Ka Nupepa Kuokoa, Volume LVI, Number 24, 14 June 1918 — HOOMANAOIA KA LA O KAMEHAMEHA E NA HUI HAWAII Piha ka Luakini o Kawaiahao ma ke Anaina Haipule Hoomanao ma ke Sabati nei HOEA AE NA AHAHUI ME KO LAKOU MAU KAHIKO PIHA Haawi ke Keikialii Kalanianaole i Kekahi Haiolelo ku i ka Naauao Loa [ARTICLE]

Help Learn more about this Article Text

HOOMANAOIA KA LA O KAMEHAMEHA E NA HUI HAWAII

Piha ka Luakini o Kawaiahao ma ke Anaina Haipule Hoomanao ma ke Sabati nei

HOEA AE NA AHAHUI ME KO LAKOU MAU KAHIKO PIHA

Haawi ke Keikialii Kalanianaole i Kekahi Haiolelo ku i ka Naauao Loa

Mnloko o k:i Luakini o Kawaiahao, . Jikc me ka mna i na makahiki aku nei i hala, i komo ae ai ko ke kulanakauhri)»• noi poe, ma ka hoomanao ana i k:t la o ka Na'i Aupuni Kamehameha I, malalo o ke kouo ame ka hooponopono :uia a ka Ahahui Kainehameha, ka ahahui hoi e o ana i ka inoa o ka moi mua 1"H o Hawaii nei. He mea oiaio, ua hiamoe aku o Kaniehameha I, me ka ike ole o kekahi heluna nui o keia hanauna hou e ola ii.>i, eia nae o kana ijjau liana lehulehu, <> kana mau oleloa'o imua o kona poe kanaka, ame ka hoohui aua i na paemoku Jike ole malalo o ka noho moi ana a ka mea hookahi, ke o nei ia mau iiana apau iloko o ka puuwai o kela kane, keia wahine ame na kamalii, ahiki aku i ka hanauna hope loa o ka lahui Hawaii.

Maloko o ka Luakini o Kawaiahao, ka halepule a na Mii kahiko ame na kaukaualii i hoomaua aku ai i ke Akua oinio, ma kela Sabati, ua akoakoa ae na manio a na kaukaualii, na manio a na i'iikaiia, ame ka lehulehu o na makaainaiia, he hookahi ke komo like ana iloko o na hana hoomanao, no ka la o ke kauaka nui hookahi, ma ka moolelo o Hawaii I'a hele oloko o ka luakini a piha i nn lala o na ahahui Ilawaii, iloko o ko lakou mau aahu piha, a iloko o ka puuwai o kehi anie keia Hawaii, me he nn-a la, aia ua manao haaheo e paila ana iloko o lakou, no kela la hookahi, i lilo i la ano nui ma ke ola ana o keia iahui kauaka. Na Ahahui Hawaii. K kokoke ae a\ia i ka manawa i liookuawaleia no ke anaina haipule hooma!iuo. o ka wa ia o na ahahui i komo 'iku ai iloko oka luakini, no ko lakou iiiaii wahi i hookaawalein. Oka Ahaliui Kamehameha, ka ahahui hoi nona ka la, ka i komo mua, malalo o ke alakai ana a ke Keikialii Kalauianaole, a " ke aliiaimoku hoi, ma ka īnoa hoo'ianohano o ka ahahui, a mahope aku "īia e ukali aku ana na lunanui o *ka ahahui, me ko lakou mau kapa ahuula, a muhope aku hoi o lakou na lala, he ainiula wale no ko lakou apau, o ke a iiu liko ole, elike me ko lakou kulana o ka ahahui. ' > na ahahui mawaho ae i komo pu aku iloko o na hoomanao ana, o ia ka Miahui Kaahumanu, ka Ahahui Kala- ' i. ka Ahnhui ka Hale o na Alii, ka Ahahui o na Pukaua, ka Ahahui Luna- ! i". ka Ahahui Oiwi ame na Wahine ka Ahahui o na Wahine Poola. Malaila ae ke Kakauolelo Laue o kt- aupuni o Amerika ame kona ohaua, ■ ia me kona mau hoahele, me ko la- " ; ohana, na kiaaina hoi o ke Teri- ■ ame kekahi poe ko'iko'i eae o i!a\'aii nei, no ka ike kumaka ana i iiana i maa ole i ka ikeia e lakou. y ia ke ano nui ke olelo ae, o kela '* ; nhi la i hele ai ka luakini a piha,' <• ke kuku aua he heluna nui o ka poe " ikaikai iluna, i kau a mea o ka loaa wahi no lakou e noho ai. " ahahui apau i hoei ae ma kela ! " ua kahiko wale ia no me ko lakou "■'"i a:ihu piha oka ahahui, ao ka ! 1 ; a a na mea apau e ike aku ana, o ' ahi ia ona hiona ku ika nani ma- ' 'io ka mea ma ia la i hoikeia mai ai 1 ahuula o na ano like ole, he memele mc ka popohe ke ike aku maV;;1 o ka poohiwi o na kane ame na ;, hiu<>, a he u'i okoa uo hoi na ahauu- nu lei hulumamo ma na a-i o na Haiolelo a ke Keikialii j Maluoa o ka awai haiolelo ke K©iKalauianaole, nifc ka Bev. 8. l<. r Rev. Kamau, Rev. J. P. Erd-

mau, J. K. Kanepuu aiue Wm. K. Cano. 1 ka akoakoa like ana o na mea apau niloko o ka halepulo, a i ka hoea ana ae hoi i ka uianawa e malamaia ai ke a&aina haipule hoomanao, ia wa i mele ai ke anaina ia Ilwaii Ponoi, ke mele lahui o Hawaii nei: a mahope o kela aimeni, i hoomaikai ae ai ka ītev. S. L. Desha i ke Akua. He hinieni hou mai ke anaina aku, alaila he himeni ku-pakahi mai ia Mrs. A. G. M. EoWertsou mai; na laha, ka lulu <lala, a he himeni mai ka papa himeni mai. me ka himeni ku-pa-kahi hou mai ia Mrs. Robertsbn mai, alaila ku mai la ke Keikialii Kalanianaole a haawi mai la i kana haiolelo i hoomal.aukau ai no kela la. .\o ka mauawa mna li»a i heluhelu niai ai ke Keikīalii Kalaniauaole i kana haiolelo ma ka palapala, o kona maa ma ua manawa e ae ana e waiho mai ai i kana mau haiolelo imua o iia anaina akea, ma ka ha 'i waha mai no ia, ma kela la nae, mamuli o kona kakau ana i kana haiolelo, iie keu aku a ka hohonu, me ka maikai pu, me ka nui o ka mahaio o ka poe i lohe ia haiolelo, i leau a mea e- ka naauao me ka hohouu maoli, me ke kuli'u e hoikeike okoa mai una i ua ano maikai apau i pili loa aku ia Kamehameha I. Xo ka pomaikai o ka poe i hoea ole ae ma kela la, e lohe ai i kana haiolelo, ke hoopukaia aku nei na mea auo nui, elike me keia iho: "I ke Kakauolelo o ke keena Kalaiaina, ka Mea Ilanohano FranMin K. ■Lane, na Hoahanau o ka Ahahui Kamehameha ame na hoaloha apau: He mea maa i ko makou ahahui, ka hookaa■wale ana i ke Sabati mamua ae o ka la 11 o luoe. o ka Na'i Aupuni Kamehameha T, ka mea fiona ka inoa a makou e o nei, no ka hoomanao eona. a mai na mea mai e pili ana 1 k.ona ola ana, e loaa ana ia kakou kekahi inau hana na kakou e hōomauao ai, a e alakai ai ia kakou, i walii e hooikaika ae ai kakou, no ke ola hou o Hawaii nei, oiai kakou e aoho ana maluna 0 ka aina aloha ana i rfa'i ai me ka maka o ka ihe, i wahi e noho. ai kona lahui kanaka malalo o ke 'lii hookalii a i hookahi aupuni. Pono a Kameh&meha "laia e waiho ana ma ka'e o kona moe make, e hoopuniia ana hoi e kona niau kaukaualii ame kana niaii mea alo La, o kana mau olelo i hoopuka ae ai, ua laweia mai ia ahiki ia kakou, e lilo ai i iuea waiwai loa a e hoomanao ra,i>: ia ai ma ke alahele oka holomua. 'E iia 'i wale no oukou i kuu pono 'aol»? e jau." "He mea oiaio paha, aole e like nna ke kakou ma.nao ma keia mau o;e:o hope a ko kakou kanāka koa: ke noi &ku nei nae au ia oukou, e hoolohe iki mai 1 kekahi o kona mau manao, a 'u i hoomaaukau ai maluna o keia mau mea a Kamehameha i kamailip ai. " O ka pono i loaa mai ma ke ano o ka noho ana ma ke ano h£ lahui hookahi, ame na pono ame na hoopakele ana, malalo o ke alakai ana a ka moi liookahi, ame ka hoohui ana i na alii o ka aina ame na makaaiuana mai Ha■waii a Kauai ma ko "u noonoo o ke kahua ia o keia mau olelo a Kamehamoha. E hiki ana anei ia kakou ke ike aku i kekahi manao e ae iloko o Kamehamelia īio ka pono o kona lahui, mamua o keia? He o i& Mau Kana Pono "Mahope iho o ke kaa ana mai o keia mau paemoku malalo o kaoia hoomalu ana, aole loa lakou i mahele.hou ia iloko o na aupuni lehulehu, elike me

na la mamua. ua ike kakoa i ka oiaio o ia mea ahiki i na la hope o &a noho aupuui nioi ana. "I ka manawa i loli ae ai ka hoopotaopotio aupuni ana ma keia Paeaina nani o kakou, o ka hooh\ii ana a Kaknehameha ia Hawaii, Maui, Oahu anie Kauai, aole loa ia i nmhae hou. Ke bopnjalu ia nei no keia mau paemoku •malalo o hookahi ano o ka hookēle au•puni ana, a malalo hoi o hookahi hae, k> ia ka hae Hoku me na. Kahakahana. iMa ko 'u manao, aole keia i aui. ae niai k& manao mai ,o na ol,elo hope a Kamehameha, i kamailio mai ai ma ka'e o kona moe make ma Kamakahōku, Kailua, Hawaii, aka ua hooiia ae ko kakou mau pono ame ko kakou kulf»ana. "O ka lokahi, ka maluhia amp ka noho aloha ana ma\vaena o na alii ame na makaainana, o kekahi mea ano nui no ia iloko o kona noonoo. Ua loaa mai keia hoopakele, na pono ame na kuleana malalo o ke au e hoomalu an«a 0 Kamehaineha, a ua waihoia mai imua. •o kakou, he haawina a'o np kakou e hahai aleu ai, a he mea kupOno ia'u kē kuhikuhi ana aku i kekahi o keia mau mea, a kakou i ike' ai ma kona ola anp. <4 Ua hoolohe aku a ua hooko aku o Kamehameha i ke a 'o i haawiia mai e k'ona poe nana e a'o. Ma ko'u manao, o keia kekahi o na kumu o kona lanakila ana, ma na kaua apau ana i hoouka aku ai. i4 I ka manawa a ka Moi Kalaniopuu 1 nōi aku ai i ke alii opio e haaleīe iho i sona poe a huli hoi aku no kpna hanau f ma ka apana o Kōhala Akau, tia hoolohe aku o. Kaniehameha i ke kauoha akona makuakaiie hanauna me. &a ninau ole aku iaia i ke kumu. laia e noho ana ma Kohala, ua komo aku ' La oia iloko o na hana lealea, elike me ke ano o na kanaka opip o ia mau lia. I ka hoea ana mai o Kekuhaupip a ike ia Kamehameha e noho lealea ana, a 'o aku la o Kekuhaupio i ke alii opio: •'E kuu alii o ke alii e noho lealea wale fena, me ka noonoo ka pono o na kanaka kiekie ame ka pōe haahaa, aoi'e loa oia e lilō i moi.' "I ka lohe ana o Kamehameha 4 keJa mau olelo mai kana < kumu aku o na meakaua, aole ia i lilo. i mea nona e huhu ai, aka. haalele aku la oia i ka noho lealea ana, alaila hoakoakoa koke mai la i na kainaka opio, a kauoha I aku la e a'pia. lakou i na makaukaū ! kaua ilpko p ia maxi la, e laa ka ooihe, I ka hakpkoa ame ' na hana hooikaika j kino e ae i kamaaina iloko o ia mau 7a. ma ia ano e hoomakaukau aea iaia :ho, no ka hana nui imua o. kona alo. | "I ka manawa i IUo ai p J[ame-; hameha i'nioi no keia man paemoku, a oiai e pii aku ana no kahi aua i makemake ai, aole loa oia i a'e ae o ka poe na lakou e kuhikuhi mai ana iaia ma na mea e pili ana i ke kaun, aka ua hpolohe aku oia i ka oleloa 'o, jne ka imi ana i wahi e noho aloha ai

i i | mawaena o lakou ame kona poe kana- J | ka. A i ko'u-manao, o keia no kekahi j o na kumu i holomua ai oia ma na ka- j [ hua kaua nui 'i hooukaia ai ke kaua! . eia, a o na lauakila i loaa iaia, o ka i | mea ia nana i hookokoke loa aku iaia ) < i kana wahi i ake nui ai e loaa, ka ī inea a kona noonoo i kikoo e aku ai . imua. i | He Alil Aloha Kanaka j " Aole anei kakou e hiki ke ike aku, : aia kekahi mau kumu nui ,a kakou e. ; hoomaopopo ai, o kona lawe' ana mai na a'o ana, mai na poo mai i 00, a ' e lawe mai hoi kakou i na hana maikai i hookahuiiia e ko kakou mau kupuna, ma ke ang he hana ia na kakou i kela ame keia la, elike me ka loihi o ■ ko kakou ola ana maluua o ko kākou . aina? Houmanao ae la au i kekahi o : na olelo kahiko a ko kakou man kupuna: IHe lohe, ke ola, a he kuli ka uiake-' j "0 kekahi kumul holomua ai o Kai mehameha, uo ka mea e imi mau ana ! oia e lt>aa ka noho kuikahi ana me ! kona mdu alakai, ka poe e oVa ana, me : ka hooikaika ana e loaa ka mea ana >i makeipake nui.aL 'M'u loaa ka ike ia Kamehameha i'o- . ko o keia manawa, o ka noho kuikahi j ana me kona mau kuhikuhi nui ame ka j poe e kakoo mai ana iaia, o ke alahele , wale no ia e hiki āi iaia ke lanakila I maluna o kona mau enemi. Nolaila, laole oia i hoohemahema wale ma na ano apau e loaa ai ka lakou mau mahalo ana mai iaia. •" i "Kp ole au e kuhihewa, o kekah' o na niea ano nui iwaena o kakou ma ke \ ano he lahui, a kakou i neonoo ole ai, o j ia no ka loaa ole o ka noho Hke' ana me ke kuikahi iloko o keia mau la o !ke olā hou : <T"Hati?aii n'ēi. Me he mea ! la aole loa o kakou hoihoi iki np ka hanohano ke loaa i kekahi poe o kakou. O kekahi mea maa ia kakon ;o ka elieli aku i ko kakou mau hoa Hawaii, e pii ae ana ma na kulana kiekie, me he mea la aia no a hoi mai ilalo, o ia | i»>o la ko kakon hauoli. Ina i hana o ''-Kamehameha me ia, aole lioi he ui aku j rio ka noho oluolu ana nie «a alii maj lalo ibp ona, he ihanaoip ko'u, aole ka- ! kou e ike i ka holopono o kana niau - j ana no keia inau paemoku i aloha o kakou. He hana pono flā ka- ( j kou e hoohalike ai me keia mau hana a j ko kakou Na'i Aupuni, a e hapai ae i ia kakoii ilnna ma kekahi ano, mai ko kikou mau manao lili ae kekahi no keI pii ana aku o ka'poe i hiki e haawiia na j mi anp au o ka jioe i hiki e haawna na i'kakoo. ana, .ina aia ka j >makee ma ka hooko ana i lia hirna p ka j lehulehu. "O kekahi o na kumu o ko Kamehameha holomua, mamūli no ia o kona

j noho aloha ana me na alii i noho i maluna poe_, e hahai ana ma-1 j hope o lakou. i kona manawa ' e' kāuolia aku ai ia lakou e kokua mai iaia ma ke kaua,: ua haawi niai j s lakou i ka lakou kokua ana, no kā mea ! ua lilo mua mai Tce aloha o kelā mau j alii iaia, me ka loaa. he mau kaukani j ihe n\a kona aoao.. . : B Hoo-hoaloha. | v "l*a kamailio pinepine aku au ia ouj kou i ke kupono o ka }foo-hpaloha ana I raa ka oukou mau hana apau e lawe- - lāwe ai, no ka hooiaio ana aku i keia inea, ua lilo i hana mua na'u ka hoo-1 hoaloha aua ma Wakinekona, a nia o keia īuau hoalpha la, i hiki'ai ke.hiio'- i leoia mai ka 'u mau hooponoponp aha- L olelo ana i-ake akii ai e hanaiā mai a lilo i kanawai malokp p Ha āhāpielp lahui. E ae mai, e hookomo hou aku āu iloko o ko oukou noonoo i keia niot.o r ā. ko kakou alii nui, e noho aloha k'akou niawaena e kākpu iho. E ho-a ka-1 k«u i keia manao aloha mawaena iho o i kakPU, i pomaikai ai kakou mai keia liaawina a 'o, inai ke ola ana o.' Kāme- , hameha. Ina ūa nele keia" aloha, ma- ' 16ko nei o keia luakini o Kawaiahh.o, alaila aole oukpu i noho ilpkp o ke ku-1 lāna kuikahi o ko oukou hoomana ana

maanei nēi. E lilo keia i mea 'nni iloko o' kakou ma ke ano he lahui kanaka. "He moi hara o Xamehn:ncha. Aole pr.a hilahiia i ka h?na, ak.a a ? o p'nepfne akn oia • iro ua poe kana' n p līopmau i ka mahi ana i ko !' '.ou ra.ni aīna. "I ka manarf! i lilo ri :a nieha'kr o Or ;« r;» : , a o!|i* pi/a'ma keka?:i \ r '.vr. •: *:v h--kai i ka mokupui i i.'.'i. lixa n:nl In oia no kahi olii : '• ' •*'•• r, p -ia,.a ij piha i ka nah ehe'o, !r a.vi koke ae la oia i ke kauoh:> e mahiia kela mau Ip 'i, a e kanu koke ia aku. I kona manawa hoi i ike ei ua nahaha na pa o na 10-, koi'a, ua liaawi koke oia i ke kauoha a hana liou ia na wahi i nahaha o na •lpkoi'a, a e hoopiha hou ia me na pua amaama. ■ • lta~ Mala Nui o Kuahewa ."Mahppe koke iho o kona na'i anai keia mau paemoku, ua liuli hoi aku la j oia uo Kona, ma ka Mokuj)uni o Hawqij, a. haawi aku la he kauoha alii, e ! auoha ana i na kanaka e akoakoa mai no ka mahi ana i kekahi apana aina. Va akoakoa mai la na alii ame na mai keia niala, a mamuli o ka ! nui loa o kela kihapai ua kapaia aku Ja kpna Lnpa o Kuahewa, aia no kela kihapai ke waiho la ahiki i keia la ma Kainaliu. "I ka wa i oo ai ka. ai, a i ka ike ana o Kamehameha i ke anp p ka huhuki ana a na alii i ke kalo, ine ka oppu hau ole iho i ka o-ha; a i kona ike ana ia lakou e uhaki aha i ke kalo, a kiola i ka elau i kahi e; a i ka wa hoi i paia ai ka maia, ma ka hua np ke oki, me ka hoomaopopo ole ia o ka pohuli, haawi aku la oia i kauoha: 'E kuu mau aUi, i ko oukou uhuki ana i' ke kalo nunui, e onou hou iho i ka o-ha ilokp o ka pu 'e, no ka mea p keia mau p-ha ka makua p, na kalp nunui.' Xolaila, he liaawina ā'o maikai keia i waihoia mai i ka kakou mau keiki, aole wale no he haawina a'o maikai, aka he mea e pomaikai ai. I kou uhaki ana i ke ko, mai poina i ka onou hou ana iho i ka eJau ,a e hoomanao/ e makemake ana ka kakou mau moo- ( -puna ia mau mea i kekahi la. I ko j oukou oki ana i ka maia pala, e makaala i ua poliuii opiopio, no ka mea 'ua j like ka maia me ke kanaka, e hoohua j mai aua ia i kona hua i kekahi ld.' He Mau Oleloa'o Maikai • ( "He mau oleloa'o kupono loa keia I iloko o keia wa o ka pilikia. E a 'p mai ana ia ia kakpu i ka haawina a'o ! nui, e malama a aole hoi e hilahila i ka mahi ana i ka honua. E a'o mai I ana ia kakpu e hana, oiai keia kaua e , hooukaia ana. "He'mea pono iaf-kakpu e nopnpp, • aole he mea niaikai ka hookaawale ana j mai keia kumu hoohalike ae, a hoomau-! nauna wale mea liilii i loaa ia, , kaJiou. E hoomahuahua kakou i ka I mea i loaa me ka manao pefa e ponp ai na la ua e hoea mai ana. He halawai nei kakou he al« a he alo me ka haa«vina kupiiikii e ie ao i«i. £ ka-

| kou o nawaii nei i ka lepō, a e ola I hoi me ka hou o ko kakou lae ina ia j maluna o ka aina, a mā ke kai. | Aole he Mea Hilahila ka Hana I "E hoomanao, o keia na mea ako kakou mau kupuna'i hana ai mamua aku o kakou. Aole lakou i hilahila i ka '■ hana ana i keia mea no ko lakou pono iho, pela pu hoi ko lakou kulana holoniua. Aole anei o kakou kekahi e hoopohiiaikaiia māi nia keia knmu hoo•halike? E HIo pu na. haua ako kakou Na 'i Aupuni, kana mau hana maikai ij alakai no kakou, i wahi e mau ai ka j loaa āna mai o na pomaikai ame nā I pono ia kakou maluna o ko kakou aina i ho. - •' I ka hoopau nna ae, he mea pono : ia'u ka waiho ana aku imua o oukou i j ī.a inoio a Kp kakuu Moi Kamehameha ! I. I ka mauawa i pae aku ai ma na waa, nia na ajestne o Maui, kauoha aku la oia i kona poe kanaka e hukiia na waa a kau iuka, e wehewehe ia iia iako ame na.ama, a e hoohuliia Ke.aio o na waa iialo. Ua.ho/pkoia'le-a kauoha imua o kona poe puali holoo- j koa. Aole i maopopo i na koa ka ma-1 nao o keia haua a ko lakou alakai, aka iaia nae 'e ku ana ina kekahi p na puu j one e kokoke ana i Waialeale, maiālp j inai o k e taona o Wailuku, a i ka ma- j nawa ona pualikoa o Maui, e ka'i mai i aua iniua ona, kamailio aku la <yia imua ! o kona poe kanaka i keia mau huaolelo poii:a ole: - y " * Imua e o'u pokii a inu i ka wai awaawa, aohe hope e hoi aku aii' "Akahi no iluko o kela manawa a. ike koua alii me na/koa i kā manao maoli o kā weheweheia ana o na iako o na waa. InaTh*e ihāka'u iloko o kona poe koa, a manao ae e holp i wahi e pakele ai, ua hoopau loa ia ae ia mai ko laVou noonoo aku, no, ka mea o ke auhee aim me. ka manao e pakele, he liana paakiki loa ia,' no ka mea e loaā aku ana lakou-i na enemi, mamua o ka lana ana o ko lakou mau waa i ke kai. Aole he inea e ae nana i hooko'mo aku i ka manao koa oi ae i kona poe kana,.ka, mainua o keia hana" 5 hōokalii wale i«o, he hana hoi mawaena o ka make ame ke ola. "I keia la e hoomaikai ae ai kakou i ka haua a ko kakou Na'i Aupuui. Ua uhukiia ae ka maka'u ame ka hohewale mai ka puuwai mai o kona jioe koa. , Ua ho{iihaia aku lakou me ka manao uilani; e hele imaa no ka lanakila, U ua hoike inai ka moolelo ia kakou,na loao i'o ka lanakila ia lakou, aua kapaia kela kaua nui, 'Ke Paniwai lao,' no ka mea ua nui ka lukuia o na k'anaka o Maui. , Kaheaia Mal Kakou no ke Katta ! "I keia la, ua kauohaia mai kekahi ppe p ko kakou laliui e hele imua, e hoomakaukan ia lakou iho, no ka lawe ana mai i ka hana kilakila i kau iho -nialuna o na makaainana no ka hooko ana aku no ko lakou aina, a. eia ina kahi 'i makaukau loa, e komo kino aku iloko. o ke kaua nui o ke ao uei, ma na kahua kaua hookahekoo o Palani, a e molia aku i ko lakou mau ola, no ke kokua 1 ana aku e hoomauia ke kuokoa o na lakanaka like ole o ke ao nei, nolailla he mea pono loa ka lawe ana mai i j ka moto a Mo kakou moi nui, i mo*o no Ha*waii ame kona lahui kanaka. E > lilo'ia i mea-na kakou e hiipoi ai. E : lilo ia i kukui alakai no ko kakou poe koa maluna o na kahua kaua, a no kakou hoi ka poe e noho iho ana mahope nei, e hoomanao maxi kakou i keia .moto, ~a e hiipoi iloko o ko kakou mau puu- • wai, e lilo kakou i .poe kokua aku, i ka < poe ma na kahua kaua. \ "Ma ke ano he lahui kanaka e hooma: nao, aoie he hoi hpu ana.aku iloko o na la kahiko o ke kaumahn, aka e huli i mau aku ko kakou mau alo iinua, a. e : hooi ae i ko kakou kuiana, maniuli o ■ ka kakou inail* hooikaika ana, e hana ' ana hoi, e oili niai kekahi ln; ena māiV.ai. no ka aina a kakou i aloha aie lioolilo ana hoi i aloliia, iii°niuli o na hoiikiiika ai::\ a l i kakou ••'a nui hpol ahi. T men e hookoia ai kria manao, e lilo ' al ou i hookahi ma ka manao, i hookihi ma ka puqwai a i honkahi ma ka uliane. e hoohui aha i Vo kakou mau poohiwi i hookahi, a nee aku imua e loaa na mea oi ae no ka >iina a kakou i aloha ai, ame ka hae o ko kakou aina hookama, ka Hoku ame . na Kahakahana, aole hoi e poina i ka moto a ko kakou mpi nuif 'Imua e nā pokii a inu i ka wai awaawa, āohe hope e hoi aku ai.' " —— w. s. s