Ka Nupepa Kuokoa, Volume LVI, Number 32, 9 August 1918 — KA BOUNTY AME NA LUINA KIPI Ame Ka Moolelo o Ka MOKUPUNI PITAKAINA [ARTICLE]

KA BOUNTY AME NA LUINA KIPI Ame Ka Moolelo o Ka MOKUPUNI PITAKAINA

M;i ia in;m;uv;i oi;i i hoakaka aku ai i kona manao i na kauaka o ka niokupuni, he mea pono c hookaawaleia kekahi hapa o lakou ma kekahi mokupuni okoa ma ia mua aku, no kona ike aku i ka ulu awiwi loa o ka lah-ui e lawa ole ai ka ;;ina no lakou c noho ai. oia ka hana naauao loa i kona manao. ri c pono eMiana koke ia; ma kona manao he mea pono no i na kanaka apau ke hookaawaleia mailaila aku, aole e hookoe i kekahi, oiai nae ua aloha na kanaka i ka. noho ana maluna o ka mokupuui, aka, he mea liilii loa ia. Xo ka hookaawale anjt aku i na kanaka ua kokoke loa mai ka manawa. Ma ia manawa he hoike ka i hoounaia aku i ke aupuni makua ma Enelani e hoakaka ana.no. k.eia pilikia, a u<» ke kupono hoi ke hookaawaleia aku na kanaka no I.ekahi mokupuni okoa,' a ma na la mua o ka 1856. o ka mokukaua, Pelekane Juno ka i hoounaia mai. na panalaau mai o I'elekane no ka hoilee ana mai i na kanaka o ka moku T puni no ka hoomakaukau ana no ko lakou laweia aku no kekaiii mokupuni oi ae o ka nui, a no ka hoike ana mai hoi ia lakou e hoomakaukau no ko lakou nee ana aku. lle nuliou hookaumaha loa keia i ka manao o na kanaka-, 0 ka mokupuni, no ka mea, ua aloha lakou i ko lakou one hanau, a ua kulaiwi niaoli no hoi he home a lakou i manao ai malaila lakou e uoho ai a waiho na iwi malaila. O ka poe me keia mau manao aole o lakou m,akemake i ko lakou laweia aku no kekahi mokupuni okoa, a o kekahi hapa ua hauoli loa lakou. O ka poe i makemake ole e nee aku i ka mokupuni o|coa ua nui ko lakou ehaeha no ka hooneeia aku, a mainuli o na a\i ana aku a ka Adimarala Horesby,.ko lakou hoaloha, e ]>ono lakou apau e nee a e lōaa ana i mau apana aina niinui liookuleana 110 lakou pakahi ina kahi a lakou e nee aku ai; pe'.a wale no lakou i ae ai e nee, me ke kuihe uup no nae o lakou. ( ) ka mokupuni i kohoia ai oia ka home hou o, nei poe e nee aku ai a noho ma ia mua a,ku oia ka Mokupuui Noriolk. he mokupuni i hookaawaleia mamua no ka poe i ahewaia ma ke kanawai i na makahiki mamua aku. Ile mokupuni ia aneane he iwakalua mile ke anapuni, a. ua lawa loa no hoi ia mokupuni no ka malama ana i mau kaukani kanalea lehulehu. Iloko o na la hope o ka mahina o Apenla o ka 1856 o ka mokukaua Mōrayshire e hoomaluia ana e ke Kapena Joseplr Mathers ka i hoea mai'i ka hiokupuni mai Kikane mai, i hoounaia mai ia no ke kii ana mai i na kanaka no ka lawe ana aku no ko lakou home hou. Ma ka la 2 o Mei ua makaiikau np mea apau a he manawa ia no ka haawi ana iho o na mea apa'u i ko lakou aloha i ka home a lakou i noho ai mai ko lakōu hanauia ana mai. 0 ka poe hoihoi loa i kli hooneeia, o lakou ka poe \ hele aku me ka hauoli, a o lakou no hoi ka poe i ee mua aku, iluna oka moku—o kekahi poe qia ka hapanui, me na naau kaumaha ame na w r aimaka e hiolo a-na i haalele iho ai lakou : ko lakou mau home. , 1 ka moku i haalele iho ai i ka mokupuni, a oiai hoi ka poe i aloha i kq lakou mau home e noho ana me na waimaka e hiolo ana ma ka oneki o ka moku, aole i haalele ko lakou mau m*ika i ka nana ana il<ahi mokupuni ahiki i ko''a i:a!owale lo i ;-na; me na leo hawanawana iiilii l ae kela ame keia. opio.a na kanaka makua, "O ke ai.>lia no kou, e Pilakaina, kuu one haniu !" no iia mea aloh.i i moe aku malaila kekahi kumii o ke .aloha ia. Ma kela hoio ana he kanakolu-kumamaono 1a aliiki i ke !.u ana aku i ka Mokupuni Norf9lkj o kali,i i laki ai he malie maikai ka.moana, aka nae, o ka poe nia'i no aoīe no i nele ka loaa o ia haawina ia lakou. Ma ka la.B o lune o ka 1856 i ku aku ai ; ka,.Morayshire no ka Mokupuni Norfolk, me ka nui'o ko ke" kapena hauoli i hoolele aku ai oia i na ! kanaka apau nouka o ka aina, no ke kaawale koke ana aly.i i na kaitaka walaau a hoouluhua iaia. () na keiki kana mea uluhua loa, ua hoaoia kona hoom.i' nawanui me ka ikaika loa, eia nae, ua uumi wale no oia i koiia inaina no ka uwe ame ka.walaau a na kamalii. Aohe mōa hookahi mawaena o na ohua i make, aka hookahi nae bcbe, i koikoi ka ma'i ma ke alahele moana, a he mau la kakaikahi, wale no ke kamau ana o kona hanu. ;n;ihope o ka hoea ana aku i ka mpkupuni, a make aku Ui ia. ] kt ku ana ak'u o ka Morayshire i ka Moku]>uni Notiolk, e ku ana ka mokukaua llprald ilaila. e ana aiia i ka mokupuni i:o ka maheīehele ana i ka' aina iu> ka liookuleann niauaena o na kanaka. > O na waapa o ka moku Heralcl ka i liolo mai me ka piha 1 na meaai na na malihini ona ano like ole. O lakou y ekahi i lia;iwi ma.i i ka lakou mau kokua ma ka halih;t.li ani aku i ita mahhini noiika o ka aiua nie ka lakou mau nkan.i apau. () ua lu : na o kekahi moku.okohola eku ana kekahi i .•:-.awi ]iu mai i ka lakou mau kolaia. „* Ma ka niaimwa i haalele mai ai ka Mōrayshire. m iliope o ka noho ana no elua pule. ua la\ve pu ia aku e ke Kapeiu kekahi uiau kanaka kakaikahi i noho mluna o ia mokur»un no ka malama ana i ua waiwai maluna o ka mokupu]ii, mamua o ke kaa ana aku ilokp o na lima o ka poe okoa.

() na oliua i haalele mai i ka Mokupuni Norfolk ma kn ( moku Morayshire oia o M.r. Stuart, ka mea i noho e'hanā nia ke ano he kiaaina, ame ktina wahine, he k'anaka nia ka in«»a o Ri»gers, me kana wahihe, ame kekahi kaik'amahine iinku. a he mau elemakule kane ame wahine no laua na inoa \Yatasona. , Mawaho ae o keia poe, i laweia aku ewalu īnau paahao i huikalaia. o ka lakou hana mamua aku oia. 110 ka malama ana i na hana apau maliuia o ka mokupuni. O ka~-Rogers. liana maluna o ka ; mokupuni he mea malama holoholona a he luna nana e nana i na hana apau maluna 0 ka mokiipuni., Oiai oia e hele, ana maluna o kekahi alanui 1 keia la. me kekahi o ka poe hou mai, ua olelo aku la oia me ka manao aiio kolohe a piha paani, i ka wa e hanaia ana o kela alanui* oia kekahi mawaena o ka poe paahao i hoemohoia e hana malaila, he poe paahao i hoihoiia mai i ka MokOpuni Norfoīk 110 ko lakou hewa i hpōpaTia ai, oia h<;i ka pepehi ana i kona lunapaahao a makai. "lLia nae, ua pau ko'u niau makahiki i hoopa'iia ai ma i ekahi manawa aku nei i hala," Ehiku po6 e aku. he poe paahao i huikalaia ka hapanui o lakou, o lakou ka poe i noho iho ka mokupuni no ka apa ia wahi. O keia na kanaka na lakou e malama i na holoholona. na bibi ame na lio, a na lakou pu.e uwi.i na bibi'waiu. hana i ka waiubata, a e hana i na hana e ae e pili ana ia mau ano hana malaila. Ua nui ka lokomaikai o na mea apau i hoikeia mai i na malihini. O kela ame keia pakahi o lakou ka i haawi mai i na kuhikuhi ana i ka poe i hoea aku ai i na hale like ole ame ka hana a kela ame keia hal.e, .mawaena o ia mau hale nn hale koa kahiko ame. na, hale liou, ka hale aup.uni, ka ]>ale paaliao, ua kukulii wale ia 110 lakou apau me ka pohakn. kekahi o ia mau hale he oi aku ka nani me ka paa pu oka hanaia ana. .

Ua lehulehu pu na moolelo ku i ka weliweli e pili ana ia mokupuni .i hoikeia mai aine ka poe i hoihoi ia mai, ilaila e hoopaa ia ai ma ke ano he poe paahao, eia nae ma ia manawa lia neie loa ka loaa o ka moolelo i koe e hiki ai ke hookolo aku a loaa ka mea oiaio no na karaima eleele hook.ahekoko i hanaia iloko o kela att pouliuli. | kekahi wahi, mawaho aku o ka pā ilina, aia malaila kekahi ahu# loihi he mau ka])uai lehulehu ka loa, a ma ka/ olelp mai a na kamaina o kahi ia i kanui'a ai o kekalii poe he umi-kumamakolu ka nui i liia no kekahi karaima kanaka a lakou i hana ai maluna o na kumulaau e ku ana j maluna : ae oka lua e ae ana no ke ale ana ae ia lakou. . ' . , • Ma. ka.iuoolelp.-a kekahi kanaka i ikemaka, i ha'i mai ai e hana ana kekahi poe paahao. nia kekahi la, i kekahi ala'haka nialuna o kekahi kahawai, a na 4<ekahi o ia mau paahao i pepehi i ka makai e kiai ana i ka lakou hana a make,Maniuli o ka pepehiia ana o ka makai a make malaila i kapeiia ai ka inoa o ia alahaka "Ke Alahaka Hookahekoko," 'a e paa. ana.no ia alahaka i ka liianawa i hoea aku ai o na kanaka o Pitakaina> iie kiahoomanao no ke karaima ino i hanaia majaila' niamua aku. Ua hoike pu.ia mai ka moplelo o kekahi paahap i hoao ai e mahuka. mai lea Mokupuni Nprfolk'aku no kekahi mp kupuni e aku ekolu mile ka mamao i kapaia "Ka Mokupuii' Phillips." ' Mamuli o kekahi kunni ua ikeia ka mahuka ana o keia paahao nona ka inpa o lakekona a hoouna. kokeia kekah waapa e kii a hoihoi niai i ua pāahao mahuka la. I ka ike ana mai o ua paahao.la.ua ikeia kona mahuka ana ,a e huliia aku ana pia, hooholo iho Ia oia e aho kona niake ana mamua o koua haawipio hou ana mai, no ia ma'nao, ua pii aku la o'a a ma kahi kiekie loa o ka moku pVini, he mau haneri kapuai maluna ae o ka ilikai, a lele 'inai la ilalo a niake loa. ' He mau moolplo. e ae'no kekahi i ha'iia mai e ka poe i ike maka e pili ana no no keia moku])uni, lie mau-moolelo i o; aku.ka vyeliweli ame.ke ino. mamua.o na mpolelo e pili ana i ka poe i noho mua maluna o ka mokupuni a i haalele nae mhliope mai 4 - Aka nae, o na hana'ino ku i ka weliweli ame ka hookahe kokp ua hala ia, hala pu me ka poe na lakou i hana ia mau karaima; ma keia manawa a keia poe hou i noho aku a no ka lawe ana ia niokupuni i home liookuleana no lakou e noho mauloa aku ai, he maluhia wale no ka noho ana o na kanaka kakaikahi maluna o ka mpkupuni. MOKUNA XII. He Waiwai .Hooilina Pomaikai Nui. Mai ia manawa aku i lilo ai ka Mokupuni Norfolk i home no na kauaka māi ka. Mokupuni Pitakaina mai. Oiai keia poe ua kamaaina i.ka nolio ana iloleo o ka liale laau me ke pili muu kavipoku a e ku ana ma, o.a maane iloko o ka malumalu o na kumulaau ma ka Mokupuni Pita kaina. i .ko lakou manawa i ike ai ī na liale ano hou i hji naia me ka pohaku, a maikai no hoi na alanui o ka hanaia •ana, he niea ano hou loa ia ia lakou,. no ka mea aohe mau mea o ia ano ma ko lakou moku])uni īnua o ka nolio ana. Ja lakou i lawe ai i.ko lakou mau home hou, o na halenohe apau, a pela me na hale aupuni, ua maemae loa ka malamaia ana, o kekhi o ia niau hale i hanaia ai he nani maoli no, i 'like ole loa me ko* lākou. mau liale mua. . He kā4nia nui kp ka hale aupuni iku ai ahe ahua.iki ae mamua o ko na. kauhale e ae, aneane lpa i ke kikowaena o-ke kulanakauhale kona kahua i ku ai, he hale nui a he nani kona kulana maloko a mawah.o. O ke kihapai pua e hoopuni ana ma kona mau aoaō apau me nā alahui mawaena he liiohiona e hoike mai ānal J no ka maikai o kona malamaia ana mamua aku, nae ua hookuuja na me;a liilni e ulu me ka malama maikai oleia a ua liihi. a.ku_ a hihi mai ka waina me ka lionekakala ame kemea .ulu.hihi e ae. O ua kahiko ame n?i.hale hou.ua hoopuniia me kekahi pa poha.ku kiekie, a.e ku kokoke mai aha i ka halekoa hou kekahi hale i nahaha, oia ka hale no ka poe ma'i, a me he'mea la he hale nani ia mamua aku ma konā uanaina mavv.aho,. a na ke ahi nae i hoopoino a koe o na paia wale no k'e ku mai anā. * , , He halepaahao pouliuli ke ku ana iwaenakontfo kekahi mau hale kokoke. aku i ke kai, he halepule Hoolepope ma kekahi aoao, a.he haīepule Katolika Roma, ma kekahi aoao mai, lie mamāo loa'no nae! i

Qia,mau no ke kavi. mai ma na paia o.na kii, a maluna loa ae o ka puka komo mamua mai c kau ana ke kii'o ka Viriki;ik Maria ajriic ke keiki, o ka halepiile Kalolika. j kahi kaawale iki aku, na kekani ; alanui. ame ka pa poliaku kiekie i. hookaawale i. na halepule aine na.haie e* ae mai ka halepaahao mai. 'Ue pa pohaku kiekie ke hoopuni i ka halepaahao. Maloko o keia ])a o ka halepaahao e,.H)a f ai. ka poe lawehala pepehikanaka i ka w,a. e kauia ai ka hoopa'i maīuna o kanaka hana karaima. A. oiai ua haia loa īhope, no ka' manawa mau loa, na mea • hanaia maloko o ia mau \yahi, eia hae, aole no e nele ana ka ulu ae o a manao weliweli no 'ia mau wahi, kahi o kekahi poe lehulehn i kajliia ae ai ko lakpu mau ola, oiai hoi na rumi.ppuli kalii e hoopaaia ai.na' paahao e hamama mai ana, me. he mea la, ,e loh'e aleu'ana/no. kekahi i ka leo kaumaha ame ke kaniuhu. o kekahi pāahao i kona wa e lohe maj ai i ka nakeke, aku o ke ki ma ka puka ame ke kamumu aku o na kaiha wawae, oiai .oia e kali ana no kona minuke hope loa īna.keia ao a make aku oia. Ua hoonohoia na ohaiia o keia. poe hou ma.na puulu elua a ekolu iloko o ka halē hookahi, kaawale ka hale o. kela ame ke.ia ohana, ahiki i ka makaukau ana o ka haie no ame keia ohana, a ma ka manawa e ai ai hookahi o lakou. wahi e akoakoa ai. • Ma kekahi moolelo i hoikeia mai, no ke ano malihini no hoi paha, eliu mau w.ahine i.hele i ke, kula ma kekahi la no ka huli ana i kekahi mau launahele uliuli i meaai. . Oiai laua e hele ana ua loaa aku la kekahi mau mea a laua i k t uhihewa loa ai he akaakai, ua piha loa lalia i ka hauoli, eia nae, ia laua i hoea ai i ka hale a'hoikeike ku la"i ka poe kamaaina, akahi no lana a ike i ko laua kuhihewa, no ka mea. o ka mea a laua i lawe mai ai he Narcissus, he like loa no ka hua me ko ke akaakai. O na hale apau o keia mokupuni ua loli loa ko lakou ano mai,ko na.hale mai i maa ia lakou ma ka Pitakaina. Me ka ka hapanui o na hale i kukuluia ai o nei mokupuni, ua palainaia oloko me ka puna a he pili laau ko.luna i.ho o, kaupoku i hanaia mai ka ululaau paiiia mai o ia mokupuni. O ka hapanui o na hale he eha, map keena akea oloko ! īne ka pukauwahi.ma kela ame keiā hale. Ma kela anie ketii halekuke he hale kaawale. .mai ka aku, he, papahele pohaku vyale no kolokp me, 4 ke. kapuahi nui ame ka oma i hanaia me ka unihihapā ma kekahi aoao o ka pukauwahi. . • Ua hoomalamalamaia oloko me ka maemae pu mamuli o ka hamo mau ia me ka puna. E hoopuni mai ana i kēla ame keia halenoho kekahi kihapai pua o na ano like ole e hoohauoli mai ai i ka poe e noho ana me ko lakou mau waiI hooluu nani ame ke ala waianuhea. *

O keia mau mea nani apau a na malihini e ike aku ana, he pomaika,i nui ia i loaa ia lakou i hoohau.oli nui ia mai ai ko lakou.mau noonoo a lakou o ka ol'elo ana iho ua kupono loa ko lakou hoihoiia ana aku no ia mokupuni, oiai no nae na hoomanao aloha ana iloko o kJ lakou mau waiohna 1100noo pakahi ia wa e mau ana 110 no ka Mokupuni Pitakaina ko lakou one hanau.

He mokupuni ō Norfolk e kahe ana o ka waiu ame ka meli wahi a nei poe mai ka Mokupuni Pitakaina mai. Ua kamaaina no na maka o nei poe i ka ilve aku i ka bibi waiu, eia nae, ia lakou i hoea ai i ka Mokupuni Norfolk, ua hookāhaha nui ia ko lakou noonoo no ka ike aku i na bibi waiu, ka lio, ka hipa ame na holoholona e ae i ka niinui a momona, a e loaa mau ana ia lalfbu ka waiū hou i na la apau, a pela hoi me ka hone mai na meli hana momona mai iloko o na pahu laau. Maluna o keia mokupuni he.mau kaukani elua a ekolu o na hipa., a mawaho 9.e o lakou na bibi ame na lip, e.ia nae o. na īupa na holpholona loaa mau i. ka ma'i a lfehuleihu o lakou i make aku. No ka laula o ka me ke akea ua nui kahi a na ho* i loholona e he}e ai, a oiai he.mokupuni ulu nui ia o ka mauu l na nahelehele kupono e ae na na holoholona, he mo;moua na holoholona me ka nunui o na kino ke nana aku. . Ue maikai a mau ke kau o keia aina, a he mpmoua np hoi ka lepo, a ua kupono a kokua nui loa mai : ia mau mea no ke kanu ana aku ina laau huaai ona ano ike ole, e laa ka lemi, kuawa, piki, piku, waina keokeo a uliuli, ka ipu.ai waha, ka ipuala, a pela aku; o keia mau meaulu ae la ka keia poe o ke kanu nui ana i mau mea ai «na lakou mahope mai, a ua hoohua nui mai ia mau mea 110 ka pono o ko lakou ola ana maluna o ia mau mokupuni. li.e mpkupuni nlu nui pu keia o na laau. Nui na laau paina maluna o keia mokupuni, a pela me na laau eaee hooliauoli mai ai i na maka a e hoowaiwai. pu ai i ka aina, a -maloko o na wahi apau o ka ululaau e lohe mau ia aku ana īa leo le'a o na manu o na ano like ame na waihoQluu like )le. Ma kela a ma keia wahi o ka mokupuni e ikeia aku ana ka wai aliali e kahe mai ana ma na kahawai, a e ulu ana aa laau, loioa ma kela a ma keia kapa. 0 kekahi pomaikai nui keia a'na malihini i ike ai mauna o, keia hom<£ hou o lakou, no ka mea, ma ka Moku>uni Pitakaina a lakou i noho ai aohe waikahe malaila, lie moai ka wai a ka ua e hoiliili ai. Ma ke!a-a ma keia wahi like ole o ka mokupuni he mau mea hoopomaikai wale mai no ia lakou na mea apau . a akou e īke aku ana, a oia ka lakou o ka olelo ank iho, 'Ua loaa ia lakou kekahi waiwai hoo.ilina pomaikai nui," He mea oiaio keia, he nani ka waiho ana o ka aina, ulu naikai na mea kanu, lipolipo no hoi ka lau o na laau, nui ka vai a pumehana maikai no hoi ka noho ana e hiki ole ai i :ekahi mea ke hoomaopopo a hooiaio iho he home mua ia '•o na hanaino he'nūi ame nā karaima, a ua pili pono nele a kekahi kanaka Kristiano hakumele no keia mp:upuni nani: "Kahi o na pomaikai apau e hauoli ai, (") ke kanaka wale no ke kin'i." Ma ka hapa hema o ka mokupuni he laina loihi o ke kua- . iu hapapapa akoakoa. ke waiho mai ana, ma kahi o ka hapa niie ka loihi a hiki i kahi hohonu, a na ia kuaau i keakea iku i ka hookokoke ana mai o na ka aina. He wahi mamao iki aku iwaho mai keia kuaau aku kajii ,) kekahi mokupūni pohaku' eku aiia i' kapaia ka Mokupupi Mepiana, he pohaku wale no ia mokupuni, a ma kahi lepo ki elua mau kumulaāu paina e ulu ana. Maluna o keia mokupuni'e akoakoā mai ai na manu o ka moana no kā.hoolu'e ana i'na hua, a mamuli o ka nui hewa'hewa o ka hua olailā i ka wa hanau o ka manu i ; ilahulamau ai ia moku pohaku i'ka piiia e na kanaka. 1 ka manawa e uhi \paapuia ana ka Mokupuni Nepiaiia e na manu i ko lakou manawa.hanau, he rabati hoi ka holp,'ioloha nui e holoholo ana ma na \vahi apau o ka Moku- , nmi Phillip ia manawa, he mokupuni mamao >loa aku ia 'iioko p ke kaiuli ,pfa ka home o na rabati, a o na lau o na īahelehele .e ulu ana ma kelā a ma keia wahi ka lakou ai. Nui a lehulehu nā i'a maikai maloko o na kai e hoopuni ma i ka Uā lioopūniia mai me na mea apau a akou i makemake ai', a ōiai e noho āna iloko o ka poai hookahi i hookauliilii ole ia, i ka nana ihoi na mea apau he I mait mea wale no no lakou e hauoli a e oluolū 'ai ka noonop. | Iloko o keia lako ina mea apau, māikai no hoi ka noho l ana, nui kupono ka aina no ke k.anū ana i na mea apau a ! lakoii e makēmake ai, nui ka wai, aohe a lakou mau fnea ( e kniuhu ai no ka pilikia, eia nae, e ikeia ana ma nei mua i;āku, aole i loihi loa ka noho ana a nei poe ma ia hope mai. ' ua nui ke aloha o kekahi poe no ko lakou home mua, ka Mokupuni Pitakaina. a ua makemake lakou e hoihoi hou ia aku ilaila.

r Aneane elua mahina mahope iho o ka hoea ana aku o keia poe hou a noho maiuna o ka Mokupuni Norfolk, ua ku mai.la ke Southern Cross me kekahi lako meaai nui, iolo mai la ka bihopa o Nu Kilani maluna o kona moku me ka palaoa amb, kekahi mau mea kupono e ae, no ka hooiako ana mai i iia mea hemahema ona kanaka. Ua lioea n)iia no oia'ia mokupuni ma kekahi manavya pokole mamua aku, aka no ke ku ole ana mai o moku Morayshire. ua, hoi" hou aku oia no Nu Kilani. v Ma keia maiiawa ana o ka holo hou ana mai ua lawe pu oia j kana wahine me ia, a pela me kekahi kahunaDule aha ka Rcv. J,. C. Patteson, ke kanaka i hooliloia i ■kahunaoule no ka hpike ana aku i ka oiaio ahiki i ka make ana, elike me kana i koho ai. v , O Mrs. Scl\vyn (oia ka ihoa o ka wahine a ka hihopa) oia ka i nolio ilio maluna o ka Mokupuni Norfolk, a no ka hiliopa ua hoi hou aku oia no Nu Kilani no kana hana. Aole i liuliii loa k'o Mrs. Selwyn noho ana iho maluna o ka mokupuni ua pipili koke mai ka naau o na kanaka iāia mamuli o kona oluoiu me na hana aloha lehulehu i na kanaka, oia kek'ahi i haawi i kana kokua ma ke a'o ana i na keiki ma na la kula a maloko o ke Kula Sabati ma na la Sabati. Ua hooikaika nui oia e hookomo aku i ka manao iloko o ■na kaikamahihe opio ana i a'o akiF ai, i ka waiwai nui o ka hoomaamaa ana £ hoomaemae a e a'o pu i ka hana, oia ke kuke ame na hana e ae e pili ana i ka home. , 0 keia wahine manao hana aole i lawa kona makemake ma ke a'o Wale ana aku.no, aka pinepine aku oia i na kauhale na wahi e noho ana* o"na kaikamahine, 110 ka hakilo ana inaua malama a lr6oko na kaikamahiue i ka'na i olelo a aole paha. j Ma'muli o keia ano hana mau ana i hookahuaia ai hana maikai mau loa. a he nui na pomaikai i loaa na hua ! maiioko mai o kana hana jana me ka hoomanawanui ame ka pauaho ole. * • 1 ka manawa o na kanaka o ka mokupuni Pitakaina i lawe ai i ka Mokupuni Norfolk. ua maopopo ka lilo loa. o ia mokupuni ia lakou. no ka mea, peja ka lakou hoomaopopo i ka manao o ka palapala i hoounaia mai ai ia lakou e ke Sa William Denisona, ke kiaaina o New South Wales. I ka manawa.i hoea ai lakou i ka Mokupuni Norfolk elua mau jcanāka i loaa aku ia lakou e noho ana. o k'a laua hana o ka ana mai oia 110 ke ana me ka mahelehele ana i ka aina mawaena o keia poe hou i hoea aku ai. Ua hoike aku nae laua ia lakou aohe waiwai o ka laua noho ana e hana malaila oiai ua hiki no ia lakou ke mahe4e I a ke ana i ka aina no lakou iho, elike me ka mana i loaa mai ia lakou mai ke Kiaaina Denison mai. Ua haalele i'o iho keia mau kanaka ia mokiipuni a hoi aku la no Enelani ma- | luna o ka moku Moray.shire, a i ko laua hoike ana akul ia mea i na luna aupuni elua mau kanaka hou i hoouna hou ia mai no ka Mokupuni Norfolk m.e ke kauohā ia laua e ana i ka mokupuni holookoa a e haawi i kanalima eka aina no keln ame keia ohana. lle kanalima eka ka mahele o kela ame keia ohana, he uuku mai keia mamuā-o ka lakou i mahele mua ai mawaena iho o lakou.

I No ia kumii, ika wa'iholo mai aike kiaa«ia i puni Norfolk, ua hoikeikeia aku la iaia na leka ana i l<.t k. f ;i ī mai ai lie mea kokua nui ma ka aoao o na kanaka e lin . ( | ana ua pololei ka lakou i manao mua ai no lakou ia m„kn- ' puui holookoa. t 1 ka loaa ana aku o'na palapala i kc kiaaina ia w.t n: i i hoakaka mai ai ua loli loa na mea i hanaia no ka nioku m u mai ka manawa īpai o kana mau palapala i kakau niai ai. 0 ka haawi ana mai ma ke aiu» lumkiileaua 1 ka .m....... puni Norfolk. ina kan'aka he ninau ia i paio nui īa. 1 k;i v t 0 ka Mokupuni Nu Kiiani malalo o ka mana hoomalu . ■ k lt Bihopa Sei\vyn jua ke ano oia kona kihapai. o kona inaue make nui oia ka hoonee i ke keena oihana o ka Misi. -Malanesiana i ka Mokupuni Norfolk, eia nae, aohe ni;ik { make o ke komite ma Enelani iaia ka. hooponopono ana i k., Mokupuni Piiakaina, a pela me ke kiaaina, ke Sa W . I K m son o New South \Valcs. e liana pela. Ma kekahi mau makahiki mahope mai o keia, i ka w,, ka Kih'opa Patteson ke poo o ka Misiona Malancsiana na hapai hou ia mai keia hana. Oiai kekahi poe e kokua i,,,j ana no ka hooponopono hou ia o keia ninau. ua ku-e īkaik i loa nae kekalii poē, aka nae, ua pau keia hana i ka h<„, ponoponoia e ka hihopa mahope mai, mamuli o ko ka pa Patterson kuai ana i kekahi mau kaukani eka aina. mamiili o ka'loaa ana mai o ka maīia iaia e liana pela ma; u Sa John Young mai, ke kiaaina o New South \\alc-. Irmai>a i kauohaia mai iaia e liana pela mai ke aupuni inai. Ma ia ano i hookoia ai ka makemake o ka Biliopa Sel\\ui a hooneeia ae ke kikowaena o ka Misiona Malancsiana mai Nu Kilani a i ka Mokupuni Norfolk. 1 ka.manawa i holo mai ai ka Ilaku Aug"usttis Loftiis i k.i Mokupuni Norfolk ma kona ano he luna aupuni i ka ua kamailio mai oia imua o na kanaka e hoopau i k<* iak.<» noonoo kuhihewa he poe ona aina lakou, a no laknu ka mokupuni holookoa, u ua kamailio mai oia me ka ma..popo loa e okiia ana na laau apau oluna o ka m<»ku,Huu aohe.hoi e kanu hou ia kekahi mau kumulahu ma ko lak..u 'wahi. • Ma kekahi holo hou ana mai aSa William Dcnison e ik; 1 ka mokupimi ua hōike mai la oia i na kanaka he kumukula me kekahi kanaka liana wiīi 010 papa. me ko laua mau ..ha na, ke hoea mai ana, a e noho pu ana laua mawaena o lak..u, Mawaho ae o lakou lie kanaka kumeka kamaa mo kekaln kanaka kapili hale pohaku kekahi e hoea mai ana, "aka u-. ke kanaka kumeka kamaa ua kauoha aku nei au iaia e 'noho aku i Kikane, no ko'u makemake ole i kona helehek 1 - na," wahi ke kiaaina. Aneane ma keia manawa he leka ka i hpouuaia mai i ua kanaka i\iai ko lakou hoaloha kahiko māi ka.Bron ele Tln\-1 ry mai Aukalaiia mai, kahi apa e noho ana ia manawa. Maloko o ia leka na a'o naauao i na kanaka.e pili ana i U lakpu ppmaikai no ka hoihoiia ana aku i ka Mokuj>uni N«>rtp}k a e hooikaika lakou e malama i ka maluliia aiue ka maemae o ka inoa o ia mokupuni elike me'ka ka llaku Wiiliams i hoakaka ai "he wahi maikai loa ia mokupuni nu lakou e n.0.h0 ai." O ke Kiaaina Willi'ams kekahi i haawi mai i na a'o aua i na kanaka rae ka hoohoihoi pu mai e hooikaika. lakou elike me ka.liiki ia lakou e lawelawe i ka lakou mau hana lehu iehu e pono ai ka noho ana, me ka mahi ana i ka aina anu na hana e ae apau e pomaikai ai e waiho mai ana maniua ,o ko lakou alo. Ma ia hppe mai ua hoea mai la ka poe i manaoia akii ai e hoea mai ana, mai 1 Enelani mai. O'ke kiila e malama a ana e Simpna laha ia manawa ua haawiia ae la ia Mr. Thomas Rossiter. He kumukula oia i mahalo nui ma Enelani no ke akamai i ke a'o ana i na keiki, a ma kana hana i lawelawe ai ma hope ma.i i hooiaio mai ai oia i kona naauao ma ke ao. ka hopmalt| ame ke alakai ana i na keiki ma ke ala e loaa ai in 'lakpu ke kuonoono ma ko lakou manawa e lilo ai i poe ka naka makua, me ka hoap nui ia o kona hoomanawanui, no ,ka mea, he poe keiki kolohe a paakiki maoli kekahi iwaen.-l 0 lakou. O kekahi o na keena akea ma ka papahele elua o ka halekoa Jipu ka i hooiiloia i keena kula, a ma keia walii. im hookahi mana\ya i kela anie keia pule. e liele mau mai ai -■ Mr. Nobbs e a'o ia kamalii ma ka aoao o ka hoomana. n i kekahi mau makahiki lehulehu. O ka buke Katekima o ka ekalesia ame ka hulee j)tilc kana mau mea hooikaika loa mawaena o na opio, a no ka 1 ano kanaka makua na noonoo ua lehulehu wale na ninau ame na haina ana i wehewehe aku ai imua o lakou m» ka hoomkaukau ana ia lakou e lilo i mau hoahanau no ka ekalesia. Oiai o Mr. Rossitcr e hooikaika ana ma ke a'o ana aku i •na keiki maloko o ka rltini kuia, ua hoolaielale j>u aku <.i;i i na kanaka makua e hooikaika ma ka malii ana i ka aiua. i niii na mea ulu e loaa ana no ka hoikeike nui e malamaia an.i ma kela a ma keia makahiki, mahope mai. Mamuli o kana alakai naauao ana ua hoohua nui mai l:a aina i na mea ulu; ua nui na mahinaai i mahiia, ua kauui i na mea apau e hiki ana e hoouluia maluna o ka moknpuin. a ua ikeia ka mpnion'a o ka aina mai o a o ma o na mea mlu la i kanuia a i hooluia nui mai, he mau hoilee oiaio n<> 1 .i haawi nu.i ia ana o na noonoo maluna o ia oihana. No James Dawe, ke kanaka nana e liana ka halewili «.1" papa aplq,oia i ike i.ka holopono o kana hana, no ke kunn. ua hoopalaleha wale ia ka malamaia ana o ke poo wai m i niua at'u kahi o' ka wai e holo mai ai no kahi o ka liu: i wai nana e hooniniu ka wili oīopapa. Oia kaHa hana mua loa o ka hijna ana, o ke poowai .'m"' ka hawai, i hiki pono i ka wai ke kahe mai a nui n<» kahi «• ka huila vvai, i holopono ka hana, a ua hala iaia kekahi m » "nawa loihi mamua o ka makaukau ana o ka lialewili oh.pain no ka h.ana, no ka hopmama a hoomaalahi ana i ka hana Ma ka. hoomaka ana o ka hana a ua hala no hoi kekaln manawa loihi ma ia.hope mai. udf" ala ae la he hoopaa|>;• i mawaena o Jamcs Dawc ame na kanaka e hana pu ana m 1 *a malokp o ia halehana, o ka hopenā i ik.eia ma ia hop': iu n ua h#ialele mai 1a o James Dawe i ka mokupuni me k 'ii ' ohana, mahope o ka noho ana aole i piha na makahiki ehu malaila. Np ke kanaka kukulu halepohaku hoi aohe ana hana n> t luna o ka mokupuni, nolaila, mahope o ka paa ana o kekaln mau paia pohaku nahaha elua, oia pu kekalii i haalele mai i ka Mpklipuni Norfolk a lioi aku la no Kikane. a mala' • loaa ai iaia ka hana a nui me ka loaa pu ona ukn 11'"• maikai i«iia. f Ife hou ka i lawelaweia e na kanaka mai ka M■kupuni Pitakaina mai. I ka ike ana o lakou he nūi na k" hol.a maloko o na kai e hoopuni mai ana ia mf)kupnni ma kekahi maii kikina o ka makahiki, hooholo iho la lako" ' i \yaapa ma o ko lakou hoohuihui ana, a ]>cla m'' ° i:i 'ako e piji no ia hana i'mea e paa ai na koliola ia lak. n y . Ika niakaukau ana o keia mau mea ua hoomaka ih<> !•'' lakou e lawelawe ia hana, a mai kinohi mai o ko lakon la alawe; ana a.i, ka manawa hope 16a ua ikeia ka nui o ka ; maik.ai ī loaa ia jakpu ma ia hana. Ua loaa koke n<. makeke no ka lakou aila e kuai aku ai ma Kikane a ra Aukalana, a mamuli o keia oihana a hui pu no hoi ni" 1 mea ulu a lakou o ke kanu ana ua nui loa ka pomai! u i loaa īa lakou. MOKUNA XIII. Ka Hoi Hou Ana no ka Mokupuni Pitakaina. Ma ia hope mai elua mau ohana i huli hoi hou aku - ' ko lakou home kahiko ma ka Mokupuni Piiakaina. (Aole i pau.)