Ka Nupepa Kuokoa, Volume LVI, Number 41, 11 October 1918 — Page 3
| This text was transcribed by: | Dayna U. Lewis |
| This work is dedicated to: | Disney Aulani |
NUPEPA KUOKOA, 'HONOLULU, T. H., PALIMA, OKATOBA 11, 1918.
AHAHUI EUANELIO AHAHUINA O NA MOKUPUNI O KAUAI ME NIIHAU
E noho mai ana ka Ahahui Euanelio Ahahuina o ka Mokupuni a Kalana o Kauai ame Niihau, maloko o ka Luakini Hawaii o Lihue, ma ka la 16 o Okatoba; 1918, ma ka hora 10 a. m. o ia ka Poakahi ekolu o Okatoba.
Ke noni oluolu ia aku nei na kahu Ekalesia Hawaii, na kahu Ekalesia Haole, na Korea, na Pilipino, ame na elele Ekalesia apau, na komite Ekalesia ame na haiolelo, e hale mai i ka la e noho ai ka ahahui, a e hui pu i na hana a ko kakou Makua iloko o ka Lani, mai na Ekalesia pakahi mai o kakou.
E na Kahu Kula Sabati Nui o Kauai, Hikina ame Kauai Komohana, na Kahu Kula Sabati Apana ame na elele pakahi, e hele mai me ka makaukau, me ka oukou mau hoike pakahi, me na hookohu pu, mai ko oukou mau Kula Sabati mai, ma na mea ano nui, e hoetieu a e hooholomua ai i na Kula Sabati.
I ka hope president nui, na peresidena apana, na alakai ame na elele o na' Ahahui Hooikaika Kristiano, e hele mai me ka oukou mau hoike pakahi ma na mea hoala uhane, hoeueu i na ahahui, a e hooholomua ana i na hana e pono ai na ahahui, ame na hana a ko kakou Makua aloha iloko o ka lani. Oluolu e nana pono loa i ka Kula II ma ka aoao 20 o ke Kanawai o na C. E. o ka 1912.
E na hoa paahana e ala, no ka hana nui a ko kakou Haku aloha, me na manao lokahi, he umauma i ka umauma, he poohiwi i ka poohiwi, me ka puuwai i piha me ka naau maemae, aloha ia Kristo ame koua ekalesia.
E eu a ku no ka hana a ka Haku, Ka oukou kauwa a hoapaahana pu.
JAMES H. K. KAIWI.
Lihue, Kauai, Sept. 28, 1918.
w.s.s.
KIEKIE KO HAWAII KULANA NO KA BONA AIE KUOKOA.
Ma ka papainoa o na mokuaina ame na teritore ma ke kapakai Pakipika, ua kauia o Hawaii ma ka papa eono ma ka nui o kana haawina no ka bona aie kuokoa.
O ka huina nui o na dala i kauia mai maluna o na mokuaina ame na teritore ma ke kapakai Pakipika komo pu me ke Teritore o Hawaii no ka hona aie ke Teritore o Hawaii no ka hona aie kuokoa helu eha he $402,000,000. Iloko o na mokuaina ame na teritore eiwa ua oi aku ka nui o ka haawina i kauia mai maluna o Hawaii mamua o na haa wina i kauia aku maluna o Arizona, Nevada a i ole o Alaska.
Ma keia papa malalo nei e ikeia ai ka haawina i kauia mai maluna o kela ame keia mokuaina ame kela ame keia teritore no ke kolu ame ka eha o na hona aie kuokoa i hoopukaia mai.
Na Mokuaina Ke Kolu Ka Hao
ame o ka Haawina Aiea ka Haawina Aie
Na Teritore
Arizona $ 3,226,705 $ 6,231,200
Kaleponi-luna 94,920,344 185,489,050
Kaleponi-lalo 38,900,085 72,067,350
Idaho 7,909,366 14,549,400
Nevada 2,576,442 5,033,850
Oregon 18,470,955 33,708,100
Utah 10,300,080 18,570,800
Wakinekona 29,357,827 58,273,800
Hawaii 3,610,317 6,765,050
Alaska 687,828 1,369,400
Na huina $ 210,000,000 $402,000,000
Ka Hawaii haawina no ka eha o na hona aie kuokoa he $6, 765,050. Huina i laweia e ke Teritore o Hawaii ahiki i ka Poa kahi iho nei he $4,895,050. O ke koena i koe e hooikaika hou aku ai he $1,870,000 mamua o ka Poaono.
No ka põe i lawe i na hona ma na mokupuni oia keia malalo nei:
Oahu; 8658 $3,711,300
Hawaii, 871 473,450
Maui, 2823 399,100
Kauai, 1754 311,200
Huina nui $4,895,050
w.s.s.
HOOWAHAWAHAIA NA KAUKA KELEMANIA.
Mamuli o ke kokua ana aku o na kauka o Kelemania, ma ka hoomainoino ana, a ma ka hoopoino ana i na ola o na kaukani o na koa i lilo aku he mau pio na Kelemania, i ala mai ai ka manao o na aupuni naauao o ka honua nei, he hana kupono ole loa ka haai ana aku i ka lima akau o ke aloha i kela poe kauka, ke manao lakou e komo aku iloko o na aupuni mawaho ae o Kelemania e lawelawe ai i ka oihana lapaau.
Ma na wahi apau o ka honua nei i keia la, o ka ninau no ke ano e hookipaia aku ai o na kauka Kelemania, o kekahi ia o na ninau ko'iko'i loa, no ka mea aia ka lakou mau hana ke paa nei maloko o ka moolelo o keia kaua, ua lilo na kauka Kelemania i poe kokua nui aku i ka hoomainoino ana i na koa, a i ka hoopoino ana hoi i ke ola o na keiki Belegiuma.
Penei ke Kauka Arthur Dean Bevau i olelo ae ai, ka peresidena o ka Ahahui Kauka o Amerika:
"Aole loa e hiki hou ia kakou ke pahola aku i ka lima akau o ka launa ana ma ke ano pili akeakamai, ahiki i ke kaiehu ana aku o na kanaka Kelemania, i ka poe ia lakou ka mana, a e hookau aku hoi i na hoopa'i maluna o ka poe ua lakou na hana o ke ano holoholona, a e hoohioloia hoi ke aupuni nana i heala mai keia kaua."
Ua noonoo kekahi mau kaukani o na kanaka, aole he hana kupono e hookauia aku maluna o na kauka Kelemania e komo mai ana iloko o Amerika ma keia mua aku, o ka hoole wale aku no i ka haawi ana ia lakou i na laikini e lawelawe i ka oihana kauka lappau.
HOOPA'IIA KA HAKU O KA HALE AINA KEPANI.
Mamuli o ka peiapela o ka pahu hau kahi e hoahuia ai na meaai me ka huikau pu me na menai kahiko i inoino a i ikeia e ku Lunanana o na Meaai Bairos maloko o ka haleaina o K. Kuto, ma ke alanui Hokele, paa ae ai ka haku o ua haleaina la i ka hopuia me knoa hoo, pa'iia ana ma ka Poakahi @@ uei maloko o ka aha hoomalu he $25 me na koina o ka aha, mahope o kona ae ana aku i kona hewa.
I ka 'lunanaua e komo hele apa ma na haleaina 'like ole o ke kulunakauhale, na haleaina i a'o mau aku ai oia e malaa i ka maemae no na manawa lehulehu, a i kon hoea ana aku nae ma kela haleaina, ua ike aku la oia i ka malama ole ia o kana kauoha. O ka pahu hau e waihoia ai o na meaai ua pau i ka palahe no ka popopo. O ke jam Kepani he ilo nalo ko loko, he ano hoopailua maoli ka ke nana aku, a no ia ike ana o Bairos i ke kapulu, i hooholo ai oia e haawi aku i ka haku o ka haleaina i kekahi haawina ma o ka hoopii ana ae iaia.
Maloko o kekahi haleaina e aku he wahine ka i loaa aku ia Bairos e hiamoe ana iluna o ke pakaukau aipa i pau i ka hoomakaukauia no ka hiki mai i ka manawa e ai ai.
O kekahi mea a Mr. Bairos e nana aku ana oia ke ano o ka palaoa maka e hoohanaia mai nei e na haleaina, na pa, pola ame na kiaha aniani i pipili i ka aila a i boloiia iloko o na wai lepo kupono'ole, a pela me ua kawele holoiia iloko o na wai lepo kupono ole, a pela me na kawele holoi pa, oia mau mea kapuluia ka kekahi. Me ia lepo no o na kawele e kaweleia ai na pa, pola o, pahi, a pela aku, a mawaho ne o keia e nana pu aku ana oia i ka malamaia o ka maemae oloko o ka haleaina ame ka ole, mai na paia a i ka papahele, no ka mea, he kakaikahi loa ka holoiia o Ka papahele ma ka wai wela. E kau ana ka weli o na haku malama haleaina a 'ae no ka hoopaiia ana iho la o nei haku haleaina a e makaala mai ana i ka malama ana i ko lakon mau haleaina ma nei mua aku, no ka mea, ua loa iho la ka haawina a 'o maikai.
w.s.s.
HE WEHEWEHE MOEUHANE.
I ka Lunahooponopono o ka Nupepa Kuokoa, Aloha oe: Ina e oluolu ia e 'oe e hookomo iho ma kekahi wahi o na meahou o ka Nupepa Kuokoa i keia wahi meahou, aueane ae nei ekoulu pule i hala, ka loaa ana o keia meouhane akahi no a loaa he manawa e nonoi aku ai i kou oluolu.
He'haawina moeuhane keia na kekahi o na Hawaii nonoi i hiki mai imua o'u, a eia ke ano o ka moeuhane:
I ko'u uhane e ku ana a nana aku Ia au maika Hikina, ike aku la au i ka mahina-hapa e kau ana aueane 20 kapuai mai kona wahi e kau ana a loaa iho ka iliwai o. ke kai, ma ke ano e hele aku ana e napoo; ike aku la au i ua mahina nei i ka haule ana iho ine ka hikiwawe Ioa a nalowale aku la malalo o ka'ili o ke kai me ka loli kokeana ae o kona ano, me ka ula koko ame he mea la i ka ike aku a ko'u uhane e ku nei, ua nauki ka mahina i ka iho malie a o ia ke kumu o ku haule koke ana me ka hikiwawe loa.
Ia manawa no au i ike aku ai i na Hoku Lele e lele ana ma o a maanei, a e pahupahu ana elike me na pukuniahi e kani ana maluna pono o kahi o ka mahina i napoo koke aku ai: a puoho koke ae la au mai k@'u hiamoe ana.
Ka Wehewehe Ana o ka Moeuhane
1. No ka mahina hapa e kau ana: O ia no o Kelemania i pau i ka make a lawe pio ia e na Mokupuni Huiia.
2. Elike me ka piha pono ole o ka mahina, pela no ka piha pono ole o ka opu o na Kelemania ame kona mau kokua i keia manawa, ua nui ka wi, ka pololi, ilihune ame ka nele i ke dala.
3. O ka hapa makahiki o eono mahina oia hoi o Iune, a o ka hapa o Iune oia hoi ka la 15 o ka Makahiki 1919, e haawipio ai o Kelemania ame kona mau kokua malalo o na kumu i hoikeia ae la maluna, eia nae o kela haule hikiwawe ana iho o ka mahina he hoike ia no ka haawipio koke mai o Kelemania.
4. Na hoku lele e lele ana a e kaui ana hoi elike me na pukuniahi, o ia no ka lanakila ana o na Mokupuni Huiia muluna o ka enemi ame ka hauoli nui i ka la e hiki mai ana i hoikeia ae la maluna.
Nolaila, e na makamaka, in a ua pololei ka hoike a ka mea nana ka haawina he mahina-hapa kana i ike ai, ala ila e pololei ana elike me ka haina o ka moe,, a in a ua emi mai malalo o ka hapalua like o ka mahina alaila, iloko o ka pule mua o Mei e haawipio ai o Kelemania ame kona mau kokua o ka ma kahiki 1919.
Owau iho no me ka haahaa,
NAPOLEON K. PUKUI.
Mea Wehewehe Moeuhane.
w.s.s.
AMSTERDAM, Oct. 6.-Ma ka Poahu nei, maloko o Macedonia, he pualikoa Bulgars, he ehiku kaukani a oi ka nui, ka i haawipio okoa mai ia lakou iho i na Italian, elike me ka lono kelekalapa mai Roma mai. He heluna nui o na waiwai haowale i laweia mae e nei pualikoa Bulgaria me ka manao e lawe pu aku i ka akau me lakou mamua o ke alaiia ana mai o ko lakou alahele e puka aku ai no ka akau.
KU EIA NA KAUKA ANO HOLOHO LONA KELEMANIA E NA AMERIKA.
Pehea la e hiki ai i na Kauka Kelemania ke ku aku imua o ke ao i hoonaauaoia mahope aku o ka pau ana o ke kaua?
O keia kekahi o na ninau i aia ne iloko o na noonoo o na kauka he mau kaukani ka nui maloko o Amerika a he mau kaukani hou aku maloko o na wahi apau o ke ao. I'a oleloia ae i keia manawa ho ninau nui a koikoi-keia ua na kauka o Kelemania e paue ai no lakou iho.
Ma ka noao e ku-e ana me ka maopopoloa i ka lakou i hoohiki ai no ka pone o na kanaka, ua hoopaaia maloko o ka moolelo ko na kauka lapaau ame na kauka kaha Kelemania makemake ama e kokua aku i na hana hoomai@@@no a okioki wale me he mau holoholoua la i na paahao a ke kaua a ma ka hoopoiuo ana hoi he mau kaukani o na keikikane Belgians. Pehea ana la e hookipaia aku ai keia mau kauka e na hoahanau kauka e ae o kekahi mau wahi e aku o ke ao i hoonaapaoia?
I kulike ai me ka ke Kauka Arthur Dean Bevan hoakaka, ka peresidena o ka Ahahui a na kauka o ka lahui Amerika penei kaua:
"Aole hiki hou ia kakou ke haawi aku i ko kakou lima akau no ka launa ana ma ka oihana lapanu me lakoa ahiki i ke kipaku ana aku o ka lahui Kelemania mai ka noho mana ana ame ka hoopai ana aku he hana i kupono loa e hauaia aku, i ke aupuni @no hololo a, hoomainoino a iloko hoi o ke kanaka hookahi ka mana a o ke kumu hoi i ala mai ai o keia kaua."
He Mama ke Kau Ana i ka Hoopa'i.
Aka, aia no he heluna nui aku o na kauka i manao aole i lawa ke kau ana aku i ka hoopa'i. O ka lakou ninau: "I ka manawa e hoopauia ai ke kaua e hookipaia mai ana no auei na kauka Kelemania a e aeia aku ana no auei lakou e noho mai a e lawelawe i ka oihana lapaau maloko o Amerika? Lehulehu wale na kauka i loaa ka manao e hoale mau ia aku ka haawi ana i laikini i kekahi kauka Kelemania no kekahi mau hanauna, no kona lawelawe hou aku'i i ka oihana lapaau maloko o Amerika."
He kope o ka haiolelo a ke Kauka Bevan mamua o ka ahahui a na kauka ma ka lakou halawai makahiki ka i loaa ae i ke Kuka J. Chris O'Day o ke alanui Beritania a e hoakaka ana penei:
Ka Hana a na Kauka Lapaau
"Ma ke kukula ana ae i ahahui no ka oihana lapaau no keia aupuni no ke kaua hookahi kahuna ao nui e hookahuaia a e pono hoi e loau mai. O kakou na kauka e lawelawe nei i keia oihana e pono hoi e loaa mai. O kakou na kauka e lawelawe nei i keia oihana e pono e hele aku i ke kaua aole me ka lawa wale no i ka makaukau, aka e pono kakou e komo aku iloko o ia kaua me 100 pakeneka Amerika piha. Eia kakou i keia manawa iloko o ke kaua me kekahi aupuni ano holoholona a hihiu i noho manaia e ke kanaka hookahi.
"O na Kelemania âme na Augeturia i koho e hoolilo i keia aupuni i home no lakou e pono lakou e koho mawaena o ko lakou aina hanau ame Amerika, ka aina o ka lakou mau keiki i hanau ai. O ke koho ana a ka hapanui o lakou aole ia he hana paakiki. Aka aia no kekahi poe kakaikahi mawaena o lakou he poe kupaa ole a e haawi aua lakou i ke kokua ame ka hooluolu ana aku i ka euemi, he mau mea pono keia e huiiia aku a e hoopaa aku ia poe ma kahi e hoopoino ole mai ai. He hana na kela ame keia kauka a peia me ka ahahui kauka kalana ke komo ana mai e kokua i ke aupuni a ka hana ana e paa ai ia poe i ka hopuia a hoopaa aku ma kahi i hookaawaleia i kela ae keia kauka kupaa ole e lawelawe ana i ka oihana lapaau.
"Eia iloko o keia aupuni kekahi mau ahahui kauka Kelemania, a e pono e koiia aku ka noonoo o na luna aupuni e na'ua mai maluna o keia mau mea. E hoopau koke ia aku ia mau ahahui. Aole kakou e ae aku i keia mauawa, a i ole ma keia mua aku paha, e kukuluia maloko o keia aupuni kekahi ahahui e hoomau hou aku ana i na hana hoolaha alakai hewa, i ko noonoo o ka lahui. Ua loaa aku i ke ao kekahi haawina mana i a'o mai i keia mea ino hoopilikia.
"Ke manao nei au ua aie kakou ia mea ma ke ano he hana na kakou iho a i ka oihana lapaau Kelemania e hoakaka ao ai me ka moakaka loa i na manao ame ke kulana o na kauka Amerika ao lakou. Aole e hiki iki ana ia kakou ke haawi aku i ko kakou mau lima o ka launa aloha ana ma ke ano o ka oihana ahiki i ke kaiehu ana aku o ka lahui Kelemania mai ka noho mana @ua aku ame ke kau ana aku i ka hoopai kupono a hoomaioino a i noho nana ia hoi e ke kanaka hookahi oia hoi ke kumu i ala mai ai o keia kaua."
w.s.s.
HOOPII KOIPOHOIA KA NUPEPA HAWAII SHINPO.
He palapala hoolaha ka i hoounaia aku ia T. Hattori, ka lunahooponopono o ka Nupepa Kepani pukala Hawaii Shiupo e ka Loio J. Lightfoot e hoakaka ana ua hoomakaukauia eia kekahi palapala hoopii koipoho o $10,000 ma ka aoao o S. Fujiki, kekahi o na "Kepani i ohiia i koa a i hoonohoia aku ma ka pa koa o Leilehua.
I kulike me ka hoopii i hooiaioia ae ua hoolaha ia maloko o ka nupepa Hawaii Shinpo o ka la 29 o Sepatemaba kekahi moolelo e pili ana i ke koa Fujiki, no koua hoopaaia ana aku iloko o ka halepaahao no eono mahina e ka aha hookolokolo koa no ka haalele ana ka i ka pa koa me ka ae ole ia mai e ke aliikoa no kona makemake e ike i kana wahine. Ma ka Fujiki olelo o ka hooiaio ana ae imua o ka Loio Lightfoot aohe oiaio iki o kela hoolaha a ua haawi ae oia i ka hana i ka loio no ka hoomaka ana i ka hoopii koi poho e ku-e ana i ka Hawaii Shinpo.
w.s.s.
PARIS, Oct. 5--He mau oleloa'o ko'i ko'i ka i hoikeia aku i na Mana Waena mai Palani aku, aole lakou e hooneoneo wale i ka aina kahi a lakou e haalele iho ana, a in a e ikeia ana ka luku hoomainoino wale ia e koiia aku ana ka uku ana mai i ke poho piha no na waiwai i hoopoinoia.
UA HALA KO MAKOU POKII ALOHA.
Mr. Lunahooponopono o ka Nupepa Kuokoa:-E oluolu mai kou ahonui e hookomo iho ma kahi kaawale o kau pepa i kela poomanao e kau ae la maluna, @@a@ hoi ia e lu hele aku ma na wahi apau a kau milimili e kipa aku ai.
Ma ka leka o ka Mauna Kea o ka la 22 aku nei o Sepatemaba, ua loaa mai la ka lono kaumaha ia'u e hoike mai ana o ko makou pokii aloha, Charles K. Kino, ua haalele mai i keia ola ana ma ka la 18 aku, maloko o ka haukipila ma ka Papu Shafter, ma Honolulu, Oahu. E hoike pu mai ana he nomonia ka ma'i i make koke ai. He mau minuke ia o ka ehaena no ke aloha pokii.
Ua hanauia mai ko makou pokii mai ka puhaka mai o Mr. ame Mrs S. W. Kino, ma ka la 19 o Sepatemaba, 1886, ma Napoopoo, Kona Hema, a i kona make ana aku la ua piha no ke 32 makahiki. O ke keiki hope loa no hoi keia a ko makou mau makua. Ua make mua ko makou luaui makuahine he mau makahiki ae nei i hala, a eia no ko makou papa ke kamau mai nei. I kona pauaho ana mai la ua koe iho la makou eha, he ekolu wahine a he hookahi kane.
Ua lawe hanai ia oia e ko makou Anake ame kana kane, Mr. ame Mrs. C. K. Bent, a i ka nui ana ua hoi mai i ka aina a noho Pu me ko mana kaikuahine, Mrs. J. G. Machado, ma ka aina hanau o makou. A mamuli o na uilani o ka manao ua hele oia i ka holo moku maluna o ka Mauna Loa no kekahi mau makahiki. I ka hoea ana mai o ka mokuahi Kilauea, ua holo maluna on a, a i ke Kilauea i holo mai ai i HIlo nei, akahi no a hui hou me ka pokii no kekahi mau makahiki o ke kaawale ana. I ka ili ana o ke Kilauea ma na kuaau o Kau, a hoouna hou ia ai no ka hooponopono hou aian i kahi i poino no Kapalakiko, o ko makou pokii Kalepu kekahi i lawe ia Mahope o kona holo moku ana, ua noho i ka aina, a loaa no hoi ka hana e pono ai ka noho ana, me ko maua kaikuahine, Mrs. Luka Makekau.
I ka wa i komo aku ai ke aupuni makua o Amerika i ke kaua ma ka aoao o na aupuni huiia, a i ka ohi ana ia iho nei o na kanaka opio i kupono i ka oihana koa, ua ohi pu ia ko makou po kii Kale. Ua komo aku oia he koa no ka Puali A o ka Regimana Ekahi a hoonohoia ko lakou pualikoa ma ka Papu Shafter a malaila oia i hookauwa aku ai no ka aina makua o Amerika, a hiki i kona loaa ana i ka ma'i anu, a mai ke anu a ka nomonia, a waiho mai la i keia ola ana me ka ike ole i ka hopena o ka hana ana i hookauwa ia ai.
Ma ka la 22 mai o Sepatemaba aku nei i hoomoe ia aku ai ko makou pokii ma ka ilina o Kawaiahao, i hoohanohano ia e kona pualikoa, na hoaloha ame na kikuahine o maua e noho mai la ma Honolulu, a hoomoe aku la iaia e moe iloko o ka maluhia. O laua ka i ike iho i na helehelna hope o ko makou pokii a nalo aku la no ka wa mau loa.
No ke ano o ke ola ana o ko makou pokii, aole e hiki ia'u ke hoike aku oiai he nohona kaawale ko makou. Aka ke hoomanao ae he mea ehaeha no hoi no ka naau. Na ke Akua no a ko makou mau kupuna i moe aku i ka make, i hoomana ai, e hoomaha mai i ko makou mau kupuna i moe aku i ka make, i hoomana ai, e hoomaha mai i ko makou mau anao kaumaha, a no ka mea, "o kakou ke hele aku ana i on a ia aole loa oia e hoi hou mai."
Ke haawi pu aku nei makou i kona mau hanaumua i na hoomaikai ana he nui i na makamaka ame na hoaloha i komo pu mai e kokua i na mea e pono makou pokii, ame kekahi mau hemahema e] ae oiai e waiho ana ke kino lepo ma ka hale hana pahu kupapa'u o Mr. Silva a pela i ka poe apau ikomo pu mai iloko o kana kauaka'I hope ma keia ao. Na ke Akua no e haawi mai i na pomaikai oi ae maluna pakahi o oukou apau.
O makou iho no kona mau hapaumua iloko o a luuluu no ko makou pokii hele loa.
MRS. J. G. MACHADO,
W.K. KINO
MRS. L. MAKEKAU,
MRS. ANNIE AU.
Oct. 3, 1918
w.s.s.
HE HOOMAIKAI NUI.
O makou o na lala apau o ka Aha Makua o ka Ahahui Euanelio o ka Mokupuni o Oahu, i akoakoa ma ka Luakini o Kahauohelemona, Kalihi, i Okatoba 2-3,1918, ke pahola aku nei i ka makou hoomaikai nui i ka Ekalesia o KalihiMoanalua no ka hookipa aloha ame ka malama lokomaikai pu ana mai i na mea maikai e oluolu ai ke ola kino.
O Iehova ke kiai mawaena o kakou oiai kakou e noho kaawale ana.
KA LAAU HAMO A CHAMBERLAIN
Aole he'mea oi aku o ka maikai, no ka rumatika o na aa, ka ma-ui, ka lolo, ka huki o na aa, na pala-pu ame na eha o ia ano like, elike me ka laau hamo Pain Balm a Chamberlain. E ola ana ia i ka manawa pokole, mamua o kekahi laau e ae. Eia ke kuaiia nei e ka poe kuai laau lapaau apau, o Benson Smith & Co., na akena no Hawaii.-Hooaha.
E NOII PONOIA ANA KA OIAIO
O na hooikaika ana a Mrs. Walter Macfarlane e loaa he kulana maikai o ka malamaia ana o ke kahua hoomalu ma'i mauka ae nei o Kalihi, eia ia ke ku nei ma ke kulana e hoea mai ai i ka hopena ana i iini loa ai, ma ke a'o ana mai o na wahine o keia kulakuahale, a haawi i ka lakou mau kakoo ana mahope ona.
Ma ka halawai i malamaia ma ku home o Mrs. Walter Macfarlane ma ka auwina la o ka Poaono aku nei i hala, i akoakoa ae ai na wahine o na lahui like ole o keia kulanakauhale, i hiki aku ka nui m@ kahi o ka elua haneri, a haawi ae i ka lakou mau hooiaio ana, no ko lakou lokahi e loaa he kuekaaia o na kulana maikai ole i ikeia no kela kahua hoomalu ma'i.
Imua o kela halawai i hoakaka ae ai o Mrs. Macfarlane i kana mau mea i ike ma ke kahua hoomalu ma'i ma Kalihi, a ua hoikeike ae hoi oia i na leka lehulehu i kakauia aku iaia e ka poe me Kalihi a ma Molokai, e hooiaio ana i ka pololei o kona mau mea i ike.
Ma kana mau hoakaka, aole loa oia e hooili ana i na ahewa ana maluna o kekahi mea hookahi, aka e koi ana oia, e hoololiloli ia ke ano o ka lawelawe ana aku i na hana ma ke kahua ma'i, aole hoi elike me na mea e lawelawe mau ia nei no na makahiki lehulehu aku nei i hala.
O kekahi o na anuu mua loa a kela poe wahine i lokahi ai, pela maoli no ka mea pono e hauaia aku no ke kahua hoomalu ma'i ma Kalihi, o ia no ka hooliloia aku o kela wahi me ne halema'i la, (hospital), a e hoonohia hoi i kauka akamai a makaukau, me na kahuma'i, a mau kokua makaukau malalo aku ona.
O ka pilikia i ike mau ia, o ia no ka lilo ana o ke kalaiaina, i mea ano nui, ma ka hookohu ana aku i ka poe na lakou e malama i kela kahua ma'i, no ka mea pela io la i hookoluia aku ai kekahi poe o ka manawa i hala, e noho ma kela wahi e malama ai, me ka nana ole ia o ko lakou kulana makaukau, a kupono e malama i na ma'i.
No ka hooko ana aku i kela manao ame ka makemake o Mrs. Macfarlane i kakooia hoi e na wahine he nui, u@ kakauinoa aku lakou malalo o kekahi palapaia hoopii, maloko olaila, e noi aku ana i ka ahahui kalepa o Honolulu aku ana i ka ahahui kalepa o Honolulu nei, e noii a e huli pono aku me ke kuekaa ana, i wahi e hoea aku ai i ua mea i makemake nui ia.
Ma ka halawai a kela poe wahine i malama ae ai i ka manawa i ikeia ae ai kekahi mau kulana e pahola nei ma ke kahua hoomalu, elike me na leku malalo o ka malu o Mrs. Macfarlane, ua hoopiiia aku ka lia maeele iloko o na wahine apau, i like aku ke ino, me na hana a Kelemania maloko o Palani ame Belegiuma, a ma ka oleloia, in a e hiki ana ke hooiaioia ka pololei o na kumu hoohalahala elike me kela mau leka, ua hamama na ipuka o na halepaahao no ka poe i ku-e i ke kanawai o ka papa ola me na kanawai o ka aina.
Ua hoike maoli ae o Mrs. Macfarlane i kona manno, ina e hiki oel ana i ka ahahui kalepa ke kokua aku ia lakou alaila e lawe loa aku ana oia i na hooiaio e waiho nei malalo o kona malu i Wakinekona, a waiho aku malalo o Kauka Blue, ka poe nui o ka oihana ola o ke aupuni federala.
w.s.s.
HOIKE KULA SABATI MA KE KAHUA MA'I.
Mr. Solomon Hanohano, Aloha kaua a nui:-Eia mai na meahou o ka aina a ka ehaeha e noho ae nei, ma ke Sabati, la 29 o Sept., i hoike ai na Kula Sabati Hui o Kalawao ame Kalaupapa Huina nui o na papa i hiki mai ma ia la he 7, no lakou ka huina nui o na haumana he 87.
Hoomaka na hana ma ka himeni aoao. 165 o ka L. H., ame ka pule a ka Makua D. P. Mahihila, a i ka pau ana, ua ku mai ka papa Kula Sabati o Kalawao, nona ka huina haumana 9, i alakaiia e A.J. Kauha'ihao. He maikai na himeni ame na haawina i a'oia, nui ka hauoli no keia papa.
Mahope ku mai ka papa a Solomon Painahele. Hookahi no haumana o keia papa, aia kana haawina ma Makaio 1:1-16. He nani ka himeni, he nanahe malie, ua like me ke kai hawanawana o Kawaihae, a mahope o keia ka papa o na makuakane o Kalaupapa i alakaiia e W. Paoo; huina haumana 17, maikai na himeni ame na haawina, a i ka pau ana o keia papa, ku mai ka papa o na mauahine o Kalaupapa i alakaiia e Kalani Kahua, huina haumana 14; he ku i ka nani na himeni ame na haawina i a'oia, a i ka pau ana o keia ua himeniia ka himeni, aoao 111, o ka L. H. No ka lulu dala ua loaa na dala he $10.
Mahope o keia o ka papa o na opio wahine i alakaiia e J. K. Kainuwai nona ka huina Haumana 15, he ku i ka nani na himeni ame na haawina i hanaia mai e keia papa a i ka pau ana, ua ku mai na opio kane, huina haumana 18, i alakai ia e Jos. Kaaiwela, he u'i maoli na haawina ame na himeni i meleia mai ai, a mahope o keia ka papa o na elemakule nona ka huina he 13, i alakaiia e Sam Kapuaa.
O keia ka panina hope loa o na hana hoike ma keia la, na manao paipai mai ia Kapihi mai, ame Lokekila Naauao, a i ka Makua D. P. Mahihila ka hope lea. Hookuu ia na hana me ka himeni ame ka pule a ka Makua Mahihila.
SAM KAPAHU, Kakauolelo o ke Kula Sabati.
HOOLE KA LUNAKANAWAI I KE KAU ANA AKU I KA HOOPA'I.
Ma keia mua aku o na kanaka apau e kalaiwa mau kaa otomobile ana no ka hoolimalima ka poe i loaa ole he laikini no ka lawelawe ana ia haua, aolo lakou e hoopa'iia mai ana e ka aha hoomalu a ka Lunakanawai Lightfoot, aol@ no hoi oia e ho@puka mai ana i palapala hopu no ka hopuia o ia poem oiai ma kona manao ana o ke kanawai i kauia ai a malalo o ia e hoopiiia ae ai nei poe ae la, elike me ia i hana mau ia i na manawa i hala, aole i pili i na kalaiwa a i ole i na opa no lakou ponoi na otomobile i keia mau la.
O ke kanawai kahi i hookahua ai oia i kona manao a i lawelaweia ae keia mau ano hihia i ka wa i hala peneika heluhelu ana:
"Mamua o ka hoopukaia ana o kekahi laikini e ka puuku, e pono e lawe ae ka mea noi laikini a hoike ae imua o ka puuku i kekahi palapala hoike o hooia ana o ke kaa ka iikaa ame ka lio e hoohanaia aku ana he kulana maikai ko lakou no ka hana."
Ma ka hoakaka a ka Lunakanawai Lightfoot o ka hoike ana ae he kanawai keia i hauaia mauna loa aku o ka hoea ana mai o na kaa oto, a i lilo hoi i kaa holo mau ia elike me ia e ikeia nei i keia manawa. Ua hoakaka hou ke kanawai e pono i ka puuku e kau i mau rula e hooponopono ana no na kalaiwa i laikiniia ame ua auhau e kakiia ai na ohua.
Aole i hana iki ka puuku i keia hana, elike me ka hoaaka a ka Luuakanawai, Lightfoot, a iloko o ia manawa hookahi, ua hoomakaukauia he mau rula e na makai nui o kela ame keia kalana pakahi me na hooponopono hana ana i pili i ko lakou mau apana pakahi iho. Ma Honolulu nei o ka auhau i kauia he hookahi dala no ka makahiki no kela ame keia rumi ohua, oia hoi in a e kalaiwa ana kekahi kanaka i kekahi kaa i kupono e lawe i eono ohua e uku ana oia he eono ala ka laikini no ka makahiki.
"Ma ka nana ana i ka manao o ke kanawai ke ike ole nei au i ka hiki i kea kanawai ke hoomalu i na kaa otomobile, koe wale no a ma na la Sabati kapu o ka aila ea i na kaa otomobile, no ka mea, ma ia la, ina no ka makemake o kekahi kanaka e holo maluna o kana otomobile e hoopaa mai oia i lio i ka otomobile a ia manawa oia e kaa ai otomobile a ia manawa oia e kaa ai malalo o ka rula ana me ka manao o keia kanawai, no ka mea, e ike aku ana ka lunanana o na kaa i ka hoohanaia o ka otomobile me ka lio ma ke ano i kupono no ka hana. Aia wale no a hoololia ke kanawai a i ole hanaia i kanawai hou, e hoole aku ana au e ahewa ana i kekahi kanaka i hopuia no ka loaa ole o kekahi laikini, " wahi ka a ka Lunakanawai Lightfoot o ka hoike ana ae.
w.s.s.
HE HOOMAIKAI NUI LOA.
I na Alii o ka Pahu Baloka:-Ke haawi aku nei au i ko'u mahalo nui ia oukou no ka oukou mau kakoo aloha ana o ka la koho baloka i hala. Ua hoike mai oukou i ka hilinai ia'u mamuli o ka wae ana mai ia'u i moho senatoa na oukou. Ua hala aku la ia nalu a eia hou aku ka nalu nui, a o ka'u noi haahaa ia oukou; e na haku makaainana, o ie no ko oukou kakoo hou anamai ia'u i ka la elima o Novemaba e hiki mai ana.
Ka oukou kauwa,
CHARLES E. KING
(Klo Kini.)
w.s.s.
Ma keia Poakahi ae, e haalele mai ai ke Kahukuia Nui K. W. Kinney no ku holo ana e makaikai i na kula ma Kauai ame Niihau.
HE MOAKAKA ANEI NA MEA APAUI OE?
Ina aole a in a he NALULU kou, ULAULA paha ka maka, e hoopau i ka pilikia o pau auanei ka ike ma ke kukakuka koke ana mai me makou-Aole Uku.
NA MAKOU E nana pono a e kuekaa i na pilikia o kou maka.
NA MAKOU E HANA i na makaaniani maikai loa i hui pu ia me ke akamai, ke aniani oiaio loa no ka maka i hiki i kekahi mikini o keia la ke hana.
NA MAKOU E HANA A LOAA NA HOPENA MAIKAI LOA.
HE HOOPAA MAKOU i ka makou mau hana no ka makahiki hookahi, a o ka makou kumukuai E KU ANA I KAU EKE DALA.
THOMPSON OPTICAL INSTITUTE
KAUKA L.E. CAPPS, Lunanui.
Kelepona 2576. 156-158 Alanui Hokele.
HOOKAAWALEIA E KA PERES DENA KA LA HOOPAAINOA
I kulike ai me ka lono mea hou loaa mai i Honolulu nei ma o ka Nu@ pa Associated Press la o ka la 26 Okatoba ka i hookaawaleia mai la ka Peresidena Wilson oia ka la ho paainoa maloko o na Mokupuni Hawa no na kane apau malalo o ke "Kaawai Mana Kanaka."
O ke Kapena H. Gooding Field mea mana ma keia hana ma Hawa nei, eia nae, ma kana olelo o ka hoi ana ae ma ke ahiahi Poakahi aei no@ ka i loaa mai kekahi hoike iaia no mea.
Eie nae me kona mana ole aku kona hoikeia mai no ia hana ua ho makaukau mua oia iaia iho no ia ha@ ma o ka hoike ana aku i na papa ho paainoa apau ua hookaawaleia he no ia hana.
I kulike ai me ka Gooding Field ma hoakaka ponoi o ka hoike ana ae. @ loaa mai ka iaia na koho no ka helu@ nui o ka poe e hoopaaia ana na in@ mai na luna o kela me keia papa ho@ paainoa aia ma kahi o ke 90,000, oia nae ma kana koho ponoi iho aole @ aku ana maluna o ke 60,00.
Ua lao pu ae ka iaia ke aeia m@ na luna aupuni kuloko aku e lawelawe ia na hana hoopaainoa maloko o @ wahi koho paloka maloko o na mahe@ like ole a, maloko pu o na haleku@ ame na @eenahana o na mahiko.
Ma na apana kuaaina e kokuaia m@ ana ka e na luna o ka Ahahui o ka Po Mahiko, ka hana hoopaainoa no ka ho@ holopono ana i ka hana.
Ua pau i ke kohoia na kauka no ke@ ame keia papa, elike me ka@a hoakak@ a pela me na akena a ke aupuni a pe@ aku. Ua loaa pu ae ka iaia mai Wak nekona mai ma ke kelekalapa o hani ma ka Papa 5 ka poe apau e hoopa ana i na inoa, na haumana o ka pua o na haumana i hookomoia ae e a'o ka oihana kaua a pela me na aliiko waena e n'oia ana ma na wahi a'o ko: o'iai ko lakou manawa iloko o ka han o ka oihana koa.
E pili ana keia i na haumana o k Kula Kiekie o Hawaii ame kekahi po kane e ae i kupono e laweia aku e a@ i mau aliikoa ma na wahi a'o m Amerika.
w.s.s.
Ma ka Poalua nei i hoi ae ai o Kia aina McCarthy me knoa ohana malok o Wakinekona Hale e noho ai, ko lako home hou, malalo o ka hoolimalima.
STATEMENT OF OWNERSHIP MANAGEMENT, CIRCULATION.
Nupepa Kuaokoa, Weekly.
Editor , Solomon Hanohano.
Business Manager, C. S. Crane.
Publishers: The Hawaiian Gazett Co., Ltd.
Owners: Stockholders holding 1 per cent or more of total amount of stock
L. A. Thurston, Honolulu;
C. S. Crane, Honolulu;
Mrs. A. W. Pearson, Honolulu;
G. L. Samson, Honolulu;
Edward Dekum, Honolulu;
Bondholders, Mortgages and other security holders: None.
Average number of copies of @@@ issue of this publication sold or distributed, through the mails or other wise, to paid subscribers, during the si@ months proceeding the date of the statement, 4979.
HOOLAHA.
E malama ana na Kaikamahine o Hawaii i ka lakou halawai kumau ma @ Poakolu, Okatoba 16, 1918, ma ka @@@ 3 p.m. ma Hanaiakamalama.
IRMGARD POTTER,
Kukauolelo Moolelo.
G317-Oct. 11.
HOOLAHA HOOKAPU KAI LAWAI'A
Ua papa loa ia ka lawai'a ana @ ke kai lawai'a o Honuku, Mokaaea.
E hopaia no ke komohewa kela an@ keia e loaa aku ana.
Owau o.
EN YATE P@NG. Trustee.
Mea Paa Hoolimal@@
6317-Oct. 11, 18.