Ka Nupepa Kuokoa, Volume LVI, Number 24, 14 June 1918 — KA HAIOLELO A KE KEIKIALII KALANIANAOLE [ARTICLE]

KA HAIOLELO A KE KEIKIALII KALANIANAOLE

haiolelo a ke Keikialii Kalanianaole maloko c T .-jakini o Kawaiahao jna ke Sabati aku la i KV —.2. ke anaina haipule hoomanao no ka Na'i | A- i Kamehameha I, o kekahi haiolelo ia i fcu i ka . . me ka oiaio o na mea apau ana i kamail: • ai. no ka mea pono a kakou na Hawaii e ] <v . ma ke ano he lahui iloko o keia manawa ku- ; īi oka aina: e kono okoa«mai ana hoi ia kak r.u. e nana aku i na hooko hana ana a Ka:c'r?. I. ka moi mua loa o Hawaii nei, nana i 1 * keia mau paemoku apau i hookahi malalo :::,-.lu ana a ka moi hookalri. : j —nu ano maikai he nui iloko o Kameha- -- • . ; knkulu mai ai imua o na Hawaii ma • » : e h< >ohewahewa ole ai kakou, ma ka . : n ma ka hooiaie maoli aha iho no hoi, : * - a mau ano iloko o Kamehameha, i hiki : ] < >ak .rikoa mai ina ikaika apau ma kona : ki lK»<-«pio ana aku ina enemi, aSio ka • . ~ku i ka puu oioina o kona mau maker -• "k:. n:ana maluna o keia mau paemoku; j rc i ke aupuni ame kona mau makaai^ ; . - i kekuhi anuu kiekie ae, elike me kana i t: ai. pela wale no e loaa ai ka noho. •: ~na i kona poe kanaka, a e ukaliia ai hoi k - :: :: !:o ana me ka maluhia ame ka holomua. n-.an ano lehulehu iloko o Kamehameha| ; _ ].e. ka makee kanaka, ka makee i ka ka hoo-hoaloha i ka poe malalo iho ona; ; j r.;,na ia i haawi aku ai kona poe kanaka i hr.' • ana, ame na kokua ana, e holopono ai i r t pau a Kamehameha i makemake a^. .iiii aku o Kamehameha I 'ma kela ao, r - iho nae oia i kana mau hana lehulehu i k i aiike na kakou e lawe mai ai a hooko • -vi!e no e holomua ai kakou ma ifa hana . ?.v. claweia ana. a e hoea mai ai hoi i ka : r*.na o ko kakou mau makemake. .. ■' < -lei loa ke Keikialii Kalanianaole i kona ":: a:ia mai i kekahi ano i pipilipaa aku ia ka- - a i kaokoa ae hoi mai na haawina . a Kamehameha I i hookomo aku ai il\<o :r.au makaainana, o ia no ka loaa ole o ka

kalū ana ia kakou na £anaka Hawaii, he . n kakou apau i ike ai no kakou iho, e ,i ē lioioi loa ia aku mai ko kakou noho lahui kahi haawina i kuluma loa ia kaJcou, ka mea ,:_i •/ie i na lahui kanaka e ae, i ka wa e pii kekalii poe o kakou ma na oihana kiekie, hanohano paha, a i ole, mau hana paha - a' ko lakou ola ana. he hana hauoli ioa - ka elieli \na aku-malalo. ahiki i ko lakou a:. •_ mai kahi kiekie mai, me he mea la, he :: kakou ke ikeia mai kekahi poe o kakou : ana ma na oihana kiekie a hanohano, oiai ka hanohano e loaa ana ia lakou, he hano:a e kau pu aku ana maluna o na Hawaii ; . ke ano lahui. ktia mea nae. ke makemake nei makou e V .ka ae i ka makou mea i ike ai, a i hoomao- : a: n - ko kakou poe Hawaii i pii aku a kau : i kulana kiekie. o kekahi kumu no paha ia i i e'i*: ia aku ai na kakoo piha ana a ka poe ma1. ' :. o īa no keia: v. a e loaa ai na kulana hanohano a kiekie i 1 : oe o ma kahi o ka hookupono ana : iho. a e hana mai hoi i na mea apau e loaa ka niahaloia. ame na kakoo ana e ka poe * ■ . ko lakou ua hookomoia aku na • • . v. ;i ani a haaheo iloko o lakou, pau mai la i . ke ana i na hoa i holoholo like ai i na la aku . c- hoikeike okoa mai ana ia lakou iho, he poe ► :ka nui a ko'iko'i iloko b ka aina, o ia ano hana, : i like o Kamehameha I me na kanaka o keia e loa oia e lilo i na'i aupuni, a e loaa hoi ia k u keia mau pono a kakou e hauoli nei i keia \. : ; k'i mai o kela haiolelo a ke Keikialii Ka;e e loaa ia kakou he mau haawina a'o i.ia. o ia hoi e hoohalike kakou me ko Ka- ' . r.:elia ī ano. I ka wa e kau ai o ko kakou poe ka ma na wahi kiekie, mai poina i ka huli ana a nana i ka poe malalo, e lawe mai ia lakou i i . h. a'i'ha. e hana aku i na mea no lakou e pono . maiuna ae o na mea apau, e hoo-hoaloha me : i ve.i ?.{/au. me ka nana ole ma ke kulana; a ma ■ - ea « iaio loa, e hoauheeia aku auanei kela ano mau ia iwaena o kakou o na manaw r a ae nei i .. ia ka elieli ana aku malalo o i ku ai o k 'wkou mau hoa kela manao e ; ; : . . aka e lilo ana kakōu i poe kakoo aku i k . e : kau iluna. me ka manao makee, e hoea i ka manawa a kakou e lokahi like ar e huki n»a ka kakou mau hana, a e lilo ai i lahui e makee ana no ka pono ame ka holomua o k k ikou mau hana ame ko kakou kulana. < ■ ka pono i na'iia e Kamehameha I, ke ku mau :: :a ahiki i keia la, a e mau aku ana ia ahiki i ka ] • hnpe loa o keia lahui kanaiea. He oiaio e 'i mau ana ke poo ma ka hookele aupuni ana, v niau ana ke ku an£ 'o keia mau paemoku mai ke aupuni hookahi, aole lakou e hoi hou aku : :a elike me ia mamua o ke kaa ana mai malalo ka huomalu. ana a Kamehameha; nolaila ua k.-Vu pono maoli no kela mau olelo ana i hoopuka ai: "E na'i wale no oukou i kuu pono aole e I- 11 - Xani ka oiaio o kela mau olelo a ka Na'i Aurv. - : . ?:'e anei hoi. ua hoea maj i ka manawa a kak u na Hawaii ma ke ano he lahui, e ao kanaka r. a: ai i keia manawa, a hoao e hana like he pooh v i i ka pōohiwi, he umauma i ka umauma, no ka l* aV a! aha ae kakou ma kekahi anuu kiekie hou £ . aole wale ma ke kulana o ko kakou noho ana. aka ma ka kakou mau hana, na launa ana, a iloko

hoi o na hana i pili i ko kakou hookele aupuni ana, no ka pono kaulike. a no ka holomua e hoopomaikaiia ai kekahi mahele nui o kakou.

O ko Kamehameha I mau ano maikai he nui, Jcona manao makee no ka pono o ha'i, kela ano hoolohe iloko onā ma na mea apau i Jcu i ka pono; e hoao kakou e kukulu mai imua o ko kakou mau alo, ma keia nee ana aku, a e hoomanao hoi, he hookahi kakou ma ke ano he lahui, e hoao ana e loaa ia kakou ka lanakila ma ka hakoko ana me na poino ame na popilikia e halawai mau nei mē ko kakou lahui.

E a'o kakou i ka hoomakaulii, e iho na lima ilalo o ka honua, ua oau ke kauka'i wale ana; e kokua aku i ko kakou mau hoa kanaka ma na hana e pono ai lakou ? a e hooikaika hoi e pale ae i kela mau olelo e kipehi mau ia nei maluna o keia lahui; a e hoikeike aku imua o ke ao nei, he hiki no ia kakou na Hawaii ke paa i na kulana kiekie, a ke lawelawe aku hoi i na kulana kiekie me ka makaukau ame ka holomua, elike me na lahui e ae.