Ka Nupepa Kuokoa, Volume LVI, Number 14, 5 April 1918 — Page 2

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

           

NUPEPA KUOKOA,  HONOLULU, T., H. PALIMA, APERILA 5, 1918.

 

HOOPANEEIA KA HOOLOLI ANA I KA MANAWA

 

            O kekahi o na ninau ano nui iloko o keia mau la e noonooia mai nei, o ia no ka hoololi ana i ka manawama ka hora o ka uwaki, ula keia inua aku, o ia hoi, i hookahi hora o ka uwaki, ma keia mua aku, o ia hoi, i hookahi hora ka oi, i ka manawa e ikeia mei i keia wa.

           

            Ma Amerika, ua hooloiia kolaila manawa, he hookahi hora ka oi mamua o ka manawa maamau. a no ia hoololiia ana o ka manawa ma Amerika, i manaoia ai, he mea pono ia Hawaii nei ke hoohalike aku.

 

            O ka oihaua kana o Amerika maanei nei ka i hoololi i ka lakou manawa nia na uwaki, he hookahi hora ka oi, o ia hoi, ma kahi o ka hora ehiku o ke kakahiaka, he hora eono ia. a ma kekahii olelo ana ae hoi, o na hana maa e lawelaweia aua e ka oihana kaua ma ka hora ehiku o ke kakahika, e hoomaka ana ka haua ana on a kanaka, ma ka hora eono, he hookahi hora mamua ae, o ia hoi, ua lilo aku la ka hora eono i hora ehiku.

 

            O ka aha hookolokolo federala kekahi i lawe ae ia kumu hoohalike, a ma ka Poalua nei i hoololiia ai ka manawa o na uwaki a na luna oihana federala he hookahi hora ka oi mamua, nolaila ma kahi o ka noho ana. o ka aha ma ka hora eiwa, ma ka hora ewalu e noho ai; eia nae, aole i loaa mai ke kauoha i ka oihanakoa maanei no ka hoololi ana i ka manawa.

 

Noonoo na Lunakiai

           

            Ma ka halawai a ka papa lunakiai o ke Kulanakauhale a Kalana o Honolulu nei i noho ae ai ma ka po o ka Poalua aku la i hala, i hoopuka aku o ka Meia, he kuahaua e hoololi ana i ka manawa o ka uwaki, he hookahi hora mamua no na hana apau o ke aupuni, eia nae, ua ku e ka Lunakiai Mott-Smith, mamu li o kona manaoio, he haua. ia e pono e noonooia me ke akahele loa, oiai ala kekahi mau ninau pili kanawai e ala mai ana, mamuli o ka hoololiia o na mea a ke kanawai i kau ai.

 

            Ua manao ka Meia Feru he mea maikai ka hoololi ana i ka manawa he hookahi hora mamua o ka uwaki, aka nae mamuli o na hoakaka a ka Lunakiai Mott-Smith, ua hoopaneeia ka noonoo ana i kela ninau no kekahi manawa okoa aku, me kona hoakaka ana ae i kona manao, e kaheaia he halawai ma kekahi manawa o keia pule, no ka hoea ana aku o na poo o na hale oihana o keia kulanakauhale, a hoakakai ko lakou manao, no ka pono ame ka pono ole e hoololiia ka manawa o ka uwaki ma Hawaii nei.

 

            Ua hoakaka ae nae kekahi poe i ko lakou manao i ka oi loa aku o ka pono o ka hoololi ana i ka manawa, o ia hoi ma ka hoihoi ana aku i ka manawa e lawelawe ai na kanaka i ka lakou mau han ma ka hora eono, o ia hoi, he hora ehiku ia ma keia hoololi ana, e pau ana ma hana i ka la okoa, a e hoemiia mai ana na hoolilo ma kekahi mau mea.

 

            Aole wale ma Honolulul nei i makemake wale ia ai no e lawe mai i ke kumu hooalike me ko Amerika, aka ma keia Teritore holookoa, a ma kekahi olelo ana ae hor, in a ma ka hora eono na kanaka o na mahiko e hana ai o ke kaka hiaka, ma keia hoololi ana, ma ka hora elima lakou e hana ai, a ma ka hora eha o ka auwina la e pau ai ka hana; o ka poe hoi e hana ana ma ka hora ehiku, ma ka hora eono e hana ai, a pela me na hana e ae, he hookahi hora mamua o ka manawa e ku nei i keia wa, o ko lakou manawa ia e hoomaka aku ai i ka lakou mau hana, a pau he hookahi hora mamuaae o ka wa e pau nei ua hana,  ma ka hora kahiko o ka uwaki.

 

HAAWI KA PAPA LOIO I NA KAKOO ANA

 

         No ka hoopiha ana aku i ka makalua i hoohakahakaia iho. mamuli o ka waiho ana aku o ka Lunakanawai Quarles, i kona noho ana he kolu no na lunakanawai o ka aha kiekie o Hawaii nei, i kakoo ae ai ka papa loio Hawaii, i ka inoa o ka Lunakanawai Matthewman, ka lunakauawai kaapuni mua o Kailua, Hawaii, no kela kulana, ma ka Poaha, o ka pule aku nei i hala.

 

         Mahope iho o ke apono ana o ka papa loio i kona inoa, ua hoouna koke ia aku ke kelekalapa ma ia ahiahi no i ka Peresidena, ka loio kuhiua, i ka Elele Lahui,  i ke komite o ka oihaua hookolokolo, e hooia aku ana no ke kupono ame ka makaukau o ke kanaka i waeia ae e ka papa loi, no ka hoopiha ana aku i ke kolu o na hoa lunakanawai o ka aha kiekie.

 

         Aole i lokahi ke koho ana a na hoa o ka papa loio, no ka mea wahi a kekahi poe i hoike ae ai, ua hoouna mua aku lakou he mau leka i Wakinekona, e kakoo ana i kekahi mau inoa e ae, nolailahe mea maikai ole ko lakou komo pu ana mai ma ke koho ana, maluua o ka inoa a ka papa loio i lawe ae ai e noonoo.

 

KA PILI O KA OPU O NA KAMALII.

 

         Iloko o na mahina o ke kau wela, eloaa mau ana na kamalii i ka pilikia o ka opu, e pono ai e makaala ia. I ka manawa e ikeia aku ai ke ano ohemo mai o ka opu, e haawi aku i ka Laau Hoopaa Hi a Chamberlain. Ke kuaiia nei e ka poe kuai laau apau, o Benson, Smith & Co., na akena no Hawaii.-Hoolaha.

 

AHEWAIA NO KA HOIKE WAHAHEE.

 

         Mahope iho o ka hooloheia ana o ka hihia hoike wahahee o Goo Wan Hoy iloko o ka aha kiure a ka Lunakanawai Kaapuni Heen, i hoopuka mai ai na ki ure i ka lakou olelo hooholo, ma ke ahiahi o ka Poaha o ka pule aku nei i hala, e ahewa ana iaia elike me ke kumu hoopii.

 

         No na pule ekolu ka hooloheia ana o kela hihia, e loheia ana na ike ma na aoao a elua, a o ka hopena nae i oili mai, o ia no ke kau ana aku o na ahewa ana maluna o ka mea i hoopiiia.

 

         O ke kumu o ke ala ana mai o kela hoopii, e ku e ana ia Goo Wan Hoy, penei no ia:

 

         He mau makahiki lehulehu ae nei i hala. ua kuai aku la o Goo Wan Hoy a lilo mai iaia i keka aina i ona ia e W. G. Let, no ka huina o $2450, no kela huina nae, he $750 i ukuia aku e Mr. Goo Wan Hoy ma ke dala maolr, a no ke koena aku o ke kumukuai, ua haawi aku o Mr. Goo Wan Hoy i kana nota aie, no kona uka piha aku i ke koena dala iloko o ka manawa i hoakakaia.

 

         I ka hoea ana mai nae i ka manawa no ka uka ana i ka huina dala i koe o ke kumukuai o ka aina, aole i hooko aku o Goo Wan Hoy i kana aelike, ia wa i  lawe ae ai o W. G. Let i na keehinano ke paniku ana i ka moraki.

 

         Ua komo okoa aku la ka hihia iloko o ka aha, me ka hoea ana ae o Mr. Goo Wan Hoy, a hoike aku la ua uku oia i ke kokena dala, a ua kakauinoa hoi o Mr. Let i kaua palapala hookuu moraki, i hooiaio pono ia imua o kekahi noteri, nona ka inoa o Farm Cornn, a e kau ana ke kuni o ka noteri, maluna o ka palapala ana i waiho ae ai imua o ka aha, a imua hoi o na kiure.

 

         Ma ka ninauia ana aku nae o Farm Cornn, no kaua mea i hoomaopopo no kela palapala hookuu moraki, o kana hoakaka, aole i maopopo iaia kona hooiaio ana i kekahi palapala o kela ano, a no ka ikeia ana hoi o kona kuni oihana maluna o kela palapala, wahi ana, he haua hiki wale no i kela ame keia mea e komo ana malokoo kona keeua ke kii i kela kuni, a he mea hele mau aku no o Goo Wan Hoy maloko o kona keena oihana.

 

         He hihia hou ae no kekahi e ku e ana ia Goo Wan Hoy, no ka mea no ia e pili ana i kela aina, he hihia waiwai. NO ka hoopai nae e pili ana i ka hewa i hookauia mai ai maluna on a, e hoakaka ana ke kauawai, aia ma kahi o ka iwakalua makahiki.

 

HE LEKA MAHALO I KE KUOKOA

 

         Mr. Solomon Hanohane, Lunaohoponopono o ka Nupepa Kuokoa; Aloha oe:-Ma ka aoao o ke Kea Ulaula Amerika, ke makamake nei au e haawi aku i ka mahalo no kau mau hooikaika ana ma okau nupepa la, no ke Kea Ulaula. Ua hiki ia oe ke olelo aku, aole wale no e hoopukaia ka papainoa o ka poe kokua mai maloko o kau nupepa, aka e hoopaa pu ia ana ia malo ko o ka makou papainoa pili oihana.

 

         Ke makemakeuei makou e loaa aku i ke kanaka Hawaii ka maopopo pono ana i ka iuoa "Ke a Ulaula, " a e lilo hoi keia ahahi i hoaloha mau nona. Ina e mau aku ana keia kaua no elua a ekolu paha makahiki i koe, ae kaheaia mai ai ko kakou poe e hele i kekaua, me ke kaualua ole ke olelo ai, e ike i'o ana he heluna nui o na kanaka Hawaii i ke kaua ma Palani. Mamuli mai o ka hopena o kia kaua, a iloko hoi o ka wa o ke kaua, e kipa mai ana ka pilikia ame ke kaumaha iwaeua o kekahio ko kakou mau ohana. O ke Ke a Ulaula o ka ahahui nui hookahi ia e holo aku ai na mea apau iloko o ko lakou manawa o ka pilikia.

 

         Me ka nana ole ae i ke ano o kou pilikai, in a paha ma ka mea pili dala, a ano e ae paha, e loaa mau aku keia manao, e hele mai i ke Ke a Ulaula no na mea pono e hana ai, a e kokuaia aku paha. Ua kukuluia ae ko makou Keena Kokua o na Makaainana, no keia hana, a na ko makou poe e lawelawe nei i keia hana maloko o keia keena, e nana aku i kou mau pilikia, a e haawi aku hoi i na kokua ma na ano apau e pono ai oe. Nolaila ina e hoomanaia ana ko kakou pualikoa e waeia ae ana ma Leilehua, e loaa he Hale Ke a Waula, ilaila e kipaaku ai ko kakou poe kanaka i ua manawa apau no ke kukakuka pu ana me ko makou poe maluna o kekahi kumuhana i makemake ai lakou e haawiia aku na kokua ana.

 

         E hoomanao, aole he poe maliiui ka iloko o ke ke a Ulaula o Hawaii nei aka aia ma ke poo o keia hana a ma ke poo hoi o na keena apau, he poe kamaaina wale no, i komohiana manao aloha kui o iloko o lakou no na kanaka Hawaii. Aole ke Ke a Ulaula he hui kokua manawale a; he ahahui nui ia no ka pono o ka hoa kauaka, i hoamanaia mai e ke Aupuni ma Wakinekona, no ke kokua ana aku i ko kakou Oihana Koa ame ka Oihana Kaua iloko o ka manawa o ke kaua, a i na manawa no apau ma ka launa pu ana me na ohana o ka poe iloko o ka Oihana Koa me ka Oi hana Kaua.

 

         He nui na Hawaii i ku ae mamuli o ko lakou manao ponoi iho, a i hala aku no ke kahua kana. NO ko lakou mau ohana, ua hamama ke Ke a Ulaula ia lokou, me ka houoli e kokua aku i kela mau ohana i loaa na mano haaheo no ka lakou mau keihi a mau makuakane paha e hoouka mai la i ke kaua ma ka aoao o ka Lanakila.

 

Kou oiaio,

A.L. Castle,

Kakauolelo.

 

HOPUIA NO KA MALAMA I KA HALE HOOKAMAKAMA.

 

         O Elmer W. Williamson, he lunanana no ka Papa Ola; o John Watson Jr., he kanaka kiakaa otomobile mamua, ame elima mau wahine i paa i ka hopuia mamuli o kekahi palapala hopu i hoopukaia aku e ka Loio Amerika e hoopii ana ia lakou no ka malama i kekahi hale maluhia ole a hounaele nia ke kahua o ka oihana koa ma Leilehua. Ua hopuia keia poe ae la mahope o ke komo ana aku o na aliikoa o ka pualikoa kaualio iloko o ia hale.

 

         O na wahine i paa i ka hopuia oia o Mrs. Mary Williams, Mrs. Redhouse, Mary Lee, Mrs. Emily Wheeler ame Mrs. Naauao. Ua hookuuia nei pee wahine ae la mamuli o ka honaia aua he $250 pakahi. Aia ka o WIlliamson ame Watson iloko o Kawa no ka hiki ole e hoolako ae i ka hona o $1500.

 

         I kulike me ka olelo a ua luna aupuni federala iloko o kekahi hale malalo o ka owawa kokoke mai i Leilehua keia poe e malama mau ai i ka lakou mau hana. hookamakama, o Williamson ka ame Watson na kanaka na laua e lawe mai i ka waiona ame na kanaka i kelawahi. He kaa otomobile helu 3272 ka i loaa aku e ku ana ma kahi kokoke i ka hale o na koa a he mau omole lama lehulehu ka i loaa aku a laweia e na aliikoa.

 

         Elike me ka hoakaka a na luna aupuui o Leilehua o na wahine i kipaku ia ai maloko o Honolulu uei uo ka hewa hookamakama ua holo aku lakou a hoomau aku i ka malama ana i ka lakou mau hana hookamakama maloka o na apanamawaho loa a ma na wahi mawaho aku o ke kulanakauhale, mamuli o ke kokua ana a kekahi poe kalaiwa kaa otomobile.

 

         Ma ka oleloia na na kalaiwa kaa oto mobile e kokua aku nei i ka hana a keia poe wahine a maluna o na kaa otomobile e halihali ai ka lama i na apaua mawaho, o ka oi aku ma na wahi kokoke aku i Leilehua:

 

KOKOKE LOA E KAUOHAIA MAI

 

         Oiai eia o Hawaii nei ke kakali aku nei o ka hoea mai i ka manawa e kauohaia mai ai na kauaka o ka Papa I, i kupono no ka oihana koa, i ka mana aku, ke hookokoke loa mai nei ia i kela ame keia la, a he manawa wale no e hoopukaia mai ai ke kauoha, o ka hele koke no ia o ko Hawaii nei poe kanaka opio no na kahua hoomaamaa, no ka hoomakaukau ana ia lakou iho no na kahua kaua ma Europa.

         Ma ka hoike pili oihaua o ka hoea ana mai i Honolulu nei, ma ka Poa lua aku la i hala, e hoakaka ana ia, ua makemakeia i hookahi milioua mau koa hou, no ke pani ana aku i na makalua o na haneri kaukani koa i keia wa e noho hoomoana mai nei ma na kahua hoomaamaa, e laweia aku ana no na kahua kaua o Europa.

         Ma ka hoomaopopo ana i ka huna o ua koa o ko Hawaii nei mahele, clike me ka huiua o ka helu kanaka, aia ma kahi o ka elua kaukani ka i makemakeia, a in a no ka hoopiha aku i ko Hawaii mahele ma ke kehea ekahiia ana, a pela hoi me keia kahea elua ia mai o na koa alaila, aia ma kahi o ka eha kauhaui koo a Hawaii nei e hoolako aku ai.

         Ma ka olelo a Kapena Gooding Field, aia ma kahi o ka ehiku kaukani ka nui o ka poe kupno no ka oihana koa, ma ka Papa I, e komo pu ana iloko o keia heluna, na kanaka iloko o na pualikoa kiai lahui.

         Ua pau ka hana a na papa wae koa i keia manawa, a ua hoea ae no hoi ka hapanui o ka poe i kuleana i kela hana, no ko lakou nanaia aku, a he poe kakaikahi wale no koe i hoea ole ae, a i maopopo ole hoi ko lakou wahi e loaa aku ai, no ia poe nae, ua maopopo loa na mea e hanaia aku ana maluna o lakou, o ia no ka hopuia, i ka wa e loaa ai, a i ole ,  lawe koke ia ana i ke kaua, me ka nana ole ia o na kumupale ma ko lakou aoao.

         Aia i kea manawa he poe e a o mai nei e lilo i mau alikoa, ma ke kahua hoomaamaa ma Leilehua, a in a no ka loaa mai o ke kauoha i Hawaii nei, e wae ae i kona mahele o na koa i manaoia. alaila e kaa aku ana ke a o ana i na koa hou malalo o kela mau aliikoa, a kakali aku o ka hoea maoli mai o ke kauoha no ka wa e haalele iho ai i keia Teritore, no na kahua kaua ma Palani.

 

HOOKUKU HANA LOLE PUMEHANA.

 

         Oiai. ua komo kino ae nei na kauaka kiuaiahi ma ka hana ana i na lili hoopumehana no na koa, ua aha i ae o J. M. Frias i ka makana helu ekahi o elima dala, no ke kaa ana oia ka mea mua loa i paa o kaua paleili pumehaua, a kaa hoi ka helu elua ia O. Everson, he elua dala me ka hapalua.

         He hookuku kela no na kanaka kinaiahi apau, iloko o ko lakou manawa hana ole, ma ka haua ana i ua lole hoopumehana no ka koa, a iloko o na hora he iwakalua-kumamaiwa, ua paa ka Frias lole hookahi, pela iho la i lilo aku ai ka makana helu ekahi iaia, i elima dala.

         Mawaho ae o kela makana ma ke dala, ua haawi pu ia aku i ka mea i kaa ai iaia ka helu ekahi he hookahi meaono nui.

 

PAKELE HE ELUA MAU KAA MAI HOOKU I

 

         Ina no ka hooku i o kekahi mau kaa otomoblile elua, ma ke alanui Beritania me Keeaumoku, ma ke kakahiaka o ka Poaha, o ka pule aku nei i hala, ina ua poino maoli kekahi mau ola lehulehu maluna o kela mau kaa, aole nae pela, ua hoopakeleia ae na ola. mamuli o ka hoohuli awiwi ana o ke Kiakaa Antore Rodrigues i kona kaa, no kahi o ka hale e ku mai ana, o ka lanai o ka hale ka i poino, me ke kaa, eia nae he poino uuku ia , ke hookukuia ae mai me na poino, in a nei no ka hooku i o na kaa a elua i kaui hookahi.

         Maluna o ke kaa o Antone Rodrigues o Mrs. Val Cederloff, e hoihoiia ana me ka awiwi loa no ka Home Hoohanau Keiki Kapiolani a mawaho ae on a me kela kulana kupilipii, he mau wahine elua, oia o Mrs. C. A. Wright ame Miss Daisy Golburn, nolaila he huakai pupuahulu a pilikia ka lakou, e ake ana e hoea koke aku ka mea i kokoke e hanau no ka Home Kapiolani.

         Mamuli o kr noi a Mr. Wright, ua konoia aku o Antone e hooholo i kona kaa me ka wiwi loa, me ka hookaui mau ana i ka pu hoailona i kela ame keia manawa, i maopopo mai ai i na kaa e ae, he huakai pilikia ka keia kaa.

         I ka hoea ana aku nae i ke kihi o na alanui Beritania me Keeaumoku, ua oili mai la he kaa otomobile, e hookeleia ana e ka Mekia Deering, a he mau aliikoa kolnna o kona kaa.

         Wabi a ke kia kaa, me kaua ohua iloo o ke kulana kupilikii, oiai e hookani mau ana oia i ka pu hoailona o kona kaa, he mea pono i ke kaa o ka Mekia Deering ke ku a haawi mai i ke alanui no ko ia nei kaa, e holo aku ai aole nae pela, ua hoomau no kaa i ka holo ana, a i wahi e hooku i ole ai na kaa a elua i kahi hookahi ua hoohuli koke ae la o Antone i kona kaa ma ka aoao akau, me ka holo ana aku iloko o kekahi pahale, a hooku i i kahi hapa o ka lanai.

         Ma kela manawa i hooku i aku ai ke kaa otomobile i ka lanai o ka hale o Gerge Lucas no kiolaia O Mrs. Cederloff mailuna aku o kona wahi e noho ana a ilalo o ke kaa, me kona maule ana, a o kahi o ka laki, aole he mau poino i loaa i na ohua e ae, aka o ke kaa nae ka i loaa na poino kukonukona e hiki ole ai ke hoomau aku ma kona alahele.

         Na kekahi kaa otomobile o ka oili ana mai i lawe aku i ka wahine hauau no ka Home Kpiolani, a ma na mea i hoomaopopoia ma ka wa i hoea aku ai no kela home, ua auhee aku na haawina o ka pili mai kela wahine mai.

 

E KAPILIIA ANA HE 150 MAU MOKU LAAU AILAEA.

 

         WAKINEKONA,  Mar. 31.---O na palapala ae no ke kapili ana i 150 ma moku laau ailaea i manaoia aku e hoohana nui ia aku ana no ka oihana kulepa malko o ka moana Pakipika i hoomamaia ae ai ka pihaku i i na ukana e ku mai nei i nei manawa ma ka aoao o ka Pakipika, ua haawiia aku e ka Lunahoomalu o ka Papa o na Maku Hurley i kekahi komite o na pa kapilimoku o Oregon ma ka la i nehinei.

         O na pa kapilimoku o Oregon i hoohana ole ia no ke kapili ana i na moku ke hoohanaia aku ana ma keia papa kuhikuki i hoolalaia, me ke kahamaha a i ole e ku e ole aku i ka papa kuhikuhi no ka hau ana i na moku i hoomakau a i hoohana muaia aku.

         O keia mau moku apau e kapillia aku ana elike ana ko lakou ano, ka nui, a pela aku, kekahi me kekahi a he 3000 tona ke kaumaha o ka moku hookahi, a e hoolakoia ana lakou me na enegini ailaea maloko o ko lakou mau iwikaele.

         Ma ka ka Luna hoomalu Hurley mea o ka hoakaka ana mai, oia mau moku e kapiliia mai ana e lilo ana lakou i mau moku hoomama a kokua nui no ka oihana kalepa maloko o ka Pakipika i makemake nui ia e loaa.

 

MAKE KA REV, D. W. K. WHITE.

 

         Ma ka hora ekahi o ka Poaono aku nei i hala, i haalele mai ai ka Rev. D. W. K. White i keia ola aua, mahope o koaa hoopaaia ana mai maloko o ka halepupule he maupule ae nei i hala, a ma ke Kalaudina o ke ahiahi Poakahi, nei i hoihoiia aku ai kona kino wailua no Maui, kona onehanau. Ua hanauia ka Rev. White ma kaanapali, Maui ma ka la 8 o ianuari, 1861. Make kula nai o Lahaiualuna kona wahi i hoonaauaoia ai, a o kana oihana mamua o kona lawe ana ae i ka oihana kahunapule he kamaua no ia , a e Jawelawe pu ana no hoi oia i kela oihana, iaia ma Maui.

         No kekahi mau makahiki loihi, ua noho oia ma Ewa ae nei, a oia kekahi mea nana i kukulu i na hale hoolulu o ka hui kaaahi ma Oahu nei.

         Iloko o ka makahiki 1898, i komo aku ai oia ma ke a o ana i ka makaukau no ka oihana kahunepule, a poniia oia i kahunapule i ka makahiki 1903.

         Ua hoi aku oia a noho kahunapule no Lanai, he hookahi makahiki me ka hapa kona noho Kabu ana malaila, alaila hoi ae la a noho kahunapule no ka ekalesia o Lahaina, Maui, i ka makahiki 1905, abiki i ka makahiki 1913, waiho aku la i ka noho kahu ana, me kona lilo no nae he komite no kekahi mau ekakesia kahu ole no kekahi mau makahiki.

         Ua waiho iho oia mahope nei he wahine kanemake, me kona hoahanau ame na hoaloha lehulehu i komohia aku na manao kaumaha a luuluu no kona haalele ana mai i keia ola ana.

        

KEKAHI MAU HANA HOIKEIKE MA KA FEA.

 

         Iloko o na hana hoikeike me hoohauoli a ke koimte o ka oihana koa ame ka oihana kaua e hoolala mai nei, no ka hoikeike fea Teritore, mawaho ae nei o Kapiolani Paka, iloko o na la e malamaia ana ka fea, mai ka la 10 aku o ka mahina o Iune ahiki i ka la 15, o ia no ka hoikeike mai imua o k alehulehu i na hana apau e lawe laweia mai nei e na koa, ma na kahua kaua.

         Oiai nae, aole i holopono loa ka papakuhikuhi o na hana hoikeike me na hana lealea i manaoia, ua loaa aku nae na hooia ana i ke komisina fea, e ike ana ko Honolulu nei poe i kekahi mau mea ano hou loa, a lakou i ike mua ole ai, a o kela mau la, e piha pono ana, me na hana hoohauoli mai na koa mai, ame na kanaka o ka oihana kaua.

         Ma ke ano nui o na hana hoohauoli e hoikeikeia ai ana, o ia no na mea i pili loa aku i ke ola ana o na koa, na hana hoi e hiki ai i ka lehulehu ke ike aku i ka makaukau o na koa, no ka halawai ana me na enemi.

         He heihei kekahi iwaena o na koa, e malamaia ana, he heihei keia me na palulu maka, e laa na palulu i ole ai e komo mai ke ea hohono, elike me ia e hoohanaia mai la e na kon. E holo ana ua koa me ka paa i na palulumaka. no kahi e pohiua ana ka uwahi, a malaila e hapai mai ai, a i ole kaualako mai paha i kekaih mau mea kaumaha i waihoia malaila, a o ke koa mua loa e hoea ana i kahi i hoomaka aku ai e holo, me ka wehe ana ae i kona palulu, e lona no ka makana iaia.

         O kekahi ano heihei, o ia no ka lawe o na koa i ko lakou mau makaukau apau o ka oihana koa, alaila hoomaka e holo iwaena o kekhi mau mea alalai he nui, a o ka mea e oili mua aua i ka pahuhopu, iaia e lilo ai ka makaua.

         Iloko o na la eono e malamaia ana ka hoikeike fea, e piha pono ana ia me na hana hoikeike hoohau oli mai na pualikoa mai ame na kauaka o ka oihana kaua, a e lawelawe pu ia naa no hoi kekahi mau hana hoopihoihoi noonoo, ma ka holo heihei ana o na koa, maluna o ko lakou mau lio, me ke ku iluna, a ma ke ano nui ke olelo ae, e lawelaweia ana na hana hooauoli apan, e hookahahaia aku ai ka manao o ka lehulehu, iloko o kela mau la.

        

MANAOIA HE LAAUMAKE KE KUMU I MAKE AI.

 

         NO ka make ana o kekahi bebe Kepani o hookahi mahina wale no ke kahiko i ala ae ai na manao hoohuoi, he laaumake kona kumu o ka poino ana, a ua lawe ae ka oihana maki i na keehina apau, no ka huli ana aku i na mea oiaio e pili ana i ka make ana o kela bebe.

         Ma ka noii ame ka huli pono ana a Kauka Jackson, i ke kumu i make ai o ka bebe, elike me kona manaoio, mamuli mai no ia o ka opiuma.

         Ma ka olelo nae a ka makuahine o ka bebe, ua loaa kana bebe i ke kunu he mau la mamaua aku nei, a no ka hoopau ana ae i kela ma i, ua hele oia e kuai i laau kunu ma ka halekuai laau o Akonashi, ma ke alanui Moi me Muliwai.

         Wahi ana, ua haawi oia e hookahi kulu o ka laau i ka bebe, eia nae aole he leaa mai o ka oluolu, a no ia kumu, ua lawe okoa oia i ka bebe imua o Kauka Toyoka, no ka nana ana mai i ka pilikia, a uo ka loaa ole o ka oluolu, ua kii okoa ia o Kauka Jackson, a ma kana kauoha i hoihoiia ai no ka halema i o na kamalii, a malaila i make aku ai kela bebe.

         Ua anaia ka laau kunu o ke kuaiia ana ma ka halekuai laau, he wahi mea uuku loa iloko olaila ka i loaa aku o ke ano mu emu e, aole nae ia he kumu e make ai ka bebe, ua nana pu ia no hoi ka laau a Kauka Toyoka o ka haawi ana ae, aole no he mea maloko o kana laau e hoopilikia mai ana i ke ola, eia nae, aia mau no ka manaoio iloko o Kauka Jacksonm he opiuma ka mea i make ai o ka bebe.

 

MAKEMAKEIA E LOAA NA PEPA I KA POE I WAEIA.

 

         Oiai ua hoea mai i ka pau ana o na hana pili i ka wai ana ae i na kanaka o Hawaii nei, i kupono no ka oihana koa, ua makemakeia e loaa i kela ame keia mea koua pepa apono, i haawiia aku iaia mai ke keena poo mai o ka oihana wae koa ma Hawaii nei, i hoopakeleia ae ai lakou, mai ke kau ana aku o na hoopa i a ke kanawai maluna o ka poe e hoomaopopo ole ana i keia mea ano nui.          

         Malalo iho nei, ke kauoha i hoopukaia ae e Mr. H. Gooding Field, ke kanaka ma ke poo o ke keeua wae i ka poe kupono no ka oihana koa ma Hawaii nei, e kauoha ana i ka poe apau i waeia no ka oihana koa, e loaa ia lakou na pepa, e hoakaka ana i ko lakou mau papa pakahi, i waeia ae ai no kela oihana, a penci iho ke ano o ke kauoha e hoopukaia aku nei.

         "O ka põe apau i hoopaa i ko lakou mau inoa malalo o ka oihana koa maloko o ke Teritore o Hawaii, he mea pono e loaa ia lakou he pepa i hoikeia ai ko lakou papa, a e malama mau ia pepa maluna o ko lakou mau kino. He ko iko i loa na hoopa i me ke hoopaahaoia, no ka hoolohe ole i ke kanawai.

         Ina aole i loaa aku keia pepa, e kii aku ia mea i kou papa hookuu kuloko me ka hakalia ole."

H. GOODING FIELD,

         Kapena Q. M. R. C. Ka mea iaia ka mana o ka Wae Koa ana ma ke Teritore o Hawaii.

 

MALAMALA HE HALAWAI HAIPULE MA PUOWAINA

         No ka hooko ana aku i kekahi kumu alakai i malamaia ma na makahiki ae nei i hala, i hele ai oluna o ka puu o puowaina a lehau i na kanaka o keia kulauakauhale, make kakajiaka o ke Sabati aku la i hala, no ka malama ana he anaina halawai hoomanao no ke ala hou ana mai o ka Haku, a ua hiki aku ma kahi o na kau kani ka nui o na kanaka i hoomaopopoia mai ka poe oo a ka poe opiopio, a ua malamaia hoi kela anaina me ka eehia i kupono no ka haua i manaoia.

         I ka wehe ana ae o ke alaula o ka malamalama ma kela kakahiaka, aia hoi, ua ikeia aku la ka lehulehu e moe kaoo ana noluna o Puowaina, he kuakea okoa ia ke nana aku i ka poe helewawae, oiai hoi na kaa otomobile, e ka i lalani ana noluna o kahi e malamaia ai ka halawai, a ke nana aku, o kela kekahi o ke anaina piha.

         Malaila ae ka Bana Hawaii no ke komo pu ana me na hana hoomanao o kela la, a na ka bana puhiohe i wehe mua i na hana hoomanao, ma ka paani ana mai i kekahi mau himeni haipule elua, alaila komo aku la ke anaina ma ke mele ana i kekahi mau himeni, me ka heluhelu ana mai o ka Rev. Akaiko Akaua i kekahi mau olelo mailoko mai o ka Baihala, me kona hoomaikai pu ana ae i ke Akua.

         Mahope iho o ke mele hou ia ana mai o kekahi himeni, i ku mai ai ka Rev. A. W. Palmer, ke kahu o ka ekalesia o Kaukeano, a haawi mai la i kana haiolelo i pili pono loa i ka manao ame ke ano o kela anaina haipule i malamaia.

         Wahi aua, ua wehe mai ke alaula o ka la i ala hou mai ai ka Haku, me kekahi haawina o ke ano hemolele i keia makahiki. Eia ke hooukaia nei ke kaua nui hookahi i ikeaia ma ka moolelo o ke ao nei. Ua hoalaia mai ka noonoo o na kanaka, ka mea i ike ole ia mamua pela.           

         He clua mau mea ano nui i laweia mai no keia la ano nui, o ka mua o ia no na mea e pili ana i ke ola mau loa, no lakou na ola i moliaia aku iloko o keia kaua. O ka lua no ka hauoli e oili mai ana mahope o ke kanikau.

         Ua lawe mai oia i na hoohalikelike ana, no ko Iesu paio ana me ko ke ao nei, he paio ana i hoomanawanui aku ai me ka maka u ole i ka make. ahiki i kona kaulia ia ana maluna o ka laau ke a, eia nae, mailoko mai o ka make, ua ala hou mai la oia, ehoike ana i kona lanakila ana mai ka laau ke a mai, a mai ka make mai hoi, pela no auanei ko ke ao nei, e oili mai ai mailoko mai o na hoopoluluhi ana a ka pouli, a komo aku iloko o ka maha iloko o keia kaua nui e hooukaia mai nei.        

KU HE KEPANI I KA PU A MAKE LOA.

         Ma ke kakahiaka o ka Poalua aku la i hala i halawai ae ni he Kepani kalewa maia, nona ka inoa o Nakamura Yoiehi, me ka make ulia, mamuli o kona ku ana aku i ka poka o ka pu i kiia e Noah Sniffen, he keiki opio nona na makahiki he umikumamalua.

         Ma ka oleloia, ma kela kakahiaka, o ka hana a Noah Sniffen, o ia no ka hele ana e ki manu, ma ke alanui Muliwai, a iaia i ike ai i kekahi manu liilii iluua o ka pou kelepona, ua hoopololei aku la oia i kaua pu raifela me ka manao e ki aku i ka manu, o ka wa ka ia i kahea mai ai o kekahi mea iaia, ia wa i huli ae ai oia no kahi i kahenia aku ai, a ia manawa hookahi ua kani ae la kaua pu ma ke ano ulia.

         Ma kela kani ana aku nae o ka pu raifela, ua lele aku la ka poka a ku ma ke poo o ke Kepani. Ua hoihoiia aku kela Kepani no ka halema i o na ulia poino, a malaila oia i make ai me ka hikiwawe loa.

         Ma ka nanaia ana o kahi i ku ai o ka poa, ame ke kumu o kona make koke ana, ua ikeia, ua komo aku ka poka iloko o ke poo, a loaa ka lolo, pela iho la i hiki ole ai ke hoopakele ae i kona ola.

        

         TERITORE O HAWAII.

Keena o ka Puuku, Honolulu, Oahu.

         Ma ka hana e hoopau ana i ka THE          HAWAII PRESERVING COMPANY LIMITED.

         OIAI, THE HAWAII PRESERVING COMPANY, LIMITED, he hui ia i kukuluia a e ka ana malalo a ma ka mana o na kanawai o ke kanawai i hoomakaukauia me na haua o keia auo. ua waiho ia mai iloko o kei keena he palapala noi no ka hoopau ana i ka hui i oleloia, hui pu me kekahi palapala i hooiaioia i hoohui pu ia me ia, elike me ia i koiia ai ma ke kanawai.

         NOLAILA, ma keia ke haawiia aku nei ka hoolaha i kekahi mea, a i na kanaka apau he mau kuleana mamua a e kuleana nei paha i keia manawa ma kekahi ano iloko o ka hui i eleloia, e pono e waiho mai i na ku e ana no ka ae ia aku o ka palapala noi i oleloi maloko o keia keena, mamua ae a ma ka hora 12 awakea o ka la 21 o Iune, 1918, a o kela ame keia mea e makemake ana e hooloheia aku maluna o ia mea, he pono e hoea kino ae ma ke keena o ka mea nona ka inoa malalo iho maloko o ka Hale Mana Hooko, Honolulu, ma ka hora 12 awakea o ka la i oleloia, a e  hoike mai i ke kumu, in a he kumu kekahi, i wahi e ae ole ia aku ai ka palapala noi i oleloia.

C.J. McCARTHY,

Puuku, Teritore o Hawaii. Honolulu, Aperila 3, 1918.

6289-Apr. 5, 12, 19, 26; Mei. 3, 10, 17, 24, 31; Iune 7,

 

NA LONO MEAHOU E PILI ANA I KE KAUA MA EUROPA

         (Mai ka aoao i mai.

         Ua oleloia ma na lono mua loa i luna ai Ladana mai ma ke kakahiaka Sa bati nei aia na Aupuni Huiia ke kaua aku la ma na laina a na Kelem oia ma ke kahua kaua e hoopakele ana ia Ameus, ka pahuhopu o ke kaua ma i na Kelemania.

         Ua lilo hou mai i na Pelekane ka lakou laina ma ka hema o ke Somae maloko o ke awawa Luee. O ka hua ia o na kaua lehulehu a na Pelekane o ka hoouka ana aku he kaua i hoopuehua aku ai na Kelemania mailoko aku o na kahua a lakou e paa ana a hoauheeia aku ihope a lilo mai ia laina i no Pelekane. O ka Hoike e pili ana i kia hoi hou ana mai la o keia hapa o ke kahua kaua i na Pelekane ua hoolahaia ae e ke keeua kaua. Elua manawa a na Kelemania o ka lele kaua ana mai me ka ikaika mai ka Marvel a i ke Somme. a elua no hoi manawa a ka hoaaheeia ana aku me ka makolukolu o mo koa Kelemania i make.

         O ke kaua a na Kelemania o ka hoouka ana mai ma ka akau aku o ke Somme ua hanaia i keia la me eha mau pualikoa helewawae nui hewahewa, eia nae, iloko o keia nui hewahewa o na koa ua hoauheeia aku lakou ihope me ka luku nui ia ma na wahi apau.

         Ma kahi kokoke mai ia Serro maluna loa aku o Albert, ua hoonee aku na Pe lekane i ka lakou laina imua, a ma kea la he 230 mau paahao i laweia maa e la kou mo 40 mau pu mikini

Hakaka a Ao ka Po

         Ua hoakakaia ma na lono kelekalama kakahiaka loa ua hoomauia ke kaua ma ka po Sabati ahiki i ke ao ana, me ka hoomi ole ia mai o ka hahana o ke kaua elike me ka hoike a ke kuhina kawa e keia la.

         He mau bataliona koa Kelemania ha i hoomaka hou mai i ke kaua me ka ha awipio ole mai i kekahi wahi i luka aku e na pu a na Palani.

Eha Pu Kuniahi Pilikua i Hoohanaia no ka Hoopahu ana ia Parisa

         PARIS, Apr. 1.-Hookahi makaaina na i make a hookahi i hoehaia mamuli o ke pahu ana ae a kekahi poka pa he mai na pu kuniahi mai a na Kelemama i hiki ke kiia mai ma kahi mamao loa ma ka la aku la i nehinei.

         Ma ke Sabati i ala hou mai ai ka la ku aohe noonoo nui ia ae e na makaai nana Palani i ka poino a ka mea luku hooweliweli hope loa a na Kelemania Maka la Easter ahiki i ka po ana ua loheia aku ke pa hu mai o na poka ma kela ame keia manawa, aka nae he lulu loa na poino i hanaia a ua nana ole ia aku e na kanaka o Parisa ke pa hu mai o na pla mamua o ka malama ana i na anaina haipule no ke ala hou ana mai o ka Haku, a pela hoi me na nuhou mai o ka Haku, a pela hoi me na nuhou mai ke kaua nui mai e hooukaia mai aua ma Pieardy. Ua oi aku ka piha a hookeke o na halepule mamua o ka manawa mamua aku ma na manawa halawai apau i malamaia.

         Ma ka nanaia ana o na apanapana o kekahi poka maloko o ka halehana poka o ke kalana i loaa ai ka ike he mau iwiki palua ka hookomoia no ka poka 210 milemita. Ma ka hoomaopo poia he eha keia mau pu ki ma kahi mamao loa a na kelemania, a he elua i hoohanaia i kela ame keia la a elua aku ana i kekahi la. Ua manaoia aia ma kahi o ka ekolu a eha mahina ka liohi o ka manawa ka laweia ana mai a hoopaaia keia mau pu ma ko lakou mau kahua a me ke kanalua ole ke olelo ae ua hunaia lakou maloko o kakahi mau lua i hauaia na kahua me ka puna he meki.

Komopoo na Pualikoa Amerika Iloko o ka Ehyehy o ke Kaua Nui

         WASHINGTON. Aperila 1.-Aia na pualikoa Amerika ke nee ae la imua no ke kahua kaua maloko o Palaui. Aia na pualikoa ma ke alahele. He mau mile lehulehu ka loa o na alanui pohopoho aia i ke opuupuu wawae ka hohonu e keia ka lono i hoikeia mai ianei mai ke keena oihana Amerika mai maloko o Palani. Me ka nana ole ia he o ka in a e pahola ana ame ke pohopoho o na ala nui, kahi a na koa e ka i aku ana me ka hookuemi hope ole ia mai o ko lakou mau noonoo no ke ka i ana aku imua no ke kahua kaua.

         He mau huakai kaa lehulehu i piha me na pu kuniahi, na poka ame na lako kaua ke kai la maloko aku o na kulana kauhale o Palanni, me na lako ai, aahu a mau lako nui e ae no na pualikoa Amerika aia lakou ke laweia ae la ma ke alahele no ke kahua kaua.

         Ma na wahi apau o kahi i hoomoana ai na koa Amerika he mau hiohioua o na liuliu kaua nui ka i hanaia oiai na koa o ka pualioa Amerika i oili aku ai mailoko aku o na wahi i aoia ai lakou noluna o ke alanui e halawai aku a me ke kaua nui a ke ao i ike ai.

Haawiia na Huro ma na wahi Apau

         Ma kela a ma keia kulanakauhale Palani a lakou e hoea a e kaalo aku ai ua haawiia mai na leo huro me ka hau oli nui o na makaainana Palani ia lakou maloko o kela ame keia kulanakau hale. O na pualikoa Amerika i hoone hoia maloko o na hale a o ua hoopukaia ae lakou apau iwaho a haawiia ae i na Aupuni Huiia, i ke Keuerala Foeh. ka alihikaua nui, a aia na pua likoa Amerika a Kenerala Pershing he ka i aka la no ke kahua kaua.

Hookapaliliia na Houpo o na Lahui Holookoa

         Ua hookapaliliia na houpo o ka la aa Amerika ma ka la aku la i nehinei i ka wa i loaa mai ai ka louo no ke ka e ana aku la a na pualikoa Amerika no ka laina kaua. O na kanaka ehele ana no na anaina haipule Easter ma'am a ma ke kapitala, mamuli o ka lono i laa mai ianei no ke ka i ana aku la o na koa Amerika no ke kahua kaua, na ka iho la kela ame keia kanaka ma kela ame keia kulanukauhale a heluhelu aka i na hooaha i hoounaia niai e ka Asociated Press. Ua haawiia na manao ulumahiehie no keia nuhou ma na wahi apau.

         I keia manawa ua loaa ka ike me ka hoomaopopoia aia na koa Amerika me na koa a o na Aupuni Huiia ke kaua mai la ma Pieardy, o na koa Amerika i loa kakaia mai ai ma na lono kelekalapa mua he poe enekinia Amerika, a mai pualikoa, kokua wale no lakou. Ma ka hoa kaka a ke Kenerala Mauli ke poo o na keverala Amerika ma ke ahiahi aku la i hala, aole i hoikein mo iaia kahi o ka mahele o ka laina kana a na pualikoa Amerika e laweia ae la.

         WASHINGTON, Apr. 1.-Ua houia haia ae e ke kakauolelo o ka oihana kaua moana i keia la he eono mau moku wawahi topido hou e kapaia aku ana mu ka inoa o na koa wiwo ole o ka eihana kaua moana.