Ka Nupepa Kuokoa, Volume LVI, Number 47, 22 November 1918 — Page 1

Nupepa Kuokoa

Ke Kilohana Pookela no ka Lahui hawaii.

HOOPUKAIA I NA KAKAHIAKA POALIMA APAU

@UKE LVI--HELU 47         NUPEPA KUOKOA, HONOLULU, T.H. POALIMA, NOVEMABA 22, 1918. NA HELU APAU 6323

@IHA OHOHIA KA HALAWAI A NA REPUBALIKA

@aawi na Moho i Kohoia a Puka i na Hoomaikkai Imua o Kekahi Anaina Nui

@IHA O AALA I NA KANAKA E HOOLOHE I NA MOHO

@@oakaka Mai Lakou e Hele Ana i ka Ahaolelo e Hana i ka Pono Kaulike

            Malalo ae nei o Aala Paka, ma ka po @ ka Poaono aku la i hala, i malama @e ai na moho Repubalika i kohoia a @uka i keia kau koho baloka a ka Mo@puni o Oahu nei, he halawai makaai@ana nui, me ka piha ohohia o na mea pau i hoea ae malaila, no ka lohe pono @na i na haiolelo a na moho.

            Me he mea la, i ka nana aku, o na @alawai maa i ka malamaia ma Aala Paka, mamua ae o ka la koho baloka, @a like aku no ka halawai o ka po Poa@no nei, me ia mau halawai i ka hele a @iha, he mea kau la i ka nui o na hana @oohauoli o kekahi mau wahi e ae o ke @ulanakauhale nei, ume nui ia na @anaka ilaila, aole nae pela, ua mau @a paa o ke a@@i@@, mai ka weheia ana @na haiolelo, ahiki i ka hookuu ana o @a halawai, ma ka hora umi o ka po.

            Maila ae ka Bana Hawaii Kahi i @@@nea ai i ka lehulehu mamua o ka @alamala ana o ka halawai, a i ka ane@ ana ae e kani ka hora ewalu, i keia aku ai ka pii ana ae o na moho i @anakila @oluna o kahi hajolelo, me ko @akou mai lei e popohe ana ma na a-i.

            Mamuli nae o ka hoea ole ana mai o @ekahi mau moho, ma o na pilika pili@i@o la, ua kaa na kekahi mau Repubalika ka haawi ana mai i na haiolelo @okopoko no lakou.

Ka Wehela ana o ka Halawai

            Maluna o kahi haiolelo na Senotoa Chillingworth, King ame Wise, pela hoi @a Lunamakaainana Rawlins, A. Lewis@r., E.K. Fernandez, ka Elele Kuhio @me kekahi poe lehulehu e ae.

           Ua noho hoomaluia kela halawai e John c. Lane, a @a@a i hoolauna pakahi mai i ka poe haiolelo, iloko o na leo @auoli o na makaainana, no ka lakou mou mea i lohe pono aku ai mai na lu@amakaainana mai ame na senatoa, a @ela hoi mai ka Elele Kalanianaole mai.

           I'a ho@kaka mai o John C. Lane i ka manao o kela halawai, no ka haawi ana aku no ia o na moho Repubalika i koho@a o ka Mokupuni o Oahu nei i ko lakou mau hoomaikai me ka mahalo i na maua koho, no ka wae ana ae i ka aoao Repubalika, na na moho a ia aoao e lawelawe mai na hana e pono ai ka lehulehu.

            Ua hookaka mai oia i ke kulana haahaa loa o ke kalaiaina i lawelaweia e ka aoao Demokarata ma Hawaii nei, me ka lawe ana mai i na maunu pahele baloka, ma kie ano e kipehi au i na mea oiaio ole i ka aoao Repubalika, aka nae, ua hoonoho aku ka hapanui o na mana koho ia lakou i kauhale, a wae ae la i na Repubalika, @@amuli o ko lakaou manaoio ana, o kela wale no ka aoao hiki ke hooke mai i ka lakou mau mea i hoopaa ai.

            O ka moho mua loa ana o ka hoolauna ana mai, o ia no ka Mea Hanohano W. T. Rawlings, kekahi o na moho Ju@amakaainana i kohoia o ka Apana Eha.

            Ua hooiaio mai o Mr. Rawlins ma kana haiolelo, ua makaukau loa oia e @ooke aku i na hana apau no ka poao o ka lehulehu maloko o ka hale kauka@awai, me ke kono ana mai i kela ame keia mea o hele aku imua ona, a hoike aku i kona makemake, ma na hooponopono ahaoleo i manaoia.

            Ua haawi pu mai oia i kona mahalo me ka hoomaikai no ke koho ana o na ma@a koho i ka paa baloka Repubalika, o kona kaumaha wale no, o ia ka lanakila ole ana o na moho lunamakaainana o ka Apana Elima, no ka mea he poe kanaka kupono wale no lakou apau, aka nae he manaoio kona ua makaukau mau lakou e hana mai i na mea e pono ai na mana koho, me ka nana @le i ko lakou haule ana.

  (E nana ma ka Aoao 2)

PUHI AHI IA KE KAISA ME KONA PUULU OKIPUU

Ike ko Honolulu Nei Poe i Kekahi Hiona ku i ka Weliweli i Hanaia

HULIAMAHI NA MEA APAU MA KELA HANA PUHI AHI

Hookeke na Kanaka i Kau a Mea o ka Piha ma ka po o ka Poanono i Hala

            No ka manawa mua loa, ma ka moolelo o ke kulanakauhale e Honolulu nei, i lawelawela ae ai kekahi hana i kulike aku me ka hiona o ka Lu@ahi o Gehena i hoikeia ma ka Baibala, ma ka po o ka Poaono aku la i hala, o ia ke ki poka ia ana o ke Kaisa o Kelemania ame kona puulu o ka poe okipuu, a luku hoomainoino i na ola he nui, ke lakou lilia ana ame ke puhiia ana i ke ahi, imua o na kaukani o na kaukani o na makaainana e noho ana ma keia kulamakauhale o na lahui like ole.

            O keia panina hope o na hoike no ka piha hauoli o ka Honolulu nei poe no ka hoea ana mai o ke kaua weliweli i kona hopena, a ina paha no ke kui'o maoli o kela hana puhiahi, @ awiliwili ia ana ka hauoli me ke kaumaha, i kau a mea o ke ku i ka weliweli ke nana aku, i ka hana e ke ahi.

            Iloko o ka nui o na hana e ae i malamaia ma kela po, e laa ka haiolelo a ua Repubalika malalo o Aala Paka, ka hoikeike no hoi a ka Ahahui o na Kaikamahine a na Pukaua, na hoikeike kii onioni no hoi, aole ia he mea e hapa mai ai ka poe i hoea ae no ka ike kumaka ana i ka hana puhiahi i na kanaka na lakou i hoala mai i na manao nini Uoko o ko ke ao nei.

Piha i ka Poe Makaikai

            Mamua ae o ka hoea ana mai i ka hora umi, ka manawa i hookaawaleia no ke puhiahi ana i ke Kaisa ame kona puulu o ka poe okipuu, a luku wale i na wahine, na kane ame na keiki, ua hele ke kuea pa'lii a piha i na kanaka.  Ma ka hora ewalu o keia ahiahi, ua piha e no ke alanui, ame na kahua e pili kokoke aku ana i kahi i hookaawaleia no ke puhi ahi ana, me ka hiki ole i na kaa uwila o ke alanui Moi ke holo mai kekahi aoao a i kekahi aoao o ke alanui.

            I ka manawa hoi i pau mai ai na hoikeike kii onioni, me ka halawai ma Aala Paka, ua hooi loa ia aku ka piha o ke kuea pa'lii i na kanaka , me ka hele a hookeke maoli, aole nae he mau ulia i ikeia, koe wale no ka haki ana o na kumulaau, a na kamalii e pipii ana iluna, i ike aku ai i na hana a lawelaweia ana ma kela po.

            Ma ke kahua o ka hale aupuni, ho piha okoa ia wahi i ka lehulehu, o na makuahine keia me ka lakou mau bebe e hii ana i ke alo, he nui okoa ia poe, aole i lilo na keiki liilii i kumu e noho aku ai i kauhale, i kau a mea o ke ake e ike maka i ka ho-aia ana o ke ahi, ame ke kiolaia ana o ke Kaisa ame kona puulu iloko o ke ahi.

Hoolaleia na Kii Onioni

            ..Oiai e kakali ana, o ka hoea mai i ka wa e lawelawela aku ai na hana puhiahi, ua hoonanea ia ka lehulehu, me na hoikeike ku onioni, e laa ua kii o ke kaua, me na kii hoakaaka.

            No ka hele o ka lehulehu a piha, ua ike pono kekahi poe i na kii, a ua hiki ole i kekahi poe ke ike aku, koe wale no ka poe ma na wahi kiekie, me ke alai ole ia ae mamua e kekahi poe.

            Malaila pu ae ka Bana Hawaii kahi i paani ai, no ka hoohauoli ana i na mea apau; he mau haiolelo hoi kekahi i haawiia ae e Richard L. Halsey ame Lorrie Andrews, e hoakaka ana i ke ano ame ka manao o ka hana ma kela po.

Ke Aha Hookolokolo

            Mahope koke iho o ka hora eiwa o kela po, i hoea mai ai ua luna oihana o ka aha hookolokolo, no ka hoolohe ana i na kumu hoopii e ahewa ana i ke Kaisa ame kona puulu.  He aha kiure kekahi, i waeia maiwaena mai o na ka haawi ana i ka olelo hooholo e ahewa a e hookau ana paha i ke Kaisa ame kona pohai.

  (E nana ma ka Aoao 2)

MA KEIA PAHA AE KA LA HOALOHALOHA.

            I kulike ai me ka maa i na makahiki i kaahope aku nei ka hooliloia o ka Poaha hope iloko o ka mahina o Novemaba, he ia no ka hoomaikai ame ka hoalohaloha ana aku i ke Akua, pela i hookaawale mai nei ka Presidena WilsoN o Amerika i keia Poaha aO, ka la 28 o keia mahina, i la no kela hana apuni ka uniona.

            Ma ka Poakahi nei ke kukala ana ae o ka Peresidena i ke kuahaua no ka hoomaikai ame ka holohaoaha ana i ka Poaha, ka la 28 o Novemaba nei, i la no keia hana, a penei iho ka@a kuahaua;

            "Ua lilo i hana maa na kakou ke komo ana iloko o ka haulelau o ka makahiki, a haawi aku i ka hoonani ame ka hoomaikai ana i ke Akua kiekie loa, no kana mau haawina hoopomaikai lehulehu ame ke aloha ia kakou ma ke ano he lahui.

            "I keia makahiki ua loaa ia kakou he kumu kaokoa, a he kumu olelo e mahalo ai a e hAuoli ai.  Ua haawi mai ke Akua, iloko o Kona lokomaikai ia kakou i ka maluhia.  Aole ia i hoea mai, ma o ka hoolilo wale ia ana mai o na meakaua, aka he hoomama ana ae i ka haawe kaumaha me ka weliweli o ke kaua.  Ua hoea mai ia ma ke ano he lanakila hiwahiwa no ka pono.  O ka loaa ana o ka lanakila holookoa ka mea naua i haawi mai ia kakou, aole wale no i ka maluhia, aka i ka manAoio e olino mai he la hou, pela hoi, e noho aku ai ka pono ma kahi o na mana kaua ame ka manao lili iwaina o na lahui kanaka.  Ua komo pu aku ko lakou mau pualikoa wiwoole iloko o ka lanakila i kihe'ahe'a ole a i hapala olo ia hoi me kekahi manao hoopilikia Ma ua.

            "Iloko o kekahi hana no ka pono, ua loaa ia lakou ka nani mau loa, a na kokua aku @@@ou me ka hanohano i ko lakou lahui, ma ke kokua ana i ka hoa kanaka.  Ua piha i'o ke Akua i ka lokomaikai.  Ua loaa he kumu no keia hauoli ana ma ke ano he ola hou a he ikaika hou iloko o kakou, i na manao no na hana maikai loa, maloko o ko kakou moolelo lahui.  Ua poha mai he la hou e hoopuni ana ia kakou, e loaa ai i ko kakou mau puuwai ka mauaolana hou no na hana hou a no na hana oi ae.

            "Ia kakou e haawi aku ai i na mahalo ana no keia mau mea, aole kakou e hoopoina ma ka imi ana aku i ke alakai ana a ke Akua, ma ka hookoana aku i keia mau hana, pela hoi i ke aloha o ke Akua ame ka huikala ana mai na hana hemahema, a mou manao paha, a e nonoi aku e hoomahuahua ae ka ikaika o ko kakou noho hoaloha ana ame ka makee kui'o,  maluna olaila e pono ai ia kakou ke kukulu ae i hale hou no ka maluhia, ame ka manao maikai iwaena o na lahui kanaka.

            "Nolaila, owau o Woodrow Wilson, ka Presidena o Amerika Huipuia, ma keia ke hookaawale nei i ka Poaha, ka la 28 o Novemaba, i la no ka hoomaikai ana ame ka pule, a ke kono aku nei i na kanaka apuni ka aina, e waiho ma ia la i ka lakou. mau hana mamau, a moloko o ka lakou mau home lehulehu, a ma na wahi hoomana, e haawi aku i na hoomaikai ana i'ke Akua, ka Moi o na lahui kanaka."

Ke Kuahana a ke Kiaaina

KO OLE KA MANAO LAWE OLA.

            Mahope iho o ke ala ana mai o kekahi pa@e pili ohana ma ka po o ke Hubati aku la i hala, i hoao ae ai o Mrs. Nellie Rice, ouka ae nei o Kalihi e lawe i kona ola iho, ma ka inu ana i ka laaumake, ua ko ole ia manao, ma o ka lawelawela ana aku o na hana o hoopakeleia ae ai kona ola.

            Ma ka olelo a Mr. James Rice, ke kane mare, mahope o ka ulu ana mai o kekahi pilikia ohana, ua holo o Mrs. Rice iloko o ka pa, me ka olelo ana, e lawe ana oia i kona ola, ma ka inu ana i ka laaumake, alaila inu ao la oia i ka wai oloko o kekahi omole.

            Ua hoihoi awiwi ia mai oia no ka halema'i o na ulia poino, a malaila paumaia ai ka lanu mailoko aku o kona opu, a i ka hoi pono ana mai o kona ano maikai, ua hoounaia aku oia e hoi no kona home.

            No ka ukali ana aku mahope o ke kuahaua a ka Peresidena o Amerika Huipuia, e hookaawale ana i la kulaia aupuni, no ka hoomaikai ame ka hoalohaloha ana i ke Akua ua hoopuka pu ae nei o Kiaaina McCarthy i ke kuahaua hoalohaloha no keia Teritore, elike me ia malalo iho nei;

            "Oiai, ua kuahaua ae ka Peresidena o Amerika Huipuia, i ka Poaha, ka la 28 o Novemaba, 1918, he la no ka Hoomaikai ana ame ka pule, a

            "Oiai, he mea maa no na makahiki lehulehu o na kanaka o ko kakou aina, ka hookawale ana, ae i ka Poaha hope maloko Novemaba, no keia hana, a

            "Oiai, i keia makahiki, ua kaa ak@ kakou malalo o ka hooko ana i kekahi hana nui, o ia ka haawi ana aku i na hoomaikai i ka Mea Mana Loa no haawina hoopomaikai he nui i hookauia mai maluna o kakou, o ka mea nui loa, o ia no ka hoopomaikai o ka maluhia, mahope iho o ke komo ana o ke ao nei i ke kaua no ka manawa i oi aku mamua o eha makahiki, a i komo pu aku ai hoi ko kakou aina, a

            "Oiai, na komo aku ko kakou poe kanaka iloko o keia kaua, me ka manao ole e hookelakela, aka me ka manao o hoopakeleia ae ka honua nei no na kanaka; e hoopakeleia ka mea nawaliwali, e loaa i na lahui kanaka uuku ka pono e ola ai, a e hoomalu aku ia lakou ma ke ano maikai i kupono i ko lakou mau kulana; a o ke kaua i hooukaia, aole ia no ka poe ikaika wale no, aka no ka pono, a

            "Oiai, ua apono mai ke Akua kiekie, ka Moi Nui o ka honua nei i ke kaulike o ka kakou hana, a haawi mai la ia kakou i ka lanakila.

            "Nolaila, owau o C.J. mcCarthy, ke Kiaaina o ke Territore o Hawaii, mamuli o ka mana i loaa ia'u, ma keia ke hookaawale nei i ka Poahu, Novemaba 28, 1918, i la no ka Hoomaikai, a ke noi aku nei au e komo pu na kanaka apau o ke Teritorea ka hoomanao ana i keia la, e haawi ana i na hoomaikai i ka Mea Mana Loa no na hoopomaikai apau Ana @ haawi mai ai ia kaikou."

NA KE KALANA E UKU NO KA HOOPAKELE ANA I KA MEIA.

            He halawai ooloku loa ka ka papa lunakiai o ka noho ana ma ke kakahiaka Poano aku nei, he halawai i malamaia no ka nooneo ana i ke kumuhana e pili ana i ka hoolimalima ana i ke kahi loio kuikawa no ke kupale ana i ka Meia ame ka lunahooia ma kekahi hoopii hoohalahala i laweia mai e ka Lanakiai Hollinger, e papa loa ana i keia mau luna aupuni aole e lawe i ke @lala mai ka bila haawina mai o keia makahiki ae, mahope o kekahi paio hahana ana ua lokahi na hoa mahope iho o hoolimalima aku la looio kalana i kekahi loio kuikawa, a o na hoolilo e ukuia mailoko aku o ke koena dala iloko o ke koena loio kalana i hoolilo oleia.

            Ma kekahi halawai a ka papa lunakiai i malama ai ma kekahi manawa kokoke aku nei i hala ua a'o ae o Mr. Cristy i ka papa he mana ko na lunakiai e lawwe mai ai i na dala o ka bila haawina o keia makahiki ae no ka uku ana aku i kekahi mau bila e ku ana i uku ole la.

            O ka Lunakiai Hollinger ka mea kanalua i ke kupono ole o keia manao o Mr. Cristy, nolaia, ua hele ae ola e noi no ka manao kanawai o na loio Andrews ame Pittman, a ua loaa mei, a ma ka laua hookaka ua kulike ole ka me ko Cristy manao.

            Ma ka halawai hope a ka papa ua kakoo ka hapanui e na hoa lunakiai i ka manao o Crtisy a hooholoia iho la he olelo hooholo no $350.  No keia hooloia ana i hookoino ae ai o Hollinger he hoopii e papa ana i ka uku ia aku o ia mau dala.

            Ma ka manawa i hapalia mai ai keia kumuhana ma ka halawai o ka Poaono aku la i hala a hoalaia mai ka ninau e pili ana i ka lolo nana e lawelawe i ka hihia imua o ka aha, ua ku e ka Lunakiai Hollinger i ke kohoia o kekahi loio kuikawa no ke kumu ua hoakaka mua ka loio kalana i kona manao o ka hanaa na hoa o ka papa i hooholo ai aia no ia maloko o ko lakou mana.

            No keia hoakaka a Hollinger ua noi koke mai ka Hope Loio Cristy e hookaawaleia o Hollinger ame ke Kakauolelo Harry T. Mills mai ka halawai aku, oiai he mau mea kuleana like laua iloko o ka hoopii, o Mr. Mills eia ko Hollinger loio, peia ka oleloia, a oiai he mau hoakaka ke Mr. Cristy e hoike mai ana imua o na hoa e pili ana i ka manao o ke ka@awai e ku nei maluna o keia ninau, aole ona makemake e hoike mai ia mea imua o Hollinger ame Mills.

            Ua lilo keia manao e hookaawale ia Hollinger ma ma  kahi e i kumu pii loa o ko Hollinger kai.  Eia nae mahope o ko Mott-Smith ninini ana mai i ka aila maluna o ke kai kupikipikio ahiki i ka malino ana, ua hooholo ka hapanui o ka papa ma ke koho ana o ka loio kalana no ke kupale no ka meia ame ka lunahoola imua o ka aha ma ka hihia e laweia mai ana e ku-e ana ia laua.  O Hollinger hookahi ka mea koho ku-e.

------- w.s.s.------

            O ka paina i koaoia ai na kanaka Hawaii e akoakoa ae ma ka hora 12 o ka la apopo ma ka Hokele Iaua, no ke kukakuka ana no kekahi mau manao ana nui, ua hoopaneeia, mamuli o ke kulana oma'ima'i o ka Elele Kalanianaole; aia a lo@a iaia ka oluolu alaila hoike hou ia aku.

HAULE KA MOKULELE A POINO KE OLA.

            Ma ke kakahiaka o ka Poaloa nei i halawai ae ai he mokulele malolo o ka Pupu Kamehameha me ulia, oiai ma kahi he ekolu kaukani kapuai a oi ke kiekie iluna o ka lewa, a haule mai ia i ka honua, me ka halawai ana o na kanaka elua maluna o ka mokulele me ka poino.  

            Ua holopono no ka lele ana o kela mokulele iluna o ka lewa, aka i ka manawa nae i hooihoia mai ai ilalo, me ka manao e hooponiuniu i kaua lele ana, ka manawa iho la ia i iho pololei iho ai ka mokulele ilalo, me ka pii hou ole ae iluna, ia ma ia kulana oia, ahiki i ka haule ana ilalo.

            I ka manawa i keia mai ai ka haule ana o kela mokulele, ua hoomaka mai ia na koa e holo, a na lakou i hapai ae i na kanaka eua mai ko laua wahi o waiho ana, me ka nui o na poino.

            O ka mea nana e hookele ana  i kela mokulele, oia no ka Lunkanela Cary Crowdes, kekahi o  na kanaka makaukau loa ma ka hookele ana i na , a o kona kokoolua, he kopala, a he mea makaukau no ka kokua ana aku i na meapaahana o ka mokulele.

            I ka wa i haule ai o ka mokulele ilalo o ka honua, o ka eheu hema ka i hooku'i mua iluna o ka houa, a mahope ka ui o ke kino o ka moku, a i ka wa hoi i hapaiia ae ai o kela mau kanaka mai ko laua wahi ai, o ke kopala koa ka i kukonukonu loa ka poino, ua haki maoli @@na wawae, a he mau poino hous ae nei hoi kekahi maluna o kona kino.

            Ma na lono hope i hoikeia mai, ma ke ahihi ana iho o kela la, aole he mauaolana no ke ola o kela koa, aka no ka lukanela nae, aia ho mauolana nona.

            Aole i maopopo iki ke kume o ka loaa ana o ka ulia poino i ka mokulele ahiki ole ni ke pii hou iluna, aka aia a pohala mai ka lukanela mai ka hoopoluluhi ana  o ka poino maluna one, la wa e loheia ae ai kana hoike.

            No ka mokulele, ua nui na poino i loaa, a ala hoi ma kahi o ka umi-kumamalima kaukani dala no hoolilo o ka hana ana i na mokulele o keia ano.

            O kela wale no ka mokulele hookahi i hanaia, no ke kuu ana iho maluna o ka aina, o ka nui o na mokulele maanei nei, ua kupono wale no lakou, no ka hoojuuia ana iho maloko o ke kai.

------ w.s.s. ------

            Ua wehe hou ia ae nei ka halekuai o ke Ke'a Ulaula, ma ke Alanui Beretania me Nuuanu, no ke kuai ana i na waiwai o na ano like ole i ka lehulehu. 

HAIOLELO KA ELELE KUHIO MA KAWAIAHAO

Hoeueu Oia i na Hana e Noho ai ka Hanohano Maluna o ka Aina ame ka Lahui

HE HAIOLELO KELA I PILI NO NA KANAK AHAWII

O ka Lokahi ma na Hana Pono me na Hana Maikai ka Mea e Hanohano ai.

            No ka hoomanao ana i ka la hanau o ka Moi Kalakaua, i kaa ai ka haiolelo maloko o ka Luakini o Kawaiahao, ma ke Sabati aku la i hale, i ka Elele Kuhio Kalanianaole, a hoomaloloia ka haioleleo mamau mai ke Kahu Akaika Akana mai.

            Malaila ae ka Ahahui o na Kaikamahine o na Pukaua, iloko o ko lakou @ahu piha o ka ahahui, pela no hoi me ka Ahahui Kaahumanu, a ma ka olelo pokole ana ae, ua hele oloko o ka Luakini o Kawahao a piha i ka lehulehu ma kela la, no ke ake  e lohe i na olelo, a e ike hoi i na maea e hanaia ana.

I Noho ka Hanohano me Kou Aina

            Ua lawe mai ka Elele Kalanianaole i @ana haiolelo ma kela la maluna o kekahi o na olelo i kamaaina loa i na kanaka, maloko o Halelu, o ia hoi:  "I noho ka hanohano ma kou aina," a hoakaka mai la oia ma ke ano laula no na hana e noho ai ka hanohano maluna o ka aina.

            No na mea e pili ana i ka Moi Kalakaua, wai ana, o ka hookahi ia ma ke ao holookoa, i kaapuni i na wahi he nui o ka honua nei, a no ka hoomau@o ana i kona la hanau, pela iho la i loaa ai iaia ka hanohano, o ka hoike ana mai i kekahi haiolelo malouna o ka awai, ana i manao ai ua kupono no kela la.

            "Aole he la ano nui a kakou @ hoomanao mau ai, elike la me ka la hanau o ka Na'i Aupuni Kamehameha I," wahi ana, "ka moi nana i hoolilo ae i na paemoku o Hawaii nei a lilo i hookahi."

            He mea e noho ai ka hanohano maluna o ka aina, ka hoomanao ana , i na hana a Kamehameha, aole malaila wale no, aka e lawe mai i ua hana i maa i ke au kahiko, e laa ka mahiahi ame ka lawai'a ana, he mau hana ia e noho ai a hanohano maluna o ka aina.

            O ke kohoia ana o kekahi opio, he kanaka Hawaii naauao, i kehunapule no Kawaiahao, he mea maikai i na Hawaii ke kokua aku iaia, no ka mea he hana ia e noho ai ka hanohano maluna o ka aina.

            O ke kulana elele lahui i ka ahaolelo o Amerika, kekahi ni@au e pono ai, @ hiipolia o na kanaka Hawaii, no ka mea o ka hoouna mau ana i kekahi Hawaii i kela ahaolelo, he mea ia e noho ai ka hanohano maluna o ka lahui ame ku aina.

            O ka hookapuia o ka waiona, a hoi mai na mea apau maluna o ka noonoo pono ana no na mea @ pomaikai ai lakou, o kekahi ia o na hana e noho ai ka hanohano maluna o ka aina.

            Wahi ana, ua h@ea okoa aku kekahi poe wahine imua ona, a haawi aku i ko lakou mahlo me ka hoomaikai no ka hookapuia ana o ka waiona, no ka me@mamea aku o ka hookapuia ana o @a waiona, ua noho pilikia maoli no kekahi mau ohana, ak mahope mai nei, akahi no a nanaia aku ko lakou mau pono, a loaa no hoi ka i'a ame ka lole e@@@@ ai na keiki me ka maemae.

            Ma ke ano nui o kaua hiaolelo e kono ana oia i na Hawaii e lokahi ia lakou iho, ma ke kakoo ana i na hana maikai iloko o ka aina, pela iho ia e noho ai ku hanohano, aole wale maluna o ku lahui, aka maluna pu kekahi o ka aina.

            Malalo iho nei ka haiolelo piha a ka Elele Kuhio ma Kawaihae;

I Nohe ka Hanohano ma ko Kakou Aina.

            Ua lawe mai au i kieia mau olelo pookela a ka mea haku Halelu, i kumuhana na'u e kamailio aku ai imua o kakou i keia kakahiaka, oiai he mea ano nui maoli no "ka hanohano o ka aina," a ua pilipu no hoi ia hanohano i ke ola loahui ana; ua hoikeia mai ia'u ke kumu i hoea mai ai keia mau olelo ma keia

(E nana ma ka aoao 2.)