l i ina no ka hiki iaia ke lawe :n&i ia Jene i wahme nana. ni ka maalahi. 110 ka maka'u ika make, alaila oka ])il;a , ia o ke kiaha o kona inaina, ma ke kukala ana ae i ko aku o k3 wahine a ka Haku Kelekona, ua lilo mai i haku w.,hine nana. . No ka hele o ua o Nikola a piha Joa i ka huhu. ua hiki ole iaia ke hoomanawanui hou iho, nolaila holo okoa mai oia imua. a hopu aku la ma ke kania-i o Jene. me ke kau;i lako ana mai a hoonoho akli la maluna o kekahi noho k.iln. Hoko nae o kela manawa i hamama mai ai ka puka n ka rumi, a komo ana no ke kuke, me na meaai e paa ana ilnk-. o kona mau lima, waiho aku la oia i na pa meaai nialuii.i o ke pakaukau. alaila huli mai la nana ia Niknla iik- k: t maka i piha i ka inaina, a no ka hemo ole aku, o ua kuk»,nei iwaho, huli ae la o Nikola a ninau aku la: • "Nawai i kauoha aku nei ia oe e l<omo mai maluko n, i 0 keia rumi, me ka loaa mua ole aku oka aeia. J h. ku knko oe a hele iwaho i keia manawa ano!" <\ole i lilo kela kauoha * Nikola i ke kuke e hele iwali 1 mea 110 ua kanaka Suedena nei e haalele iho ai 1 km.a wahi e ku ana. aka pahola ae la ka minoaka ma kc.ua m.u, papalina, me ka i ana mai, ma ka olelo Beritania pahem;. hema: "No ka nui o na leo walaau maloko nei. pela ilio la au • komo mai la," a huli aku la ua kuke nei, hooponopon., i na pa meaai maluna o ke pakaukau. "k ku koke oe a hele mailoko «ku nei o keia rumi. <« auanei oe e keia kvanaka 1010 i ko kii okoa ia aku e a u r -kiola iwaho," wlihi a Nikola me ka pikanaua. Aohe mea a neeu iki aku o ke kuke mai kana walii e ku ana, aka ke hoomau la no oia i ka hoonohonoln. inaikai i na pa, a ke hoolalau wale la no kona lima akau i k.i paa ana i ka palii, aia hoi ka minoaka ma kona lina, me ka awihi iki ana mai o kana nana ana ia Nikoh. Ua ike aku la o Nikola i ka manao o kela honknlolnluana a ke kanaka Sueder}a iloko, no ka hoopilikia ana mai iaia nei, oiai aia ka pahi ke makaukau loa la iloko o knna lima, no kela ike ana aku o Nikola i kona pilikia, kuenii hou mai la oia ihope a hoolalau .wale aku la uo, m«i kahi a ]ene e noho mai ana me ka pane ana aku: "R haawi aku ana au i manawa nou e noonoo hou ai i kau pane no ka'u noi mai keia wa aku ahiki i ka la apojm. ,Aia aka la apopo, e hoouna aku ana au ika poe aj)au maluna nei o keia moku e holo nouka o ka aina, a kne wale iho no oe ame ko bebe, a pela hoi me a'u ame Paulo. o kakou.wale ana.no koluna nei o ka moku, a Imua ponoi n kou-alo, e lawe ae ai au ike ola o ko bebe. ke niau no kmi paakiki ana i ka lfoole, aole e liīo mai i wahine na 11, me ka manao maikai." . . Ma ka olelo Palani kela mau olelo i kamailioia mai c Nikola. ia Jene. no kona makemake ole e lohe mai ke kuke i kona manao, alaila puka aku la oia iwaho, me ke i>ani iim ana aku i ka puka a paa, me ka nana ole mai hoi ma kalu a ke kuke e ku ana/me ka hoao ole c haalele iho ialoko n kela rumi. I kela hala ana aku o Nikola. huli mai la ke kanaka kuke imua b Ten<r Pota, aole ma kela ano 1010 ma kona helehelena, aka aia ka uiaalea ame ke akamai ma kona mau maka kahi'i nohoālii ai, a pane ae la: "Ua kapaia mai nei au e kela kanaka i ka 1010. ae. he loio i'o palia au ,aole paha? Me lohe no nae paha oe i ka olelo Palani ea?" , "Ae, he hiki loa ia'u ke kamailio Palani. a pehea ua lohe a mai nei anei oe i na olelo apau i kamailioia mai nei e Ni- V 1 kola ?" , . • . "LJa lohe au i na mea apau loa, a o ke kunnl ua o ko u komo ana mai nei no ka hoopakele ana ia ne, Ua kapa mau mai kela kanaka ia'u he ilio kaw r au, e ike ana nae oia, aia he mea lehulehu i hiki i ka ilio ke hana. "Ua hana maikai mai oe ia'u e ka lede. a ua hoohahke m'ai hoi kela kanaka ia'u ;ne he ilio la. Ua hiki hni paha kela kanaka e hooweliweli ana ia oe. o ka'u wale no e hoolana aku nei i kou manao, mai maka'u iaia, na'u e haawi aku ina kokua ana, i wahi nou e pono ai. E kakali oe aka wa pono, alaila. hoike aku au. o ka wa ilio la ia a'u e kokua aku ai. oiai ua kamaaina au i keia mau kapakai e waiho mai nei*. he mau manawa lehulehu ko'u o ka hoea ana mai no keia aina." "Pehea e hiki ai ia oe ke kokua mai ia'u e Anakena: Ua lako o Nikola me na kanaka, ame ka lakou mau pu. a he hookahi wale no oe ma kou aoao, ke pohihihi loa nei au, no ka hiki-ia oe ke hoopakele ia'u me ka maalahi." "Owau hookahi wale no ka i ike, i ka'u mea e hana aku ai no kou palekana e ka lede, a mai kanalua iki no ka hiki ia'u ke kokua ia oe. Ua nrina mai o Nikola ia'u, ma ke ano he kanaka 1010, e ike ana nae oia, aole i lawa kona akamai ame ka maalea, no ka hoopapa ana mai «me' Anakena." Aole'he wahi manaoio iki iloko o Jene, e hiki ana i kela kuke ke kokua mai iaia i wahi nona e palekana ai, lie hookahi nae anā mea liiki ole ke kaohi iho i kona hoomaikai, r» ia no ka lioea ana mai o keia kanaka i ka wa kupono loa, e hoopokoleia mai ai ka Nikola mau hana hooweliweli me ka limanui dkoa ana mai maluna ona. () ka loaa ana mai o ka ike ia, Jene. aia he hookahi linaloha maiwaena mai o na enemi e hoopuni ana iaia maluna o kela moku, he manaolana ia no-ka oili ana mai o j olino oka hauoli; a akahi no hoi a olokaaia aku na haawe o * ke kaumaha, ana i hoomanawanui mau ai, ma kela huaka'i moana. Ma ke koena aku o kela la, aole o Jene i ike hou ia Nikola, pela no hoi me ke kuke, i ka hoea ana nae i ka paina ahiahi, hoea hou aku la ke kuke, me kana mau meaai, a hooniele hou aku la 6 Jene ia Anakene, i ke ano o ka hoopakele ana i hoolala ai no ia nei, o ka ua kuke nei wale no i pane ai, e kakali oia a liiki i ka wa 'pono, e ike aku ana 110 oia i na' mea apau. Mamua nae o ,ka hoijipi o i na pa meaai, hawanawana mai la oia ia Jehe, me Keia mau olelo: "Mai wehewehe oe i kou mau lole ke hoi e liiamoe i keia po, a e owili mua oe i kou huluhulu a njakaukau, no ka mea e hoea mai ana a*i no ke kii ana ia oC." Mamua nae o ka huli ana aku o Anakena e hele, paa okoa aku la o Jene ma kona lima, me ka i ana aku: "Pehea ka pono o kuu bebe? Aole e hiki ia'u ke haalefe iho iaia maluna nei o keia moku l" "Mai hopohopo iki oe no ia mea e ka lede, e waiho mai na'u e hooponopono ina mea apau. 1 ko'u hoike ana aku ia oe e hoao ana au e hoōpakele ia oe mai ka mana mai n kela kanaka, aole au mea e hopohopo iho ai, k(.>e wale no kou hoomakaukau ia oe iho, a kakali no ka manawa a'u e hoea rnai ai," me kela mau olelo, oili aku la o Anakena •iwaho, a aole no hoi he hoouluhua hou aku.o Tene iaia. I kela haalele ana mai o ke kuke ialoko o ka rumi o Jene. nōho ihb la ka wahine opio me ka nooiioo nui ana, ina paha he oiaio ka keia kanaka e kamailio mai nei e hoopakiele ana oia iaia nei. Ua kanalua no oia i kinohi. no ka makee i'o iloko o keia kanaka nd kona pono, iaia naeu nana t ae ai;aole no he wahi jfono nona, ina no kona hoomau i ka/i > noho ana maluna o ka moku, ua oi aku. kona waiho an;'J i aku iaia*iho, malalo.o ka malu o"keia kanaka, nwlia o pakele i'o hoi, manao ae ka lanakila mai na hana hoopoino a hoopilikia mai ia Nikola aku. (Aole i pau.)