Ka Nupepa Kuokoa, Volume LVI, Number 21, 24 May 1918 — Page 2

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

HOIKE O KUHIO I KONA MANAO

NO KE KAUA

(Mai ka Aoao Ekahi mai)

            hope iho nae o ka noke ia ana i ka hoao no kekahi mau mahina ewalu, ua ikeia ka holopono ole. Eia nae, e hoike mau ia mai ana i na kanaka, i ka nui o ke kamahao o kela motor.

KA OIHANA KAUA- ''E nana ae i ke keena kaua. He mau @iliona @ala i hookaawaleia, a hoea wale mai i ka la 28 o maraki aku nei i hala, aohe mau pu nunui i hoea aku i palani ma ko kakou aoao. Ua hoao wale no kakou e haoa i ke ano oi ae e ka maikai ma ka hana ana i na pu o Palani, he hana hoao wale no ia . O na kauaka i hoonohoia aku no ka noi'i ana i keia mea, aole he mau hopuna ano nui i loa'a ia lakou, a o na pu li'ili'i a kakou ma palani o na pu li'ili'i no ia i loaa mua. Iloko o keia manawa he 1,000,000 wale no mau ku-e maoli i na kanaka na lakou e lawelawe nei i keia mau hana, aka ke kukulu wale aku nei no au i keia mau mea imua o oukou, mamuli o ka nemaia, o na hoa oloko o ka ahaolelo lahui, me ko lakou hoahewaia. no ka makaukau ole o Amerika Huipuia mahupe iho o ka hala ana he hookahi makahiki o ke komo ana i ke kaua.

NUI LOA KE KAENA ANA- ''Ua makemake pu au e kamailio aku ia oukou i ka hoopilikia ia Amerika, ma ke kaena ana i ka kakou mea e hana nei ma Europa. O ka mea oi loa aku o ka hoopilikia mai ia kakou, o ia no ka noke mau ana i ke kaena. Ua lohe oukou i ka heluna nui o ko kakou mau kanaka ma Palani; no na miliona kanaka i ho'oinopopo oukou, he mau miliona o ko kakou poe malaila, a he helu na nui o lakou e kaua mai nei. "Ua ho'ouna mai la o Kenerala Pershing he kelekalapa ma ka la 26 o Maraki i ke ke'ena kaua, e olelo ana, in a he mea kekahi e ho'opilikia mai ana ia kakou, alaila o na mea no ia e pili ana i ka hoike akea ia ae, eia kakou ke kaua nei ma o a ma'anei, oiai nae o ka mea oiaio, aole loa he hana o ia ano ma kekahi o kela mau wahi. " Ua kauoha maoli mai no o Pershing e ho'opau na nupepa i ke kaena ana, me ke alakai ana i na kanaka Amerika e manaoio aku ua pilikia na Kelemania i na Amerika. He mea maikai ole keia maluna o ka no'ono'o o ko kakou poe kanaka, ka ho'okomo ana aku, e manao iho ai lakou, i ko kakou wa e hoea aku ai ilaila, 'e holo ana na Kelemania.

ʻAʻOLE HE HANA PAʻANI WALE- " He kaua ano nui loa keia. 'A'ole he mea pa'ani wale no, a ua ili iho ke ko'iko'i maluna o ke kanaka Amerika aloha aina oiaio, o ka ha'awin ana aku i ke kokua i ka poe e hele i'o ana no Europa, 'A'ole o ka noho nanea wale @ no, a e manaoio mau aku, mamuli o na @ i hoea mai i o kakou nei, e pilikia ana na Kelemania ia kakou me ka @ loa. O keia iho la ka mea e pa'a ano iloko o kona no'ono'o, mai na mo'olelo mai, no na pualikoa nunui o Amerika ma o oiai nae aohe ia he mau pualikoa nui. " E hala ana paha he mau makahiki loihi mamua o ka pau ana o keia kaua, a o ka ho'oliloia ana o na biliona ame na biliona dala ame ka make ana o na kaukani o na kaukani mau ola, mamua i ke hoea ana mai i kona hopena. I ka manawa e hoea i'o aku ai o Amerika ma o, e ka'a ana i ko kakou aina la lanakila ma keia kaua. I ka manawa o kakou ma Hawaii nei, e makaukau i'o ai, no ka mea pono a kakou e hana aku ai no na Bona Kuokoa ame ke po'o kaua ame ke ke'a ulaula alaila ua ho'oko pono aku oukou i ka oukou hana oiai hoi na koa e ho'oikaika ana i ke kaua. "E ho'omanao i keia: Ua makaukau mau o Kelemania i keia la, elike me ia mamua, a e hala ana he mau makahiki loihi o ko kakou ho'oka ana i ke kaua me ka hahana loa, me ka make ana he mau kaukani o na kaukani koa, mamua o ka pau ana o keia kaua.

KA KAKOU E KAUA NEI- "No ko kakou make'e i ko kakou pono ame ka hanohano, pela iho la kakou i konoia mai ai e komo iloko o keia kaua i keia wa, aole no ka ake ana e loa'a i ke ao nei ka maluhia no ka lahui, aka i wahi e loa'a ai ka maluhia no na kanaka apau o ke ao nei. " Heaha ka mea i hanaia no na kanaka o hawaii nei e ka poe ia lakou ka mana? He ho'okahhi mea ano nui i pili aku i na kanaka, o ia no ke komisina o na mea'ai. " Ua hoeueu aku au i na hoa o ka ahaolelo kuloko, e hana i ho'okahi mea, o ia hoi ka ike ana, e hanai pono ia ana ka elua hapakolu o ka lahuikanaka o keia mau mokupuni. Ua lohe nui kakou i na mea e pili ana i ke komisina o na mea'ai. Ua lohe kakou i ko lakou apono ana, e lawe mai i na aina mai ka ho'okuono'ono ia aku, a kanu aku i ke ko, i hiki ai ia kakou ke ho'olako aku i ka pilikia o ke aupunim aka ua lohe auei oukou i ko lakou olelo ana mai, ua kokoke maoli kekahi poe o kakou e make i ka pololi? A i ole ua lohe anei oukou i ko lakou olelo aole he laiko a aole hoi he poi no ke kanaka ilihune, no ka elua hapa-kolu o na kanaka o keia teritore a aia ke kauka'i maoli ana o keia elua-hapakolu maluna o keia mau ai ano nui- ka laiki ame ka poi?

NELE I KA POI- "Ke noho pilikia nei keia poe kanaka i keia la mamuli o ke nele i ka laiki ame ka poi. Ua ike au ia mea no'u iho, no ka poi nae, ua hiki ia'u ke noho me ka ai ole i ka poi, aka i mau mea e ae ka'u e ai ai. NO ka hapanui o na kanaka, aole e hiki. Aole e hiki i ke kanaka ilihune ke ola me ka poi ole ame ka laiki ole Me ia mea oiaio no nae, aole oukou i lohe i ka ahaolelo i keia la e kamailio ana no ka lahui kanaka pololi-pololi i ka poi ole ame ka laiki. Ua oi aku paha ka pono no kekahi o lakou e hoea no kahi o ke kaua kahi i nele i keia mau meaai, no ka mea ke pii loa na kumukuai, e hiki ole ai i kakahi poe o lakou ke kuai aku me ke lala uuku. "Ke makemake nei au e hoomaopopo na senatoa apau o keia mau mokupuni, in a aole e hiki ia lakou ke hana mai nia o ke ahaole'o kuloko la, i na mea e hiki ai ke hanai i keia poe kanaka, e lohe pono ana lakou mai ia'u aku, ma ke kau koho @ e hoea mai ana. "Ua like pu no ka pilikia me na mea e pili ana i ka i'a. Ua loa'a ia kakou kekahi poe kanaka maluna o keia mau papa, me ko lakou mau umauma e oioi mai ana i waho. Ua ike au i ka hele ana ae o kakahi ma ke alanui papu, ma ke ano me e mea la, aia na wahine apau o honolula nei maluna one kahi e nana aku ana, a e upu aku ana hoi oia e maliu mai ana kekahi poe ma kekahi aoao aku o ke alanai iaia, mamuli o kona lilo ana he kanaka ano nui. Ua lawelawe anei oia i ke kahi hana no ka hookoe ana o ka makahiki ho'okahi, heaha ka hopena i ikeia? Aohe a'u mea i ike, a ke lana nei kuu manao, e ika mai ana ke kiaaina (me ka alawa ana aku no kahi a ke kiaaina C. J. McCarthy e noho mai ana) i keia mea, a waiho aku imua o ka @, i ka mea pono e hanaia mai ai." Mawaho ae o ka Elele Kuhio, o Kiaaina McCarthy, John C. Lane ame Rev. S L. Desha kekahi poe i haiolelo mai ma kela auwina la.

HE MANAO KAKCO I KE KUOKOA

 

            Mr. Solemon Hanohano, Aloha nui oe:-- I ka manao pepa o keia pule aku nei i hala, i ike iho ai au i na mea e pili ana i na aina aupuni ame ke kiaaina, ame ka poe mahiko i kono mai ai i koʻu manao e kakou ikaika aku ai ma-nao hookahi. He oiaio, eia i ka Mokupuni o Kauai nei na aina aupuni kehulehu e paaia nei e ka mahiko a ke paa ia mai nei no kekahi mau wahi, aole i lilo i mau aina hookuonoono, eia no kekahi mau kau kani eka ke waiho wale mai nei no he lanatana ko luna i kupono no ke kanu ko a mau aneaulu e ae e ola ai keia hune a na meaai. Eia ma wailua, Kauai, kekahi mau hanaeri eka hou aku no kekahi i kupono no ia mau huaai ma ia aina, in a e, haawiia, mai ana i aina hookonoono, he niau kaukani eka hoi i kupono no ke kanu ko, uala, kulina ame na meaulu e ae e ola ai keia hune nui, a o kekahi ia o naʻhana kokua ui aku ia Amerika e eini mai kana lakoai e hoouna mai ai na kakou. O ka nui o ke kalo, laiki, uala e kanu ia ana ma Hawaii nei, o ia no ka emi mai o ke kumukauai o na meaai e loaaaa i ke kanaka ilihune i ke lala kupono; nolila in a he makemake ke kia aina e lanakila o Amerika i ke kaua, e wheh koke ae i na aina i noi ia iho nei i mau aina hookuonoono a mahi nui aku i in huaai me ke kaliʻole. I kela mau maina aku nei he $2 o ke eke uala Hawaii. I keia manawa he $1.25 o ke eke, a ka poe mea aina hookuonoono a inae mahuahua mai aua na home hookuonoono, pela e emi loa mai ai ia mau huaai. Ia oukou e na hoa makaainana, eia imua o kakou he elua kanaka, hookahi o laua he hami apana kalo me ke kiaha wai, a o kekahi o laua he puupuu kopaa ame ke kiaha wai, i ko laua ai ana i ka mea i loaa ia laua owai o laua ka i poloii. Manao au elike ana no ka oukou pane me kaʻu o koʻu manao o ke kanak me kahi puupuu kopaa me kahi kiaha wai kai pololi a luau. Aole keia he hoino i ka mahiko, aka he manao kaupalena aku i kona alunu an i ka aina o ka lehulehu. Owau kekahi i hana i ke kanu ko, i na makahiki i haia a ua ike ia no i ka pomaikai o ia hana, a no kan uuku o kahi aina mahi, pela au i waiho aku ai me ka manolana ana a loaa kahi home hookuonoono kupono, kanu hou aku i ke ko ame na huaai e ae. Ke kau aku nei ka manaolana maluna o ke kiaaina hou, uana e puunauwe mai ia kakou i na wahi mooaina e waiho mai nei. He mau mahina ae nei i hala, ua holo aku la aui i Honolulu me kekahi palapala noi aina i kakauinoa ia e kekahi poe makaainana no ka wehe ana ia Hanapepe ame Waimea i mau aina hookuonoono; i koʻu hui ana me ke kiaaina, niuau mai oia i koʻu mano, haʻi aku au iaia i hele mai nei au e hui me oe ma ka aoao o ka poe ilihune e kue ana i ka haawi ia o kaaina aupuni i ka hui o ka poe kuonoono o ka aina, me keia mano e wehe hmama ka aina a na kela ame keia e hookomo i kona inoa a ka huki baloka alaila e loaa ana ke kaulike. O ka pnae wikani i loaa mai iaʻu, o ia no kona makemake ole e hawai i ka aina i ke kanaka ilihune, aohe ana @ a in a aole ka mahko e kokua aku, e hiki ole ana iaia ke malama i ka aina O kaʻu pane ma ka aoao o ka poe ilihune, aia ma Kalaheo Kauai, ame Kapaa, e noho ia la e ka poe hookuonono, he poe ilihune wale no a no ko lakou ikaika i ka hana me ko lakou lima, i ikeia ai he poe aina waiwai nui; aia hoi ma Kuiaha Maui, he 501 apana aina i haawiia i ka poe juonoono o Amerika, heaha ka mea i ikeia, ua pau ka hapanui o keia poe i ka hele, a he eha ohana i koe mailoko mai o ke kanalima ohana ia manawa. No keia hoakaka palupalu iki mai ua kiaaina nei, a mahalo mai i ke kanaka ilihune kino ikaika, ka mea kupono i ka lawe home hookuonoono, a he nui aku na mea i kamilioia e aʻu ame ke kiaaina ame ka akena aina, ua lawe ae au ma na mea ano nui a hoike aku i kalehulehu. Me ka mahalo no a nui i ka Lunahooponopono o ka Nupepa Kuokoa ame kona mau keiki lima palanehe ka welina. O kakou mau no JS CANDLER (Kanala) Koloa, Kauai.

HULIAMAHI NA PUALI O NA KA MALII

(Mai ka Aoao 1 mai)

ha, a pa-ono, in a ua oi loa aku ka loihi o ka huakaʻi, aka ua aneane e paa okoa ke alanui mai kekahi aoao a i kekahi, i ka laina o no kamalii kula, eia nae he keu no a ka loihi maoli, oiai hoi na pepa nunui e hoike pakahi mai ana i ke kula nona na kamalii, e kaʻi ana. Ua hoomaka ke kaʻi ana mai o ka, huakaʻi mai Aala Paka , hoea noloko o ka paʻlii, a malaila i meleia ai he himeni e na haumana o ke kula aʻo kumu pela hoi me ka haawiia ana he mau haiolelo hoeueu a hoohoihoi, mai ka poe mai i knoia e haiolelo ma kela kakahiaka.

PIHA KA PAʻLII- Oiai ka huakaʻi e kaʻi ana noloko o ka paʻlii, ua hele mua oloko o kela pa a piha i na kanaka, a i ka wa hoi i akoakoa aku ai ka poe kaʻihuakaʻi iloko, a hui pu iho me na kaukani i hoea hou aku, ua hele maoli oloko o ka paʻlii a piha, me ka hiki ole ke loheia aku na olelo a ka poe haiolelo. Mamua pono mai o na anuu o ka halealii, malaila ka Elele Kuhio, na kiaaina, ame kekahi poe koʻikoʻie ae, me ka Meia Fern, a na ka Elel Kuhio i heluhelu mai i ka palapala a Frank A. Vanderlip, ke kanaka ma ke poo o ka hana kuai poo kaua ame ka palapala a ke Kakauolelo McAdoo o ke keeua kaua. Ma ke ano nui o ka laua mau palapala i ko Hawaii nei poe e koi mai @ ia e komo aku koonei poe iloko o ka hoomakaulii ana, ma ke kuai ana i na poo kaua, elike me ka hiki ia lakou ke hana, no ke kokua ana aku i ke aupuni iloko o keia wa o ke kaua. Mawaho ae o ka Elele Kuhio, o Kapena A. J. Peguenaut o ka pualikoa o Canada kekahi i kamailio mai, pela hoi me Jack Sherman o ka puali o ka Y.M.C. A. Ma ka panina hope o na hana o kela la i meleia ai ka mele lahui, alaila huli hoi aku na mea apau no ko lakou mau wahi, me na mano ohohia no no hiona a lakou i ike ai ma ia kakahiaka, me na manao ikaika hoi, e hana aku i na mea e pono ai ke aupuni, ma ke kuai ana i na poo kaua.

HOLO KA PILA HOOKAPU WAIONA NO HAWAII

(Mai ka aoao 1 mai)

1 o ka mahina o Iulai ae nei, elike me ka loihi o ka manawa o keia kaua, ua kapu loa ka waiona ma na ano apau, u koe wale no in a ke ano laau, a no na halepule paha, malalo nae o na hoopuopono kanawai ana, a ka ahaolelo kuloko. O ka poe apau e ku-e ana. i ke kanawai, e kauia no ka hoopaʻi o elima haneri @ a e hoopaahaoia hoi no ka manaw o hookahi makahiki, a i ole, e kauia no kela mau hoopaʻi a elua. E whehe hamama ana no nae keia bila kauawai i ka ipuka e hiki hou ai ke hoonoaia ka waiona, ma o ka malama ana aku i kekahi koho baloka laula, no keia ninau, iloko o na makahiki elima mahope aku o ka la 1 o ka mahina o Ianuari, 1920, a in a nei no ka mau no o keia kaua, alaila ma kekahi koho baloka laula, he eono mahina mahope iho o ka pau ana o ke kaua, a o ke koho baloka e mahamaia aku ana, no ka hoopau ana i ke kanawai hookapu waiona, malalo ia o ke noi ana mai a ka iwakalua pakeneka o ka poe kupono i ke koho baloka, a ma ke koho ana hoi a ka hapanui o na mana koho e pau ai, in a e loaa ole kela hopena, alaila e mau aku ke kapu ana. O keia ka bila i hookomoia aku e Senatoa Morris Sheppard o Texas ilo ko o ke Senate, a o ka bila, hookahi no hoi a ka Elele Kuhio i hookomo aku ai iloko o ka hale o na lunamakaainana. Oai o Oahu nei wlae no ka i hookapuia o ke kuaiia o ka waiona, ua hoike okoa ae kekahi poe lehulehu, ua ike maoli lakou i na pomaikai o ke kapu ana o ka waiona i keia mnawa, e oi loa ai ka pono e kapu holookoa ma keia Teritore, elike mai la me ka makemake o kela bila.

 

HOPUIA EKOLU PAKE ME KA OPIUMA

(Mai ka aoao 1 mai)

hoike koki ia aku la ka lohe i na kanaka kukeawa, ia manawa i hookoloia aku ai mahope o kela poe Pake, o ka paa aku la no ia i ka hopuia, me ka laweia, ana ae noloko o ka halewai. Ma ka oleloia, ua loaa aku malalo o ka malu o kekahi o kela mau Pake, he eke dala, non ka waiwaiio o hookahi kaukani me elima haneri, i koho wale ia aku, he mau dala kela i loaa mai mamuli o ke kuai hooliloia aan aku o ka opiuma, in a paha no kela mau kini ipiuma he umi-kumamalua, a i ole no na opiuma paha i kuai kahiko ia ai, me ko lakou loaa pono ole. Ma ka manaoio o na kanaka o ka oihana kukeawa, o na opiuma e komo nui mai nei iloko o ka aina, ua hanaia ma Mekiki, a hookomo ma-luia mai Kapalakikio, a mailaila mai i hoouna loa ia ai no keia kulanakauhale ma ke ano he mau pahu ukana. Aole he loihi o ka manawa ae nei i hala, ua hopuhopuia kekahi poe lawelawe oihana ma Kapalakiko a ma Honolulu nei, n oka hoopae opiuma,a ua manaoia, o kekahi alahele maalahi a lakou i hookomo mai ai i ka opiuma i Hawaii new, ma ka hoouna ana mai no ia iloko o na pahu ukana, ma ke ano hoopunipuni i na mea maloko o kela mau pahu.

 

E HOEA MAI ANA O KAKAUOLELO LANE

Ma ka Poalima a ku la i hala i kulike ai me ke kelekalapa a ke kakauolelo a ka Elele Kuhio ma Wakinekona o ka hoouna ana mai i ka Elele Kuhio maanei, e hoakaka mai ana ia i ka haalelel ana aku o Kakauolelo Lane ame ke Koua Kakauolelo E. C. Bradley ame kekahi poe e ae ewalu ia Wkinekona, ma kela Poalima, no ka holo makʻi kaʻi ana mai i Hawaii new, e hala ai he ekolu ule maanei, mamua o ka huli hoi hou ana aku no Amerika. Mawaho ae o na kakauolelo elau he ewalu poe okoa ae e holo pu mai ana me laua, a ma ka la 1 o ka mahina ae nei o Iune lakou e haalele aku ai ia Kapalakiko, e hoea mai ai no Honolulu nei ma ka la 7 o kela mahina. Oka manao nui o keia huakaʻi a na kakauolelo o ke keena kalaiaina no Hawaii nei, no ka nan ana no ia ma na mea e pili ana i ka uinau aina aupuni, ame na mea pili i na moku halihali ikana, a mawhao ae o kela mau hana, e noii pono ana laua i ke kulaua o Hawaii nei, ma na mea e pili ana i na pilikia iloko o keia wa o ke kaua. Mahope iho o ka hoohala ana i na pule ekolu ma Hawaii nei, e haalele iho ana kela mau malihini koʻikoʻi ma ka la 27 o ka mahina o Iune a ua hoomakaukau e ka Elele Kuhio he mau wahi kupono no lakou e noho ai maloko o ka hokele maanei, a pela pu hoi ka hoolimalima e ana i mau rumi no lakou maluna o ka mokuahi Manoa W.S.S.

HE KAʻIHUAKAʻI NUI MA KA LA KAU PUA

Ma Ka La Kaupua e hoea mai ana, ma ka Poaha o keia pule ae, e ike ai ko Honolulu nei poe i kekahi kaʻihuakaʻi nui, o na pualikoa e hoomoana nei ma keia mokupuni, no ka mea ua haawiia ae ke kauoha, e huliamahi na koa he elima kaukani ka nui, iloko o ke kaʻihuakaʻi ma kela la, ka mea i hana ole ia pela i na makahiki aku nei i hala. Mawaho ae o na pualikoa Amerika, o ka pualikoa kiai lahui kekahi, pel hoi me ka poe i komo mua iloko o ke kaua hulia mahi me ke kaua a Sepania. Ua manao na aliikoa kiekie e noho nei maanei, aole he hana pono e ae no kela la hoomanao a La Kaupua hoi, iloko o keia wa o ke kaua aka o ke komo pu wale aku no iloko o na hoomanao ana, me na manao kuiʻo o ke kaumaha no ka poe i haalele mai i keia ola ana mamuli o ka molia ana aku i ko lakou mau ola ma na kahua kaua. Elike me ka maa i na makahiki aku nei i hala, e hoowehiwehiia ea ana na he kupapʻu like ole maloko nei o keia kulanakauhale, me na lei ame na pua. W.S.S.

LIKE OLE KE KUMUKUAI O KA POI

He mea iaiio ua hooponoponoia e Mr. J. F. child, ke komisina a on a meaai ma keia Teritore , me na hui poi nui o keia taona, no ka elima keneka o ka paona; he oiaio ua haʻi aku au i na mea i hooponoponoia a hoomaopopoia e Mr. Child i ka poe kuai poi he elima @ o ka paona. Ma keia malam ua ikeia ka like ole o ke kauaiia ana o ka poi, ma kahi wahi he aneane ehiku paona i ka hapalua; ma kekahi whai, ke mau nei no i ka umi paona i ka hapalua. He elua pule i hala ae nei, ua hoike aku au i keia like ole ia Mr. Child; aole au i hoike ia mai aole hoi i keia like ole; nolaila o ka poe apau aʻu i haʻi ai no elima keneka o ka paona, e oluolu oukou e hu aku me Mr. Child n ka hooponopono ana i ka like ole o keia kaui ia ana o ka poi, no ka mea, oia ka mea mana ma ka hooponopono ana i ke kumukaui o na meaai. Ua ike iho au ma ka nupepa Star Bulletin e kau ana o Mr. Child i umi pakeneka no ka puka o ke dala maluna o ka laiki; in a no hoi e kauia keia rula maluna o na meaai apa e loaa no ka oluolu o na meakaui. E loaa no ia he 16 paona a oi i ka haplau; in a he 25 pakeneka, e loaa no he 7 paona i ka hapaha. He aneane 50 pakneka o na aina kalo aia ma ka lima o ekolu hui nui o ke taoina nei. He 20 pukneka o ia ka averika o na kalo kuai hou aku, he 30 pakeneka i na hui liilii, he 10 keia wa. Nolaila ke kamilio nui nei na hui nui o keia taona i ka pii, aia maluna o ka 20 paknek a lakou ponoi ihoo, aole i hiki i ka 90 keneka o ke eke o hookahi haneri paona kalo maka, o ko lakou mau hoolilo i keia wa ma ka averika. Owau iho no me ka oiaio. D. KANUHA.

NA MARE

Kauhane Holualoa ia Kaanaana Kalawaia, Mei 13.

 Paul H. Beverwick ia Kahaunani Nevis, Mei 17.

Napahi Haole ia Makea Paao, Mei 18

Thomas Ware ia Bathsheba Delanux, Mei @

Wm Banks ia Dorothy Smith, Mei 21.

G. B. Kaneapua ia Poniele, Mei 21.

NA HANAU

Na David L. Stewart ame Helen Kaiwiaea, he keikikane, Mei 17

Na Wm Wong ame Mabel Waioli, he kakahahine, Mei 18

Na Mitchell Watson ame Rose amahoe, he kaikamahine, Me 21.

Na David K. Kapewa ame Malie Kekua, he keikikane Apr 21.

Na Ebermezer C.H. Paikai ame Mabel Mahelona, he kaikamahine, Mei 21.

NA MAKE

Mary Robinson, ma ke alanui Mililai, Mei 17

Elizabeth M. Smithies, Mei 18

James Maluhi, ma Kapiolani Paka, Mei 19

Violet Nelson, ma ke alanui Parker, Mei 22

Kamila Pahu ma ke Kiekiena Makiki, Mei 22.

 

NA HUNAHUNA MEAHOU O KA AHAOLELO KUIKAWA

He olelo hoholo ka Lunamakaainana C. H. cooke o ka hookomo ana ae i ka hale e haawi ana i ka maua i ka Luna-hoomalu o ka ilale ame ka Peresidena o ke Senate e hoopauee i na hale kaukanawai a elua ma ka hora 4 o ka auwina la Poakahi, Mei 27.

            O ka bila kanawai e hoakaka ana no ka laikiniia o ka poe lapaau lomilomi ua holo ma ka heluhelu ekolu ia ana iloko o ka hale ma ke koho ana a 27 apo-no ia 1 ku-e. O lunamakaainana kala-na ka mea ku-e. Ua hoounala aku ia bila i ke senate.

            Mai ka hoomaka ana mai e weheia ka ahaolelo kuikawa ua hooliloia e ka hale he $1000 a oi i ka la. O ka bila helu 18 a ka hale e ae ana e lawaiʻa me na upen uwea a hinaʻi uwea ua holo ma hoounaia aku i ke senate no ka noonooia ana mai e ia hale. O ka bila heluʻ11 a ka hale e hookapu loa ana i na lahui enemi ma na hana mahiai, ua holo ma ka heluhelu ekolu ia ana, a ua komo aku i ke senate. O ka bila helu 21 a ka hale, ka bila e hoakaka ana no ka waihona dala aie, ua hooholoia ma ka heluhelu ekolu ia ana e ka hale a hoounaia aku i ke senate. O ka bila e hoolako ana i haawina dala pakuʻi no ke kula hoopololei o na keikikaue ma Waialae ua hooholoa ma ka heluhelu eluaia ana e ka hale. Ua holo ma ka heluheʻu eluaia ana ka bila helu 13 a ka hale e hoakaka ana o na limahana o ke Teritore a i ole o na kalana paha i komo aku i ka oihana kaua aina ame moana e laweia mailoko ae o ko lakou mau ukuhana na hu-ina dala wale no elike me ia e loaa mai ana ia lakou mai ka hana e lawelaweia ana e lakou, hui pa me ua mahele o ka uku i aeia e ke aupuni Amerika no ka poe e kaukaʻi ana i ko lakou pono maluna o lakou.

 

NA HANA O KA AHAOLELO KULOKO KUIKAWA

--------

Ke Senate-----La hana 3.

            Na bila i hookomoia ae:

            B.S 18--NO ke kukulu ame ka mala ma ana i kekahi hale hoao no na meakanu ma Waimea, Kohala Hema.----Makekau.                B.S.19---No ka malama ana i na uwapo ame na awapae ma Maui, Molokai ame Lanai. Baldwin.

            B.S.20---E hookaawale ana i $10,000 no na alanui mawaena aku o na aina hookuonoonoʻo Kapaa, Kalana o kauai.---Coney

            B.S 21---E hoakaka ana no ke kuaiia aku o na bona ame ka auhau waiwai pakuʻi maloko o ke kalana o hawaii in a no ka hiki ole o na bona i oleloia ke kuaiia aku.---Hind.

            Olelo hooholo---Na Senatoa Quinn he olelo hooholo e kau ana i mau ukuhana paamau no na kakauolelo a mau huna e ae o ke senate. Komo aku iloko o na lima o na komite like ole na bila malalo nei: I ke komite o na loaa ame no hoolil na bila senate 10,12,13,15 ame 17. I ke komite mahiai ame ululaau ka bila 11. I ke komite o ka oihana koa ka bila 14. I ke komite wae o maui ka bila 16.

Ka Hale

Na bila i hookomoia ae: B.H. 22---E hoakaka ana no ke kuaiia aku o na bona $200,000 elike ma ia i hoakakaia ma ko hoololi o ke kanawai 215 i hiki ai e haawi aku i @ kokua i ke Kalana o Hawaii.---Kawaha. B.H. 23---E hoakaka ana no ka hookaheia aku o ka wai ame ka hoopiha ana i na aina haloko ma waikiki e pili ana me ka hana o ka hoopiha ana i na aina haloko ma Waikiki.----Cooke. B.H 24---E hookaawale ana i $5000 no ka hana ana i ka luawai hookio o Olinda. Olelo hooholo----E hoakaka ana no ka malamaia o kekahi anaina haipule hoomanae e ka ahaolelo ma ke kakahiaka sabati, Mei 26, maloko o ka luakini o kawaiahao no ka hanohano o ka moiwaine liliuokalani.

 

Ke Senae La Hana 4.

 

No bila i hookomoia ae: B.S 22 ---E hoakaka ana no kekahi mau aina i hoolimalimaia mahope o ka pau ana o ka manawa hoolimalima. ----Shingle. B.S 23---E hoololi i i ka pauku 897 o na kanawai i hooponopono houia o hawaii 1915. ---Shingle. B.S 24----E hoololi ai i ke kanawai 234, o na kanawai o ke kau o 1917 e hoopiha ana i ka nele o na papa ulia o na hana mikiala.---Castle. B.S 25---E hookumu ana i komisina no ka huli ana i ka poe nawaliwali o ka noonoo maloko o ke teritore.----Castle. Komo aku iloko o na lima o na komite na bila malalo nei: I ke komite mahiai ame ululaau ka bila senate 18. I ke komite o na loaa ame na hoolilo ka bila 19. I ke komite o na aina aupuni ka bila 20. I ke komite hookoloolo ka bila 21. Holo ma ka heluhelu ekolu ana na bila senate 5 ame 10 a pacheco ame baldwin.

OLELO HOOLAHA

Ahahui Kaahumanu.

Ua makemakeia na lala apau o ka ahahui kaahumany e hoea ae maloko o ka pa o ka laukini o kawaiahao maka hora 9:30 o ke kakahiaka o keia sabati iho, Mei 26, 1918, me ko lakou aahu piha o ka ahahui no ke komo puana iloko o ke anaina haupule hoomanao no ka moiwahine liliuokalani e malamaia ana ma ia la. E hele mau ua lala apau o ka ahahui.

            Ma ke kauoha.

                        MRS. LAHILAHI WEBB,

                                                            Kakauolelo.

6296---Mei 24, 1918

 

NA BILA A KA HALE I KOMO AKU I KE SENATE MA KA POAONO

O ka bila helu 9 a ka hale e hookaawale ana i haawina dala o $509 ka nui no ka uku ana aku i na kanaka kiai i hoolimalimaia ma Maui i ka mananawa i pahola ae ai ka maʻi luki anthrax maluna o na holoholona, ua hooholoia e ka hale ma ka Poaono i hala me ke ku-e ole ia. Hoounania aku i ke Senate. Ma ia la no ua hooholoia e ka hale o na lunmakaainana ma ka heluhelu ekolu ana ka bila e hookaawale ana i haawina dala o $8528.96 no ka uku ana aku i na lilo hoolewa o ka Moiwahine Liliuoklani. Hoounaia aku i ke Senate Ma ia la no ua hooholoia me ke ku-e ole, ka bila 5 a ka hale e hookapu loa ana i ka hoopukaia aku o kekahi laikini lapaau, kaha, huki niho a lomilomi pha i na lahui enemi maloko o Hawaii, ma ka heluhelu ekolu ana, a hounaia aku i ke senate. O ka bila aie dala a ka Lunamakaainana C. H. Cooke i hookomo ae ai ua hoopaneeia ka noonoo ana a ka Poalua iho nei maimuli o ke noi a Lunamakaainana Lorrin Andrews, i loaa ai i manawa e noonoo a kalele ai ia bila mamua o ke koho ana. he bila keia i mauaoia e hookomoia ae aua kekahi mau hoololi. NA BILA A KA HALE AHIKI I KA POAKAHI Ahiki mai i ka Poakahi iho nei he 27 ka nui o na bila i hookomoia ae i ka hale o na lunamakaainana, he umi-kumamalua i komo aku i ka lima o na komite, ekolu bila i holo ma ka @eluaia ana, a he eha ma ka heluhelu ekoluia ana. Ehima mau bila a ka hale i hoounaia aku i ke Senate. Elua i moe ma ke pahkaukau. Hookahi bila i kakauinoaia e ke kiaaina, o ia ka bila e hookaawale ana i haawina dala no ka uku ana i na hoolilo o ka hale no ke kau kuikawa. O na dala he $12,000 i hookaawaleia ai no ka uku ana i na hoolilo o ka hale, o keia malalo nei ka mahelehele aua: No ua ukuhana, $59=800, uku mile, $490. 45; uku o na limahana, $130. Koena, $6,420.45,

NUI NA KOKUA A NA MAʻI

Mr. Lunahooponopono, welina oe: E oluolu oe e hookipa aku i keia mau wahi ialani meahou ma kahi kaawale o kau pepa i anoi nui ia, a nau hoi ia e pahola aku iwaena o na kini, lua a mauo o Hawaii I keia kakahiaka i halawai ai au me ka lunanui o ka panalaau o Kalawao, Mr. J. D. McVeigh, a nana i haʻi mai iaʻu i keia mau mea a ka naau e mahalo a e hauoli ai, o ia hoi keia.

Ma ka Poaono, la 11 o Mei nei, ua malama ae na makaainana o ka panalaau i lea, luau me ka ahamele, ma ke kulanakauhale alii o Kalaupapa, no ka haawi ana i mau kokua no ke Keʻa Ulaula. Na ka lunanui ponoi i haawi mai i kou mea kakau nei i keia mau huahelu e hoike ana i ka loaa o kela aime keia mahele o na hana i hookaawaleia, penei:

            Na tikiki i kaui io……$299.00

            Loaa o ka Lea…… ….$121.65

            Loaa o ka luau…… ….$85.00

            Na kuhinia a ka puu $234.70

            Na haawi mawaho ae $158.95

 _________

            Huina nui …………………$899.30

Aole paha keia e lilo i mea kahaha ia a hooluhi wale aku ia oe e Mr. Lunahooponopono ame kou mau paahana, in a i lawelawe ia keia hana ma ke kulanakauhale alii o Honolulu nei, a ma kekahi apana a ae paha o ke teritore nei; aka o ka hiki ana i na makaainan e noho ana iloko o na palapu a ka maʻi, e hoomanawanui ana i kahi mea uuku a ka aholelo e haawi nei ia lakou i kela ame keia elua makahiki, me ka lawa kupono ole paha o ko lakou mau hemahema, he mea @ kahaha maoli ia i ka maua alu ka @ ia lakou e lulu, a e haawi i kahi mea uuku o ko lakou mau waihona, i mea e oaa ai keia puu dala mahuahua no ka pono o ke Keʻa Ulaula, a whai a ka lunauui i olelo mai ai, aole e hiki iaia ke au a mai i koua mahalo i na maʻi no na mea a loakou i hana ponoi ai, oiai aole oia i lawelawe aku i ka hookahi hapa-umi o ka hana. Aole wale keia o ka makamua o ka lakou mau hana ku i ka mahaloia. Iloko o na lulu o keia ano ma na la i hala ae nei, ua oi aku no ka lakou i haawi ai mamua o kekahi mau apana o waho nei i palua a pakolu ka heluna kanaka mamua o ko lakou. Ke manaoio nei ka lunanui e lilo ana keia hana a na makaainana o Kaluapapap i mea nana e kono aku i ke aupuni makua hoonui a hoomahuahua aku no hoi i ka pono o ka noho ana o na maʻi. Aole no hoi phah e nele ana ke kilohi pono iho o na puniu kau kanawai o Hawaii a nana iho i na hoahanau e moe la ma ke kaʻe o ka lua kupapaʻu, me na lima no nae e hookele ana i ka oo palau, ame na puuwai no hoi i welenia n ka ehaeha e loaa i ko lako mau hoahanau e uoho kuokoa ana mawaho nei. Aole paha e hiki i kou mea kakau nei ke auʻa ma i ka haawi ana i na hoomaikai i ka Lunanui J. D. McVeigh. Malalo o kana mau hookele naauao ana, ke noho nei na maʻi me ka lawa kupono i na mea uuku a ka aholelo i hookaawale ai no lakou. Ua ikemaka au i kona inaina nui k ka wa i hiki ae ai o na paʻiai kahiko a hoihoi hou ia aku i ka moku, a kii no ka ai i Wakolu. Ua ikemaka au i ke kuaiia o na waapa piha akule i iʻa na na maʻi. He hilinai piha ko na maʻi i ko lakou lunanui no ka pono o kana mau hana, a he mea ehaeha no paha no lakou ke noho ae he malihini ma ia wahi. Ua loihi loa aku nei paha kaʻu hooluhi ana ia oe e Mr. Lunahooponopono aka, aole au e hana hou pela a loaa he kumu kupono e hooluhi ai. Bye-bye kaua.

JOHN M. BRIGHT

Honolulu, Mei 21, 1918

NA LONO MEAHOU E PILI ANA I KE KAUA MA EUROPA

(Mai ka aoao 1 mai)

keia kakaiaiaka i hoolahaia @ kua ana e ke kuhina @ . O ke kaua o ka hookaia @ lew iho ma ka po i hala, he @ komo mai ai kekahi heluna mai @ kulele a ka enemi, a ua laula @ hi a na mokulele o ka lele @ hoopoino i ua ola. He heluna @ poka pa-hu i hoohauleia iho e @ kulele a ka enemi ia lakou e @ ana no keia kulanakaahale. @ ae lakou me na pu ki mokulele @ hana ia kekahi hana hoopakele @ kulele Pelekane ma o ka @ aku i ua mau mokulele la. Ma keia hora noleiʻi loaa mai @ lelo e pli ana i ka heluaa @ poio ame ka nui o na waiwai @ poinoia. HOOLOIHIIA AKU NA LAINA a na Koa AMERIKA E KUPALE AI. WASHINGTON, Mei 19 @ mai la e na pualikoa Amerika @ nawa maluna o ke kahua @ Palani na laina auwalia i oi aka @ mamua o ka na pualikoa @ hiuma , o keia ka mea i @ ke keena kaua i keia la. Ma @ ikea ai ka heluna ikaika o @ Amerika maloko o na okana @ paaia mai la e akou ma ko @ ma ka hapa komohana, ola ke @ ame ka Palani, a ua oi aku @ o ka Belegiuma, Potugala ame @ ha. O k hoolaha no ka loihi o @ aina e kupaleia mai la e na @ Amerika i nei manawa @ ia mahope o ka hookuu ana @ keena kaua i ka hoike no ka lawe @ ae o na pualikoa Amerika in na @ maluna o ke kahua kaua @ hoounania aku nei me ka hikwawe @ kela ame keia pule na pualikoa @ o na moku no na kahua kauaʻi oi @ hikiwawe mamua o kekahi @ mai ka hoomaka ana mai o Amerika e komo aku i ke kaua. Ma ka lono kelekalapa i loaa @ ianei i hoikeia mai ai ka hoauheeia @ aku o na puulikoa Keleonania @ kaua a lakou o ka hoouka ana mai @ luna o na puulikoa Kele@ kaua a lakou o ka hoooka ana mai @ luna o na koa Amerika ma ka mahele o ka laina ma Luneville, he kaua i @ hakakaia me na lima, na poka @ hoonou me ka lima, na pu panapana @ elau pu na pahi ame na puupuu @ pu. Aole hookahi koa Amerika @ ma keia kaua ana. Ma ka mahele o ka laina ma Toul he elua mau mokulele hou a na Kelemania i kiia aku a @ i ka honua e kekahi kanaka Amerika lele i ka lewa KO OLE KA MAKEMAKE O KA ENEMI I LELE KAUA MAI AI MALNA O NA AMERIKA. WASHINGTON, Mei 20-- Iʻa hoaku haia maloko o ka hoike a ke @ Pershing o ka loaa ana ae i ke keena kaua ma ka la i nehinei na kama a ka enemi o ka hoao ana mai maluna o na koa Amerika e paa ana i na auwaha ma Picardy a ma Lorraine. Elua kaua i hooukaia mai ma ka po Poaono a hou kahi ma ka la i nehiei. O keia mau kaua apau a ka enemi o ka hoouka ana mai ua hoauheeia aku me ka holopono loa, me ka liilii loa o na koa Amerika i poino ke hoohalikeia me ko ka enemi. Iloko o keia mau kaua ana apau au ha lawai na aoao a elua he alo a he alo a ma ka aonao o ka enemi ke koikoi o na poini i hanaia aku. O kekahi o na kaua o ka hooukaia ana mai ma ka po Oano maluna ia o ka mahele o na auwaha maoko o Iʻi kaua o ka hoaoia ana mai ma ka la i raine ma keia kaua ana ua hoohokaia aku ka enemi elike no me ko ke kaua huapo a lakou o ka honol aha mai ma ka po mamua aku. Ua hoike pu ia mai ka holopno o ke kaua o ka hooukaia an ma ka lew iho malam ae o ka mahele o ka haina Woevre e ke Kenerala Pershing. No ua koa i poino i i hoikeia ae e ke keena kaua, ua emi loa iho ka hehuna i ko na la i hala aku. 11 e 59 ka nui, eha ao lakou i make iloko o ke kaua ana, eha i make maniuli o na plapu, ekolu i make ulia, a elau mamuli o ka maʻi He @ kukonukonu loa ka eha, @ i eha mahunehune e he eha i nalowale. 300 KELEMANIA I LAWEIA HE MAU PAAHAO E NA AUSETURALIA. NEW YORK, MEI 20 -- Aohe hiohiona e ikeia aku nei no ka hoomaka hou mai o na kelemania i ke kaua nui a lakou i ike ia maluna o kekahi o na mahele o ka laina ma ke kahua kana o ke hapa komohana ma ka la i nehihei, oiai nae ua hoomaopopoia ka hoomauia o na hoomakaukau @ a ka enemi mahope aku o na laina a lakou no ka lele kaua hou mai. Oia mau ka hahan o ke kaua a na aono elua me na u kunialei nohe nae he kaua i hooukaia mai e na koa helewawae a ka enemi. Ua paaia aku na enemi ihope mamli o ka hoomau aku a ua Pelekane i ke kaua ana ma mna kahu lehulehu, a ua hana na koa Auseturia i ka hana e hookaulauuia ai lakou ma kekahi kaua ana, he kaua ana aole ma ke ano he kaua nui, aka ae ua loaa ia lakou ka lapa kila @ o ka lelumu nui o na enemi a haawipio mai me ka uuka loa o na koa aku no @ laweia mai e ua Pele kane ma kekahi @ a lakou o @ hoouka ana aku ma ke komohana @ loa o Albert. LILO HOU MAI I NA @ ke KULANA KAUHALE O VILLESURANCE. Ua lilo hou mai i na pualikoa Auzac ke kulanakauhale o Vollesurance ma ka la aku la i nhinei, oia ka hoike i loaa mai ianei mai @ mai. Me kela ikaika ee ima a lakou o ka hoouka ana aku i ke kaua ma @ i kaʻi aku ai lakou imua a loaa ia lakou ka lanakila elike me na kaua lanakila @ ae i loaa ia lakou a i lilo ai hoi i mea hoomanaoia. I loko o keia kaua aua a lilo hou mai la kela kulana kauhale, ua lawe pu @ mai, e lakou ekoulu haneri mau pio ame iwakalua mau pu mikini A oini @ koikoi loa ka poino ma ka aoao o ka enemi ma o na koa la i make hoehaia a i lilo mai he mau pio, he 14 wale no koa Anzae i make a he 20 i hoehaia . Oiai na koa Anzae e kaʻi aku ana ai ka ike ana mai o ka enemi ua hiki ole ia lakou ke nee mai imua a ke emi hou aku ihope, ua kiola okoa iho la lakou i na mea kauai ka honua a kau mai la na lima iluna he hoailona no ko lakou haawipio mai. Ma ka lono kelekalapa i loaa mai ianei o ka po nei mai Amsterdam mai, e hoakaka hou ana ka moolelo no ke kaua a na Pelekane ma ka lewiho maluna o Colgue ma ka Poaono. Ua oleloia ma keia lono ua koikoi ka poino i hanaia m aka makekek kuwaena e na poka pahu i hoohauleia iho ai e na Pelekune lele i ka lewa.