Ka Nupepa Kuokoa, Volume LVI, Number 16, 19 ʻApelila 1918 — Page 1

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

KIIA I KA PU NO KA HOINOINO I KA HAE AMERIKA

 Make he Haole Kelemania no Kona Hoike Okoa Ana i Kona Mau Ano Epa

HANAI‘O KA AMERIKA ALOHA AINA OIAIO

P@@ Kona Manao Inaina i ka Manawa i Hoinoia ai Kona Have Ana i Aloha ai

 

            Malalo ae nei o ke kihi o ke alanui M@@@@ Aala. ma ka hora ewalu o ka @ Sabati i hala, i kiia ae ai he haole @ S.@. Walker ka inoa, a nona hoi na makahiki ma kahi o ke kanaha-kuma-mawalu e Henry Allen, no ke kapa ana i ke have Amerika, he welu lepo, i kuli @@ ai me na me i hoikeia ae, mahope @@@ o ka hookia ana aku o kela haua ki pu.

            He wahi kuai waimomona ko Mr. H@@ry Allen, ma ke alanui Aala, a e kae ana hoi he hai Amerika maluna @ kona wahi lawelawe oihana, i na la apau. a o kela ka have, a Mr. Walker, i kapa aku ai i ka welu lepo, ka mea hoi mana i kona aku ai ia Mr. Allen, e ki mai i kana pu panapana, no elua manawa. i ke kanaka i hoi‘noino aku i ka @@@ @@rika.

            Ma ka olelo a kekahi keiki Pake, he @@@@ hookama na Mr. Allen, ua lohe ia i ke kam@@@ ia ana o kekahi mau @@@ hahana mawaena o na mea a elua, k@na pu panapana, a he kanakolu se@@@@ paha, ma ia hope mai, i ki hou aku ai oia, no ka lua o ka manawa, o ka wa ia i hina ai o Walker ‘ilalo.

            Ua holo koke aku la kekahi poe, no kahi i hina ai o Mr. Walker ilalo, a mai e mau ana no ka noonoo maikai @@ko on a, o kana i kamailio ae ai, o ia @ ke ku ana o kona opu i ka poka, o ka pu i kiia aku e Mr. Allen, a mamua a ka hoea ana mai o ka makai, ua mau@@ aku la oia, e hiki ole ai ke kamailio @@.

            Oiai na mea apau e momoku ana ka lakoa hele ana no kahi o kela ki pu ua p@hiia ae la ka ulili e ke keiki Pake, mamuli o ke kauoha a Mr. Allen, a iloko o ka manawa pokole, ua hoea mai la @@ makai kaulio.

 

Ae Nana i ki i ka Pu

            A@le i lilo kela hana ki pu, i kumu @ hopo iho ai o Mr. Henry allen, aka, ua ku malie oia, me ke kakali ana aku @ ka hoea mai o ke kanaka o ke aupuni, haole e make, no ka mea, ua holo oia a wahi ana, hye mea pono no ka kela mahpe o Kelemania, a ua hoinoino aku hoi i ka have Amerika, e kau ana ma kahi o kana oihana. Aole ka kela o ka manawa mua, o ka hoioina ia ana @ kana hae, aka he mau manawa e ae @ kekahi, a no ka hiki hou ole iaia @ hoomanawanui, pela oia i hooko aku @ i kela hana.

            I ka laweia ana ae o ka mea ki p@ @@ ka halewai, ua ae okoa aku oia, @@@@ i ki ia Mr. Walker me kana pu @@@@@@@@, a o ke kumu no ka hoinoino @@ ia i kana have Amerika.

 

He Mau Hoaloha Kahiko

            Ma ka oleoia, maloko o kekahi hale @@@limalima ma Iwilei, i noho pu ai ke@@ mau haole a elua, pela hoi me ke keiki Pake, no kekahi mau mahina le@@lehu, a he mau manawa no hoi i ikeia @ laua. i ka noho like, ma kela wahi @@@ waimomona.

            Ma ka olelo nae a ke keiki Pake, @@hope iho o kona ninauia ana au, i ka@a mea i ike no kela mau haole, wahi @@. ua ike oia i ka hoopaapaa o kela @@@@ haole no na mea e pili ana i ke kana.

            Ma ka halewai, ma kela po Sabati, i o a ae ai kekahi mau olelo, ua loaa aku ka he mau palapala maluna o ke kino o Mr. Walker, e hoike mai ana, he kakau o Mr. Walker i kana mau palapala, me @@ lunanui o ka Ahahui I. W. W., a ua manaoia. he lala oia no kela ahahui.

Ua hoao na makai, e haawi i kekahi mau mea hooikaika ia Mr. Walker, ma kela po. oiai oia e waiho ana iloko o ke kulana kupilikii, maloko o ka halema‘i o na ulia poino, me ka manao, pela e hiki ai i ka mea poino, me ka mauao, pela e hiki ai i ka mea poinoke hoike mai, i ke kumu nui o kona ki ia ana

 

KI NO IAIA IHO A MAKE ME KANA PU PANAPANA

No ka Ma@e Ana o ke Kaikamahine Hanai i Pepehi ai he Luna Mahiko laia

KI I KE KAIKAMAHINE MAMUA A KI NO IAIA IHO

He Malama Hale ke Kaikamahine Holo Mahuka Nae Mai ka Makuakane Aku

 

            Ma ka Poalima aku nei i hala i kulike ai me ka lono i hoikeia mai i keia kulanakauhale, e no ohua o ka mokuahi mai Kauai mai o ka Poakahi nei elike me ka meahou i hoopukaia ae maloko o ka nupepa Star Bulletin, i ki ae ai o Thomas Spencer, he luna no ka mahiko o Kilauea iaia iho hoi o ke ki mua ana aku i kana kaikamahine hanai no elua manawa me kana pu panapana.

            O ke kumu o ke ala aua mai o kela ki pu, mamuli no ia o ka huhu o Thomas Spencer i ka holo malu ana o kana kaikamahine hanai, a mare me kona apono ole i kela hana.

            I kulike ai me ka meahou e pili ana i kela ki pu, e noho pu ana no kela kaikamahine me Spencer, ma ke ano he mea nana e malama i ka hale, a he pule mamua aku, na holo mahuka aku la kela kaikamahine mai iaia aku, a mare aku ia i ke kane.

            Ua hookolo aku o Thomas Spencer i kela kaikamahine ahiki i ka loaa ana iain, a koi aku la e huli hoi hou mai e noho pu me ia, a kau like mai la laua a elua maluna o ke kaa otomobile, aka i ka hoea ana ma Kapaa, ua lele aku Ia kela kaikamahine ilalo, mailuna aku o ke kaa otomobile, ia wa i hoomaka ai laua e hoopaapaa, ahiki i ka unuhi okoa ana @e o Thomas Spencer i kana pu a hoomaka aku la e ki no elua manawa.

            O ka poko mua loa i kiia aku, ua pahi‘a aku mamua o ka lae o ke kaikamahine, a i ka lua aku o ka poka, ua ku aku la ma kekahi papalina a puka ma kekahi aoao, me ka loaa pu o kona lime, e palulu ana ma kona mau maka. O ka mamao o kela wahi i kiia aku ai o ka pu panapana, ma ka oleoia, he umi kapuai.

            Mahope iho o ka ike ana o Thomas Spencer i ka hopena i kau aku maluna o kana kaikamhine hanai, ia wa i hoohuli @ai ai oia i ka waha o kana pu panapana a ki ae la iaia a make.

            Ua hoihoi awiwiia aku ke kaikamahine poino noloko o ka halema‘i ma Kealia, a oiai ua kukonukonu loa ka poino i kau aku maluna on a, aole nae oia i make, ma ka Poaono ae, aka aole nae he manaolana no kona palekana mai kela poino mai.

           

AOLE E LAWEIA KA LAIKI I PANI HAKAHAKA NO KA PALAOA

            Mai ka @a aku o Apelila a a hoomau ia aku ana pela ahiki i ka hoolaha hou ia ana mai aole e hookapuia ana ka poe mea halekuai meaai ke kuai aku i ka laiki ma ke ano he pani hakahaka ma kahi o ka palaoa huita, elike me ka hoolaha i hoonukaia mai e ka lunahooponopono o na meaai. Ua hiki ke kuni ia ka palaoa laiki me ke panihakahaka he laiki. Ua hiki no hoi i ka laiki ke kuaiia oia wrale no me ka palaoa ole. i ka pu, aole nae he holopono o ia mau hooikaika ana, a ma kekahi kakahiaka ae i make loa ai oia.

He Mau Malihini Like Laua

            No ka makahiki a oi aku ka noho ana o keia mau haole a elua ma Honolulu nei, me ka noho hana ana o Mr. Walker malalo o Puuloa i kekahi manawa, ma ke ano he mikanika, a me ka oleloia ua noho hana mua oia maluna o ka moku lawekoa Amerika, me kona komo ole nae iloko o ka oihana koa a oihana kaua paha.

            No Henry Allen hoi, ua noho mua oia i loko o ka oihana kaua o Amerika no na makahiki he umi-kumalima, a ua muumuu hoi kona lima hema, mamuli o kona hina pu ana me kona lio iaia ma Nu Kilani, ma ke ano enekinia, he mau makahiki ae nei i hala.

 

 

NA LONO LIKE OLE E PILI ANA I KE KAUA MA EUROPA

Washington, Apr. 15- Ua hoau- heeia aku me ke koikoi o na koa i poino na koa Kelemania i lele kaua mai ai maluna o elua mahele o ka laina e paaia ana e na koa Amerika ma ke kahua kaua o ka hapa komohana iloko o na kaua ana i hooukaia ma ka Poaono o na ka la nehinei. Ma ke kaua o ka la i nehinei, e hoakaka ana ka lono mai Berlin mai elike me ka hoike a ke kuhina kaua, no ke kaa o ka lanakila ma ko na Kelemania aoao, aka nae, ma ka moolelo e pili aoa i keia mau hoouka kaua ana mai o lakou, a i hoolahaia ae e ke keena kaua e hoole loa ana ia i ka oiaio o ia hoike.

            O ke kaua i hooukaia ma ka Poaono maluna no ia o ka mahele mua ma ke komohana akau aku o Taul kahi no o na Amerika i hoauhee aku ai i na Kelemania ma kekahi manawa i hala koke aku nei, a o kahi no hoi i hoomauia mai ai ke kiia ana o na poku pa-hu no ekolu la ma ka pule aku la i hala e na Kelemania maluna o ka mahele o ka laina e paaia ana e na koa Amerika.

Manuunuu ua mea he mau ola i poino

            Mahope o ka hoomauaia ana mai o ke kiia ana o na pu kuniahi a ka enemi no hookahi po hou ,a iloko o ia manawa o ka hoomauia ana mai o ke ki ana he heluna nui o na poka ea kekahi i kiia mai, elike me ka hoike a ke kuhina kaua Amerika, ua hoomau mai la na Kelemania i ka lakou hooikaika ana ma na la mua o ka pule e kaiehu i na pualikoa Amerika mailoko mai o ke kkolu o ka lakou laina auwaha ma ka akau aku o Toul. Elua manawa o ka lele kaua ana mai a ka enemi, iloko o ia mau lele kaua ana mai a elua ua hoauheeia aku lakou ihope me ka nui hewahewa o na koa a lakou i make a i hoehaia.

            Ua makolkolu loa ka make o na koa ma ka aoao o ka enemi a ua kahoia aia ma kahi o ka ekolu ame eha haneria koa i poino a hookahi haneri a lakou i make.

            O ke kaua i hooukaia ai ma ka la i nehinei maloko ia o kekahi mahele o ka laina e paaia ana e na koa Amerika ma ke kapa akau o ka Muliwai Meuse, m@ ka akau aku o St. Mihiel, ma ke kakahiaka nui.

            Elike no me ke ano o kekahi hoouka kaua ana mamua aku o na pu kuniahi no ka mua e kiia m@@ ai maluna o na kahua e paaia ana e na Amerika, me ke ki pu ia mai o na poka pa-hu ea ame ka mea pa-hu kiekie he lehulehu wale pela no i ko keia la.

No Pualikoa Kelemania i Waeia

            Eha mau pualikoa Kelemania i waeia a i hounaia mai maloko o keia kaua ana, a he kaua me na elau pu ka i hooukaia me ka ikaika loa ahiki i ke komo ana mai o na Kelemania iloko o na auwaha a na Amerika ma kekahi mau wahi, eia nae ma ka hopena loa o keia kaua ana ua hoauheeia aku na enemi me ke ku o ke ahua o ka poe i make a i hoehaia maluna o ke kahua kaua ana, a e mahalo pu ana no hoi i ka pololei o ka lakou, na Amerika ki ana i ka lakou mau pu ma kahi a na enemi e hoomaona ana.

            Ma ka niuaninauia ana o ua ko Kelemania paahao i laweia e na Amerika i loaa mai ai ka mea oiaio o ke kaua hou a na Kelemnia o ka hoouka ana mai he kaua ia i manaoia e hoopaipai mai i ka ino na ka hoauhee a lukuia ana aku o na Kelemania ma ka kaua o ka Poakolu aku e na Amerika.

No Koa Amerika i Poino

            WASHINGTON, Apr. 15.-- No na koa i poino i hoikeia ma ma ka la aku la i nehinei e ke keena kaua he umi i make iloko o ke kaua ana, ekolu i hoehaia eha i make mamuli o ke ma‘i maoli, elua mamuli o kekahi mau kumu i hoike ole ia mai ,a he eha i nalowale honua. He @@@ kukonukonu loa ka eha, a he kanakolu i hoeha mahunehuneia.

            O ke Kapena Hardenty ame na Lukanela John Abbott ame Harold Goodrich ka poe i hokeia ma ua nalowalo. O ka Lukanela John Galvin ka i make iloko o ke kaua ana a mamuli o na palapu i loaa i ka Lukaneka Admund Glover kona kumu i make ai. O na Lukanela Martin chambers ame Harold B. Gray ka i kukonukonu loa ka eha, o Ed. A. Christopherson ka manuheu liilii.

Oia Mau ka Enaena o ke Kaua ma Belegiuma

            WASHINGTON, Apr. 16--- Oia mau ka paa o na Pelekane i ka lakou mau laina apau a koe hookahi wahi, oia o Neuve Eglise, me ka paio aku i ka enemi ma ka la i nehinei a po oiai ke kaua e hoomauia ana me ka hahana loa me ka hoemi ole ia mai maloko o ka mahele o ka laina ma ke komohana hema o Ypres. Oiai na koa Pelekana ua hoauheeia mai la ihope mai Nueva Eglise mai, i ka nana aku nae, aoleno i mamao loa ka lakou wahi o ke emi hope ana mai, a ua manaoia he manawa wale no nno lakou e lele kaua hou aku ai maluna o ka enemi no ke kaili hou ana mai ia wahi mai ka enemi mai.

             oiai aole i hoemiia mai ka hooikaika ana a na Kelemania i ke kaua maluna o ke ahua Wulvergham-Metern i nehinei ma na hiohiona nae i ka nana aku he kaua nui ka lakou e hoouka koke mai ana ma kekahi wahi okoa oia hoi mawaena o Givenchy ame Robeeq ma ka komooana hema loa mai. Maloko o kela mahele kahi hahana loa o na pukuniahi o ke kiia ana mai me ka hoomaha ole ma ka la aku la i nehineh.

Oia Mau ka Paa o ka Laina Pelekane

            Ua oleloia maloko o ka hoike a ke kuhina kaua o ka po nei oia mau no ka paa o ka laina a na Pelekane, o kahi ano nui wale no a lakou i lilo aku i na Kelemania oia o Neuve Eglise. Ma keia wahi ka hahana loa o ke kaua i hooukaia mai kkakaiaka nui ahiki i ka po ana,

 

KUU KA LUHI O KA HON. S. K. MAHOE

            Ma ka po o ka poaha o ka pule aku nei i hala i pauaho mai ai ka Hon. S. K. Mahoe o Waialua i keia ola ana, ma kona home ma ke Ehukai o Puaena, i ke kanahiku-kumamaha o kona mua makahiki o ke ola ana.

            O keia kona hoomaha maoli aua mai na luhi mai o keia kino, ame na inea o keia api oiai nae, he mau makahiki ae ne i hala, ua puka ae la ka lono meahou maloko o na nupepa o ke kulanakauhale nei, no kona hala ana aku ma kela ao, a ua lilo la nuhou i mea kamailio nui ia, mamuli o kona oiaio ole, no ka me he ola kino maikai ko ka Hon. S. K. Mahoe e ola ana ia wa.

            Ua hanauia ka Hon. S. K. Mahoe ma Puna Hawaii, a no na makahiki he kanakolu-kumamahiku i kaahope aku nei ua hoolilo oia i Waialua, i home nona, a ua waiho iho ia mahope nei i ka wahine kane make, ame ka laua keikkane, Josephjh K. Mahoe.

            Ma ke kula hanai o Hilo, a ma Lahainalua kona wahi i hoonaauaoia ai, a ma kana mau laweiawe ana apau, ua kapaia aku oia ma ka inoa kapakapa, o Mahoe Hoopono, me ia inoa ahiki wale i ka moe ana aku ia no ka manawa mau loa

            I loko o ka makahiki 1876, i koho loa ia ai ka Hon. S. K. Mahoe i hoa no ka ahaolelo kuloko i ke au o ke aupuni moi. I ke ku ana ae hoi o ke aupuni Teritore, uua koho hou ia oia i hoa noloko o ka ahaolelo iloko o na kau o ka makahiki 1901, 1907 ame 1911.

            Ua holo hou oia he moho no ka ahaolelo iloko o ka 1912, ame ka 1914, ua haule nae oia.

            Mawaho ae o kona lilo ana he hoa noloko o ka hale kaukanawai, ua lawelawe oia i ka oihana loia ma Waialua, ua noho lunakanawai apana, me luna auheu no Waialua, a ua komo pu aku hoi iloko o na hooikeika anam i na hana o ka ekalasia.

           

            Mahope iho o ka hooloheia ana o kahihia pepehikanaka e ku-e ana ia James Walker, he koa Paele, no kona pepehi ana i kekahi haole luina a make, maloko o ka aha kiure a ka Lunakanawai Kaapuni Heen, hoopuka mai ai ke kiure i kana olelo hooholo, e ahewa ana i keia koa Paela ma ke degree elua o ka pepehikanaka.

 

MAKEMAKE KO HAWAII POE I KAU KUIKAWA

Hoea Mai na Luna Oihana o Hawaii e Noi i ke Kiaaina i Ahaolelo Kuikawa

NO KA NUI MAI O NA POINO O NA ALANUI KE KUMU

E Noonoo Ana ke Kiaaina a Hoike ae i Kona Manao e Pili Ana i Kela noi

 

            Mamuli o kekahi mau pilikia maopopo loa i ikeia, ma ke Kalana o Hawaii, o ia ka hoopoinoia ana o na alanui, nauwapo ame na auwai, e ka uao na la kakaikahi aku nei i hala, i hoea kino mai ai kekahi mau luna oihana o ke Kalana o Hawaii no ka ike ana i ke kiaaiha, no na mea e pili ana i ke kahea ana eku i ka kuikawa no ka ahaolelo kuloko ma keia mua iho.

            O na luna oihana o ka hoea ana mai no Honolulu nei, a i kukakuka pu hoi me ke kiaaina, no na pilikia ma Hawaii, oia o Samuel Kauhane, ka lunahoomalu o ka papa lunakini o ke Kalana o Hawaii, Julian R. Yates, kekahi hoa o ka papa lunakiai; A. C. Wheeler, ka enekinia kalana ame Donald S. Bowman, ka lunanana poo o ka papa ola ma Hawaii

            Ma kela kakakuka ana me ke kiaaina, aole i hoike maopopo mai ko kiaaina i kona manao, no ke kahea i kekahi ahaolelo kuikawa, aka nae, ma ka hoakaka a kela komite o na luna oihana, ua loaa aku ka ike iaia, no ka nui i‘o o na pilikia, e pono ai ke hoopauia ae i ka wa kupuna.

Poino na Mahiko

            O na mahiko apau o ka Mokupuni o Hawaii ka i poino mamuli o kela ino o ka Pahola ana ae ma HAwaii i ka pule ino o ka pahole ana ae ma Hawaii i ka pule aku nei i hala, ka ino hoi a na kamaiana kahiko i olelo ae ai, o ka helu ekahi kela i ikeia o ka ikaika me ka nui pu o na poino.

            Ua ulaa pu ia na alanui, ua pau na uwapo i ka nahaha, a lilo i ka wai, o na auwai hookahekahe wai o na mahiko ua lilio i mea ole, a ma ka oleloia o na mahiko Union, Hawi ame Niulii, ua ku a poino maoli.

            Mamuli o kela poino maopopo loa i ikeia, a no ka manoa ana no hoi, he oi aku ka pono e lawelawe koke ia aku na hana, e hoomahuahua hou ole ia aku ai na poino, pela iho la i hoea mai ai kela mau luna oihana o Hawaii, e hui pu me ke kiaaina, a e kono aku iaia e kahea ae i kau kuikawa o ka ahaolelo kuloko.

            No ka pilikia o keia ano, elike me ia i halawai aku ai me ka Kalana o Hawaii, ua nele ke aupuni Teritore, i kekahi waihona i hookaawaleia ,e hiki ai ke kikooa aku, o ke alahele wale no e hiki ai, o ia ka noho ana mai o kekahi kau kuikawa o ka ahaolelo kuloko, a hooholo i kekahi hila haawina no keia pilikia. Aia ma kahi o ke kanaiwa kaukani dala i manaoia, ua lawa ia no na poino ame na pilikia, i hanaia e ka ino maluna o na alanui, na uwapo ame na auwai.

            I kulike ai me na mea i manaoia, in a no ka noho mai o ke kau kuikawa o ka ahaolelo, o ia no ka hoololi ana ae i na bila haawina, i hooholoia no kekahi ma hana e ae, a hoihoi mai no ka pilikia e ikeia nei i keia manawa, ma ia ano, aole e hoololiia ae ana ka huiua holookoa, o ka bila haawina o ke kau ahaolelo o ka 1917.

He Kau Pokole

            I kulike ai me na mea i manaoia, in a nei no ke kaheaia o ka ahaolelo kuikawa, i elima no la e noho ai o ka ahaolelo, e hoomaka ana ma ka Poalua, a hookuu ma ka Poaono.

            O ke alahele i manoia i wahi e loaa mai ai ka haawina dala no na poino ame na pilikia i ikeia ma Hawaii, o ia no ka hookomo ana aku i kekahi bila, e hoololi ana i ke Kanawai 215 o ka 1917, e hookaawale ana i ka huina o kanalima kaukani dala, no ke alanui holopuni no Kohala Akau, pela hoi ka hoololi ana i ka bila haawina o kanaha kaukani dala, no kekahi alanui holopuni ma Kuiaha ; o kela mau haawina dala i hookaawaleia, e hoihoi ia ae ia, a hookahi, a hololio aku i wahi e pau ai na pilikia maopop e ku nei i keia manawa.

(E ana ma ka aoao 2.)