Ka Nupepa Kuokoa, Volume LVI, Number 17, 26 April 1918 — HE MOOLELO KAAO NO KE KEIKIALII AMEDA AME KA WAHINE KUPUA PARI-BANAU [ARTICLE]

HE MOOLELO KAAO NO KE KEIKIALII AMEDA AME KA WAHINE KUPUA PARI-BANAU

Mauaiio ac o na \vahi kaulana leliulehu i hoikeia mai ai iaia, <» ka lieiau o na akua kii pohaku ame mahala kekalii wahi liele p:ne]»ine mau ana. he hale i liana ia me ke knpanaha I<»a i k<»na noonoo, ua ike no oia i kekahi mau heiau o ia ano ma kona aupuni, aole nae hoi i like ka hanaia ana me ko keia. lehulehu na olelo o nei heiau me na kii Akua i kalai ia a i hanaia a i kulike ole loa me na kii akua pohaku ana i ike ai maloko o kona aupuni ponoi. Hc heiau keia i hanaia nona ka nui he umi kubita kuea maloko a he umi-kumamalima kapuai ke kiekie, o ke kumu i lilo ai nei heiau i mea hialaai nui ia e ke Keikialii Hasana aia maloko olaila kekahi kii aku-a nui i hanaia me ke g-ula maemae loa, i like ka nui me ke kanaka, o na maka he mau pohaku rube. a no ka maiau loa o kona hanaia ana e ke akamai o ke kanaka. e huli mau ana kona mau maka ma kela ame keia wahi a ke kaiiaka e ku ai, me he mea la e nana pono mai ana iaia. . He heiau okoa aku 110 kekahi he uuku iho nae ia me ka i-mi pu mai o ka nani o kona liahaia ana ame ka nani o kona mau kii. akua pohaku. o kona wahi i ku ai aia iwaenakonu o kekahi wahi kauhle kahua palahalaha aneane he umi mile kuea ka nui. a ma na wahi kaawale o na kauhale e ikeia aku ana na ululaau huaai, a ma kekahi mau wahi mawaho loa aku na holoholona bipi, lio, hoki. hipa, ame <lia. a ua hoopuniia ke kulanakauhale holookoa me ka pa pohaku elima kapuai ke kiekie. " I Aia iwaenakonu o keia wahi kauhale kekahi ahua poe- ' |>oe me na kahua anuunuu, e like me ka hanaia ana o ke alapii. a puni, oia kahi o ka lehulehu e hele āi e hoomaha a maluna iho o ka piko ponoi o keia ahua, he puu no ka inoa pololei e kapaia aku ai, ua hanaia kekahi ahua pohaku aneane eono kapuai ke kiekie. He pohaku pakahi wale no ka i hooku'iku'iia, eia nae, ke nana aku me he mea la hookahi no pohakū nui a pau, he hana noiau keia i hanaia, e ke akamai o ke kanaka a ke Keikialii Hasana i mahalo nui ai a i olelo iho ai no hoi i k#>na pomaikai no ka ike ana ia niea hoehaa ana i ike mua ole ai i ka lua elike me ia ma kona aupuni. j Maluna pono iho o keia puu pohaku i kukuluia iho ai ka heiau nona ke kiekie he kanalima kubita. he kaupoku pi'o ! kona. a no kekahi mile lehulehu ua hiki ia ke ikeia niai ma kahi mamao ma kela a ma keia wahi e kūoeoe aku ana. ; He kanakolu kubita kona loa iha kekahi aoao a he iwa-' kalua ma kekahi aoao. a o ka pohaku mahala i hanaia ai j ia lie haulaula r like loa me kā pohaku uinihapa, o kāj like ole wale m> ua hoohinuhinu ia ka mahala a kohu ani-1 ani ka anapa i ka la. ()loko (• ka heiau ua penaia na paia me na kii pena e ka poe akamai loa. a i kana nana aku tne he mea la, hei mau kino kanaka wale no lakou apau a no kekahi manawā kona noho ana maloko o ia heiau e hoonuu ana kona mau niaka i ka nani o na mea apau ana e ike aku a-na i hanaia e ke akamai ame ka noiau o ko ke kanaka noonoo. Ma kekahi maii wahi e aku oloko ua piha wale no i nakii akua nunui a liiliil aohe no'hoi he wahi o kaupoku i nele. ka ikeia ae o i.ia kii pena o na ano like ole, a aohe no hoi lie walii oloko o ia heiau mai kaupaku a ka papahele i nele ka hoonaniia. I kela ame keia ahiahi maloko o keia heiaw e malama mau ia ai kekahi mau anaina haipule hoomanāmana, a mahope mai na lealea like ole/na hulaluila, na himbni, kani no hoi na mea kani, a o na meaai ame na mea inu i laweia mai I e iia kahunapule, na elele anie na malihini mai kela a mai keia pea mai o ka aina. ka pānina hope lOā o na hana. r He hana kulunia mai nilia loa mai ka malamaia o kekahi > pai>a ahaaina nui i keki ame keia makahiki maloko o k6 j kulanakauhale o I»isenagfa, a e kono maii'ia ana na kiaainā 1 mai kela a mai keia okaua aina mai. pela luē na 1 Kenenilā ] mai na wāhi mai i hoopuni ia me na papu, na kiaaina ame | na lunakanawai mailoko mai o riā kulanakauhale. a uo na kahuna nui. no ka mamao loaO ko lākoii ni'āu wahi e noho ai. he eha mahina okoa lakou e hele mai ai ke kulaia' ana i keia la nui o lakoli. - * ' ■ ' ! Maluna o kekahi kahiia palahalaha Omalamāia ai na hanā' i'oko «» na hale -pea, kalii kupono e hiki ai e malaiua i kela nnaina nui. he mau kaukani poe e liiki ai ke ike aku ! r,a maka mai kekahi a'oao a i kekahi i ka nianawa hōokahi., Ai.i iwaeuakonU o keia kula' palahalaha liā ku'klilUia kek ihi li.'ile kiekie eha papahele me na kia lUinui niāwaho a : puni he kanaha ka nui. amahina o ia nuiu kia na eheii o ka iluna loa i kau iho ai. he halt keia i h'anaia rio na'lii' e noho ai ke hiki mai i keia manawa, pela hoi me na kaukaualii. na kiaaina ame ka pob koikeii apau o ke aupuni. a pela me na malihini a ke'lii e makemake ai. .. ()loko o ka hale ua kinohinohiia ihe na mea hoonāiii āpau a ka noiau o ke kanaka'e hiki< ana ke hana. he anapa wale no na pohaku momi ma na wahi āohe hoi he olēlo ana 110 ke gula aine ke elala lie mau mea hala ole ia i ka ike āku a ka makā ma kela a ma keia wahi. () ua lako hoonani hale oloko ua hana \Vale ia 110 me ke £ula. o na noho o na'lii e noho ai o ka anāpa mai ā na pohaku makamae ka mea mua loa a ka maka e tkc aku ai ke komo aku iloko, me ka puia oloko i ke ala o na iuea ā'a. Ma rea paia mawaho o ka hale e ikeia aku ana na kii o nā meaulu apau. na kii o na kuahiwi kaulana. na wailele. iiā muliwai a pela aku. O ka mea kupanaha loa . nana i ~ho«) kahaha loa i ka nooUoo'o'ke keikialii oiā ka loli mau o ke ano o na mea hooiiani i kela a me ke'ia hora. Ma kela a ma keia aoao o keia wah'i, a he p l' : lii ko kekahi mai ko kekahi mai ua hoonohonohoia he'mau kakikani elepani i hpaahuia me na mea hoonani kunuikuai kiekie loa. a maluna o ke kiia o kela ame keia elepani he puoā kuea laau i hoohinuhinuia mē'ke gula, a maloko o keia mau ; puoa he poe himeni nie na meakani. () ka mea oi lōa aku o ka hialaai a ke Keikialii Hasāna, oia kona ike i na elepani apaū e ku aiia kela me keia maluuā I eha ik»u elua kapiiai ke kiekie, a e oni mau ana ko lakou ! 111:111 ihu loihi i o a ianei me ka mālania mau i ka manawa elike me ke kani ana o na meakani a ka poe e noho ana' iloko o ka puoa. Aole keia wale ae la no ka mea hookahahā mai iaia aka. o kona ike ana aku kekahi i kekahi elepani e kau ana ma ■ ke poo o kekahi kua nui loihi i leāuia ihma o kekāhi pou J he umi kapuai ke kiekie. a ma kekāhi poo o ua kua la uā hoopaaia kekahi pohaku- nui i like ke kaumaha me ko k:i elepaui. . j K mahiki mau ana keia laau i kela ame keia manawa. iliina a illo elike me ka mahiki ana a kamaOii iluna o ka papā mahiki. a e oni mau ana ka elepani elike me ke kani aua o na meakani. ' | () keia mau elepani ua kukuluia mamua pono aku o'kā" «»i. na kiaaina na lunakanawai ame na poe kiekie ē ae apau e noho ana iloko o ka halealii a he mea lealea loa iho la i:i ia lakoii i ka nana inai. I mea e 'liiki ai i ka elepani ke pii iluna o keia laau "hui o ke poo o ke kua e pii aku ai o ka elepani iluna alaila hoo-

kuu ae i ka paa ana, a oiai ua like ke kaumaha o ka ele- ! pani me ko ka pohaku e kaulike ana ke kaiiana, koe wa.e • no a oni ka elepāni ia wa e māhiki ai. - J j O kekahi keia o na hana lealea U>a a kela lahui Inia. a e kānikani pilie mau ana ka ahakanaka mai o a o mt ka waj walo o ka lewa i ko lakou mau leo. No keia mau mea hoikeike kamahao like ole e hoikeikeia mai ana i kela ā me kēia la. he okoa na mea hoikeike o ke.kahi 1a i ko kekahi. viā hoohalaia kekāhi mau Ia loihi e ke i Keikealii Hasana ma keia wahi a maloko hoi o ke kulana-l ' kauhale o Bisenega. I He nui a lehulehii akii na mea ano hou loa a ke Keikiah'i j Hasana i hoohilii ai. a ua lilo na la loih'i ana o*-ka noho a'nn ! 1 i uiea hooululiua ole iaia ahiki i ka la hope loa o ka maka-! : liiki a lakou me kona mau hoahanau o ka hooholo like ana. ! Hia nae, me ia' nui no 'o kona hau.>li 110 na mea nani like ! apau ana o ka ike ana aole 110 i poiiia loā iloko_o ki\na i ' iUKinoo na hoomanao ana no ke kamaliiwaliine Nourouniha. j ke kii na'ni nui iloko o kona puuwai mai ka mauawa mai i o ka loaa ana iaia o ka moena weleweka, a oiai'ua loaa iho I ; la iaia ka mea e lilo mai ai o kana mea i al(jlia ai iaia me ka j ) uhane. ka ikaika ame ka 11001100 apau. ua' nui ka.hauoli ilo-1 ko ona eia'nae. ua mamao loā mai iaia aku ia manawa, aka ; | e hiki koke aku ana 110 oia inuia o ka mea ana i aloha ai.; ua loaa iho la ka mea nana e hoohikiwawe i ka lawe ana a':u. j j Noiaila. mahope iho o kona uku mua āna aku i ka ona o | ka hokele ana o ka noho ana 110 ka h'ooli'malima o ka rumi,] me ka hoike pu aku i ka hora ana e kii mai ai i ke ki o ka j • nnka e kauia no eia i ka puka. me l<a. hoakāka ole aku iaia i j ke ano o kona hele a-na mailaila aku, hoi hou aku la oia i kona ruiui, pani aku la i ka puka 'a paa a' hāālele aku la no ii ke ki i ka puka. j ! () kana han.a mua ina ia hope'iho oia"ke kii ana aku i kona mau pono apau a kau iluna o ka moena, alaila kauoha aku la i kana kauwa e hele mai a noho iluiia o ka moena nia kona aoao, a i kona noonoo ana no ka laua wahi e la,weia aku ai, oia hoi kahi ana ame kona mau hoahanau i hooholo ai malaila lakou apau e akoakoa like ai. he imo ana na ka ' maka pupuu hoolei loa noho ana laua nei ilok<j o ka hale 1 hookipa. I Aole oia i hoike wale aku i kekahi poe h'e keikialii oia, he kanaka kalepa wāle 110 oia i kanaka. elike me kana maa 0 'ka hoike ana aku ia lakou. a paanaau loa ia lakou ia mae he kanaka kalepa wale iho la no oia. mea ae no ke kanaka kalepa, mea iho 110 ke kanaka kalepa, nolaila ua nalo loa kona ano maoli. s MOKUNA 111 .v H wāiho niālie kakou i ke Keikialii Hasanh e noho ilaila ' no ke leāli ana o ka hoi aku o na kaikaiwa, i hookahi ko lakou hoi like ana aku imua o ko lakou- makuakane. a e huli !ae kakou 'nana ana maluna o na keikialii i koe. , 1 Ali, ke keikialii muli iho, o Peresia k'ona atipuni o ke koho ana ilaila oia e hele ai no ka huli ana i ka mea oi loa ō ke 1 kamahao 110 ka hooko ana i ke kauo.ha a ko lakou makua- ' kane. | laia i hele ai a hala he ekolu mau la halāwai aku Va me i ia kekalii huakai nui a ka poe kalepa maluna o ka lakou I mau Kamelo e hele ana i Peresia, ā mahope o ka hele ana I a kahi e hooauinoe 'ai. ā i>ēUi aku ana a kahi e hoomoann āi. l 'ua 'hala ia lakou eha īiiahina okoa ma ia liele ana mamua o <rko lakou hoea ana aku i ke aupuni o Peresia. Aole māalahi o keia hele-ana, he nui ka inea, ka luhi ame kā maopaopa. iio ka mea, oluna, wale no o ke kua o na Kamelo kahi e kau ai-a po ae ana ka la, a po aleu ana ua la, me ka loaā pU'iho i ka welā nokonoko o ua kftkuna • la maluna o' na waoākua, a i ka eha ae 110 hoi o na makā i • ka hulili o ke one aliali o na Waoākua. f- ' Uahoea pololei aku la lakōu i ke kulanakauhale o'Siraka, ke kapiiala o ke aupuni o Peresiā ia maiiawa, a oiāi oia e luii mau ana me ka poe kalepa ua loaa he mau hoaloha nona a lehulehu wale. ' Ua niuuia mai oia 110'kona huakai e hele ana i Pcresia a Ua lehulehu kanā mau liiaiiāwā o ka hoike ana aku ia lakoii he kanaka kalepa-oia ma na niea gula, elaimana. na niomi. a pela akū, pela i kamaainaia ai oia .Hfc kanaka kalep'a'mea [ g"ula. nolailā lioi pu aku la oia me ka*poe kalepa noloko o ! ka hale hookipa. I Ma kekahi la ae. i na kanaka .kalep'a e wehewehe āna 1 | ka lakou mau kukaa ō na wāiwai ka.lepa, komo. iho la kei i Kēikiali 'Ali i paalo.le hou nōna', a oiai aohe ana mau ukana 'a iiiau 'wā'iwai 1 kale'pa niē ia, he hele hōloholo wale mai nō nō kā lealea, noS āku 1a oia i kekahi kanaka mai iaia i kahi e kuāiia ai na 'mea giila, ria lole kilika. na lole lilina ame na me'ā hoonani 110 hou ioa. ā konā maka i ike mūa ole ai. ! I 'kona' laweia ana aku ā lioeā i'kahi o na halekuai ē maialuha he lialē niii poejpō'e holo'okōā iā o kaupoku me fia ia luna he hale npui poepoe hōlookoa kaupaku me na pou nuniii e koo 'āe āiia; ua mahēleheleia i-mau.rumi.-kaa-w'ale kela aine keia 'halekuai, *ā maloko o v kcla aiiiē keia haleluiai nā wāiwāi likē ole. I Hele aku la oiā''ē nkna'i na'meā ku-dma keia halekuai.'a iaia j e nanā āna uā iaia ke hoohōlo iioiia iho i ka mea i oi. i ae ka'nani 6 na waiwai' likē ole anā e ike aku ana. Ua manao ! 'oia i kāna iuea gula mua i ike ai .oia hoi ka oi o kā uani, eia nāe, i ka nai'iā āku i 'ha iuea iiani o 'kekāhi halekuai aku ua ; oi ae .ka nāni'o ia'mau m'eā i ko'na mea 'mua ana i ike ai. i laia. e nanā aiiā i' ha mea kuai 'lōhe ana ;ōia i kekahi poe : e kāhēa ana maluna'o uā alanui he mau niea kuai ka lākou ma ke kuilala. a iwaena o ia poe hookahi; o lakou a ke K'eikialii Ali i oi aku ka hookahahaia 6 kōna. noōiioo no ko'na' ike ana aku i ka paā ō ia kanaka he wahi ohe kana i ka lima aneane hookahi kapuāi ka loihi a he āneān'e ,hook?\hi. iniha ka manoaiioa, a hē kanakolu (lalā'ke kumukuai ō ia wahi mea ano ole 1 ka ke keikiali hoonoo iho. . " , ' | "Aoīe' nō ka i kana iuai tta "mea he elala 0 kela wahi ohe 'ano olē a kēla wahi kanaka e noi mai la," i noonoo iho ai ke Keikialii Ali. , . , 1 j. <4 Ua olalau ia paha ka noonoo o kelā wahi kanaka. a i ole lie mea waiwai loa aku la paha, akahi.ka pii maoli o ke kiunuikuai. - ' ' , | "Eia nae 110 kohā makemāke e ikē 'iā wahi ohe. hele aku la oia a ku mawahō mai o kekahi kokoke loa akii i kāhi e kalahea ana a i aku la i ke kanaka ilona ka halekuai. ' . . .. "Ea. ua lohe aku nei no ho? paha ōe \ ke kahea a kela wahi kāuāka ea? Manao au ua olalau ia kona 11001100. No kela wahi- ōhe uliku anō ole wāle nd lohe aku nei nae au iaia i ! olelo māi nei he kanakolu apana elala gula kana i makemake ai 1110 ia ohe. *'No kefa kuniukuai pii loa ana i noi mai n'ei i' manao iho nei au ua opulepule ia oia. aka malia paha hoi ua kāmaaina iki oe iaia. e oluohi hōi ko'ii kanalua," vvahi a ke keikialii. - E ka malihini. ina he mea oiaio kau i olelo mai 1a ua opu- ; lepule ia oia alaila i iieliinei akii 1a pahā kona opulepule ā'na, j rio ka hiēa, i kela nAti la āku nei hē kanāka'ōia meHea 1100nōo māikai, o kana.hauā iho la riō kela o_ ke kalewa ijcatia mau mea e haawi aku ana i ka poē' kalepa. j "O kekahi kela o na kanāka a hoopono ma ke kalēwā ānā i.'n'a wanvāi !, e'haa\vtiā aku āiiā' iāia, ina he mea kekaīii i'oi āku k'a wai\V<ii maiuua p na mea i maa māu ia a i makemake ia e lilo | j "Xo kela ohe āu i 'ike' aku iiei lā ea, ke maiiao iiei au he olie maikai lōā'kēla i oi 'loa aku koiiā waiwai niamua o kāua kunuikuai i hoike niai nēi, 110 ka mea, ke nāna aku lie mea iā i māā mau.ōle ka ikeia; ina Oē i riaria poiio āku nei i ua '"wāhi oh"6' lā e ike'āha' oe i kona naui, no l:a mea, ua hanaia ia rfini ka niho elepani mai. "Ina pii ke kumukuai o kekahi mea e noonoo iho oe he mea

maikai loa i;i a lie mea kamahao loa i ike ole ia ka"ltia elike m<- n\ ma na ualii e ae o ke ao. "Ile hoi liou mai no koe ona; aia a hele hou mai ea. alaila kahea aku kaua e hele mai maanei i nana pono aku. a nau ia e ninau aku i ka hana ame ka waiwai o ia wahi ohe iaia. 1 "Noho iho iialo iluna o ka hikiee e kali a hoea hou mai ua wahi kanaka la: he hoea hou mai no leoe," wahi a ka niea : nona ka halekuai o ke noi ana mai. | j Maikai loa keia liianao i ko ke keikialii Ali noonoo, nolaila. 1 o kona noho iho' la no ia ilalo a haa\vi aku la i ka mahalo i ka | on'a hale; aohe uo hoi i liuliu loa ia noho a'na iho anu. kaalo | hou ae la ho ua wahi kanaka l'a a e nolee ana no hoi i kahea. ! () ke kahea aku 1ā no ia o ka nīea nona ka hale ma kona i inoa. a iaia i hele mai ai a ku inamua o ka puka kuhikuhi mai i ia ka mea nona ka halekuai i ke kaikialii me ka i ana aku: | oluolu oē e hoikē ae i keia keonimana ina oia maii no ka j malkai o koū n'oo'uoo a i ōle Ua blalau ia paha, no ka mea, niaj niuli o ka pii īoa o ke kumukuai o kena ohe a ia nei i lohe I f ku nei i ko kahea i nianao ai he wahi ohe anoi ole wale no ; kena, a ua pii loa nae ke kuniukuai, pela keia i manao ai ua j olalau iā kou uoonoo. • "Mai Hke pu ko'u manao me ko ia nei ina aole au j i ike mua he kanaka noonōo maikai oe," i pane aku ai ke ; kanaka 'nona ha nalekuai me ka minoaka ana iho. ~ "E ka malihini," wahi a kahi kanaka kalewa i ke Keikialii | Ali. "aōle o'oe'ka mua loa o ke kanaka i loaa ka noonoo ua I plalau au. liē lēhulehu ka poe mamua aku nei i like ka manao l'me kou mamuli o ko'u kau ana i ke kumukuai o nei wahi ohe ] a kiekie loa, eia nae, i ha'i aku au ia oe. j)omaikai nui oe ina i e lil'o aku ana keia ohe ia oe. J "E ike'iho ana no oe i ka manawa a'y e hoakaka aku ai ia i oe i kona waiwai, a ia wa ke ike e nei no au e makemake koke ana oe e kuai, elike no hoi me ko ka poe e ae i manao ino mai ai ia'u. "O ka'hana mua," wahi a kahi kanaka, me ka hoikeike pu ana aku i kahi ohe ana i ke keikialii, "e nana mua mai oe, eia ma na poo a elua o keia wahi-ohe e ike ana oe he aniani. "Ma kou nana ana maloko aku o keia ohe ma kekahi poo ine Hou noonoo pu ia manawa i kau mea e makemake ana e ike i ke ano o ka noho ana, ina no kekahi o kou ohana e noho ana īiia kahi maiiiao, e ike koke aku ana oe ia mea, kona ano, kona noho ana, kana hana, a pela aku." "E maikai i'o hoi kena wahi ohe." i pane ku ai ke Keikialii Ali me ke kanalua nui no iloko ona. "Ina pela i'o ana ka mea oiaio, alaila ke hoopau nei au i ko'u manao i nei nianawa. ina nae e hiki ana ia oe ke hooiaio mai i kau mau mea i hoakaka mlia mai la." i pane aku ai ke keikialii. Ho])u aku la oia i ua wahi ohe la a nana iho la īna na poo a elua a i aku la : "E hoike mai oe ia'u i ke poo pololei a'u e nana aku ai i mea e hiki ai ia'u ke ike aku, a i hiki ai e hoopauia aē ko'u kanalua ?"- ' Kuhikuhi Uiai la kahi kanaka i ka aoao pololei e nana aku ai, a i ka hooholo a'na o ke keikialii o kona makuakane kana mea x i makemake nui ai e ike akū i ke ano o kona noho ana, aia hoi, ua ike aku la oia i ka noho mai o kona makuakaue me ke ola maikai, maluna o ka nohoalii, a e hoopuni ana no hoi kana mau luna aupuni apau iaia. A oiai aohē mea nui hou aku niawaho ae o kona makuakane ana i makemake ai ē ikē o ke KatVialii\vahitiē Nouroutūha Wa!e poonoo iho la oia nona a nana' hou aku la, iā" manawa o kona ike aku la no ia iaia e noho ana iluna o ka noho a e hoo- : ])uniia ana hoi e kana mau haiawahine me ka hauoli ame Ka maikai o kona ola kino. Aohe mea hou aku a ke Keikialii Ali i makemake ai'e ike i mea hooiaio niai i ka waiwai o keia 'wahi ohe, eia ka'he wahi ohenana waiwai 'loa ia, a me he mea la he mea kamiihao loa ia i loaa ole ma kekahi wahi ē aku o ke ao, pela kotiā nqonoo iho ia manawa, a ke hauoli wale la no oia 110 koiia laki, no ka loaa ana o ka mea kamahāo loa e hauōli ai kona makuakane a e lilo. mai ai ke Kamaliiwahine Nouroitniha iaia. < Aōhe aiia hoololoiahili hou ana akii i ke kaiuailio; noonoo ihoJa 6ia ina e hoohemahema ana i ke kiiai aha aole paha e lōa'a aku aiia kekahi mea kamahao loa elike me ia ma kekahi wahi hou ak'u maloko o ke kulanakauhale o Siraka, 5 i ole nialoko aku 'paha o kekalii mau wahi okoa, lua no e hoolilo ana oia i umi mau makahiki holookoa ma ka huli ana aku. Alaila i aku la oia i kahi kanaka nana ua wahi ohenana la: :l "E ka hoāloha, ke hoopau' loa nei au i ko'u niau manao kanalūa, a o na noonoo ino iloko o'u nou a*u o ke kuhihewa : ana, ha opulēpule ia oe, ke hoopau loa nei au ia manao, a ke : makemake nei au e kuai' i ko ohenana. . ' "No ko'u makemakē lo'a e lilo ia'u keia ohenana, aohe hoi o'u mākemakē e 'lilo aku ia ha'i. e oluolu oē e hoike 'mai ia'ui i ke kUmukua'i oiaiō o keila ohehaha a ka ona nana ia i hoike mai ai ia oe, a i ole ai hoi e hooluhi wale ia aku'oe'i ke kālkwai hou aku me ka hoopau wale ia o kou leo f ke kahēa'e oluolu. 6'e e hele pu me a'u i ko'u liokelē e noho nei. a liā'u ia e helu aku' i ka iiui ō na dala hu i niakemakē'ai'ihiua'bu." ;; 1 \ "ij ā kauohaiamai au e ka ona naiia keia ohenana aole ē, hoolilo aku ia mea no kekahi huina elala gula, a hia'lia holo ia! kiiniiikuai i kou manao, ua' makaukau au i keia manawa e hele ])U aku me oe iio ke kii ana aku ia mau (lala." 1 ka lohe ana o ke Keikialii Ali i keia mau olelo ua liauoli loa ōia, iiō kā inēa, iia'maopopo ka lilo īiiai o ua wahi ohenana la• iaia,' ua ae 'kahi kanaka e hoolilo mai iaia, nolaila, o kona lawe āku la no iā i lealii kanaka no kona hokele e noho āna. ; la lāuā i u lvoea aku ai .i ka hokele kahi a ke Keikialii Ali e nolio aha, helii mai la kē Keikialii Ali i na apana' dala hekanāhā hia ke gula a haawi mai la, a ma ia ano i lilo lnai ai ua 'wahi ohenana hiho ēlepani kamahao la iaia. a he mēa hauoli nui no hoi-ia onā la ia lilo anā mai 1a iāia, no Jca Tneā. aole e: loaa ana i kohā mau hōāhanau kekahi mea kamahao loa elike me ia. pela kona manao, a e lilo ana iaia ke KamaliiwahiueNourouniha i v uku no kona luhi o ka huli ana i nei mea kiama ' hao loa. Ma ia' hope mai, mahope o kona huna aiia i lia wahi dhenana la iloko o kaha wahi e wāiho ai i kana mau clala,~āohe no hoi ana hēle hoū ana aku e huli'i niea kāniahao hou, liooI holo iho la oia e hoohala i kekahi mau maliina nla i sia no ka helē ana aku e makaikai i iia wahi kaūlana j aku o ke kulanākauhale o'Siraka, me koiia 'hoike ole aku i kona ano he keikialii oia, ahiki i ka manawa o ka liuakaii a | ka poe kalepā aha i-hele pu mai ai e hoi'hōu ai no ke aupuni I o Inia, alaila hookahi ko laua hoi pu ana āku 'nie lakou. i laukanaka ka hoi ana, aohe hoi he maka'u ana no ka poe powa [ ma ke ala. | Ua' 'pau iaia ria wahi pāna a kaulana mawahō akii o ke kula-i hakauhle o Siraka i kā ikeiā, ua nui a lehūlehū ho hoi na mea ! ano hou loa i kona mau maka ana i ike ole ai maloko o kona āupuni i ka'ikeia, a ua nui ka waiwai i loaā iaia nia iā hele ana ana e niakaikai hia ka manawa i makaukau ai ka huakai ■ a ka poe kalepa e hōi ho Inia. O keia kekahi hana makāala mau ana ō ka hele e nināu i ka poe kalepa no ko lakou wa e hoi' ai. 1 nolāila. i ka loaa ana J o keia ike. liuliu iho la lauā a hui pū "aku la me ka poe kalepa ! a hoomaka aku la ka hele ana o ka huakai. • • ♦ Ma keia hoi ana aole ulia i halawai me lakou ina ke alā e| houlolohiia ai ko lakou hoi ana, o ka maluhiluhi wāle no i maa' maii ia ma ka hele ana i ka huakai loa ka mea hoopilikia ma ia hoi anā, a i ka haja anā'o kekahi ihāu niāhihā'iha' hoea aku la ke Keikialii Ali i ka hokele kahi ana ame na hoa- j hanau o ka hoōholo ana ilaila lakou apau e hui ai, a ia hoea. ana al;u anā e noho mai ana ke "Keikialii Hasana. j "Auwe! ua hoea mua mai ka oe ia hei." i pane aku ai ke Keikilii Ali i ka mānāwa i hala\Vai aku ai me ke Keikiālii ITāsanā. "Ua iiianao rhai nēi au owau ana la o kakou ke hoea I .mua ianēi, eiā ka oe ianēi kahi i noho ai." ' "Ka. ina paha he makemake ko'u e hoi mua mai kala kahiko au ianei. Aohē no e kala i lōaa āi ka'u mea kamāh&o loa, 6 ko'u makemake hoi e makaikai aku i kela aina malihini, pela au i noho loihi ai malaila/' i pane mai ai ke kaikuaana. ,

''Pela uo hoi liie a'u. aohe no c kala i loaa ai ka u nua I.m, liao ō ko'u makēmake uo hoi e ike aku i na wahi kaulana u kulanakauhale. pela au i lolohi ai. .. "(> kekahi kumu o kO'u lōhi 110 ke kah alen hor i ka pn lepa a'hookahi ka 'hoi pu ana mai. i laukanaka ka hoi ;m ~ ka mea, he loa auanei.kela wahi la i kana niai, me ka i i meha pu, me ka nui o I<a ma ke ala, nolaila. ai;« ; lehulehu ka poe e heie pu ai aohe hopohopo ana ae. i j ; aku ai ke kaikaina. ' 1 lookahi keikialii o lakow i koe, oia o Anieela, nolaila. r. ~ iho la laua e kali nona me ka uluhua ame ka hopohopu j>r. , ka maopopo ole o kona hopena, e hoi mai ana paha oia m palekana, a i oie ua halawai paha me na pilikia, aka lu i i la lehulehu no nae hoi koe. | MOKUNA IV. , ! Ua hoea iho 1a nei mau keikialii i kahi a lakou oka ;uli ana malaila lak(.u apau e hui ai. nolaila e ka kak,.-. nana ana 110 laua a e hnli ae ka nana ana no ke Keikialii \;, i da, aia la oia ihea kahi i lalau ai, ua loaa paha kana mea i . mahao loa elikē me ka na kaikuaana ona a aole paha. j Ma ke alanui e hoea aku ai ike kulanakauhale o Sa- > ; rakejia ka keia keikialii o ka hele ana, a ua hala no hoi i. i., i kekahi iwanawa loihi o ka liēle ana ma ke ala hoea aku la i ī.i I kulanakauhale la me-ka nui o ka luhi, a maloko o kekahi huk. 1, e noho mau ia ai e ha malihini i ai oia ma ia po ii me kana wahi kauwa. Ma kekahi la ae. elike no me ka na kaikMa.lna i hana ai k ; , hele ma na wahi akoakoa nui o na halekuai no ka nana an.i i na mea e kuaiia ana ma ia mau wahi, pelA no mē keia keiki ili: Aohe i liiiliu kona hoea ana aku i kahi : pimkiuki loa o na halekiiai, lohe ana iio oia i ka leo o kēkahi walii kanaka 1 a i lewa he apala i lianaia e ke'akanlai o ke kanaka kana im i kuai, a he kanakolu-kumamalima apana elala gula ke kumuk\i,n o ia apala. I ka lohe'ana aku ona i keU mau Olelo a ke kanaka. ku i! . la oiā a kahea aku la i k'ahi kanaka e hele mai imua ona, a i k• kokoke ana inai i aku la: "E nana akh ana au i kēna «ipala ah a e hoakaka pu mai i k,t waiwai o ia mea i kauia ai kona kumuknai a pii loa, he kunn: kuai i maa ole ia manlua aku nei no na a])ala." Aohe no'hoi he aua ana aku o kahi kanaka. aka, haawi kukv mai la no 'iaia e nana a i pu mai la nae: "Aohe paha oe i ikē i kēkahi apala elike me kēna niaimia iloko o kou nieiu la apau o ke ola ana.. Ina o ka nana wale ih<» no kau mawaAio aohē oe e ike aiia i kona waiwai. aka ina m e noOiioo 'iho ana mahope iho o ko'u hoakaka āna aku ia oe. • ike ana oe he mea waiwai nui loa kena e pono ai kē ola a ia 0 ke kUnak'a, a e olelo iho ana ka mea e loaa ai ia mea he pomai kai 'nui kona. , ' "I ha'i aku niY ia Oe, aole ma'i lele, m'a'i kino. e laa ka ln!o ame na aiio ma'i e ae apau, ua ma'i (liaholo a'na uhane ii ■. k'a' hōouh.luna, ka anaana, ka hoopiopio, ke pahiuhiu, ke kau oha, ka apo leo, a pēla akn, |)ēhea la ka nui o ka ehaeha e 10.i.i ana i kekahi mēa, pehea la ka nui o ka pilikia, ua hiki Im i'keia apala ke hoola a likē kona aho me ma'mun/ ina 110 ua k kolee loa al:u ka mea i loohia i ka ma'i nia ke ka'e o ka lua ku papa'h. "He maaiahi loa ka hana lina'e hookuanui ole ai a e lo.i* koke iio ke olA: 0 ka hima wale no ma ka «īoao o ka mea nia i oip ka hoili anii iho i'keia apala' ine ka manaoio nui nae ilo'.u ona aia ka mana o'ke Akua ilōko o keia apala," "K.'līiaikai i'o'ka hoi ha kena apala," i pane'aku ai ke Keil i alii Aineela, me kē aiio 'hoopohala 110 naē iloko ona. "lna iu in&i oiiio keha au i kamailio mai la e hiki ai ia'u ke mana 'aku, alaila, he oiiUo ,eiH ilōko o keia apala kekahi niana kan, i hao loa a ua pololei kau i olelo inai iiei. "Aka, e hiki ana anei ia'u ke manaoio aku i kau, oiai au < iWākeniake lōa nei'e klUii i nei apala. ke hooiaio iho i kāii niau olelo apail i kāmailio mai nei'ia'u ke ole oe e hooiaio mai ?" # "K ka'lioālohā, aole o'U makemake, e kuai ūku i 'keia mea ia Oe iiia āōlē aii i ike i kona wai„wai: aole o'u makemake o ka ona iiana nei ajyala ke poinaikai, a o ōe. ka'mea e knai ana, e poh<> oe, oiai kau Uiāii (lala iiui e hooliloia mai ana uo keia mea i loaa ole he pōiUāikai iua kou aoaō. ■ "E lia"i'akti a'u ia ! oc i keia. u«i ike na niea-a|iau mlt)kn olv kiilanakāuliale o Samarakenā nei r ka waiwai o nei apala li* māna kupanahā loa eia' ilokō ona. a i metV nae e hoopauia a.' āi o kōu'kānālua, a e h'oōpokōleia ui hoi leou Kihi o ka hele ana aku i kekahi wahi e ninau ai i kekahi poe okoa, e ui aku oe i k i oiiā ō'kēua hālekiiai ina he ōiaio he alapahi wale n<» ka'u mau iuea i kahiailio aku liei ia oe. "Nāna e hōikē māi ai oe i ka mea oiaio. a e lilo'no hoi nia 1 hoikē' ma\Vāēua ō ka kaua uiaii inea'e kamailio nei, malia <• kana mau olelo palia ka mea e hoopauia'āē ai o koii kanalua : ' ,k Aōle tio he kanaka hookahi maanei au'e ninau akn ana < nēle ka hoike iiiāi ia oē i ka ōiaio O iiei mau mea aj)au a'u < kamāilio 1 aldi : nei, e lolie ana oe mai'lw-ui poe niai au e ninaa aku imā'iio iia mēa e pili aiia i ka mana o nei apala. "T niea paha ē mohala poho akn ai ia oe a e lōaa ai ia oe ka hoomaopopo ana no keia mea, e pono no au e hoakaka piha' aKn ia.oe i keia mea oiaio, o ka hua keia o ka huli ana. no keka'u manawa loihi, a kekahi kilōki'lo naauao loa oloko o keia kub nakauhale. a'ināluna wale iio ō keia niea i hoolele pau <i oia i kona noonoo ma ka huli a noii pono ana i ke ola o na nu-a 'uhi, ha minerālā liiāloko ō ka lioiiliā ahiki i ka loaa aha iaia ka'ike ma ka hoohuihui ana iiia mea kino kupanaha apau ak' AktKf i liāna ai'a loaa keirā inea au e ike iho la. "Mekena mēa kupān.'iha loa ana o ka hilli ana mē kf»na 1100 nao i hiki ai iai'a ke'hopia i na kanaka m'e k"ā" lilo i mea ho<p.ahāohao loa i ka iiōohoo,ona kanaka i'nāloko o keiā kulāna kaUh'aie, lie mea kamahao lōa hi'ki ole ke lioopau ia kona wai waiio ahiki i ka hopena ō keia āo. '.'O W kuiuu i'make emoole lōā ai o"k'e kanaka kilokilo nana i liuli i keia mea kamaha'o loa īnaniuli ho iā o koiia loaa ān i kekahi ma'i kiihe\Va e loaa ole ai i ināhaMā iiona e kii aku ai i keia apala : ;ma i h'uli ai, a o kana wahiiie kanemake ili BuiVe ānā o ka haalele aiiā ihō,' a he nui no hor na keiki a laua ū& Hoōhōlo ōia e kuai aku i kena mēa i luāa ke (lala. k(i lak< u wahi mea nana e kokua niai ik)ko o kēia manawā ilihune ofai nāe he nui no kōna iiiinanlina. ō ka nana ae hōi a aok' wahi' mea rtana e kokua mai ia lakoui/pela oia i hooholo t, i ko.na manao e hōolilo aku ina ke kuai: ■'"Nb kā nui o.'kōiia minamina iio keia mea kamahao loa p.ll i nii loa ai ke kumukuai o na apalk, a V>iai liā lohe a"ku la «»e i ka haha ame ka waiwai o kena mea hau ia e noōnōo a ho<holo noii iho i kou kuai a kuai ole paha," wahi a kahi kanal a o ka pahe ana iiiāi. Oiai kaht kanāka kalewa e hoke iuai ana i ka 'hōākāka i i<■'. ano o ka'āipalā imuā o Vx Keikiālii Ameda. 'ua īehlilehu na ka naka i liele mai ia wa ā ku ē hōōlohe i ka lauā kamailio, a o k. ; hapaiUii ! o lakōu ka i hōpiāio māi ina mea apau aiKi oke ka mailio aha māi i ke' Kdkialii Aiiie(lā. ' O kekahi ō lakou ka mea i olelo rr#ai he hoāU>ha koha i 100 hia i ka ma i nawaliwali loa a ua pau ka manaolaiiā no k«»na ola Kpu ; aku manawa loihi, a e ole ka loaa ai iaia ket>la. / ... Ua lswa loa keia hooiaio uo kā waiwāi o k<f ajia!a, o ka ha; wi koke akii 1ā nō ia ō Xt Ktikialii Anleael i koiia 'ae e kuai < e haa\vi ana . oia he kanaha apahk dala £ulā. .O ke kiiniuk'uai iit) kauohaiā liiāi ai e kahi kanaka"nana t lāwe rhav e kalewa, a no kōna makemākē e ikeinakā ke Keik alii Ameda i ka oiaio o ka mana o ka aoala, i mai'la': Ime ē hoōpāu loa ia ae ili 'o kou kaiT«' 4 *a, a i niēā' hoi n<iu e nmunamu ole iho ai no ke poho wāle ō "kkil hmu vhb: c \ho e v ae mai ōe ē helē kaiia i kekahi wahi he mea mk'i ktfl*Ha. i'hoao āku i ka iiiaiiā o ka apala, a i kou Wa e ike ai i koua oiaio, i:i wa kaua e hooholo loa ai i ke kuai." (Aole i pau)