Ka Nupepa Kuokoa, Volume LVI, Number 40, 4 October 1918 — Page 3
| This text was transcribed by: | Arynn M. Ishikawa |
| This work is dedicated to: | Disney Aulani |
NUPEPA KUOKOA, HONOLULU, T. H., POALIMA OKATOBA 4, 1918
HE PUOLO I LOAA E LANI HELE ANA I KA WAI.
_________
E Mr. Lunahooponopono: ‒ E oluolu mai i na meahou o ke Koolau, e ike ia mai i nuhou hoohauoli no ka pomaikai o ka nupepa ame ka poe e heluhelu ana.
Ma ka Poaono a. m. o Sept. 28, 1918, i loaa aku ai he puolo ma ka muliwai o Laie nei, malalo o ka uwapo alanui holopuni o keia mokupuni, o na waiwai iloko, he hookahi hainaka silika keokeo hou loa, hookahi no hoi hainaka silika hou loa he puawa hapalua o Honolulu oloko o na halekuai awa, ame hookahi ipupaka laau hou loa o Honolulu no, hookahi kahi lauoho nunui hou loa o na halekuai Pake o Honolulu no, hookahi pupu paka Hawaii maoli no hapaha mamua, elua puna ko i pau mua i ke akila ame ka owili luau. Ua haawiia mai la i ka mea hoolaha meahou, o na hainaka silika a elua aia i ka mea nana i loaa, o ke koena iho aia i ke kahu moo i hooponopono hou ia, aole no na ha'i, nau no e ka mea holo kaaotomobile ka pono kiola wale aku no, aole ia o ka lua o Kihawahine, eia aku iuka, a mai pono kiola me ka hana ole i mea kaumaha pohaku a pauku hao paha? A laa ke kauia'i ia no na iwi o Hua la ika la!
Eia no ka, aole i pau loa, ke ulu mai nei no keia anoano, a auhea oe, mai kaumaha oe i keia, ua kii mai no o Laniwahine ma, ua pau no i ke kikokiko pakahi ia na makana apau au i mohai ku ai, e kau ana no ka lakou hoailona, o ka ma'i e ola ana, o ka papakonane a ke kahuna kua'ua'u ua holopono, o ko holomoho ana e puka ana, mai kaumaha oe no keia, aohe no he mea e ike mai, a na kaua keia puolo, eia aku la paha o ko Waialua puolo i ka muliwai o Lauhulu ame Kamananui, lilo e aku la kela i ke keiki o Kawaipuolo. Aole no au hooponopono hou ana mai i koe, ua pau kau, ua moe pu me ka pule ma ka ihu o ka puaa.
Aohe e loaa keia ano hana ma Laie nei, he poe hou wale no koe, a owau kookahi wale no ke kahiko i koe, ho kupa a kamaaina akahi no ka ike hou ana ua huhu loa ke Akua i keia ano a na kupuna o kakou i hoomana aku ai i keia mau mea a huhu pu me Mose i kona iho ana mai, mailuna mai o ka mauna a wawahiia ka papa kanawai o ke Akua i Kona ike ana mai e lilo nui ana ka Iseraela i ka hoomana i na pohaku laau, na manu, na i'a o ke kai, a pela wale aku. E waiho keia, e pule mau kaua i ke Akua, me ka mihi nui. Amene.
_________
No ka mea he wa kaua keia, a owai ana na moho e wae ia ana i ka la apo po? Wae pono ia mai a pololei, ma na moho no i kupono a naauao o na aoao a elua, o iaka wae maemae loa ana a noeau maoli, e loaa ai, he poe kupono a naauao maoli no keia au holomua loa.
_________
Mokaki maoli mai nei hoi i kula na hinai hooluuluu i'a, ua pau i ke kukaehao.
_________
Ke olelo mai nei ka poe holopuni makaikai o ka halelaa e ku nei ma Laie ame kona mau kahua ka helu ekahi, aohe ona lua ma Hawaii nei, a komo loa aku i na aina nui. He elua mau hale pua ma ke komohana, a kihi hema a akau; ekolu kahua me na anuu alapii e iho ana i ka hikina a loaa aku ka halekiai ame na kii mabala e ku ana me na luawai ekolu ma o a maanei. Ke kanuia nei ka manu ma keia mau kahua e ka kui manawale'a ame na pua aole i puni loa i ka pa, aka, ke nee mau nei no ka hana ,aole i pau'pono; a me he mea la o kekahi mahina o keia 1919 ae e hoolaaia ai.
__________
E hooikaika mai na moho e puka ana i keia kau koho i banako aupuni no ka lahui i pono ai e lawe i mau apana aina hookuonoono hiki ke hoohana aku.
J. A. KAHIONA.
----------------W. S. S. ------------
MAKE HE KAIKAMAHINE KEPANI I KA OTOMOBILE.
__________
He kaikamahine Kepani uuku o eono makhiki, na Kambara, no Aiea, a i ikea n@ ka inoa "ke kanaka kuai kanake," ka i pepe a make hikiwawe loa ma ka auwina la Lapule nei i ka wa ona i hooku'iia mai ai e ka huila o ke kaa otomobile a hina ilalo a piiia mai e ka huila, e kalaiwaia ana ke kaa e Ray Hungate, he koa no ka Papu Limaikaika.
E paani ana keia kaikamahine Kepani me kekahi mau kamalii e ae ma ke alo iho o ka haleaina o ka Hui Mahiko o Honolulu, a ia manawa aoia i holo aku ai no kekahi aoao o ke alanui a kaa pono mamua o ke kaa otomobile a ke koa e kaliwaa mai ana. O ka huila mua o ke kaa ka i pa mua aku i ke kaikamahine a hina oia ilalo a oia ka manawa i pii aku ai ka huila maluna ona.
Ua paa ke koa i ka hopuia a laweia mai no Honolulu nei a hoopaaia ae ma ka halewai ma ia po iho. Ma ka olelo a ke koa o ka hoike ana ae i kona wa i ninaninauia ai ua hoole oia i kona ike ana i ke kaikamahine uuku, aia wale no ka a ua kokoke loa mai e hiki ole ai ke hoopaa koke iho i ke kaa, he kumupale i lohe pinepineia mai ka poe kalaiwa kaa otomobile ae i ka wa e loaa ai ka ulia poino elike iho la me ia. He nui a lehulehu ka na kamalii e paani pu ana o keia kaikamahine nae a ke Kepani kuai kanake ka mea i poino.______________________________________________________________________________
HOOLAHA I KA POE KOHO BALOKA
_________
E noho ana ka Papa Hoopaainoa o ka poe koho baloka no ka Mokupuni o Oahu ma ke keena halawai o ka Papa Lunaki@i, ma ka Hale McIntyre ma ke kihi o na Alanui Moi ame Papu Honolulu, ma ka Poaha, Poalima ame ka Poanono, na la 3, 4 ame 5 o Okatoba, A. D. 1918, mai ka hora 8 a. m. ahiki i ka hora 2 p. m. o kela ame keia la i hoikeia ae la no ka hoopololei ana i na hewa ame ka holoi ana i na inoa o ka poe koho a i ole na mahele koho paha e ikeia ana ma ka papainoa o ka poe koho baloka.
SAM F. CHILLINGWORTH,
Luuahoomalu o ka Papa Hoopaainoa. 6315 ‒ Sept. 27. Oct 4, 1918.
AHUWALE NA OMUKUMUKU AO O NA KOOLAU.
_________
Ka mahina keia e pa-ki ai kepau o ka ulu i ke alo, i elima mai e oukou o Honolulu, i hookahi no na Koolau nei, oia o Gus Kaleohano; mai alunu mai no oukou apau loa, ku mai a nana, wae pono iho i elima moho o Honolulu, o Gus Kaleohano hoi ko na Koolau, Waialua.
_________
Hookahi mai la ka oi o na moho o ka apana koho balota 5, o Gus Kaleohano hookahi wale no ka moho o na Koolau; na alunu wale mai la no oukou o Honolulu a piha ka paa kikiki o ka balota eono, e noonoo, mai pulale i ka ike a ka huelo ilio; e ike mai ia kaua hoa kanaka.
_________
He makehewa hoi kau i na ie hooluuluu i'a a S. W. Logana o Laie, ka ulua nunui o 90 paona, o na ano i'a no apau, aohe pilikia o na kamaaina, no na malihini hii@mai, akahi no a lawa kupono na ono o ka moana kaiuli kai hohonu ku ana ike alo. He puuwai hamama ko keia mau olohe nahau o ka aina, akahi no a ola na kini.
_________
Na hana o Laie i Sepatemaba nei:
Mr. ame Mrs. Kuhi lua, he bebe (w.) ua mae. Mr. ame Mrs. Elia Nahulu, bebe (w), ua make no. Mr. me Mrs. G. Kekauoha, bebe (w), ke ola nei. Mr. me Mrs. Moeike, he bebe (k), nui mohaha maikai.
_________
Hului pau aku nei na keiki o Laie i ke komo i na haleula like ole o Honolulu, ko Kualoa mau keiki kekahi ma ka inoa o kolaila konohiki wahine; he laki nui mai hoi kau a koe o kolaila mau kini.
_________
Ua helu ko Kauai poe o Welehu keia mahina, o Sepatemaba, ia Oahu nei o Hilinehu, ia Maui o Hilina, ia Hawaii, o Mahoe Hope. Like ole na helu.
_________
O na ano lau iwaiwa apau i Laie nei e loaa nui ai, ma na hale meakanu e ulu nei, ma ke kumukuai kuka pu i nele ma Honolulu, ma na ano e ae apau i Laie no e loaa ai, ma ka ulu nee papa.
_________
Ke kapapa e mai nei no ko Honolulu mau papai i na Koolau nei, o ka hana ana paha ia a Edward P. Fogarty, Menehune o Waimea, o Kauai. Hauwalaau ka namu o Kawainui. Ei aku no a hiki mai.
J. A. KAHIONA.
---------W. S. S. ---------
E NA REBUPALIKA A ME NA DE MOKALAKA.
_________
E oluolu e hoouna mai i ka poe kupono a naauao i'o o na Hawaii, a i ike a makaukau i'o i ka olelo a ka haole nia ka namu pololei ana i hoonaauaoia ma ka Buke piliolelo haole, a i lawa piha kona ike ma ia buke, a oia auanei ke kanaka Hawaii kupono au e hoouna mai ai.
Mai nana i ke kukaliki mai a kela me keia moho o na kanaka Hawaii, au no i ike maopopo ai e ka mea koho, aohe ona makaukau a lawa piha ia mea he namu haole ana, mai koho aku iaia, a no ka mea, heaha ka mea hiki iaia ke olelo aku imua o kela hale hanohano ma ka olelo haole@ Aole loa e hiki, a no ka mea, aole loa oia i lawa ma ke kalaimanao ana ma ia olelo ke kau mai ana maluna o oukou ka poe na lakkou i koho aku iaia i moho na oukou.
Malia nae paha o olelo ae oukou he mahele olelo Hawaii no koloko o ia mau hale, ae, ne ia mahele olelo Hawaii anei ko@oukou kumu o ke koho ana mai iaia ike, olelo haole ole i moho na oukou@ Ke manao nei au he wahi manao ano kuhilelau no kela, no ka mea, i ka wa e kalaimanao ia an@ ka olelo haole ma kekahi kumuhana ano nui iloko o kela mau hale hanohano, heaha ka mea hiki a lohe hoi i ke kanaka ike ole ke hoomaopopo aku@ Eia wale iho no, o ka aka, o ia hoi, i ka wa e minoaka ai ka poe ike, hookahi ka minoaka pu ana me ka poe ike ole, aole nae no ko lakou maopopo i'o ana no na hopunaolelo haole i kalaiia mai e ka poe ike io, aole, aka, ma ka akaaka ana a kela puulu ike olelo haole, a lie hoopili wale aku no, ka ka poe ike ole, ma ka akaaka pu ana.
O keia nae kekahi mahele ano nui au e ka mea koho e noonoo pono ai no ka moho au e koho mai ai, oiai he lehulehu wale na moho au e ka moupuni o Oahu e holo nei no ke kohoia aku, a eia hoi nei leo o kekahi mana koho e uwalo e aku nei i ola honua, mai wae ae i na moho o keia ano au no i ike a i hoomaopopo i'o i ko lakou lawa ole ma keia talena ike namu haole, a mai nana pu i kou aoao kalaiaina, a manao iho kahi naau ou e koho no iaia me kou ike a hoomaopopo no nae aole oia i lawa ma ke kalaimanao ana ma ka olelo namu.
I ka hoopau ana i keia manao uwalo hikimua ia oukou e na mana koho, ke hooki nei me ka manaolana, e awaiaulu pu mai ana no kakou ma keia mau manao hoonaauau i ka kakou ma moho e wae au ai.
Maluna ae o na mea apau e koho oe i na kanaka kupono, ike, makaukau, a lawa piha ma ka olelo haole ana, kalai ana imua o kela mau hale elua ma ka namu ana elike me ke alakai o ka buke piliolelo haole, oia ke kanaka hiki ke hana i kou pono e ke Demokalaka, a me ka Rebupalika aole e ae!
Owau pu me oukou.
NO KA LEHULEHU.
______________________________________________________________________________
KA LAAU HAMO A CHAMBERLAIN
_________
Aole he mea oi aku o ka maikai, no ka rumatika no na aa, ka ma-ui, ka lolo, ka huki o na aa, na pala-pu ame na eha o ia ano like, elike me ka laau hamo Pain Balm a Chamberlain. E ola ana ai i ka manawa pokole, mamua o kekahi laau e ae. Eia ke kuaiia nei e ka poe kuai laau lapaau apau, o Benson Smith & Co., Ltd., na akena no Hawaii. ‒ Hooaha.
______________________________________________________________________________
KE KUAHAUA LAHUI A KA PERESIDENA WILSON.
_________
Ke kuahaua ma o Peresidena Woodrow Wilson la ame Amerika Lahui, ka manaolana mau no ka maluhia ame ka noho lanakila ana a koke Ao.
E Hawaii Nui Kuauli: ‒ O kakou ame ka kakou mau kaiaulu nohea a lupea; kona oiwi maemae, nani, kilakila a kamahao; kona mau awawa uliuli hua- nui a kinikini; kona mau kulu wai e iele hoohuelo lele pua-o ana mai ka umauma mai o na pali ka-ha-ko o Hawaii Aina; kona mau kula ame kona mau waena i uhipaaia me na anoano huaai na ka noii, imi, mahi a hoahu pomaikai ana.
O keia mau pono apau o ka halauhale aupuni iho la ia o Hawaii Aina ame Hawaii Lahui a na Kamehameha i kuulu ai; o kona nani la, ua aleia aku a nalo no ka wa mau loa e ka mana o ka noanoa o ko ke Ao holomua.
O keia mana ka i hoohanauia mai i ka noho ana aupuni hou ma Hawaii; ka mana pookela loa i kupu ae a kukuluia iho i aupuni no ka lehulehu, a na ka lehulehu a ma o ka lehulehu la; he aupuni a he Teritore na na kanaka koa, na na kama o ke Kuokoa, na mamo, na pua o ke kaulie. He Aupuni i kukuluia o onipaa ma o kona moto la, "Iloko o ke Akua ka kakou paulele ana"
Oiai ,eia akou malalo o kona malu, eia nae, no ke kaulike ua haawi mai la oia la kakou e Hawaii aloha he kanawai kumu (Organic Act) e moekahi like ana me ke kumukanawai o na Mokuaina Huiia; na mokuaiana hoi i apoia e ka mana ume o ka manao ame ka haka like "E Pluribus Unum."
O ke aupuni keia e kela mau ana no ke kaulana, me ia e ku mau nei me ka makaukau mau ma ke kiai ana i ole ai e ponaloia, pohina a hapa'upa'u ka nani alohilohi o ke kuokoa, ka lanakila ame ke kaulike o na Amerika.
E Hawaii aloha, eia kakou he lahui i hanau hou ia iloko o ka@malu; eia nae, ua ranatizoia kakou me na kulu-koko o na Amerika oiaio; na aloha aina pookela o ka hoolaupa'i kuokoa o ka A. D. 1776, ame na pua a ke kaulike o ka A. D. 1865, na mama o ka wiwoole i ala ae a kukulu ia Amerika ame kona mau pono maluna iho i Aupuni pooela o ke kuokoa, nona ka nani i hilo kaakoluia me ne maawe gula o ke kaulana; ke aupuni nui a kamahao nona na hana i wailanaia iloko o ka puuwai o ke koa nee mau no mua; he kuokoa i hoepa ole ia kona nani, ame ka lankila hiwaiwa o ka nohona lahui ana.
He aupuni a he lahui kilohana ma ka panepoo o ko ke Ao. Nana i hanau mai ke kila-poo o ke kaulike; ma ona la ka ulu ana o na opuuone hagulagula i okomokomoia me ka mana-ume maganetisima o ka oiaio; a ma kona umauma na pohaku kaiina i haweleia me na po-po-uwila humenatariana o ka pulama ana i ko ka hoakanaka mau pono me ka ihiihi.
O Amerika keia o ke ahi-ka-na-na o Amerika o ke koa hulu-a-a. O Amerika o ke kuokoa. O Amerika o ke kaulike. O Amerika o ka lanakila. O Amerika o ka holomua. O Amerika ka home o na Amerika oiaio a hoolohe kauoha. O Amerika ka heke a o ka makua-hanai pomaikai i ko ke Ao malalo a ke pailata loea a moeau me ke ahonui o Peresidena Woodrow Wilson.
Nani ke pookela ame ke kilohana o na alakai hana ana a ka Amerika oiaio; he kiaao i ke ao; a he kiaahi i ka po; he lama e anapu mau ana ma ke ala meridiana o ko ke Ao nei hookupono lahui ana.
E Hawaii aloha, e mau ko kakou oiaio ana no Amerika. Nona mau ka mua ame ka muli. Nona mau loa no. E pupukahi ka hana no kona Kuooa; e laulima like me ka wiwoole; e honi aloha mau me ka lanakila, a e ku mau maluna o na puu kaulana o ke kaulike.
O keia mau loina Amerika oiaio la e Hawaii lahui, he mahiole ia no ke koa oiaio, he koloka ahuula no ke kama i makee i knoa aina; he opuu daimana no na keonimana; a he pua pikake aala pa-oa i na moku ma ka umauma o na lede o ka aina.
ALOHA AINA OIAIO.
----------W. S. S. --------
LONDON, Oct. 2 ‒ Ua hanaia aku e na Serbians ma ke Sabati kekahi kaua luku weliweli a hoopio i na Bulegaria ma ka hikina aku o Veles, kokoe i Chavero, eono mile mai ka mokunaaina Bulgaria mai, Ua oleloia ma ka lono kelekalapa a ke kenerala o ka Poakahi ua okiia na pualikoa Bulegaria a kaawale iloko o elua mahele.
___________________________
He Moakaka Anei na Mea Apauia Oe?
Ina aole ā ina he NALULU kou, ULAULA paha ka maka, e hoopau i ka pilikia o pau auanei ka ike ma ke kukakuka koke ana mai me makou -Aole Uku.
¶ NA MAKOU E nana pono a e kuekaa i na pilikia o kou maka.
¶ NA MAKOU E HANA i na makaaniani maikai loa i hui pu ia me ke akamai, ke aniani oiaio loa no ka maka i hiki i kekahi mikini o keia la ke hana.
¶ NA MAKOU E HANA A LOAA NA HOPENA MAIKAI LOA.
¶ HE HOOPAA MAKOU i ka makou mau hana no ka makahiki hookahi, a o ka makou kumukuai E KU ANA I KAU EKE DALA.
THOMPSON OPTICAL INSTITUTE
KAUKA L. E. CAPPS, Lunanui.
Kelepona 2576. 156-158 Alanui Hokele
______________________________________________________________________________
HEAHA KAU E J. ULUIHI I HANA AI NO KA LAHUI?
_________
E ke Kuokoa: ‒E hoike ae oe ia J. Uluihi ame kona mau paalalo i na hana a Wm. E. Mossman ame D. M. Kupihea i hana ai no ka lahui mai Hawaii a Kauai penei:
1. Hookomo o Senatoa Kale Kilinawoka i ka Bila Aina e hoopau ana ia 25 inoa; holo i ke senate, ku-eia e Wm. E. Mokimana ame D. M. Kupihea ame na Repubalika i ka Hale, haule. O ka hana aloha mua keia a nei mau kauwa a kakou no kakou lahui.
2. O ka Bila Hoopaelimahana o 30, 000 Pake no Hawaii nei. Ma ka mooloelo o ka Hale e ikeia no o Wm. E. Mokimana ame D. M. Kupihea ma ka aoao ku-e aku i kela bila; a mamuli o ke ku-e a Wm. E. Mokimana i waiho aku ai imua o ka Hale i laweia a noonoo i haule ai ka hoike aka hananui a aponoia ka Wm. E. Mokimana i kokuaia e D. M. Kupihea. O ke aloha elua keia o keia mau kauwa a kakou ia kakou lahui.
3. Ka Bila Amaama ma ka hoike a Wm. E Mokimana i hoonoa ia ai ka amaama; a puua ka waha o J. Uluihi ame na paalalo ona ame na wahine a lakou i ke nahu-pu i ka amaama. O ka ekolu keia o na hana aloha a Wm. E. Mokimana ame D. M. Kupihea.
4. Na haawina dala o na alanui o na Koolaupoko. Koolauloa, Laie, Kahuku, Waianae, Ewa, ame na haawina dala no na halepaahao ame na halehookolokolo, na na Mea Hanohano Wm. E. Mokimana ame D.M. Kupihea i paio ikaika a holo. O ka eha keia o na hana aloha a laua i hana ai no kakou.
5. Ka Bila Haawina Uku Kumau no Makai Waipa, holo loa a lilo i kanawai no ka uku ana iaia i $50 o kela ame keia mahina a pau kona ola. O keia ka elima o na hana aloha a nei mau kauwa a kakou. Na Wm. E. Mokimana keia bila a na D. M. Kupihea i kokua a nee aku a holo.
6. Ka hoomahuahua uku no na limahana aupuni aole e emi malalo o $2 o ka la hana. Holo a lilo i kanawai. Na Wm. E. Moimana keia bila. Lilo i kanawai i keia la. O keia ka eono o na hana aloha a kkeia mau kauwa a kakou.
He m@i aku na mea i koe, aka, i hoopau ole ia ai ka manawa, ke ninau nei au ia J. Uluihi:
Heaha ka Wm. E. Mossman ame ka D. M. Kupihea hewa i hana aku ai ia oe ame ka lahui? O ka puua anei o ko waha, ka waha o ko wahine ame ko kaikamahine i ka amaama au e ai halale nei?
Heaha a pomaikai e loaa ana ia oe ame ka lahui ma kau hoino ana ia Wm. E. Mokimana ame D. M. Kupihea, na loca ike kanawai, a kokua o@ ia Wm. Kaleihuia ame na hepa e ae au e painuu nei?
O ka hana hiki ia oe ke hana o ia ka hoino kumu ole, niania, ahiahi, manaoino a pela wale aku, me ka hahai mau mahope o na alakai lalau a kou alakai e hapai nei, nona na manawa elua a Woodrow Wilson i hoole mai ai i kana noi no ke kulana Kiaaiua.
Me ka mahalo i kou ahonui ana mai e Mr. Solomon Hanohano o ke Kuokoa, ke Kaulike ame ka Oiaio.
DEO GRATIAS.
Honolulu, Oct. 2, 1918
---------W. S. S. ---------
HE MOEUHANE.
_________
Mr. Solomon Hanohano, Honolulu; Aloha oe: ‒ E oluolu oe e hookau iho i keia wahi meahou ano nui maluna o ka mokulele a ka lahui, nana ia e hoike aku i na kini lehulehu mai ka puka ana a ka la ma Kumukahi a ka welo ana a ka la i Lehua; o ia hoi he moeuhane.
Ke ano o ka moeuhane o ia iho keia:
Ike aku nei au he puali koa kaualio ma na aoao o ke alanui, ua piha i na kanaka, ma ke poo o ka puali koa ke Keikialii Kalanianaole, e welo ana ka hae Amerika, he hae nui.
O ka'u mea i lohe aku e hula ana ke keikialii, o ia iho keia:
Eia Hawaii ua lanakila,
Ke welo nei e ka Hae Amerika,
O keia iho la ke ano a ka moeuhane, ua makemake au e kuailoia mai ke ano o keia moeuhane.
Owau no,
D. K. KUPIEHA.
Waianae, Sept. 24, 1918.
______________________________________________________________________________
E Koho ia James H. Raymond i ka La Apopo
Iloko ou e Hawaii o na kai ewalu a ke aloha, i loaa ai o Eliwai, ke kanaka mua loa ma ka moolelo lahui o Amerika; o au Eliwai Likana la oia ka mea nana i pakike aku i ka Peresidena Woodrow Wilson o na Amerika Oiaio apau.
I na hoa makaainana, na kupa Amerika, na mana koho mai Hawaii Moku o Keawe, ka aina i ka hikina a ka La, a hoea aku me ke honi aloha ana ia Kauai o Manokalanipo, aina i ka li'u o ka La o lalo e ‒E nana oluolu mai.
@ hookapae ae i ke kalaiaina no ka manawa elike me keia, oia hoi ke ku ana ma ka aoao kalaiaina a hoala mai i na hana e mahae ai; aka, e hoi ae kakou apau iloko o ke apo o ka lokahi.
"E pupukahi a manao ma ka hana, imua ka umauma, i hookahi leo, i hookahi ke oho ana no ka lanakila ma ke kaua." wahi a ko kakou Peresidena Woodrow Wilson.
He oiaio ua lokahi ka Lahui Amerika mai o a o, aole loa i loaa iloko o ka moolelo o Amerika o ka wa i hala, aole no ma keia mua aku, aole loa no iloko o ka moolelo o ke Ao nei elike aku me ko Amerika i eia mau la, malalo o ke alakai ame ka hooponopono ana a ko kakou Peresidena Woodrow Wilson no ka lanakila o ke kaua, ka lokahi, ka oluolu ame ka hoolohe o ka Lahui Amerika.
No keia ae la eia ka Lahui Amerika ke ku nei mahope o ka peresidena me ka lokahi ma ka hawai ana i ke dala l@ ai ame ke ola me ke kunukunu ole; aole i kona mau miliona koa ame kona lahui wale no keia kokua ana; aka, ua paholo aku kona mau lima kokua o ke aloha i kona mau hoahui ma ke kaua ame ko lakou mau makaainana me ke dala ame ka ai. Aole ia lakou wale no, aka, i ko ke Ao holookoa i hoopilikiaia e keia kaua weliweli i ike ole ia kona lua ma ka moolelo o keia Honua.
He hana hauoli a haaheo loa i ka Lahui Amerika ka hoolohe, ka hooko, a lokahi mahope o ko lakou alakai o keia mau la, ka Peresidena Woodrow Wilson‒ke kananka kela loa a o ke koa kilohana i loaa ole kona lua ; ke kanaka hoi a ko ke Ao nei e kau aku nei na manaolana ana no ka pau koke o ke kaua a noho alii hou mai ka nani o ka maluhia.
Ke kanaka a ko ke Ao nei e kaena nei ‒"Na ke Akua Ola mau i koho mai ia Woodrow Wilson i wahaolelo Nona a i mea paahana no ka hooponopono ana i ko ke Ao nei iloko o keia mau la o ka nee ana o ka manawa."
Eia na Aupuni Hui ame na aupuni a Amerika e kaua aku nei ke kaulono mai nei i kona mau hooponopono ame kana mau alakai ana me ka hialaai nui ; a iwaena o hookahi haneri ame umi miliona o ka Lahui Amerika, aole he hookahi i ku ae a ku-e mai i na rula alakai a hooponopono ana a Peresidena Woodrow Wilson no ka lanakila o ke kaua, o
LINEKONA ELIWAI WALE NO
O NA MOKU O KAI LILO LOA O KE
TERRITORE O HAWAII.
O keia, Eliwai Likana e alualu nei i ke kulana moho elele ma ka Aoao Kalaiaina Demokarata o Hawaii nei ‒o ua Eliwai Likana ku-e a pa-ki-ke la no ia i ka Peresidena Woodrow Wilson o Amerika Huipuia, ma o kona kanaka la, ke komisina hooponopono o na meaai o Hawaii nei.
O ka manaolana o ka loaa ana mai o na koka ia Hawaii nei ma o ka elele la a kakou e hoouna aku ai; aia no ia ma o ka peresidena la ame kona poe paalalo na lakou e alakai a e hooponopono nei i ke Aupuni o Amerika Huipuia.
Me keia manao ae la maluna e loaa ia kakou keia ninau nui‒"E wae ana anei kakou i ke kanaka ku-e a pa-ki-ke i ko kakou peresidena aloha i moho elele na kakou?
E hoomanao he Demokarata oiaio a hooko kauoha ka peresidena, a he hana na na Demokarata oiaio a makai apau ke kakoo ana aku i kana mau hooponopono a alakai ana.
EIA NAE IA ELIWAI LIKANA
KU-E A PA-KI-KEIA KA PERESIDENA.
Nolaila, o ela ame keia kanaka e haawi ana i kona balota ia Eliwai Likana ua ku pu aku oia ma ka aoao o Eliwai Likana a ku-e a pa-ki-ke aku, i ka Peresidena Woodrow Wilson, ka makua o ka na'i pomaikai ame ka maluhia o ko ke Ao.
O ke ko'iko'i o keia ninau aia no ia maluna o na, Amerika Hawaii, no ka mea, o lakou ka hapanui o na mana koho, elike me ka hoike huahelu o na kau i hala penei:
APANA KOHO EHA,
He Amerika keokeo (Haole) ka hapanui o na mana koho ‒a ma ia apana e oi mau ana ko Kuhio mau balota.
APANA KOHO ELIMA,
He Amerika Hawaii ka hapanui o na mana koho‒ a ma ia apana e oi mau ana ko Eliwai Likana mau balota penei:
Kau koho o 1916, Apana Eha, Kuhio he 1912 balota. Eliwai Likana, 1737. Ma ia kau no, Apana Elima, Kuhio he 1688 balota. Eliwai Likana, 1767.
No laila, ina e nui ana na balota o Eliwai Likana ma keia koho ana iho a kakou ma ka la 5 o keia Okatoba alaila, e manaoia no na kakou na na Hawaii ka hapanui oia mau balota.
Oiai nae, eia na Amerika Ilikeokeo ke kupale nei ia akou iho ma ke kakau ana i ko lakou mau manao ku-e e apono ole ana, a ke ahewa ko'io'i loa nei ia Eliwai Likana no kana mau hana ku-e a pa-ki-ke i ka peresidena; a ua hiki loa au ka lakou mau ku-e ana ia Eliwai Likana i Wakinekona maloko o na nupepa haole o kakou a imua o ka Peresidena Woodrow Wilson ame kona mau k@hikuhipuuone.
Heaha ko ka peresidena ame kona pohai manao no keia hana a kakou a na Hawaii? Eia no: "E loaa koke no ia lakou ka ike no ko kakou ano; eia kakou ma ka aoao ku-e a pakike iaia; a he hoaloha kakou no ke kanaka ku-e i na Amerika oiaio.
I ko kakou hana ana i keia ua hoolilo kakou ia kakou iho i poe Amerika oehaa a ke kupanaha nui wale; oiai nae, he mea nui kakou ia Amerika.
Nolaila, ma keia ke nonoi haahaa aku nei au ia oukou e na Hawaii mana koho apau e noonoo a @ hoopakele ia kakou mai na hopena maikai ole mai apau e hoea mai ana mamuli o ka heluna balota a kakou e haawi ai no Eliwai Likana.
Ke noi pu nei au i na Hawaii naauao ae o kakou e ku mai me ka nana ole i ka aoao kalaiaina a e alakai aku ia kakou Amerika Hawaii, e ike a hoomaopopo laou i ka hopena maikai ole ke haawi lakou i ka balota no Eliwai Likana; ua like no ai me ke ku'i aku i na maka o ko kakou peresidena aloha ame ka hoohaahaa (insult) iaia; mamuli o ko kakou aa a kokua i ke kanaka ku-e a pa-ki-ke iaia ; i kona ma@@ula a hooponopono ana no ka lanakila ma ke kaua, ke kuokoa ame ke kaulike o ka lehulehu, ma o ka lehulehu a no ka lehulehu.
No na Amerika keokeo apau ka'u noi hope ana, he hana na oukou ka pahola ana mai i ka oukou mau kokua ana i ka lahui a oukou i ai@ nui ai, ka lahui oluolu, lokomaikai, aloha lua ole makoke Ao nei, he haawi pau aole mea au'a.
Mai hookuu ia makou e holo me ke alakai hewaia; a no makou paha auanei e kaupaleia aku ai ka loaa ana mai o na pono ame na pomaikai o ka lehulehu o ko kakou aina aloha.
Mai hoolilo ia makou i poe paialewa wale ia me ka nana ole ia o na hopena ino e hoea mai a@a, e ka poe i komo ae iloko o ke kalaiaina no ke ake i ko lakou hanohano, makemake pomaikai pilikahi a pilikino wale iho no; me ka lia ole o ka ili i ka hoomaopopo ana ae i ka hopena awahua e hoea mai ana maluna o keia lahui a ka olu olu nui wale.
Eia me kakou o Dr. J. H. Raymond (Kauka) he kanaka i paumaele ole ia me na kina'una'u, a ka peresidena e aka iki mai ai (he smile hoi), a e pahola mai ai i kona lima akau o ke aloha me kahi huaolelo oluolu Kenekiu (Thank You) Hawaii me ka mahalo.
O ka moho elele ia la kohoia iho no ka lanakila.
Me ka haa haa, ka oukou kauwa,
R. H. MAEKAU,
Senatoa o Hawaii Moku o Keawe,