Ka Nupepa Kuokoa, Volume LVI, Number 47, 22 Nowemapa 1918 — PIHA OHOHIA KA HALAWAI A NA REPUBALIKA Haawi na Moho i Kohoia a Puka i na Hoomaikai Imua o Kekahi Anaina Nui PIHA O AALA I NA KANAKA E HOOLOHE I NA MOHO Hoakaka Mai Lakou e Hele Ana i ka Ahaolelo e Hana i ka Pono Kaulike [ARTICLE]

PIHA OHOHIA KA HALAWAI A NA REPUBALIKA

Haawi na Moho i Kohoia a Puka i na Hoomaikai Imua o Kekahi Anaina Nui

PIHA O AALA I NA KANAKA E HOOLOHE I NA MOHO

Hoakaka Mai Lakou e Hele Ana i ka Ahaolelo e Hana i ka Pono Kaulike

Malalo ae nei o Aala Paka, nia ka po o ka Poaono aku la i hala, i maLima ae ai na moho Repubalikft i kolioia a puka i keia kau koho baloka o ka 5fokupuni o Oahu nei, he halawai makaaiuana nui, me ka piha ohohia o na mea apau i hoea ae malaila, no ka lolie pono ana i na haiolelo a na moho. Me he mea.la, i .ka nana aku, o na halawai maa i ka malamaia ma Aala Paka, mainua ae o ka la koho baloka, ua like aku uo ka halawai o ka po Poaono nei, me ia mau halawai i ka hele a piha, he mea kau la i ka nui o ua hana hoohauoli o kekahi mau wahi e ae o ke kulanakauhale ..uei, a. ume nui ia ua kanaka ilaila, aole nae pela, ua mau ka paa o ke anaina, mai ka Weheia ana o na haiolelo, ahiki i ka hookuu ana o ka halawai, ma ka hora Unii o ka po. Malaila ae ka Bana Hawaii kahi i hodnauea ai i ka lehulehu mainua o ka malamāia ana o ka halawai, a i ka aneane ana ae e kani ka hora ewalu, i ikeia aku ai ka pii ana ae o na moho i lanakila noluna o haiolelo, me ko lakou mai lei e popohe ana ma na a-i. Mamuli nae o ka hoea ole ana mai o kekahi mau moho, ma o na pilikia pilikino la, ua kaa na kekahi mau Repubalika ka haawi ana mai i na haiolelo pokopoko no lakou. Ka Weheia Ana o ka Halawai Maluna o kahi haiolelo na Seuatoa Chillingworth, King ame Wise, pela hoi na Lunamakaainana Rawlins, A. Lewis .lr M E. K. Fernandez, ka Elele Kuhio ame kekahi poe lehulehu e a^. ITa noho'hoomaluia kela halawai e John C. Lane, a naaa i hoolauna pakahi mai i ka poe haiolelo, iloko o na leo hauoli o na makaainana, no ka lakou inau mea i lohe pono aku ai, mai na lunamakaainana mai ame na senatoa, a pela hoi mai ka Elele Kalanianaole mai. Va hoakaka mai o John C. Lane i ka manao o kela halawai, no ka haawi aua aku no ia o na moho Repubalika i kohoia o ka Mokupuni o Oahu nei i ko lakou mau hoomaikai me ka mahalo i na mana koho, uo ka wae afta ae i ka aoao Hepuhalika, na na moho a ia aoao e lawelawe mai na hana e pono ai ka lehulehu. Ua hoakaka mai oia i ke"kulana haahSa loa o ke kalaiaina i lawelaweia e ka aoao Demokarata ma Hawaii nei, me ka lawe ana mai i na maunu pahele l»aloka, ma ke ano e kipehi an i na mea oiaio ole i ka aoao Repubftlika, aka nae, na hoonoho aku ka hapanui o na maua koho ia lak-oo i 'kauhale, a wae ae la i na Repubalika, niamuli o ko lakou manaoio ana, o kela wale no ka aoao hiki ke hooko inai i ka lakou mau "mea i hoopaa ai. O ka moho mua loa ana o ka hoolauna ;ina mai, o ia no ka Mea Hanohano W. T. Rawlins, kekahi o na moho lubama-> kaainana i kohiia o ka Apana Eha. Ua hooiaio mai o Mr. Rawlins ma kana haiolelo, ua makaukau loa oia e iiooko aku i na hana apau no ka pono o ka lehulehu maloko o ka-hale kaukanawai, me ke kono ana mai i kela ame keia mea e hele aku imua ona, a hoike •'iku i kona makemake, ma na hooponopono ahaolelo i manaoia. Ua haawi pu mai oia i kona mahalo nie ka hoomaikai no ke koho ana o na mana koho i ka paa baloka Repubalika, o kona kaumaha wale no, o ia ka lanakila ole ana o nā moho lunamakaainana o ka Apana Elima, no ka mea he poe kanaka kupono wale no lakou apan, aka nae he manaoio kona ua ma«aukau mau lnkou e hana mai i na mea " pono ai na mana koho, me ka nana ole i ko lakou haule ana.

Hoom&ikal no ka Moho i Hiki Ole Mai Ma ka aoao 0 ka Mea Ilanohano Anra<le. kekahi o na moho i hiki ole ae n;a kela po, mamuli 0 ka pilikia, ua konoia o Mr. J. H. Hakuole e kamailio nona. l'a haawi mua mai oia i na hoomaiana i na mana koho 0 ka apana • ■'nna. no kc k#Eio ole ana iaia a piska, :tka lie manaoio nae kona, no keia kau ;<ou ae e hoea mai ana, ana e holo moho ip.amakaainaua hou ai, ua paa loa koi.a manao, e kohoia ana oia a puka. hoakaka mai oia i na ano makau--:nu. hoopono a kaulike iloko o ka Mea Hanohano Andrade, a oiai aole oia i }.<>ea mai ma kela halawai, ua ili iho iT:aluna ona ke ko'iko'i o ka haawi ana -n.ii i na hoomaikai ana i ka lehulehu, a no hoi no na moho apau i hoea mai ma ia po. <£a, ka Puuwai ka Mea Oiaio Mahope aku o Mr. Hakuole, ua hoo'iauna mai ka lunahoomalu ia A. Lewis .Ir., kekahi o na moho i kohoia, a haawi mai la oia i kana mau hoomaikai ana i ka lehulehu, aole wale no kona kohoia .'ina a puka, aka no ko lakou kupaa mahnpp o ka Elele Kuhio, ka paahae 0 ka noao Repubalika, a o ke poo hoi o ka ]-aa baloka Repubalika. Wahi ana, iloko o na la ana o hele ana e hooikaika kalaiaina, ua ike maoli no oia, aia he mau hoaloha lehulehu nona. ma na wahi apau. Aole ma ke ano o ke kuka, a o ka lole paha a na kanaka c komo ana, ka hoike e maopo}>o ai kekahi i kekahi, aka ma ke ano 0 ko lakou mau puuwai, a ua ike oia he oiaio loa ka puuwai o na kanaka Hawaii. Makemakeia ka Himeni Oiai o ka himeni kekahi o na mea makemake nui ia, ua hoolaiAiaia mai o Senatoa King, ma ke ano aole wale e hoomaikai mai oia i na mana koho na lakou i haawi i na baloka kiekie loa iaia, aka e himeni pu mai oia imua 0 ka lohulehu, he oiaio, iaia i ku mai ai, a oiai hoi ke kalapu hookani pila e paani ana i ka. lakou mau meakani, i hoomaka ae ai oia e himeni, i na Lei o Hawaii nei, me ke ku i ka hiehie ame ka iialoko, a i ka wa i hoea ai lei 0 ka Mokupuni 0 Hawaii, 0 ia ka lehua me ka maile, 0 ka manawa ia i oili mai ai 0 Mts. C. E. King me koua aahu ulaula, a e hii ana hoi i ka lei lehua me ka maile, a he hookahi ko.laua himeni like ana. me ka hooleiia ana aku 0 ka lei 1 ka Elele Kalanianaolo. I komt eini ana aku ihope, a mele hou ae la o Mr. King i ka lei 0 Maui, o ka wa ia i oili mai ai he lede okoa, a e hii ana hoi i ka lei rose lani, a he hookahi kona himeni pu ana me Mr. King, a hoolei aku ana iluna o ka Elele Kalanianaole; pela no me ko Oah.u nei, ua oili mai la he lede opio me ka lei.ilima, a hoolei iluna o ka Elele Lahui, a he mokihana hoi me ka lauaa ko Kauai, a hooiei no i ka elele lahui, alaila hui like ae la lakou apau, a he hookahi ka mele like ana, i na laina hope 0 ka himeni. i'a hoakaka mai 0 Senatoa King ua makaukau oia e hele aku iloko o ka ahaolelo no ka hana ana i ka pono kaulike o na mea apau, a ina i makemake kekahi poe i ka lakou mau hana i manao ai, e lawelaweia mai, ua hiki ke hele aku imua ona, a hoike i ko lakou | mau manao. Ka Efele Kaiauianaole I ka noha ana aku o Senatoa King I ua hoolaunaia mai la ka Elele Laliui Kalanianaole, me ka. haawiia ana 0 j ekolu mau leo huro o ka piha ohohia 0 na- mea apau, a elike no me na ninau kalaiaina, i kipehi mau io. aku maluna ona, ua hoakaka hou mai no oia maluna o ka ninau koa, -Jca hookapu waiona ame ka hoopae"'limahana, ame ka home ' 'iookuonoono. Vlahi ana, mai keia aku, e oonoo ai na kanaka HaiHii i ko 1a..0u hanohano, e hoea mai ana .he manawa ai kona holo elele lahui ana, no kona makemake e malama a e liopponopono i kona waiwai ponoi, nolaila 1 . e noonoo n'% Hawaii i kekahi kanaka Hawaii kupōho, i pani hakahaka ma kona wahi, ma keia mua aku, me ka haa'wi ole ia hanphano i kekahi lahui okoa. j pa o kana haiolelo, j no k6'§tTmaoli no i lea oiaio, e hiki ole | ai i na Hawaii ke alo ae, mai ka haawi | ana aku i na mahalo ana iaia; a ma,l ko kulana 0 kela anaina i ka nana aku,. ua komo loa aku na olelo a ka Elele Lahui iloko o ko lakou mau puuwai, e poina ole ai no keia kau hou ae e hoea mai ana. Ka Moho a na ī.imahana Mahope aku o ke Keikialii Kalanianaole, ua hoolaunaia mai 0 John H. Wise, kekahi moho senatoa i kohoia, a mamua o kona hoike ana mai i kekahi mau manao, ua haawi mua ia he mau leo huro nona. Wahi ana, aoho wa a 0 ke ao wale ae no koe, akahi no a ai ia e ka hauliuli, aia ka oia a holo i Amenka alaila kohoia oia no kekahi kulana, a ina no paha no kona noho i Honolulu nei, eole no oia e kohoia a puka. No na makahiki he umi-kumamawalu kona komo ana iloko o na hana kalaiaina, e aliialu ana hoi no kekahi mau kulana, eēole na'e he wa nona e puka Ai, alaila haawi -mai la oia i kana mau hoomaikai ana i kona mau hoaloha, no na a lakou i hana aku ai ahiki i kona puka ana. \

0 ka poe na lakou i k6ho iaia, a e makaala ana oia i ko lakōu pono maloko 0 ka ahaolelo. 0 Mr. Cox o Waialua kokahi mea i konoia e haiolelo, a wahi ana, o ke aloha 0 ko na kuaaina kana i mai ai e hoike ma kela halawai, a ua makemake oia i na moho apau i kohoia e hele e hooko me ka pololei i ka lakou mau mea i hooia aku ai imua 0 na koho, ina aole lakou e hana aku ana pela, alaila aole e haawi hou i ka baloka ia lakou. O Senatoa Chillingworth ka mea hope loa i haiolelo ma kela< po, e haawi ana no i na hoomaikai ana, elike me na moho £ ae, e hoomaikai ana hoi i na mana koho, no ka haawi ana i na kakoo piha ana i ka Elele Kalanianaole, e hoouna hou iaia ma Wakinekona.

Oiai ua. kokoke ae i ka manawa no ke puhiia 0 ke Kaiaa, ame kona puulu 0 ke oki-puu ame ka luku wale, ma kahi i hoomakaukauia ina ke kahua 0 ka hale mele i ku iho nei, ua hokuuia kela halawai ilokp. 0 na manao uluma-