Ka Nupepa Kuokoa, Volume LVI, Number 17, 26 April 1918 — Page 2

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

Lohea Na Mana’o Hoakaka Ku’e I Na Kelemania

Malama he Halawai Makaainana no ka Hookaaawale Ana Aku ia Lakou

Apono Lokahi ia ka ‘olelo hooholo o ku’e

Makemakeia e loaa he wahi kuponon ma keia teritiore no lakou e noho ai

            Imua o kekahi anaina nui o na makaainana o keia kulanakauhale, I akoakoa ae ma kekahi halawai akea, I malama ia na ka auwina la o ke Sabati aku nei I hala, I apono lokahi ia ae ai kekahi olelo hooholo, e hookaaawaleia kekahi wahi kupono, no ka hoihoi ana aku I na kelemania apau ilaila e hoopaaia ai pela pu hoi me ka poe apau I hoike ae I ko lakou mau manao e holo ana mahope o ka aoao o na aupuni I lilo I mau enemi no Ameika.

            He mau haiolelo lehulehu ka I haawi ia mai e ka poe I kohoia, a ua piha hoi kela halawai me na manao ohohia no ka laweia ae o na keehina wikani, I wahi e hoopakeleia, ae ai o Hawaii nei, mai ke komo ana aku iloko o ka pilikiname ka poino, ma o na hana kolohe a na euemi e noho pu nei me na lahui e ae ma Hawaii nei.

            Penei iho ka olelo hooholoi hoomakaukauia, a I aponoia hoi me na manao lokahi ma kela halawai:

Olelo Hooholo

            Oiai, iloko o keia Manawa kupilikiinma ka moolelo o ka honua nei, I ka Manawa I komo aku ai ko kakou aino iloko o ka hakoko ana no ka luaa o ke kuokoa he mea kupono loa; e loaa ole he poe kumukaia iwaena o kakaou; a

            Oiai ua pahola ae kekahi hoike ma ke ano laula, a ua maopopo no hoi I kekahi mau makaainana lehulehu, eia iloko nei o keia Territore kea no kupaa ole, aole wale ma na huaolelo, aka ma ka hana kekahi eia ke hooweliweli nei ka poe kumakaia I ka pono o ke Teritore ame ko kakou aina; a oiai, ua hoopilikia mai ko kakou aina; a oiai, ua hoopilikia mai ko kakou mau enemi ma na ano lehulehu I na makaainana o keia aina elike me ia I loaa aku ma kona mau palena, a ke hooweliweli mai nei hoi I keia Manawa me ka make; ano

            E hooholoia o kakou na makaainana o Honolulu nei, I akoakoa ae ma kekahi halawai akea, ke kukala aku nei, ke manaoio nei kakou, I wahi e hoopakele ai I ko kakou aina, ko kakou waiwai ame ko kakou mau ola, he mea kupono e hookawaleia aku ka poe apau I holo aku na manao aloha me ko kakou mau enemi, a I hoike okoa ae paha I ko lakou mau manao kupaa ole, a aloha aina ole, a I hoao paha e hoopilikia mai ma kekahi ano I na ola amen a waiwai o ko kakou mau makaainana no ka Manawa o keia kaua ma kekahi wahi kupono e hookaawaleia ana e na mana federala, a e na mana kuloko paha; a

            E hooholo hou ia, e hookohuia I komite o umi lala e ka Mea Mahaloia J.J. Fern, ka Meia o Honolulu, (ma keia halawai), no ka lawelawe ana I na hana kupono apau I wahi e loaa mai ai na kokua hooponopono ahaolelo federala a kuloko paha, I wahi e hookoia ai ka manao o keia olelo hooholo, a e lilo ai hoi I mea mana.

Ka Weheia Ana o ka Halawai

            Mawaena o ka elua kaukaui ame ka hookahi kaukani me elima haneri ka nui o ka poe I hoomaopopoia I hoea ae ma kela halawai, me ke kaa ana I ka Lolo Lorrin Andrews ka noho lunahoomalu ana, a ua nui na haiolelo pili I ke aloha aina oiaio I kamailioia ae, e hookomoia aina manao uwila a uilani iloko o na mea apau no ke kupono loa e hookaawaleia aku na enemi mai ka noho pu ana me na makaainana o Amerika.

            Ua kaa I ka Meia Fern ka hanohano o ka wehe mua ana I kela halawai me ka hoakaka ana mai I ke kumu o ke kaheaia ana, oia hoi no ka imi ana no ia I kekahi alahele kupono, e ala ole mai ai he mau haawina kupilikii ma keia hope aku.

            Wahi ana, he mea pono loa e loaa kekahi wahi maikai maloko nei o keia Teritore, e hookaawaleia, no ka hoakoakoa ana aku i na kelemania malaila, ame ka poe apau i holo aku ko kakou manao aloha me ko na kelemania, ka poe hoi i hoike okoa mai i ko lakou manao ma na huaolel, a ma na hana paha.

            Ua hoakaka pu mai oia e lawelaweia aku ana kekahi mau hana e haawi piha ia aku ai ka mana i na luna oihana no ka hiki pono ke hookoia aku na hana i manaoia, no ka poe i loaa na manao kue ia Amerika ame kona mau makaainana.

            O ka ukali aku mahope o ka Meia Fern, oia no ka Loio Joseph J. Lightfoot.  Wahi ana, he mea pono loa e loaa kekahi wahi no ka hookaawale ana i na kelemania maloko nei o keia Teritore a mawaho ae o kekahi wahi o kela ano, e hooholo pu ia he mau kanawai i pili aku i ka poe i hoike okoa ae i na manao kue a hoinoino ia Amerika.

            No na mea e pili ana i na kanawai o ke Teritore, i pili i na lahui enemi e hoinoino ana ia Amerika, ua ike oia, aole i lawa na hana ame na mana i hoakakaia e ke kanawai, a pela no na mea i ikeia maloko o na kanawai federala, ma na hihia o keia ano.

            O na kanawai e ku nei ikeia manawa i pili aku i ka poe kumakaia, aia he mau hemahema lehulehu, e hiki pono ole ai ke hookoia aku me ka wikani, ma na mea e pili ani i ka poe i ikeia ko lakou holo mahope o Kelemania.

            Ua hoakaka mai oia, i ka manao kupaa a aloha aina oiaio o na kauaka Amerika, me ka hoouna ana aku i ka lakou mau keike no na kahua kaua, ina

 

 

no ia he mea no lakou e waiho ai na iwi ma Palani; aka o ka ae ana aku i ka poe me na manao apono ia Kelemania e hele lanakila ma Hawaii nei, o kekahi ia o na hana pono ole loa, no ka mea e lilo koonei poe, ame ka poe maluna o na kahua kaua i hookahi, ma ke kinai ana i na enemi

Kokua ia Manao Hookahi

            Mahope aku o ka Loio Lightfoot, ua ku mai o Mr. R. O. Matheson, ka lunahooponopono o ka nupepa Advertiser, a wahi ana, eia ke noho pu nei me na makaainana Amerika maanei, na Kelemania ame ka poe i kulike na manao me ko na Kelemani a e lilo ana i mea no lakou e hauoli ai, ke loaa aku ka lanakila i kela aupuni.

            I wahi no lakou e hoopilikia o'e, mai ai, a e hoala mai ai paha he mau hoopoino ana maluna o na waiwai ame ke ola, ua kokua nui oia i ka manao o na mea i kamailio mai mamua on a, no ke kupono loa e loaa kekahi wahi e hookaawaleia ae ana, no ka hoihoi ana aku i na Kelemania apau malaila, no ka manawa o keia kaua.

            I hoike no ka nui o na manao kue iwaena o kekahi mahele nui o na makaainana ma keia kulanakauhale ia Amerika, i ka manawa i hoea aku ai na wahina, ma kekahi mau kauhale, no ke kono ana i kela ame keia e kuai i na bonaaio, ua paniia mai na ipuka o kekahi mau home , a ua kipaku okoa ia mai hoi na keika a'o koa, i ka wa i hoea aku ai ma kekahi mau home.

            Aole he hana kupono e ae, a na makaainana kupaa apau o Honolulu nei, e hana ai, o ka hookaawale wale aku no i na enemi inai ka  noho pu ana mai, me ka poe i makee i ka noho oluolu ana.

Ka Porepeka Bryan

            O ka Poropeka Bryan o ke Kula Kiekie o Hawaii kekahi mea haiolelo ma kela la, e kikoo ana ihope i e kulana ame ka hana a ke aupuni o Amerika, he haneri makaiki a oi aku i hala aku nei jhope, ma ka hoomohala ana aku i kona mau lima i na aupuni apau o ka honua nei, a o ka hopena i keia, o ia no ka momoku ana mai o na lahui like ole iloko o Amerika, aka i ka manawa i komo aku ai aupuni o Amerika i ke kaua me Kelemania, ua hoomaopopoia, aia he heluna nui o kela lahui kanaka ma Amerika kahi i noho ai me ka lakou mau mamo, nolaila ua hoopuniao Amerika e na enemi i keia la.

            Ma ke ano nui o kana mau olelo, he hana pono loa, ka loaa ana o kekahi wahi, no ka poe i hoike okoa ae i ko lakou mau ano, ma na olelo a ma na hana, he mau enemi lakou no Amerika.

Ka Lunakanawai Watson

            He hokahi no manao nui o na olelo a ka Lunakanawa Watson o ke kamailio ana mai,e haawai ana I na kokua ana I na mea I kamailioia mai e kona mau mua, no kekahi wahi e hookaawaleia no na Kelemania ame ka poe e holo ana mahope o kela aupuni.

            Ma kona manaoio, aia no iwaena o kekahi poe Kelemania, na manao kupaa no ko lakou aina hookama, a o ka mea wale no e maopopo ai na ano oiaio o kekahi mea, aia a hoea mai I ka wa e hooiaioia ai ma kana mau hana, a mau olelo paha, alaila ikeia aku he enemi ino oia.

Ka Lunahoomalu Holstein

            O ka Lunahoomalu H. L. Holstein o ka hale o na lunamakaainana, ka ea haiolelo mahope aku o ka Lunakanawai Watson, wahi ana, ua hoea mai kekahi kulana kupilikii i keia Teritore, no ka mea he nui wale na Kelemania i hoolohe ole i ke kauoha a ka loio kuhina, i ka wa i hoikeia aku ai ia lakou, e noho malie, a e hamau ka waha, aole e walaau wale, eia nae aole he hooloheia aku o ia kauoha, aka ua hoopuka okoa ia ae, na mea e hoike mai ana i ko lakou ano oiaio, mamuli o ka lawelawe ole ia ana aku o kekahi mau hana, e noho hamau ai lakou.

            Wahi hou ana, ua hui kukakuka pu oia me na kiaaina elua, e pili ana no ke kau kuikawa o ka ahaolelo kuloko, a in a he mea pono i'o ke loaa he wahi e hookaawaleia no na Kelemania e noho ai, alaila e lilo i hana na ka ahaolelo ka lawe ana ae i kekahi mau loina e hiki ai ke hoopakeleia ke Teritore.

            He nui okoa ae kekahi poe i hoike mai i ko lakou mau manao, no ke kupono e hookaawale loa ia ka noho ana o na Kelemania maiwaena aku o na lahui e ae, iwaena o ia poe haiolelo, o Negero, Sam Kaloa, W. J. Sheldon, W. R. Farrington, Kauka O' Day.

Welo Haaheo Ka Have I Ka Makani

(Mai ka aoao 1 mai.)

            Hoike mai na banako ae no ka nui o na bona i komo aku ilaila, ma kahi o na kaukani dala lehulehu; a i ka hoea ana i ka hora ekahi o ka auwina la, ua hoea mai la ka lono hauoli no ka oi wale ana aku a ko Hawaii nei poe i lawe ai mamua o ka mahele i waihoia mai ai na keia Teritore e hoopiha aku.

            No kekahi põe ekolu ale no, oiai lakou e kamailio ana maloko o ko lakou keena hui ma kela kakahiaka, ua hooholo lakou e haawi ae i kekahi huina dala mahuahua ma ke kuai ana i bona, a iloko o ka mauawa pokole, ua hooko ae lakou i kela olelo hoopaa ma ka hoea kino ana ae no kekahi o na hale banako, a kakau aku la he elua mau mea no ka huina o elua kaukani me elima haneri dala pakahi, a he hookahi kaukani dala hoi a kekahi.

            Ma ka aoao o ke komite bona aie, ua hoike ae ia i kona hoomaikai a mahalo piha i ka poe apau i lawe he mau bona aie na lakou, mo ka mea ma ia hana i hoike mai ai na makaainana i ko lakou lokahi ana, ma ke kokua ana aku i ke aupuni, i wahi e lanakila ai ma keia kaua.

E Malama Pono Ia Oe Iho

            I makemake oe e loaa noonoo maikai ame na meapaahana maikai o ke kino, mai ae aku i kou opu, e hoopiha i na mea hoopoino e laweia ana mai kou kino mai, e laa na mea ike mau ia, ma ka mai lepopaa  O na meaai kupono, me ka inu nui i ka wai, me ka nui pu o ka holoholo iwaho, pela iho la e maikai ai ka hana o ka opu.  Ke kokua ole mai ia ia oe, alaila e lawe i ka Huaalea Chamberlain.  Na lakou e hoopalupalu aku i ka opu, a he maalahi loa ke ale ana.  Ke kuaiia nei e ka poe kuai laau apau, o Benson Smith & Co., na akena no Hawaii.- Houiaha.

 

 

Huli Hoi Mai Nei Ka Elele Kuhio

            Ma ke ku ana mai a ka mokuahi Manoa no Honolulu nei, ma ka Poalua aku la i hala, i huli hoi mai ai ka Elele Kuhio, mahope o ka hoohala ana i kekahi mau mahina ma Wakinekona, a wahi ana, ua waiho aku oia i na hana apau o Hawaii nei, iloko o ka lima o ka poe i hiki ke hilinaiia aku no ke kupalo ana i na pono o Hawaii.

            Ua huli hoi mai nei ka Elele Kuhio mamuli o na hihia iloko o ka aha hookolokolo maanei nei, me kona manaoi nae, aole e lilo kona kaawale ana mai ka ahaolelo lahui mai, i kumu e hoopilikiaia ai kana mau bila kanawai i hookomo aku ai no keia Teritore.

            Wahi ana, iloko o keia manawa o ka ahaolelo lahui, he hookahi mea nui loa i makeeia, o ia no na hooponopono ahaolelo e pili ana i ke kaua; a o na hana apau i pili ia Hawaii nei, ina aole ia no ke kaua e kapaeia ana ia mahope a hoea mai i ka manawa kupono.

            Maloko o Wakinekona, wahi ana, he kulanakauhale ia i hoomaopopoia no ke kulana kupilikii iloko o keia kaua, mamua o na wahi e ae, oia hoi, eia o Amerika iloko o na hakoko ana me kekahi o na mana ikaaika loa o ka oihaua kaua ma ka moolelo o ka honua nei.

            Ma kono; manao iaia i huli hoi ai ai, ma ke kau wela aku nei, he ekolu makahiki e komo ai o Amerika iloko o ke kaua, a he ekolu a i ole elima milionoa koa a Amerika e hoohana ai iloko o ke kaua; a in a nei no ka hoea koke mai i ka hopena o keia kaua iloko o kela mau makahiki, alaila ua ikaika maoli ke aupuni ma ka hooko ana i ke kahi hana nui; aka nae ma ka mea oiaio maoli, aole e hooki ana o Amerika i ke kaua ana ahiki i ka ae okoa ana mai o Kelemania i kona haulepio ana.

            Iaia ma Wakinekona, ua hooikaika oia e lilo o Oahu nei i papu ikaika a wikani no ka oihana kaua moana o Amerika, a ua kokuaia kona manao e na kanaka o ka oihana koa ame ka oihana kaua, oiai aole i maopopo ka manawa e hi o mai ai ke kaua ma ka moana Pakipika.

Aole E Hoounaia No Palani

            Ua hoakaka ae no hoi ka Elele Kuhio, ma na mea i hoikeia mai iaia, e kaoihana kaua, e paaia ana no na koa o Hawaii nei maanei, no ke ku kiai ama ke kupale ana, i ka wa e hoea mai ai o ka pilikia, no ia kumu, aole on a manao e hoea mai ana ka manawa e konoia mai ai na koa o Hawaii nei e hele i ke kaua ma Palani.

            Ua hooikaika pu aku oia imua o ka oihana kaua, me kona manaoio, e hookoia mai ana ia, o ia ka hookuuia mai o na kanaka e kaua mai la,he makahiki ae nei i hala, e huli hoi mai imua  o ko lakou mau ohana, a i k a wa e hoalaia ae ai na pualikoa, e haawiia i ekolu mahina no lakou e a'oia ai maanei nei.

            He manaoio kona, no ka pono e a'oia na kanaka kino ikaika apau i na makaukau no ka oihana koa, i hiki ai ia lakou ke kupale no ka pono o Hawaii, i ka wa e hoea mai ai ka poin.  O ka loaa mua ana o ka makaukau no ka oihana koa maanei nei, he mea auanei ia e hiki ai ke ku aku me ka ikaika, ame ka wikani, i ka wa e kaheaia mai ai no ke kupale ana.

            O kekahi o kana mau mea i hooikaika ai, no ka lilo o Oahu nei i papu ikaika loa, o ia no ka hoomaemaeia o na alanui i hoopilikiaia ai e ka oihana koa, e laa me ka alanui mai Kahauiki aku ahiki i Leilehua, ua inoino maoli mamuli o ka hele mau ia e na kaa nunui o na koa.

            No na kanaka o Hawaii nei i waeia ae i kupono no ka oihana koa, i ka wa e kaheaia mai ai e ke aupuni o Amerika, ua hoole ae ka Elele Kuhio, aole he manawa e kaheaia mai ai kela poe e hele i ke kaua, koe wale no a hoololiia ke kanawai wae koa, e haawi ana i ka mana i ke keena kaua e kahea mai i ka poe i kauia ma ka papa i, aole hoi maluna o ka helu kanaka.  Aia he nui a lehulehu wale o na Hawaii i komo aku iloko o ka oihana kaua, ka oihana koa, ailoko o ka puali kiai lahui maanei nei, nolaila ua lawa loa ko Hawaii mahele ma o lakou la, pela oia i manao ai, aole he wa e konoia mai ai o Hawaii nei, e hoouna aku i kono poe kanaka e hele i ke kaua, koe wale no ka poe e manao maole ana no lakou iho e hele.

Ka Bila Hookapu Waiona

            No ka bila hookapu waiona no ke Teritore holookoa ana ihokomo aku ai iloko o ka ahaolelo lahui, he manaoio kona, e hooholoia mai ana ia ma keia kau o ka ahaolelo.  He bila kanawai ia, wahi hou ana; e hoonele loa ana i na mea apau, aole e loaa ka waiona ia lakou me ka nana ole ia o kekahi mea ma kona kulana, o ia hoi he bila kanawai hoopihimeaai ole, e hookau ana i na mea apau maluna  ke anuu hookahi, oiai e komo ana ke aupuni iloko o ke kaua.

            Aia a pau ke kaua, a mahope akuu o ia manawa e koho ai na makaainana o keia Teritore, in a paha he mea maikai ka hoomau ana aku i ka hookapuia o ka waiona, aole paha.

            Ua apono loa na komite o na hale kaukanawai a elua no ka hooholoia o kana bila hookapu waiona, eia nae e hala ana he mau mahina, mamua o ka laweia ana mai a noonooia maluna o ka papa hele o na hale a elua, ma o ka lilo o na hooponopono ahaolelo pili i ke ka ua i ninau hikimua iloko o ka ahaolelo.

            No na mea e pili ana i ka hookapuia ana o ka waiona ma Oahu nei, ma o ke kuahaua la a ka Peresidena, elike me na mea i hoikeia aku imua on a, e ka oihana koa maanei nei, ma ka manao o ka Elele Kuhio, o kekahi kela o na hana

 

 

kaulike ole; no ka mea e wehe hamamana no ia i ka ipuka, no ka poe waiwai a nui o ke dala, e hiki ai ke loaa aku ka waiona ia lakou.  O kona manao no ka hookapu waiona, e hookapuia ia i na kanaka apau loa, aole e koe kekahi ma keia hookapuia ana o ka waiona ma Oahu nei, o na kanaka ilihune ke nele ana i ka waiona, a loaa no ka waiona i ka poe nui o ke dala.

            O na hana o keia ano, ma ka manaoo ka Elele Kuhio, he kapakahi loa, no ka mea ma na kanawai apau ame na hooponopono pili aupuni, e kauia na mea apau ma ke anailiwai kaulike, aole e hoopilimeaai i kekahi, a e papa i kekahi.  O na hana o kela ano, in a e mauana no kekahi manawa loihi, aole ana e nele ka ala mai o kekahi pilikia, mamui o ke komoana aku o na manao hoohuoi iloko o kekahi papa o na makaainana aia he hoopilimeaai ma ka aoao o ka poe na lakou e hookele ana i ke aupuni, ma ka ae ana aku e haawi i kekahi mau pono i kekahi pohai wale no.

Ka Pono Koho o na Wahine

            Mo ka pono koho o na wahine ma keia Teritore, ua hoakaka ae oia, ua loaa aku na hooia ana iaia, mai ka lanahoomalu aku o ke komite o ke senate i waihoia aku ai ka noonoo ana i ka hila, e haawi ae anu kela komite i kana apono ana; a e haawiia ana ka mana i ke Teritore e hana i kekahi mau hooponopono ahaolelo ana, i wahi e loaa ai kela pono koho baloka i na wahine o Hawaii nei.

            Ma ke ano nui, o keia malalo iho nei na bila a ke Elele Kuhio i hookomo aku ai maloko o ka hale o na lunamakaainana i keia kau, a i loaa mai ai hoi na hooiaio ana, no ka hooholoia no ka pono o keia Teritore.

            He bila kanawai, e haawi ana i ka mana i ke kakauolelo o ka oihana kaua ame ke dala, no ka hoomaemae ana aku i na alanui o keia Teritore i hoopilikiaia, ma o na hana la a ka oihana koa.

            He bila kanawai, e hookapu loa ana i ka waiona ma Hawaii nei iloko o keia wa o ke kaua, a e haawi pu ana hoi i ke kuleana i na makaainana e koho mahope aku o ka pau ana o ke kaua, no ka hoomania aku o ka hookapu waiona aole paha.

            He bila kanawai e haawi ana i na wahine o Hawaii nei i ka pono koho baloka.

            He bila, e kokua ana i ka poe hookuonoono i ikeia ka pololei ole o ko lakou mau kila aina.

Ka Waihona Kokua No Ke Ke'a Ulaula.

            Aole i hoi nele ka leo uwalo a keia pepa no na kokua no ka waihona Ke'a Ulaula, aka ua hoouna mai no kekahi poe i ka lakou mau kokua ana i keia pepa.

           Oiai nae, ua nui na Hawaii i haawi ae i ka lakou kokua ana no keia waihona ma o na alahele like ole, na ahahui Hawaii no hoi, ame na helepule Hawaii, he mea no e haawiia ai na hoomaikai ana, no ka poe i hoouna mai i ka lakou mau kokua no ke Ke'a ulaula i keia pepa ,elike me ka papainoa malalo iho nei; e kono pu ia aku ai na Hawaii e ae e hoohalike mai me keia poe ma keia hana kilakila loa.

Nupepa Kuokoa……….$10.00

Solomon Hanohano………2.00

J. K. Nakila………………1.00

John Kamaka…………….1.00

G.K. Kipapa………….….1.00

Mrs. Annie Alu………….2.00

Ahanui C. E. o Kawaihai-kai ma o kona mau lala la:

W. P. Akau, Sr…………..2.00

J. E. Laau………………..2.00

Mrs. Theo. Akau………..1.00

Mrs. Nakanelua…………. .50

Mrs. Kawai Umi………… .50

Mrs. C. Akoni…………... .25

Miss Lydia Akau………..1.00

Huina…………………$24.25

-W. S. S.-

Na Mare.

            John Godfrey Kaiser ia Charlotte Milimili Copp, Aperila 17.

            Edward Franco Bing ia Mary Waialoe Kaai Apr. 17.

            Kuhina Koma ia Mrs. Kaupena Hiram, Apr. 18.

            Godhead B. Christiansen ia Josephine K. Akana. Apr. 20.

            Moses M. Kekua ia Lizzie Merseberg, Apr. 20.

            George T. Telles ia Daisy Valpoon, Apr 20.

            Iabuel K. Kaneakua ia Josephine W. Akana, Apr. 22.

Na Hanau.

            Na Josephine A. Kidder ame Victoria Enos Foster, he kaikamahine, Apr. 9.

            Na William Enoka âme Miss Margaret Snien, he kaikamahine, Apr. 11.

            Na Inoaole ame Anna Perry, he keikikane. Apr. 13.

            Na Henry Kiliona Kalola ame Lucy Pomaikai, he keikikane, Apr. 15.

            Na Willia Hookano âme Helen Kona, he keikikane, Apr. 15.

            Na John Camacho âme Julia Makalei Lelepali, he kaikamahine, Apr. 18.

            Na Henry Williams âme Kapu Keola, he kaikamahine, Apr. 19.

            Na Willie Kalei ame Alice Nancy Kaluna, he keikikane, Apr. 23.

Na Make

            Daniel Kahele ma ke alanui Helu 1046 Honolulu, Apr. 16.

            Mrs. Amoy Mokuula, ma ke alanui Kulika, Kalihi, Apr. 18.

            He bebe ma Henry Williams, ma ke alanui Muliwai ame Kukui , Apr. 19.

            Kaaikaula , ma ka Home Lunalilo, Apr. 23.

            George Laikapu, ma ke alanui Emma, Apr. 24.

            George Lilikalani Kopa, ma ke alanui Austin, Apr. 24.

-W. S. S.-

            Malalo o Aala Paka, ma ka hora elua o ka auwina la o keia Sabati iho, e malamaia ae ana he halawai makaainana nui, a ke konoia aku nei na Hawaii apau e hoea ae ma ia halawai.  He halawai keia i like aku me ka halawai o ka auwina la Sabati aku nei i hala maloko o ka pa'lii, a e hoea ae ana ka Elele Kuhio, ka Meia Fern ka Meia John C. Lane i pau Rev. Akaiko Akana, ame kekahi poe lehulehu e ae, no ka haawi ana mai i mau haiolelo hoeueu aloha aina oiaio, no keia wa kupilikii o ka aina.

 

 

Na Lono Like Ole Pili Ana I Ke Kaua Ma Europa

            GENEVA, Aperila 20.-Ma Ka paku'i ana aku me kela ulupaia ana o ka halehana mokulele kelemania ma Manzell, ua pau pu i ka a ia e ke ahi ka halehana Mokuea Zeppelin ma Friederich shafen mamuli o ke kaua ana a na Aupuni Hui ma ka lewa iho.  Hookahi haneri ame kanalima mau limahana i make a i hoehaia iloko o ka wa i hoohauleia iho ai na poka pa-hu maiuna o ia mau halehana.

Hoomakaukau Ana no Kekahi Pualikoa Nui o Ehiku Miliona Koa

            WASHINGTON, Apr. 20.-He ewalu kaukani mau kauka lapaau a kauka kaha i makemakeia no 800,000 mau koa paku'i hou i kaheaia no ke a'o ana maloko o na hale a'o.  Ke hoolala nei na kauka maanei no kekahi mau hana kupono no ka malama ana i kekahi pualikoa nui o ehiku miliona koa.

He Kaua Liilii ka i Hooukaia Maluna o ke Kahua Kaua a na Palani

            PARIS, Apr. 21.-He wahi kaua liilii ka i hooukaia e na koa helewawae Palani ma kahi e pili ana i ke kahua kaua a na Palani, oiai kekahi mau wahi o na laina a na Palani ma Avre, ma na kapa a elua o ka Muliwai Meuse e kipoka pa-hu mau ia mai ana e ka enemi me ka ma o ole, me he mea la he hiohiona e hoike e hoike e mai ana he hoomakaukau ana ia no ka lele kauaia mai o kela mahele.

            O na laina auwaha a na Amerika ma St. Mihiel ua kauaia mai e kekahi mau pualikoa nui a ka enemi, ma ka la i-nehinei a lilo aku kekahi wahi i na Kelemania no ka manawa pokole, ua hoauheeia aku nae lakou mahope iho me ka maalahi loa e na Amerika.

            Aneane no elike me ia ka mea i hana ia aku ma ke kahua kaua a na Beigians, ua lilo aku i na Kelemania kekahi mau auwaha no ka manawa a ua hoi hou mai ia mau auwaha i na Belgians i ka manawa i lele kaua hou aku ai lakou.

            Ua lilo hou mai na Pelekana kekahi mau wahi liilii loa ma ia la o ke kaua ana me ka lawe pu mai i kekahi mau paahao.

He Mokuahi Amerika ka i Hoopiholoia ma ka Huakai Mua Loa

            WASHINGTON, Apr. 21.- Ua topidoia a piholo maloko o na kai Pelekane ka mokuahi Amerika Lake Moor ma ka Poaha, holoaia pu me kanaha-kumamalima mau ola mailoko ae o kanaono-ku-mamalua o kona ko-lu.

            Ua loaa pu mai he lono i nehinei no ke piholo ana o ka mokuahi Amerika Florence H. ma ka Poakolu, ma kahi kokoke aku i kekahi awakumoku o kekahi aupuni e.

            Maloko ae o ka moku ke pahu ana i hoakaka ole ia mai nae, ke kumu o ka nahaha ana o ka Florence H. elike me ka hoike a ka Adimarala Sims.  Ua nahaha na enekini-i ka wa o ke pa-huia ana a puoho koke ae la ke ahi maloko on a.  He moku wawahi topido Amerika e ukali ana iaia ka i holo mai e hoopakele he 34 mau kanaka mailoko ae, o 75 o kona ko-lu, me ka mauna maoli ana i na ola o na kanaka o ka moku wawahi topido i hoopakeleia ai na ola o kekai poe oiai na ulaahi e lalapa ana ma na wahi apau o ka moku poino.

O na Manaolana Poho ke Pahola la Maloko o Auseturia

            WASHINGTON, APR. 21.-Ma o ka lono kelekalapa la i loaa mai i ke keena aupuni maanei mai na aupuni kaua ole mai i lilo ai ia i mea hopau ae i na pohihihi he manaolana poho nui ke pahola la maloko o Auseturia, a o na manaolana no ka hookaawaleia ae o na pilikia o ke aupuni i hookahuaia maluna o ka lanakila o ka oihana koa i ka manawa hope ke auche awiwi loa aku la i nei manawa.

            He mau ao hakumakuma e hoike e mai ana mamua i ka ino nui e hiki mai ana, ke hauma-lu ae la maluna o Bohemia mawaena o na lahui Jugo Savs, mawaena o ia mau lahui aia he mau hana ihoolala ia no ka oala ae i kekahi kaua kipi i ke aupni me ka hoomau mai i ke koi ana maluna o na rula o ka maluhia i hoakakaia e ka Peresidena Wilson.

            Ma Vienna a ma Budapest, wahi o ka hoakaka a ka hoike, ua lilo i mea ike maopopoia i keia manawa aole e lilo ana ka Kelemania kaua lanakila maluna o na kahua kaua ma ka hapa komohana i mea e loaa ai ke kokua maloko iho o ke aupuni Hunegaria-Austro.

Hoopuhiliia ka Luku Ana a na Mokuluu

            Maloko iho o Berlin, elike me ka lonokelekalapa i loaa mai ianei mai ke aupuni Swiss mai, he mokuahana nui ka i keia maloko o ka hale ahaolelo, o ke kumuhana koikoi loa i paioia maluna o ka hana luku a na mokuluu.  Me ka nana ole aku i na hoakaka a ka Adimarala von Capelle, ke kuina kahua kaua moana, no ka nui o na moku i luku ia e na mokuluu, a ua hoonawaliwaliia ko Pelekane mana ma ka moana, ua hoakakaia ae ma ke akea ka hoopuhiliia ana o ke kaua luku a na mokuluu a o ka lanakila i haanuiia ai ma o ka hoohanaia ana aku o keia mahele o na mokukaua me ke kaupalena ole ia ke hoomamao mau loa ia aku la.

            O na lunamakaainana mai kela a mai keia aoao kalaiaina lehulehu mai iloko o ka hale ahaolelo ke ahewa mai la i ka aha hookolokolo moana Kelemania no ka hoopuhiliia ana o ke kaua luku a na mokuluu me ka hoohoka nui ia elike me na hua o ia hana i hoakakaia.  Ua paa ia o von Capelle ma ka noao kupale mai a ua koiia e hoakaka mai.

            Ma ka nupepa Cologne Gazette kokahi lono i loaa mai Amsterdam mai e olelo ana o ka lahui Czechs o ka ahahui Slav ma ka hapa hema loa, ua hoolahaia ae ko lakou manao ana e hoomau aku i ka lakou hana no ka hana kokeia o ka maluhia.

Paa na Enekinia Amerika ame na Pake Limahana i ka Hakahaka o ka Laina

NU IOKA, Apr. 22.-Na kekahi aliikoa Amerika i hoi mai nei mai Palani mai i hoike mai i ka paa ame ka hoopiha ana o na Enekinia Amerika ame na Pake limahana i kekahi wahi hakahaka o ka laina ma ka hapa komohana ahiki i ka hoea ana aku o na koa Pelekana ame Palani.

            Whi ana, he mea keia i hanaia ma ka wa o ka weheia ana o ke kaua nui a na Kelemania.  He elua mile ka loa o kahi hakahaka o ka laina i haoleleia e na koa a ke Kenerala Gough in a ka manawa a lakou i emi ai ihope mawaena o na pualikoa nui elua, he wahi hakahaka o ka laina i paa i ka uhiia e ka noe a maloko mai o ia noe i ka'i mai ai kekahi pualikoa Kelemania nui.  O ka mea kupono loa e hanaia ia manawa oia ka hoomaka koke aku i ke kaua me ka enemi.

            Ia manawa ua haalele koke na ene-

 

 

kinia Amerika âme Pake limahana i ka lakou mau mea hana a hopu aku la i ka lakou mau pu raifela" a no eono hora ko lakou hoomau ana i ke kaua me ka maka'u ole ahiki i ka hoea ana aku o na koa Pelekane ame Palani a hoopiha kokeia kahi hakahaka o ka laina e lakou.

            "O keia ka makamua loa o ko na Pake komo ana iloko o ke kaua a ua nui ko lakou hauoli me ka haaheo pu no ko lakou lanakila ana.  Ma ke ano he makana ia lakou, ua aeia aku lakou e malama i na pu raifela a lakou i hoohana aku ai ma kela kaua ana.

Hoauheeia ka Enemi Mailoko Aku o ke Kulanakauhale

            WASHINGTON, Apr. 22.-Ua hoauheeia aku e na koa Amerika maloko o ka mahele o ka laina ma Toul na Kelemani mai kahi kulanakauhale o Seicheprey, kahi a ka enemi i komo mai ai mahope o ke ki hoomauia ana mai o na pu kuniahi i like ka hahana me ia i hanaia ma Verdun.

            Ma ka Poaono he elua mau mokulele a ka enemi i kiia ae e na kanaka Amerika a walawala ana i ka honua.

            Ua kaūohaia na Amerika e emi ihope no ka nui hewahewa o na koa a ka enemi o ka hoopololei ana mai i ka lakou kaua ana ma ia mahele o ka laina.  Ua kupaa na koa Amerika me ka lakou mau pu mikini ma ko lakou mau wahi oiai hoi kekahi mau pualikoa i emi mai ai ihope a kaua aku la i na mokulele Kelemania me ka lukuia aku o kekahi o lakou.  Mahope iho i ka wa i lele kaua aku ai na Amerika ua lilo hou mai la ia kahua holookoa ia lakou.

Na Koa Amerika i Poino

            WASHINGTON, Apr. 23.-Ma ka papainoa o na Amerika poino i hoolahaia ae ma ka la aku la i nehinei e ke keen kaua he 71 mau inoa i ikeia.  He umi i make iloko o ke kaua ana, elima i make mamuli o na palapu, hookahi i make ulia, eha i make mainuli o ka ma'i maoli, a elua mamuli o kekahi kumu e ae.  Ehiku i kukonukonu loa ka eha, a he 48 i hoeha mahunehuneia.

Ekolu Haneri Kelemani i Make i Heluia Mamua Aku o Seicheprey

            WASHINGTON, Apr. 23.-He ekolu haneri mau Kelemaniamake i heluia e waiho ana kekahi mau kin iloko o na auwaha a o kekahi ma No Man's Land; mahope koke iho o ke kaua ana ma Seichepray.  O ka nui o na koa a ka enemi i hoehaia aole i maopopo, no ka mea, ua laweia aku no e lakou ka hapanui o ka lakou poe i eha me lakou iloko o ko lakou manawa o ke auhee ana me ka awiwi loa.  He mau huahelu keia i loaa mai ia nei i nehinei mai ke kahua kaua mai a na Amerika, a he pane pololei loa hoi i ka na Kelemania hoike ma ke kuhina kaua la e hoakaka ana mai Berlin mai no ka lanakila ana ma ka aoao o na Kelemania.

Koikoi na Ola i Pono

            Ua hooiaioia mai ka oi aku o ka nui o na koa Amerika i poino mamua o kekahi kaua e ae i hakaka pakahiia eia mai ka manawa mai o ko na pualikoa Amerika lawe ana i ko lakou mau kahua maloko o na auwaha.

            Ua loaa mai i ke keena kaua ka ke Kenerala Pershing hoike mua no keia kaua hope ma Ceichepray.  Ua hoomaopopoia o ka heluna o na koa Amerika i poino ua oi aku mamua o ka elua haneri, a ma ka aoao hoi o ka enemi aia mawaena o ka ekolu ame ka eha haneri.

            Ua hoole ke keena kaua i ka hoike ana ae i na mea i hoakakaia maloko o ka hoike a ke Kenerala Pershing a i kana hoike no ke kaua.  Ua hoomaopopo pu ia ua kaliia ka hoopuka ana aku i ka moolelo piha o ke kaua, aole kekahi hoike mai ke Kenerala Pershing mai e hoolahaia ae ana oiai e loaa hou mai ana kekahi hoike hou.

Hoomaka Hou ke Kaua ma ka Hikina

            Ua hoomaka hou ia ke kaua ana ma ke kahua Macedonia, wahi a ka lono mai Parisa mai, o kahi koikoi loa o ke kaua i hakakaia aia ma ka hema aku o ka Moanawai Dorian.

            Wahi a ka hoike o kela ame keia pule a ke keena kaua ma Waikinekona, he kaua nui hou ke upuia aku nei e hooukaia mai ana e na Kelemania ma ka hapa komohana, in a no no ka holopono ole o ka lakou kaua ana i nei manawa no ko lakou hoea ae i na awakumoku ma ke Kowa Enelani e ukaliia mai ana no ia holopono ole ana o ka lakou kaua e kekahi kaua nui hou aku a na Kelemania e hooikaika mai ana.

Hoauheeia na Enemi o na Amerika

            PARIS, Apr. 21.-Maluna o ke kahua kaua he mile ka loa i hala ai aku ai na pualikoa Amerika ino e ana koa Kelemani a hoauheeia aku na enemi ihope me ka nui hewahewa o na koa i poino.

            He mau poka pa-hu ea ame na mea pa-hu ikaika loa ka i kiia mai e ka enemi maluna o na laina a na Amerika me kekahi mau mokulele Kelemania i lele poai ae maluna o na kahua a na Amerika, me ka hoohaule iho i kekahi mau poka pa-hu a ki iho no hoi i na pu mikini, a he umi-kumamalua haneri o na koa Kelemania i lele kaua pu mai.

            I ka wa i pau ai ke kaua, aneane e pau loa na wahi o na laina apai a na Amerika oia mau no ka paaia e lakou, ua hoauheeia aku na Kelemania, me ka haalele iho, i ko lakou poe make mahope iloko o ka wa i auhee aku ai, a he elua mau mokulele Kelemania i haule mai a nahaha mahope aku o na laina a na Amerika.

Hooukaia ke Kaua

Ma ke kakahiaka o nehinei i hoomakaia ai ke kaua ana maluna o ke kahua kaua hookahi mile ka loa ma ke komohana ae o ka waonahele Renners, ma ke komohana akau ae o Toul, ma ke Awawa o ka Muliwai Mad, he mau haneri o na poka pa-hu ea a he mau haneri hou o na mea pa-hu kiekie loa i kiia mai e na pu kuniahi a na Kelemania maluna o na kahua e paaia ana e na Kelemania.  Ua hoomauia ke ki poka pa-hu ana ahiki i ke awakea, a ia manawa i hooukaia mai ai ke kaua e na koa helewawae Kelemania he 1200 ka nui.

            Mamua o ka hoounaia ana mai o na koa helewawae he kanaha a oi mau mokulele i hoouna mua ia mai, me ka lele ana a kokoke i ka honua, a kaalo ae la maluna o na auwaha a na Amerika, me ke ki iho i na poka mai na pu mikini iho i ka wa e holo aku ana na koa Amerika mailoko aku o ko lakou mau lua no ke kupale ana i ka lakou laina oiai na koa helewawae Kelemania e ka'i mai ana.  Ua manao na Kelemania maluna o na mokulele e wawahi i ka laina pale a na Amerika, aka nae ua hoopuhiliia aku ia manao ana o lakou pela, he elua mau mokulele a ka enemi

 

 

i ka lewa i kiia  ae a walawala pa-hu ana i ka honua me an pailaka make me na kanaka ki pu mikini.

Lele Kaua Aku na Amerika

            Ma ke kaua mua ana mai a na Kelemania ua emi mai na Amerika ihope mailoko mai o kekahi mahele o na auwaha a lakou, a ua komo mai ka enemi i kahi kauhale uuku o Seichepray.  he 12 mile ma ka hikina aku o St. Mihiel.  Ua hoakoakoa na koa Amerika a hoomaka aku la e lele kaua a kaiehuia aku na Kelemania mahope o ka hakaka ana me na elau pu.

            He mau mokulele Amerika lehulehu kekahi i komo pu ma keia kaua ana aku a na Amerika, na ia mau mokulele i hoauhee aku i na mokulele Kelemania ahiki i ke kaa ana mahope o ka laina a ka enemi.  O na mokulele Amerika apau i hahai ai mahope o na mokulele enemi ua hoi mai lakou me ka palekana mai ka lakou kaua ana mai.

Ikeia ka Lakou Mea i Upu Mua Ai

            Ua manao mua na koa helewawae a ka enemi i ka'i mai ai e lilo aku ana kekahi kahua ia lakou.  Ua lawe pu mai lakou i na mea hana eli auwaha a he lako ai ka kela ame keia o lakou o ka lawe pu ana mai no ka malama ana ia lakou ahiki i loa hoonipaaia ana o ko lakou kahua.

            Ua koikoi ka make ma ka aoao o na Kelemania ma keia kaua ana; ekolu wale no paahao i laweia mai.  Aohe mau paahao Amerika i lilo aku.

            Ma kekahi hoolaha i hoopukaia mahope mai o ke kaua ana i hoakaka ae ua hookaawale mua na Amerika ia lakou ihope mai na papu mai mamua aku o Seichepreay iloko o ka manawa o ka hoomaka mua ia ana mai e ki poka pahu i hiki ai i na Kelemania ke komo mai iloko o kahi kulanakauhale uuku kahi o lakou i kaiehuia aku ai me ka maalahi o ka hana i ka wa i kauohaia mai ai na Amerika e lele kaua aku.

            Ma ka hoike a ke keena kaua Palani e hoakaka ana no keia kaua: "Ua loaa aku i na Kelemania kekahi kahua no ko lakou wawar e ku ai maloko o na auwaha ma ka hikina aku o St. Mihiel, eia nae ua kaiehuia aku lakou mahope iho.

Na Koa Amerika i Poino

WASHINGTON, Apr. 20.-O ka heluna o na koa i poino ma keia la o ke kaua ana i hoopukaia ae e ke keena kaua he 26 mau inoa.  Elua i make i ke kaua ana, elua i make mamuli o ka eha, ekolu mamuli o na ma'i like ole, elua i hoeha kukonukonu loa ia, eono i eha mahunehune, a hokahi i nalowale.

Hopuia No Ke Kuai Waiona

            Mahope iho o ka hookapuia ana o ke kuaiia o ka waiona ma ka Mokupuni o Oahu nei, ma ka la 10 aku la o keia mahina aole he poe kuai waiona i hopuia, aka nae, ma ka Poakahi aku la i hala, i hopuia ae ai he Kepani kiakaa otomobile, nona ka inoa o Morikawa, e na luna oihana federala, malalo o ke kanawai federala, no ke ku-e o kela Kepani i ke kauoha a ka Peresidena.

            Ma ke Sabati nei, oiai ka Loio Apana Huber i pii aku ai nouka o ka pali o Nuuana ma kela auwina la, ua loaa pono aku la iaia he eono mau koa e noke ana i ka inu bin maluna o ke kaa otomobile, a kaa koke mai kela poe koa malalo o ke kanaka o ke aupuni federala.

            Ma ka manawa i hopuia ai o kela Kepani kiakaa otomobile, no kona hoolako i ka bia, a hooiilo aku i na koa, ua ku e ikaika loa ae oia no keia hopuia ana on a, me ka olelo ana ae, aole i pili iki ka hewa maluna on a, o kela poe koa no ka poe na lakou ka bia.

            Aia ka hale kaa o keia Kepani ma CAstner, a ma kana olelo, e huli hoi ana ka oia no Wahiawa, a i ka hoea ana no ka hale hoolulu kaaahi, ua kaheaia aku la oia e kela poe koa e ku mai, a kau aku la ua poe koa nei iluna o kona kaa.

            Ma kana olelo, aole oia i ike he bia kekahi maluna o kona kaa, oiai nae he mau puolo lehulehu ka i kauia aku; a he kini kekahi me na omole bia iloko, me ka hau, e waiho ana maluna o kona kaa, e nele ole ai kona ike i na omolo bia.

            Ua nokeia kela Kepani i ka niele no kahi i loaa mai ai na omole bia, ua mau mai no kona paa ana i ka hoole.

            Ua hoopaaia na koa eono maloko o ka halewai ahiki i ka auwina la o kela Pokahi, alaila ua waihoia aku la malalo o ka oihana koa, no ka ninaninau pono ana mai i kahi i lona ai o na bia i kela poe koa.

            O keia ka hihia mua loa o ka lalau ana aku o na lima o ke kanawai, mahope o ka hookapuia ana o ka waiona ma Oahu nei, aka nae, he ni no na manawa i ikeia ai o kekahi poe i ka on a, me ka hoao ana ae hoi o kekahi poe e kuai i ka omole wisake i na koa.

            Ma na mea i hoomaopopoia, i keia manawa, o ka omole wisake o hookahi dalu me ka hapalua mamua aku nei, ua pii ae ia ahiki i ka ehiku dala, a ma kahi o ka wai oloko, ua hookomo hou ia iho he hookahi hapakolu o ka wai, no ka hui pu ana me ka wisake, a o kahi e hiki ai kela hana kolohe, me ka holopono, olalo o ka omole ka i okiia, me kekahi mea oki aniani, me ka hoonioni ole ia o ke pani o ka umoki, a mau wahi e ae paha.

Paa I Ka Hopuia Na Mea Aihue Kalaunu

(Mai ka Aoao 1 mai.)

            O kekahi põe kanaka Hawaii i hoea mau maloko o ka pa ilina o Kawaiahao, ma ka manawa i ikeia ai ke komoia ana o ka pa ilina, a wawahiia kekahi o na halelua, ua hoomaopopo lakou, he mau koa na mea na laua kela hana aihue, mamuli o ka nunui o na kamaa e kakau ana na ma-ka iluna o ke one, ua hoea mai i ka hooiaioia ana o kela manao hoohuoi ma o ka oili ana ae nei o ka mea oiaio loa.