Ka Nupepa Kuokoa, Volume LVI, Number 40, 4 October 1918 — Page 5

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

HE MOOLELO WALOHIA

No ka Imi Ana I ka Moku

Ka Huli Ana a ka

MAKAIKIU KA-TA

 

Ke hoopukaia aku nei keia nanea hou me ka manao ‘@’ o ka mea kakau e lilo ana I po hooheno na ka poe ake’@’ halaai moolelo.

 

MOKUNA I.

 

  Ma ka Manawa o ka hoomaka ana e wehe I keia moolelo ‘@’ hookakala a hoopihoihoi noonoo iloko ia o na la ‘@’ kolili a ku kahaoa o ke kau, na la mua o ka ‘@’ o ikiiki a o iulai hoi I ka ka haole, ka mahina ikiiki ‘@’ I ka wela a ka poe paa mau I ka hana e hele ai e ‘@’.

  Mawaena o ka poe hana aupuni a hana kalepa I hele e ‘@’ o ke koa wiwoole nona keia moolelo ka makaikiu ‘@’ Ka-ta ame kona kokua mua, Kita-Kata, pu kekahi haalele iho I ke kulanakauhaleo nu loka, a holo aku la. ‘@’ Awakumoku sega, ma ka Mokupuni loihi (Long Island ), no ka hoomaha ana no kekahi mau la clima, no ‘@’ mea, o keia ke mua o ka loaa ana he hoomaha ia laua mamuli o ke kukupau mau I ka hana.

  He mamao kela wahi a laua I holo ai, aneane hookah haneri mile ka mamao, eia nae, he mea ole ia loa I ka lawe a ka otomobile, he kaa ponoi no no Nike Ka-ta, a o kona kahukaa ponoi no o Dane ma ka huila.

  Mamua o ko laua holo ana ua waiho iho la laua ia Patse Gavana, kekahi o na kiu hanu meheu kaulana loa mahope ‘@’ ke kiai ame ka paa ana I ka papu, oia hoi ka halenoho o ka Makaikiu Ka-ta ma ke Alanui Madisona maloko o ke kulanakauhale o Nu Ioka, me ke kauoha pu ana iho a hoike koke aku ia laua I ko laua Manawa e makemakeia ‘@’ ai.

  Oiai laua ma ke a Awakumoku Sega a e hoohauoli ana hoi ‘@’ laua iho me na lealea like ole, e laa ka holoholo waapape’a, ka heenalu ame ka lawai’a ana, maloko o na Kaikuono ‘@’ Noeaka ame Pekonika, a pela hoi me ka hele holoholo ana ma kahanoe o ka Mokupuni Loihi ame ka Mokupani Seleta, a e makaala mau ana laua I ka ninau aku ma ke kelepona ana ia Patse I Nu ioka e, hoike mai ina ua makemakei’@’ laua e ka oihana makai, oiai aole laua I mamao ‘@’ mai ke kulanakauhale aku.

  No na la lehulehu ko laua palaualelo ana, wahi a laua me ka loaa ole o kekahi hana a hihia ano nui e hoohanaia a ko laula mau lolo, a ua ano molowa maoli iho la no hoi laua ao ka loaa ole o ka hana,a  ua ulu ae kekahi manao ilok’@’ ‘@’ Makaikiu Ka-ta e pono e loaa kekahi hihia ano nui ia mau la I loaa ka laua hana.

  Hoehaa nei makaikiu, he Manawa hoomaha hoi keia no laua I hookuuia mai aia, eia nae, ke kaniuhu nei me ka iini nui e loaa kekahi hihia ne laua a hana ai, oia maoli ‘@’ Niki Ka-ta ano, aole ona oluolu ke loihi loa kona ma nawa e noho hana ole ai, a I ole e loaa ole ai paha o kekahi ninau pohihihi loa nana e huli ai, kekahi hewa hoi no ka hooponopono ana a I ole kekahi hana hooweliweli loa o ‘@’ ai a e pale ai ia poino.

  Ua lilo kepa hoohana ole ia o kona noonoo I mea maika ole no kona ola kino, a e hoomaka mai ana e ano e kona noonoo, a ua lilo maoli me he mea la he haawe kaumaha kana e auamo ana, a I ole he aie nui hewahewa kana e hooikaika ai e hookaa aku.

  “E Kita”, I kamailio aku ai ua o Ka-ta I kona kookoluama ka lima o na la a laua I ka noho ana: “Ina aole kekahi hana e loaa ae ana ia kaua, ke manao nei au e huli aku ana au I ke kumu o ko ka papaua huna ana iaia iho iloko o ke one. Akahi iho la ko’u manaka I ka loaa ole o ka kaua hana maanei!”

  “O, hoomanawanui ‘@’, E hoopauae I kou uiha na, e I aku ka hana a hiki mai.” I pane aku ai o Kita me ka akaaka. “ Aole pono iki o kou manao, ana iho o na wahi I nohoia e na kanaka he wahi hemolele loa ia e hana ole ia ai kekahihewa, he Manawa wale no ko ka maluhia.

  “I hele mai nei hoi oe I keia wahi no ka hoomaha, eia nao hoi o eke uia ‘@’ mai nei no ka hana. Owau pu kekahi’@’ hoihoi ole iho la I keia noho hana ole a kaua, aka owa ka mea I ike aku I ka hopena?”

  “O ke Akua hookah wale no ka mea I ike I na mea apau e hoea mai ana. Malia paha e hoea mai ana kekahi mea e lilo ai I hana na kaua a e ike iho ai oe me he mea la aia no kaua I Nu Ioka, oiai nae eia kaua ia nei. Ua mao’@’ ia oe I kekahi manawea he loaa kekahi mau ulia ano nui ma na wahi hoomaha a piha mau ia e na kanaka elike me keia”

  “Ina pela e manaolana aku kaua elike me kau I olelo mai la e Kita, eia nae I ko’u nana aku la ea, he alaneo wale no O ka hana wale no e kau aku nei ko’u manaolana no ka loaa o kekahi hihia, aia mai a Patse mai, o ka’u wale noe ma kemake loa nei o kona kauoha koke mai ia kaua e ho aku no kekahi hana I ka la apopo alaila maha ko’u noonoo ua hele mai la au a uluku loa, aia no a paa aku I ka hana alaila oluolu ko’u puuwai,” I pane aku ai ua o Ka-ta

  Ma keia mua koke iho e ikeia ana ka pololei o ka Kita olelo ma kela wahi I hanaia ai kekahi karaima ino hoomuam hookakala a hoopihoihoi noonoo e kuku ai ka lauoho

  O keia kaikuono Sega aole ia he wahi hoomaha wale no ae na la ikiiki o ke kau, aka, he kauhale lawai’a lehulehu pu aia malaila: o k apoe haahaa a ilihune iloko o ka lahu ala malaila: o ka poe haahaa a ilihune iloko o ka lahu’@’ malaila ka hapanui o ko lakou Manawa o ka makahiki o hoohala ai ma ka lawai’a ana, ke kapili moku a kapili waapa ana, a me kekahi mau hana loaa e ae no hoio pono ai ko lakou noho ana’@’elike me na kaona pili kapakaie ae o kona ano.

  Ma kekahi la ua auwana hele wale aku la no na makaikiu me kekahi hana ole iloko o ko laua mau noonoo, no ka makemake wale no e makaikai aku I na kauhale o ka ‘@’ lawai’a me kekahi aoao ano kuaaina aku o ke kulana’@’, a no ko laua nanea loa I ka hele, me ka nana ana ‘@’ o a maanei, me ke kakahele no hoi’I ke kamailio, aole ‘@’ I hoomaopopo iki I ka pouli hikiwawe loa ana ae o ke ‘@’ ame he mea la he ino nui kokoe loa ke hiki mai ana ‘@’ loaa ia laua ike aku I ka holoke mai o na kanaka ‘@’ ia nei, me ko laua loha pu aku I ka lakou kamailio ‘@’ a ia laua I alawa ae ai I ka lewa aole I kana mai a ‘@’ hakumakuma o kea o, o kea no e olapa mai ai ka ‘@’ a e ku’I nakolokolo iho ai ka leo hooweliweli hoo’@’ hanu o ka hekili, a e hoomaka mai ana ka makani e kalakala loa ia Manawa, ia laua e nana aku ana I ka moana’@’ kuakea wale no I na ale.

  “E, ino ho’i!” I huli mai ai o Kita e kamailio ia Ka-ta.

Ehia ka hoi mea aloha o kela poe e lana mai la ma ka ‘@’ he uku ko lakou pae pono mai I ka aina mamua o ‘@’ lakou loaa ana mai I ka ino,” wahi hou a Kita o ke kemailio ana aku.

  “O, mai hoopihoihoi oe I kou noonoo elike me kamaliiHe poe laeula wale no ka hapanui o no kanaka lawai’a o keia wahi I ka hookele ana I ka kakou mau moku ina no ko lakou halawai me keia ino aole oe e manao iho o ka mua loa keia oiai he lehulehu na Manawa ino nui elike me keia a oi aku mamua o keia, aole nae hookah o lakou I lohe a I ikeia ua poino.”I pane aku ai o Ka-ta.

  “No ia Manawa aku la paha ia palekana ana o lakou, ke hopohopo nei au la no lakou no keia ino a kaua e ikemaka aku nei,” I pane mai ai o Kita.

  Ke hoomau la no laua I ke hele ana a ke ike aku la laua I ka holoke mai a na kanaka, na wahine amen a kamalii ma na hale kokoke loa aku I kahaone; ua pouli ae la la lewa I na ao eleele ia Manawa, a ma ka laua hoomaopopo aku no ke kumu I holoke loa ai na kanaka ua piha lakou I ke pihoihoi ame ka maka’u no ka poino o ko lakou poe maluna o ka moana.

  Hele aku la laua a hiu me ka puulu kanaka kokohe loa mai ia laua, a ninau aku la I kekahi kanaka aoo me ka wawae laau ku’I no ke kumu o ko na kanaka holoke me na helehelena pihoihoi, me he mea la he me3a nui ka lakou imaka’u ai.

  “Heaha mai auanei kau, he makani ino ikaika a pa mai; o nana aku no hoi olua la I ka lele ino ae o kea o me ka hakumakuma a panopano loa,” I pane mai ai ke kanaka me kea no haalulu o ak leo no kea no elemakule a no ka piha pu I ke pihoihoi.

  “O kekahi kumu pihoihoi o kela poe a olua e  ike aku la ia ea no ka piha I ka piha I ka maka’u no ko lakou poe I hala aku nei au iwaho moana I ka lawai’a, aohe maopopo o ko lakou pae pono mai I ka aina.

  “He nui a lehulehu na kanaka iawai’a ma keia wahi, a ua kappa lakou I keia wahi he home no lakou. Ua lehulehu na moku liilii mai keia wahi aku I holo ha mau la aku nei I ka moana no ka lawai’a opelu, aole lakou I hoi mai, a ua manaoia e hoi mai ana lakou I keia auwina la, no ia poe ka kela poe a olua e ike aku la I ka holoke mai, ua piha lakou I ka maka’u o make ko lakou poe.

  “Aohe hopohopo ana no lakou ina he ake ke awa e hookomo mai ai he maikai no I ka wa malie, aka I ka Manawa ino he nui ka pilikia elike me keia.” A hooki iho la ke kanaka elemakule I kana kamailio ana me ka helehelena kaumaha.

  Ia laua I hele aku ai ma kekahi wahi okoa aku o ka haawina maka’u no a laua I ike aku ai I na kanaka ma kahi mua a laua o ke kamailio ana me ke kanaka wawae ku’I oia like no I ka poe a laua e ike aku ana, nui ko lakou hopohopo no ka palekana o ka poe lawai’a, a he heluna nui o na kane, na wahine amen a kamalii ke hoholo mai ana main a wahi like ole mai a I kappa kahakai, me ke kaukolo mau o ka lakou nana ana I ka moana a I ka lewa, me na maka pihoihoi. Mamuli o ko Ka-ta ame ko Kita nele I kekahi mea e hana aku ai a I ko laua wa I ike aku ai I ka momoku o na kanaka no kahi o ke awa, hookah ko laua ukali pu ana aku mahope o lakou.

  Ia laua I hele aku ai ma kekahi wahi okoa aku o ka haawina maka’u no a laua I ike aku ai I na kanaka ma kahi mua a laua o ke kamailio ana me kanaka wawae ku’I oia like no I ka poe a laua e ike aku ana, nui ko lakou hopohopo no ka palekana o ka poe lawai’a, a he heluna nui o na kane, na wahine amen a kamalii ke hoholo mai ana main a wahi like ole mai a I kappa kahakai, me ke kaukolo mau o ka lakou nana ana I ka moana a I ka lewa, me na maka pihoihoi. Mamuli o ko Ka-ta ame ko Kita nele I kekahi mea e hana aku ai a I ko laua wa I ike aku ai I ka momoku o na kanaka no kahi o ke awa, hookah ko laua ukali pu ana aku mahope o lakou.

  Ia laua I ‘@’ aku ai I ke awa he mau haneri o na kane, na wahine amen a kamalii e puuluulu mai ana. Lehulehu wale mawaena o ia poe he mau keonimana amen a ‘@’ mai hoi na kane ame na wahine opio no na mea e pili ana I nana hokele mai e ku kokoke mai ana, a e kamailio ana no kanaka lawai’a iwaho moana no ko lakou poino oiai ka no nui e hookokoke mai ana.

  Ma kela a ma keia wahi e kuku mai ana na wahine ‘@’ me na helehelena kaumaha, mai ka poe oo a ka poe opio, he kihei ko kekahi poe e uhi ana maluna o ko lakou mau poo a he olohelohe wale no hoi na poo o kekahi poe, lehuehu wale mawaena o lakou he mau bebe kekahi e hii ana ‘@’ o na ilima a o na keiki I hiki ke hele e kuku aku ana a puni lakou o keia na wahine na makuahine ame ipo honihoni o ke kuluaumoe a na kanaka lawai’a e maka’u ia aku ana ko lakou mau ola me ke kanalua nui ia o ka palekana.

  I ka hala ana he hapalua hora, a oiai kea o panopano e ‘ele mau mai ana, a ke owalawala mai na nalu nunui ma kuaau, a ke hoomau loa mai la no hoi ka makani I ka pa ina me ka ikaika, haele aku la na makaikiu iwaho ahikii ke poo o kekahi uwapo, kahi a laua e hiki ai ke ike pono ‘@’ me ka moakaka I na wahi apau o ke awa, a mawaho pono aku o ia uwapo na nalu haimaku o ke kaikuono Noweta, he wahi ino a wawahi moku ina no ka ikaia ae o kekahi moku a hiki malaila.

  Ia laua e ku ana malaila, a e nana ana ma’o a maanei. ‘ohe ana laua I kekahi leo nui o ka uwa ana ae:

  “Aia lakou ke hoi mai nei! E nana aku paha oukou la! Aohe o oukou ike aku I ke kia!”

  “ He oiaio, ma kela Manawa ua ikeia aku la ke aumoku ‘awai’a e hoi nui mai ana ma kahi mamao loa, o ka poe wale no nae I maa na maka I ka ike aku koe ko ka poe maa ole, no ka mea, ua huikau ke keokeo o ka pe’a me ke keokeo o na ale I hele a kuakea ia Manawa.

  Aole I palekana kela mau moku mai ka poino ae ia ma’@’, eia nae, ua lilo kela ikeia ana aku o lakou I mea hoohauoli nui loa I ko ka aina poe, a ua haawi ae la lakou I na ‘@’ huro no ia ike ana aku la.

  Ua hookokoke mau mai la I kela ame keia Manawa na moku lawai’a. eia he mamao loa no kahi I koe a hoea mai I kahi o ke awa e hookomo mai ai; oia ka Manawa I ike ia aku ai ka ikaika loa o ka pa ana mai a ka makani, ke hele la a waiho aoao na moku iloko o ke kai, me ka hele pu mai la me kekahi kuaua hoeha ili, he eeke hoi kau o ka poe e kuku ana ma kahaone a maluna o ka uwapo, no ka eha o na papalina o lakou I na pakaua; mea nae hoi kau I ka ike o ka poe I ka ua la a holo, mau no ke ku maile me ka haka pono o na maka I kahi o na moku e holo mai ana.

  O kela poe moku apau ua kapili wale ia no me ka paa ‘oa, a o na kanaka no hoi apau maluna o lakou, he poe ‘@’ ula wale no I ka hookele moku; no ka mahope, iloko o kela mamao loa o ko lakou ikeia ana aku, eia nae he Manawa emoole ia miki ana mai hoea ana I ka nuku o ke awa/

  I ka moku kua loa e hookomo mai ana I ke awa ua wawalo ae la na leo huro I ka lewa, no ka ike ana aku o ka ahakanaka e kuku aku ana ma kahakai, no ka oili ana ae ‘@’, no ka mea, he mamao loa kuaau iwaho ma ka aoao ‘@’ o ke kulanakauhale.

  Mahope koke mai no o ia moku kekahi mau moku okoa aku, ahiki I ko lakou pau loa ana mai I ke komo, a koe ka moku mahope loa ‘@’ o ka moku nui hookah no hoi ia o ‘akou, a I nani kona hanaia ana, me ka nui pu o na kanaka am eke akahele loa o kona hookeleia ana.

  “Owai ka inoa o kela moku hope e hookomo mai la?” I ninau ae ai o Ka-ta I kekahi kanaka e ku kokoke mai ana iaia.

  “O ke swift hoi ia, ka moku a ka elemakule Enoka Toda. O kela ka moku holo a paa pu o kona kapailiia ana maloko o  keia mau kai.” I pane aku ai ke kanaka. “ Mamuli o kona holo I kapaia ai kela inoa maluna ona.” Wahi hou a ke kanka.

  “Oia io ka; he lohe wale no ko’u I ke kamailioia he moku holo ia akahi no hoi ko’u ikemaka,” I pane aku aika makaikiu, a ke kanaka e kamilio pu ana me ia I maopopo ole ai o ka hiapaiole kaulana oia o Nu Ioka.

  I ka moku swift e hookokoke mai ana I kahi o ka nalu e po’I ai, ua hookapaliliia ae la ia Manawa na houpo o ka ahakanaka e kuku aku ana ma kahakai, no ka oil iana ae o kekahi waapa mahu ma ka aoao hema, me he mea la mai ke awa mai I kapaia ka A-I puaa (Hogs neck) ka holo ana mai, a e hoao mai ana e kaa mamua o ka moku swift a e holo ae no hoi kahi o ka palekana mahope aku o kahi o ka nalu e po’I mai ai.

  Ma Keia Manawa e pa ana ka makani me ka heleuluulu loa, me he tonado la o ka moana iniana, a e pa ana hoi ma kahi o ke kaualima a kanaono mile I ka hora a o ke kulana o ka mokuhuna ame ka waapa ma-hu ia Manawa ‘@’ iloko o kahi pilikia loa, ina no ko laua komo ae iloko o ke poi-nanalu o ka laua lua kupapa’u like ia e kanuia ai.

  No kekahi Manawa, no ke kiekie loa o na nalu e po’I mai ana ua hiki ole ke ikeia aku ka waapa ma-hu, no ka mea, ia Manawa aia no ia mawaho aku o ke po’i-nanalu.

  Ma ia Manawa I ka nana aku a ka poe mauka nei, he pohihihi loa ka palekana o na kanaka iloko o ka waapa ma-hu mai ka make mai, ma kekahi mana kupua wale no e pakele ai.

  Ina no ka pakele mai I ka nalu ei aku ia make ona o ka hooku’iia mai e ka mokukuna swift e holo poloei mai ana ma kana wahi e holo mai ana. Ina no kona hooku’iia mai e pau ana ia I ka nahaha, a o ka make no ia me ka emoole loa o na mea iluna.

  Oiai no o Ka-ta ame Kita e ku ana me na manao pihoihoi a hopohopo, lohe ana no laua’I kekahi leo I ka uwa ana ae: “Auwe! O ka waapa ma-hu kela o Miss Wekafoda-ke kaikamahine a ke Konela Wekafoda!”

  “Oia I’o kela.” I pane ae ai kekahi. “O ka helu ekahi kela o na kaikamahine koa loa, heaha la ia mea he maka’u iaia, o kona hana ana aku la nae paha ia I pakele ai, I keia Manawa ke manao nei au o kona hana ana keia e kanu ola ia ai iloko o ka opu o ka moana, koe wale paha ma kekahi ano mana kupua e pakele ai oia.”

  Ua hoopokole koke ia ka ke-kanaka kamailio mamuli o ka uwe kapalili a kekahi poe lehulehu maiwaena mai o ka poe e nana pono ana I kahi o ka waapa mahu I ikeia aku ai e holo ae ana: ua loaa pono mai ka waapa I kekahi ale nui mawaho aku o ka palekai a kahuli iho la.

  Aneane ia Manawa like I kahuli ai ka waapa ua ikeia aku la kekahi kanaka I ka holo ana ae a lele iloko I ke kai me ka maka’u ole mai ka paehumu ae o la mokukuna swift a ma ka hoomaopopo aku a ka poe e nana aku ana e au ae ana oia no ka hoopakele ana I ke ola o ka wahine opio.

  “O Hale Toda kela I lele ae la iloko o ke kai.” I hooho ae ai kekahi kanaka maiwaena ae o ke aluka e kuku ana ma kahaone, me ka leo me he mea la ua maopopo loa iaia o Hale Toda I’o ka mea I lele ae la. “ He pili ka’u oia no kela I lele ae la,” wahi hou ana.

  Aohe mea hookah I hoike mai I kona aa e pili me ia. Ke ku la no ke aluka me ke kapalili o na houpo, me ka maopopo ole o ka palekana o na mea poino.

 

 

MOKUNA II.

 

Hoopakeleia o Akeneki.

 

  Aohe maopopo I ka poe e kuku ana ma kahakai kea no o ka ulia iloko o ke kai mawaho aku o ka palekai ia Manawa, eia nae ua piha loa lakou I ka hauoli I ka wa I ike aku ai I ka mokukuna swift I ke kaka ana ae a laiku iho la.

  Ua ma-u no ia kali ana aku a ka poe mauka aku nei o ka ikeia aku o ka hopena; ia lakou e hoomau ana I ka nana ua holo aku la kekahi o na kanaka lawai’a kahiko iloko o kona hale a hoi mai la me kekahi ohenana a hoomaka aku la e nana I kahi o ka mokukana e laiku mai ana, a nana I  hoike ae I na kanaka e ku pu ana malaila he kanaka kana o ka ike ana aku I ka pii ana aku noluna o ka palekai, ma kahi kokoke loa I hooku’I mai ai ka waipa ma-hu I ka palekai a nahaha.

  Iloko o kekahi Manawa pokole loa ua hiki I na mea apau ke ike like aku I ke kino o ke kanaka e kokolo aku ana maluna o ka palekai me kona mau lima me na kuli no kula. Me ke po’I aku o na nalu maluna ona.

  “O, o Sila kela!” I oho like ae ai na leo o na hoaloha o sila. “E Pakele ana oia ua kau aku la iluna Aka pehea ana la ke kaikamahine? Ua loaa anei oia ia Hale Toda?”

  “O, e haawi aku I ka oukou hilinai nui maluna ona!” wahi a kekahi o ka pane ana ae.

  ‘@’ Manawa no ua ike like aku la na mea apau I ka hoohuliia ana ae o ka moku a hooiho pololeiia mai la ma kekahi aoao mai o ka pelekai ma kea no a ka poe mauka aku nei e ike aku ana e poino ana ka moku.

  He Manawa la no ka moku aia no mawaho aku o ka palekai ma kahi e loaa mau mai ana I ka ikaika o ka makani amen a ale kawahawaha, o ko ka aina poe e nana aku ana ka piha I ka maka’u no ke kapena nae aohe ia mea he maka’u no ka poino o ka moku iloko ona.

  Ua maopopo ke kumu o ko ke kapena aa ana mahope iho, no ka mea, oiai no na mea apau e nana pono aku ana me na manao pilihua, ua ike koke aku la lakou I ke kiolaia ana mai o kekahi mailuna mai o ka moku.

  He Manawa pokole mahope iho ua ike ia aku la ke kino o kekahi kanaka e pii aku ana ma ka aoao o ka moku ma ke kai aku, a e paa ana iloko o kona mau lima kekahi mea he wahine, oia ka mea hoomaopopo aku a ko ka aina poe.

  I hakalia wale no ka hookomoia mai o ka moku I ke awa I ke kau ole aku o na mea mailoko aku o ke kai, I lawa no a kau aku laua o ka hooiho pololeiia mai la no ia o ka mokukuna no ke awa, a he Manawa pokole wale no ua komo mai la ia maloko mai o kahi o ka poino, a ia ike ana aku o ka poe e kuku aku ana me ka pili o ka hanu, ua haawi koke ae la lakou I na leo huro, he koa aku a he koa mai, he maka’u ole aku a he maka’u ole mai, no ka mea la Manawa ua palekana ka moku.

  Ua holo pololei loa mai la ke swift no kahi o ka uwapo a Ka-ta ame Kita e ku ana. Ma kahi he haneri paha i-a ka mamao mai ka uwapo aku ua hookuuia iho la ka heleuma, a hookuuina iho la ka waapa iloko o ke kai.

  O na mokukuna I komo mua mai ai ua hekauia ma kela a ma keia wahi oloko o ke awa, aohe nae he mau waapa mai ia mau moku mai I holo mai no kula; o na maka apau o na kanaka aia wale no maluna o ke swift ame ka waapa mahu I koloia mai ai kahi I nana ai.

  I ka mokukuna o Enoka Toda e hookokoke mai ana no ke awa he kaa otomoile nui ka I holo mai a ku iho la ma ke poo o ka uwapo maluna o ka aina, he elua mau kanaka I lele mai a komo mai la me ka awiwi iloko o ke aluka me ka palepale ana ae I ka ahakanaka.

  Hookahi o laua he kanaka aoo me ka umiumi kuakea ma kona mau papalima, ua pau ka umiumi o ka lehelehe I ke kabiia; o kona kokoolua he keonimana opio loihi nona na makahiki he iwakalua-kumamakolu ma ke koho aku.

  He kanaka u’I ka mea opio o laua, ma’ema’e kona mau aahu, he umiumi haulaula kona, a he ano makona nae kona helehelena a ma kona kulana ke kilo aku, me he mea la e hoike mai ana he kanaka waiwai a hanohano oia ma kona mau kahiko apau.

  I kekahi o na kanaka e ku ana iloko o ke aluka ka na makaikiu ninau ana ae no ia mau keonimana, a nana I hoike aku ia laua o ke kanaka aoo loa o ke Konela Wekafoda ia ka mea nana ke kaikamahine I hoopakeleia mai ai, a e hoeia mai ana maluna o ka waapa no kahi o ka uwapo ia Manawa.

  O kona kokoolua oia ke kanaka opio, o Kaila Esekina opio ia, ke keikikane hanauna a hooilina hoi o Wiliama M. Esekina ke kiaaina mua, o Nu Ioka he onamiliona, a nona kekahi hale nui a nani e ku mai la aole I mamo loa mai laila aku.

  “Pela I’o ka, he lohe wale no ko’u no ke Konela Wekatoda akahi no hoi a ikemaka. Ua aoo loa no ka oia. Ua hiki ke ikeia aku ia ano ma kona lauoho ame kona umiumi kuakea me he pulupulu la,” wahi a Ka-ta o kea ne ana ae.

  Me ka hana nui na kanaka o ka waapa o ka hoopili ana mai I ka uwapo mamuli o ka ooloku loa o ke kai iloko no oia kaa maloko loa mai o kahi o ka nalu.

  I ka pili ana mai I ka uwapo, ia Manawa I lawe mai ai o Hale Toda ke kanaka opio I mauna I kona ola no ke ola o Akeneki Wekafoda ia Akeneki, a kau iluna o ka uwapo, a haawi mai la I ke kaikamahine I hele a pulu ka ‘@’  I ke kai, a e kakahe ana hoi ke kai la Manawa, I ka makua’@’ I aneane e lele ka oili mamua aku no ka poino o kana mea aloha a I hoopiha loa ia hoi I ka hauoli ia manwa.

  He kaikamahine huapala oia I ka ike aku a na makaikiu, a nona paha na makahiki he umi-kumamaiwa pela ka na makaikiu koho aku: he uliuli nupanupa kona lauoho, a he alohilohi na onohimaka, a ma kona helehelena mae I ka nana aku e haiamu ia ana e ke ala me ke onaona.

  Iloko o ia hele, o kona mau aahu a pulupe a e kakahe ana no hoi ka wai, e luhe ana kona oho ma na aoao a mahope o kona kua, aole I ilio ia mau ano ona I mau mea hoololi ae I ka nani o kona helehelena. O kekahi mea mahalo nui a na mea apau e ku aku ana e hana iaia, iloko o kela halawai ana mai la ona me ka poino, me he mea la he mea ole wale no ia iaia, koa no a koa kona helehelena.

  “O, e kuu keiki, ka mea hookah wale no a kuu naau I aloha ai ma keia ao! Ina no kou poino mai nei ua makaukau au e ukali pu aku mahope ou I ka lua kupapa’u, no ka mea, ua kokoke mai no I ko’u hopena, aka, e hoomaikai nui ia na lani no kou hoopakeleia ana mai la mai ka make mai I maopopo loa!” I hooho ae ai ke Konela Wekafoda me ka leo I piha loa I ke kaumaha ame ka haalulu, a e ike pu ia aku ana no hoi ia Manawa ka ‘@’ mai o na waimaka ma kona mau lihilihi.

  No kona piha kaumaha loa ua hiki ole iaia ke hoomau aku I kana kamailio ana, alaila apo mai la oia I ke kaikamahine I kona alo a honi iho me ka helelei o na waimaka alaila pale aku la I ka lauoho pulu o ke kaikamahine e luhe iho ana mamua o ka lae.

  “Mai hana hou aku I kekahi ano hana ‘@’ elike me keia ma nei hope aku e Akeneki. Ua kaumaha loa laua ‘@’ me ka hoopilihua loa ia o ko maua mau noonoo.” I pane ae ai ke kanaka opio iaia I hele mai ai imua a ku mamua pono o’ke kaikamahine. O ‘@’ Esekina keia.

  “Aohe au mea e kamailio a e kaumaha iho ai I nei manawa, a eia kekahi aohe keia o kahi kupono e kamailio ai no ka mea e pili ana no’u, no ka mea e ike mai no hoi ‘@’ ia ua pulu loa ko’u mau aahu a ke makemake loa nei au e ‘@’ ae keia lole pulu.” I pane mai ai o Akeneki Wekafoda me kea no hoowahawaha.

  Ia Manawa huli ae la o Akeneki e nana I ka makuakane a I ae la: “ E papa, o Hale Toda keia, ke kanaka opio koa oa a o kuu hoopakele hoi. E ike ae oe iaia?

  “Ua ike mua no oe iaia e papa, o I nei no hoi ka I hoea ae I ka hale mamua o ka haalele ana o Fereda o ka hale, au ‘@’ e hoomanao la, pela kuu manao.

  “ ‘@’ nei au I aie nui ai I kuu ola. Na ia nei I hoopakele a’u mamuli o kona lele ana ae iloko o ke kai I ka wa ana I ike ai I ke kahuli ana o ka waapa a mana me Sila e kau una me kona noonoo ole no kona ola, o ko’u nae kana I hoao nai ai e hoopakele a ua pakele au mai ka lua kupapa’u wai mai.

  “ He hana koa loa kana I hana mai ai no ko’u pono au e ke iho ai I ka nui o kuu aie iaia, a’u no ame oe pu e ike iho ai I ka lawa ole o ka kaua mau hoomaikai iaia ma na ‘@’ wale no a ka waha.”

  Ma ia Manawa a Akeneki e kamailio aku ana I ka makuakane he ike wale ia aku no e ka poe e kuku ana malaila ia iloko ona ka makemake no ke kanaka opio,

“Aia iaia ke aloha.

Aia ilaila ka ano’i.

Aia ilaila ka iini.

Me ke ua lohu hala o Puna.”

  A no keaha no la hoi auanei e nele ai ka makemake, no ka mea he kanaka opio no o Kale Toda, ‘@’ koa paki I lohia ka makua, aohe puu aohe kee: aole oia wale aka, ua mohair pu ke kanaka opio I kona ola no ka mea iloko e ka poino elike me ka ka Haku I olelo ai. “ E aloha aku oe I kou ‘@’ elike me oe ia oe iho.”

  He kanaka opio haahaa loa o Hale Toda ma ka hanau ‘@’ pela ka manaoia no ka mea he keikikane oia na kekahi kanaka lawai’a haahaa loa, he kanaka I helu pu ole ia ma ka papa like me ka poe waiwai aka he inoa I alaia e ka lehulehu ka poe apau I ike a I kamaaina iaia he aloha he akahi a he oluolu oia ma na ano apau.

  “O na na lani e kau mai I na hoopomaikai nui maluna ou!” I hooho ae ai ke konela Wekafoda, me ka leha pu ana ‘@’ o kona mau maka I ka lani, me ka haalulu pu o kona mau lehelehe.

  I ka hoi ana mai o na noonoo maikai me ke Konela Dekafoda, huli ae  la oia e nana ia Hale Toda a hopu aku ‘a I kona lima a lulu iho la no kekahi Manawa, a he ‘@’ eehia loa ia I ka hoomaopopo aku a ka Makaikiu Ka-ta.

  “E ke knaka opio puuwai liona, ke ike ole nei au I kea no a’u e haawi aku ai I ko’u mahalo ia oe: ke ike nei au I ko’u nele ame ka lawa kupono ole o ka’u mau huaolelo e hoomaikai aku ai ia oe, aka nae, e hoomanao oe, o na huaolelo uuku loa e hoopukaia aku ana e a’u mailoko lilo ae ia o ka papaku o kuu puuwai.

  “Ma keia la iho la ua hana oe I ka hana kaulana loa e hookomo kuhohonu loa aku ai ia’u iloko o ka aie kaa ole, mamuli o kou hoopakele ana I ke ola makamae loa o kuu mea aloha hookahi wale no maluma o ka ili honua.

  “O oe kekahi o na kanaka opio maikai loa a’u I ike ai mai mua mai ahiki iho la I keia la, a mamuli o keia hana loa loa au I hana ai e lilo ana ia I mea ‘@’ e hookaulanaia aku ai ma kea o a puni a ke hoike pu aku nei no hoi au ia oe aole oe e hilahila iki iho ana no kau mea I hana ai I keia la, aka he mea ia nou e hooi loa aku ai o kou haaheo ana.

  “Ina manawa apau au e makemake ai ma nei hope aku I hoaloha nou, mai poina I ka hoike mai ia’u, a ina komo oe iloko o kekahi pilikia, a I manao ae oe e ui mai ia’u no ke kokua mai ia oe, ua makaukau mau au e haawi mai ia kokua elike me ka hiki ia’u.”

  “O e ke konela maikai mai hookaumaha I kou noonoo no’u no ka’u mea I hana aku ai no ko Akeneki pono I keia la. He hana hiki wale no ia ke hanaia e kekahi poe e ae, ina o lakou kekahi ma ko’u wahi a ma kahi hoi o ka poino I ikeia ai.

  “I kuu wa ike aku ai iaia nei iloko o ka poino maopopo loa e lilo aku ai kona ola, aohe a’u hana pono e ae o ka haawi wale aku no I ke kokua, elike no me ka kekahi poe e aku e hana ai, ina no o kekahi o lakou malaila.

  “ He  kanaka ikaika au I ka au, e ha’I aku no au ia oe iamea, no ka mea, iloko au o ke kai e au mau ai iloko o ka hapanui o ko’u mau la opio, no ia kumu aohe ia mea he maka’u iloko o’u no ke kai ina no I ku iki iho au e noonoo no ia mea he maka’u-aole, nae au I kali iho a pehea ‘@’ nei e loaa ai ia’u ia mea, no ka mea aole maka’u iki iloko o’u I kuu wa I ike aku ai iaia nei e lana mai ana iloko o ke kai, o ka mea nui wale no iloko ou oia ko’u lele koke ana aku iloko o ke kai a hoopakele mai iaia.

  “Ina aole au I haawi I kuu ola no Ake nei me ka lele ole aku iloko o ke kai no ka hoopakele ana mai iaia ‘@’ ana kekahi o na kanaka hoohilahila loa ia e ka lehulehu e kau mau mai ana maluna o ko’u poo ka ‘@’ “hohewale.”

  Oiai o Hale Toda a hoomau aku ana I kana kamailio ana imua o ke Konela Wekafoda, aia mau maluna ona na maka lili a huhu o ke kanaka opio, Kaila Esekina kahi I haka pono mai ai a ma kea no o kana nana ana mai maluna o Hale Toda I koho iho ai ka Makaikiu Ka-ta he manao enemiaia iloko ona, no ke kokoe o kona mau maka.

  Ma ka Manawa keia a Hale Toda e kamailio ae ana I ke Konela Wekafoda, “aohe ana hana pono e ae e hana ai o ka haawi wale aku no I ke kokua I ka mea iloko o ka pilikia. Aole kanaka hookahi I like ka noonoo me kona e nele ana ka hana aku elike me kana I hana ai.”

(Aole I pau.)