Ka Nupepa Kuokoa, Volume LVI, Number 12, 22 March 1918 — Page 4

Page PDF (1.57 MB)

This text was transcribed by:  Maryann Acker
This work is dedicated to:  Pauline Fowler, love ya sis!

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

NUPEPA KUOKOA, HONOLULU            T. H.,   POALIMA, MARAKI 22, 1918.

 

NUPEPA KUOKOA

 

SOLOMON HANOHANO, LUNAHOOPONOPONO    HOOPUKAIA I NA KAKAHIAKA POALIMA APAU

 

POALIMA                                         MARAKI 22, 1918

 

KEKAHI KUMU KUPONO E HOEMIIA MAI AIKA POI

           

            No kekahi mau makahiki ae nei i hala, mahope maka hoaoia ana o ka paoaoa e hoomo’a a hoohui pu aku me ka poi e na kanaka Hawaii, ua ikeia ka holopono loa, a he ai kupono maoli me ka hoemiia mai o na hoolilo no ka poi, aka nae iloko o keia manawa i makemake nui ia ai ka palaoa e hookoe ia aku no na pualikoa o Amerika, ame na pualikoa o na aupuni e kaua pu nei ma ka aoao hookahi me Amerika, a no na makaainana pilikia hoi o ia mau aupuni, ua hoike ae ka Lunahooponopono o na Meaai Child, ua hoea mai i ka wa e pau ai ka hoohui pu ana aku i ka poi me ka palaoa, aku e ai aku i ka poi wale no.

            Ke pii loa nei ke kumukuai o ka poi i keia wa ike ole ia pela ma ka moolelo o ka ai kumu a keia lahui kanaka, a e hooi loa ia aku ana ka pii, mamuli o keia hookapu ia mai o ka hui ana aku me ka palaoa, a keia pepa e manao nei, o ka ninau poe kekahi ninau, e pono ai i ka lunahooponopono o na meaai e komo mai a hoohana i kona mana, ma ka rula ana i ke kumukuai kupono e kuaiia ai o ka poi ma ka paona.

            Aole keia pepa i ike i na kumu kupono a ka poe mahiai kalo, e hoopii nei i ke kumukuai o ke eke kalo hookahi, koe wale no, mamuli o ka pii ana o na meakuai e ae, ua hoopii honua wale ae no lakou i ke kumukuai o ke kalo, a elike me ka pipii i loaa mai ai i ka poe kalepa poi, pela i hooi loa ia ae ai ke kumukuai e kuaiia mai ai o ka poi, e pono ai i ka lunahooponopono o na meaai ke komo mai a uwalo ae i keia kulana e ikeia nei no keia ai ano nui o Hawaii nei.

            Eia maloko nei o keia kulanakauhale kekahi poe kanaka Hawaii i ike a kamaaina i ka oihana kanu kalo, me kuai poi, a ua maopopo ia lakou na hoohilo kupono me ka puka kupono e pono ai e loaa aku i ke kanaka mahiai ame ka mea kalepa poi, no ko lakou pono iho, a no ka pono o na Hawaii apau, he mea maikai no lakou ka wauho ana ae i na hoohalahala ana imua o ke kanaka iaia ka mana ame ke kuleana e rula mai i na meaai, malia o loaa aku ka ike iaia no ka pakela oi loa o ke kumuku i e kakiia nei o ka poi i keia wa, e hana mai auanei oia i ka mea e hoopakeleia ae ai kakou, mai ke kulana kupilikii e halawai nei me kakou no ka poi.

            Ke mahalo nei kekahi heluna nui o na kanaka i ka Meia Fern no kana mau hooikaika ana e loaa ke kumukuai kupono no na i’a, aole anei hoi, o ka ninau poi kekahi ana e hooikaika pu aku ai imua o ka lunahooponopono o na meaai, ma kona ano he makua no ka lehulehu?

            Aole paha he olelo ana no ka poe nunui o ko lakou uku pule a ukuomahina, ua hiki loa ke loaa ka poi ia lakou i na manawa apau, aka no ka poe nuku loa o ko lakou ukuhana a maopopo ole hoi na hana paa, o lakou ke ike maoli ana i ka pilikia, a no ka pono like no hoi o na Hawaii apau, he hana pono na kakou ka hooikaika ana e loaa mai ke kumukuai oluolu o ka poi, elike no hoi me ia i kau paa ia ai ke kumukuai o na meaai’ e ae, a ke Kuokoa e manaoio nei, he hana hiki no ia i ka lunahooponopono o na meaai ke hana mai, ke waihoia aku na mea oiaio apau imua o kona alo.

            Ke ola nei kela ame keia lahui i ka lakou ano ai ponoi iho, ina e ai aku ana kakou i na meaai i maa ole ia kakou, pela hoi na lahui e ae, e ai mai ai i ka kakou mau meaai, o ka ono o ka puu ka kakou e ike ana, o ka maona nae, aole, a pela i hooi loa ia ae ai ke kupono, e hiki ia kakou ke kuai i ka kakou ai ponoi me ke kumukuai oluolu, me ka hoopikikia ole ia aku hoi o ka poe kanu kalo ame ka poi kalepa poi.

 

KA NINAU KIAAINA NO HAWAII NEI

 

            A hoea wale mai i keia manawa, ke waiho nei ka ninau kiaaina o keia Teritore he ninau pohihihi, me ka maopopo ole o ka manawa e hookohuia mai ai i kiaaina no kakou, a pela hoi ka mea i manaoia e hookohu mai, ma ke poo o ka hookele aupuni Teritore o Hawaii nei.

            I kulike ai nae me na hoike i loaa mai i keia kulanakauhale mai Wakinekona mai, aole he manaolana no ka hookohu hou ia mai o L. E. Pinkham i kiaaina no ka lua o kona kau, nolaila o ka mea maopopo loa, he mea okoa ae ana ke noho ma kona wahi, ma keia mua aku.

            Iwaena o na inoa i waihoia aku no kela kulana ano nui ma Hawaii nei, o ka inoa o Konela Iaukea kekahi i hoounaia aku, ma ka aoao o’na ahahui o na kanaka Hawaii, aole ma kona aoao kalaiaiana, aka ma ke ano, ua nanaia aku oia he Hawaii, i kokoke loa aku ma ke anuu e kau ae ai a noho kiaaina no Hawaii nei.

            Oiai nae o ka Peresidena wilson ka mea i kuleana ma ka hooholo ana i keia ninau, aole no he hewa o ka waihoia ana aku la a ka inoa o Konela laukea i Wakineokona, he hookahi a kakou mea e kau aku ai, o ia no ka loaa he kiaaina hou no kakou, ina no ia o kekahi o na moho e alaulu nei i kela kulana, ua hoea mai i ka manawa e noho ae ai i kanaka hou, ma ke kulana e paaia nei e Kiaaina Pinkham.

 

I KA NUPEPA KUOKOA

Honolulu

 

            Ke hoouna aku nei au i ka’u kokua no ke Ke’a Ulaula nona ka huina o $...........................

                                    Inoa…………………………………………………………………………

                        Wahi noho………………………………………………………………………….

 

            E oki i ka pepa hooia maluna ae, a hoouna mai i keia keena, me ka hoikeia aku o ka inoa o ka poe na lakou i hoouna mai i na kokua no ke Ke’a laula i keia pepa, ma na kolamu o ke Kuokoa nei.

 

E HOOKO AKU I KA MANA INA HE MANA I’O KEKAHI

 

            Mai ka manawa mai i lawe ae ai ka lunahooponopono o na meaai federala, i ka mana iloko o kona lima, e kau mai i ke kumukuai o na ano i’a like ole e kuaiia ana ma ka makeke kuai i’a ae nei o kakou, ua hapa loa mai ka loaa ana o na i’a ma ka makeke a hoea wale mai i keia manawa, a o ia ka keia pepa e noomaoe wale ae nei no, ina he mana i’o kekahi i loaa i ka lunahooponopono o na meaai maanei nei, alaila e hooko aku ia mana me ke kakauha, a hoopilimeaai ole, a e hoopakeleia ae ka lehulehu mai ke kulana kupilikii e ikeia nei iloko o keia mau la.

            O na i’a kamaaina o na pakaukau ma ka makeke, e laa ka amaama ame ke awa o na loko, ua ha’o ko lakou ikeia ana ma ka makeke, o ke kumu oiaio loa elike me na mea oiaio i hoomaopopoia aku, ua au’a maoli no ka poe he mau loko i’a ko lakou, i ka lawe ana ae i ka amaama ame ke awa e kuai, no ke ake wale mai no, aia a loaa ke kumukuai kiekie o kela ano i’a, alaila ia wa e lawe ae ai no ka makeke.

            O keia ano hana, ma ka aoao o na ona no lakou na loko i’a, ma ka manaoio o keia pepa, he au’a ana ia i na meaai no ka pono o ka lehulehu, a he kuleana hoi ko ka lunahooponopono o na meaai maanei nei, e kauoha ai i na ona o na loko i’a, e waiho mai i ka lakou i’a no ke kuai, e hiki hou ole ai ia lakou ke hoao mai e hoopahu’a i ka mana o ke kanaka o ke aupuni federala, e hana ana no ka pono kaulike o na aoao a elua iloko o keia wa kupilikii o ka lahui.

            O na waapa lawai’a kekahi e ikeia nei i ka hoihoi ole mai i ka lakou i’a no ka makeke, koe wale no kekahi mau waapa kakaikahi; oiai nae i ka manawa mamua aku o ke komo ana mai o ka lunahooponopono o na meaai, a kau i ke kumukuai no kela ame keia ano i’a, e ike mau ia ana ka i’a ma na manawa like ole o kela ame keia la iloko o ka pule. Nokeaha mai ka ha’o ana o ka loaa nui mai o na i’a o na waapa lawai’a i keia wa?

            Aole no keia he ninau pohihihi ke pane ae; o kekahi kumu, o ia no ka hoao ana o ka poe lawai’a e hoopuhili mai i ka lunahooponopono o na meaai, ma ka hoolako liilii loa ana mai i ka i’a, me ka manao he mea ia e hoopii hou ia ae ai ke kumukuai una, no ka hoohoihoi ana aku i ka poe lawai’a, ia wa auanei lakou e hooikaika ai ma ka hele ana e lawai’a, oiai ua loaa ia lakou ke kumukuai makepone; a ma kekahi olelo ana ae hoi, aole loa i kulike ka manao o na hui lawai’a me na hooponopono ana a ka lunahooponopono o na meaai, ma ka hoemi ana mai i na pomaikai, i maa i ka loaa ana ia lakou i na manawa ae nei i hala.

            Ina he mana i’o ko ka lunahooponopono o na meaai maluna o na meaai apau e pono ai ka lehulehu, elike me kana e hana nei, ma ka rula ana aku i na halekuai i ka lakou ano e kuai ai i na meaai; pela hoi i na hale puhi palaoa, na hale aina, ame na home o kakou, nokeaha ka hiki ole ke kauohaia aku na hui lawai’a, ame na ona o na loko i’a, e hoolako mai i ka lehulehu me ka i’a, ma na kumukuai kupono ana i ike ai, he kaulike ma na aoao a elua?

            Ua hiki iaia ke paniku aku i ka puka o ka halekuai o Ah Leong, me ke kau ana i ka hoopa’i o hookahi kaukani dala, no ka hooko ole ana i na rula i kauia eia, no ke ano e kuaiia ai ka palaoa; a malalo no o ka mana o kona kulana oihana, ke manaoio ne keia pepa, he mana nui kona, e lawe ae ai ma ka inoa o ke aupuni federala, i na keehina wikani apau, i wahi e hiki ole ai i kekahi poe kakaikahi, a puulu paha, he ku aku maluna o ko lakou kahua imi pomaikai no ko lakou mau pakeke, me ka nana ole mai i ka pono kaulike o na mea apau.

            He mea oiaio loa, ua loaa aku i na halekuai ame kekahi mau oihana o kakou he puupuu ikaika loa iloko o keia manawa, mamuli o ke kikoo ana mai o na lima o ke aupuni federala, a rula aku i ke ano o ko lakou kuai ana aku i ka lakou mau waiwai o na meaai; iloko nae o keia manawa o ke kaua, ua konoia aku lakou, e apono aku i keia kulana me na manao maikai, he hokahi mea nui, o ka hoopakeleia ae o kekahi heluna nui o na makaainana mai ka pilikia mai, a o kakou kekahi i apono aku i keia rula i kauia mai maluna o kakou, aole no kona kupono maoli, aka no kamakee ana aku, e lilo ko kakou hoonele ana ia kakou iho me kekahi mau mea i maa i ko kakou noho ohana ana, i mea e kokuaia aku ai kekahi heluna nui o ko kakou mau hoa kanaka e noho mai nei ma na wahi i paakiki ka loaa ana aku o na meaai ia lakou me ka maalahi ame ka lawa kupono.

            Ua nui a lehulehu na halawai i malamaia mawaena o ka lunahooponopono o na meaai ame ka poe lawai’a, eia nae ke mau nei no ka waiho hakahaka o na pakaukau kuai ma ka makeke; a ina he mana i’o ka i loaa i ka lunahooponopono o na meaai, ua hoea mai i ka manawa no ka hooko ana aku ia mana, ua pau ka nana wale ana aku, aka e lawe mai i na keehina wikani apau, i wahi no ka poe lawai’a e hoomau aku ai i ka lawelawe ana i ka lakou oihana, a i ole, e lawe mai i na waapa lawai’a, a e lawe pu mai i na pono kai lawai’a, a e hoouna okoa aku i poe lawai’a, na lakou e hoola ae i ka makapehu i’a o na kanaka o keia kulanakauhale.

 

Nuhou Kuloko

 

            O ka poe i manao e hookomo mai i ka lakou hoikeike o na holoholona, e paa ana ka puka no ka hookomo ana mai, ma ka la 1 o ka mahina ae nei o Aperila.

 

            O ka poe e noho aie nei i ka Nupepa Kuokoa, no keia hapa mua o ka makahiki e nee nei, e uku koke mai ia mau aie, o paaia auanei ka nupepa ma keia mua aku.

 

            Oiai ua hele na palapala a na makamaka i hoouna mai ai no keia keena a ku ke pa’i, e hoomanawanui mai no, a loaa kahi kaawale o ka pepa, alaila hoopukaia aku i ka wa pono.

 

            I kulike ai me na hoike i loaa mai i ka nupepa Advertiser, o ka inoa o ka Elele Kuhio kekahi i waihoia aku no ka noonooia mai me na inoa e ae no ke kulana kiaaina no Hawaii nei.

 

            Mamuli o ka nui oo na hana a ka Mekia Clark, ua hooka’uluaia kana huakai lele no Hawaii maluna o kona molulele ahiki i ka hala ana o na la he umi, a i ole mamua mai paha o kela manawa.

 

            Nui ka hauoli o na ma’i o Molokai i ko lakou ike maka ana i ka mokulele o ka lele ana aku mai Honolulu aku nei ma ka Poalima aku nei i hala, elike me na hoike i loaa mai i keia kulanakauhle.

 

            Ma ka Poalima aku nei o ka pule i hala i paa ae ai he Kepani hana noluna o ka mokuahi Persia maru i ka hopuia no ka hoopae ana mai he elua mau kini opiuma, i hoopaaia ma kona mau wawae.

 

            No ke kuai ana o kekahi mau Pilipino i ka waiona i na koa, i kau mai ai ka Lunakanawai Irwin i ka hoopa’i maluna o laua ma ke kakahiaka o ka Poakahi nei, he eono mahina pakahi e noho ai maloko o ka halepaahao.

 

            Ua hoololiia ae nei ke kahua o ka hoikeike fea Teritore mai Aala Paka mai a i Kapiolani Paka no ka wehe ana i na hana hoikeike o na ano like ole mai ka la umi aku ahiki i ka la umikumamalima o ka mahina o Iune.

 

            Eia na ilio mekala ole, na ilio meeau maauhele ma na alanui, a i nele i na home kupono, ke hopuhopuia mai nei i keia manawa e na kanaka o ke aupuni. E hoomauia aku ana keia hana, ahiki i ka wa e pau ai na ilio mai na alanui aku.

 

            Ua manaoia, ma ka la eono o Aperila ae nei, ka la hoi e piha ai ka makahiki hookahi o ke komo ana o Amerika iloko o ke kaua, o ka manawa ia e kauoha oka ia mai ai ka poe i kauia ma ka Papa A, e hele i ke kaua, apuni o Merika Huipuia.

 

            Mailoko mai o na koi no na poho i hanaia no na aina o Kewalo, mamuli o ka hoopihaia ana i ka pohaku papaakea me ke kai, he ekolu wale no mau koi i hooleia, a o ka nui ua kauohaia e uku, ma na hauina i aponoia e ke komisina o na koi o Kewalo.

 

            O na loaa apau ma ka heluhelu ana aku a ka Poropeka Trueblood o ke Kula Kiekie o Mikikana, no na buke i kakauia e Mark Twain, maloko o ka hale hou o ka Papa Hawaii ma ka po o ka la apopo ame ka po o keia Poalua ae, e holo aku no ia no ka waihona o ke Ke’a Ulaula.

 

            No ka huli ana i mau kumukula hou no na kula aupuni no ka wa e komo hou mai ai na kula aupuni no ka wa e komo hou mai ai na kula mahope o la hoomaha nui iloko ae nei o ka mahina o Iune, e holo aku ana ka Lunakula Kinney no Amerika, no ke kukakuka ana me kekahi mau kumukula e holo mai no Hawaii nei.

 

            Mawaho ae nei o ke kahua paani o ke kula o Punahou ma keia Poaono ae e malamaia ai he hookuku o na lealea like ole mawaena o na kula o keia kulanakauhale. Ma ka Mauna Kea o ka Paolua nei, i hoea mai ai na keiki o ke Kula Kiekie o Hilo, no ke komo pu ana iloko o kela hookuku, eia lakou ke noke mau mai nei i ka hoomaamaa i keia mau la.

W. S. S.

 

E HELE MAI E IKE IA’U

 

            I na kini kuleana aina o ka I’a Hamau Leo o Ewa. Ua kuikaa iho nei au i na buke apau oloko o ke keena Kakaukope o ke Aupuni, e pili ana i na kuleana aina iloko o na Apana o Ewa, Honouliuli, Hoaeae, Waipio, Waiau, Waiawa, Mananaiki, Manana nui, Waikele, Waimano, Waimalu, Kalauao, Aiea, ahiki i Halawa, a ua makaukau au e hoike aku i na pohihihi apau o ia mau kuleana. E hele mai e ike ia’u, e loaa no au ma ko’u keena, Alanui Kalepa, ma ka papahele hookahi me ka Loio Lorrin Andrews, makai iho o ka hale leka, Honolulu, a i ole ma ke keena Kakaukope o ke aupuni.

KALE HAPAKINI,

            Ke Kukini Imi i na Aina Pohihihi.

Mar. 8, 15, 22.

 

Nuhou Kuwaho

 

            EL PASO, Mar. 16.—He lono mai Torreou mai ke hoakaka ana ua lilo pio aku i kekahi pualikoa kipi ke kulanakauhale o Durango, ua manaoia he pualikoa keia i ohiia a i alakaiia e Pancho Villa, ke alakai kipi o Mekiko.

 

            WASHINGTON, Mar. 16.—Na kekahi kauoha i hoolahaia ae ma ke akea i keia la ma ke keena o ka oihana kaua moana e kahea ana no kekahi aha nieniele mokukaua, i hoike ae i ka mea oiaio ma ka mahina aku la i hala, ua kiia aku e kekahi mokuahi Amerika kekahi moku hahai topido Amerika maloko o na palena kaua mamuli o ka manao ana he mokuluu ia. Hookahi kanaka maluna o ka moku hahai topido i make a ekolu i hoehaia.

 

            LONDON, Mar. 16.—He lono kelekalapa mai Petrograd mai ke hoakaka ana ua hoole ka aoao kalaiaina o ka poe hookahuli aupuni Social maloko o Makao ma ka Poalima i ke apono ana i ke kuikahi maluhia me Kelemania, i ka wa i waihoia aku ai no ka lakou apono ana mai, me ka olelo e haalele mai ina e aponoia ana. Mamua o ka hoole ana i ke aponoia he hakaka ka mea i hana muaia me ka poe o ka aoao Maximalists.

 

            WASHINGTON, Mar. 18.—Ua hoolahaia ae e ka Papa Amerika o na moku ma ka la aku la i nehinei he moku “hiki ole ke hoopiholoia” ke kapiliia aku ana, e like me ke kii i hoomakaukauia e Hudson Maxim, ke kanaka kaulana nana i huli.

 

            BERNE, Switzerland, Mar. 18.—He palapala ka ke aupuni o Suitalana i hoouna aku nei ia Kelemania e koi ana no ka ukuia mai o na poho no ka hoopiholoia ana o ka Mokuahi Sepania Sardinero, i hoolimalimaia ai e ke aupuni Swiss e lawe mai i ka palaoa mai Amerika mai.

 

            PARIS, Mar. 18.—He uni-kumama ono poe i make a he lehulehu hou aku poe i hoehaia i keia la iloko o ka wa o ke pa-hu ana o ka pauda maloko o kekahi halehana poka ma cour Nueve, Palani.

 

            WASHINGTON, Mar. 11—He umi kumamakiku mau moku no lakou ka huina nui o na tona 120,70 i haawiia aku i ka hui o na aumoku nui e ka pa kapili moku Amerika iloko o ka malama o Feberuari, e like me ka hoike a ka hui mokuahi nui. Ma ke koho a na luna aupuni iloko o ka mahina o Maraki nei he 23 mau moku hou e haawiia ae ana i ka hui no lakou na tona he 18,275. Iloko o ka mahina o Feberuari he 15 mau moku paku’i hou i hoolanaia aku i ke kai.

 

            WASHINGTON, Mar. 19.—Ua hoolahaia ae e ke keena kaua na koa Amerika i poino no na hora he iwakalua-kumamaha i hala. Hookahi kapena ame elua koa i make iloko o ka manawa o ke kaua ana, hookahi lutanela ame ekolu koa i make mamuli o ka ulia, ekolu i make mamuli o na palapu, he umi-kumamalua i make mamuli o ka ma’i maoli, elua i kukonukonu loa ka eha, a ewalu i manuheu liilii.

 

            MIAMI, Mar. 19.—He hale i paa ole i ka hanaia no na mokulele ka i hiolo maanei i keia la iloko o ka manawa e pa ana ka makani me ka ikaika. Elua kanaka i make a he kanakolu-kumamakolu i hoehaia.

 

            WASHINGTON, Mar. 19—Ua kakauinoaia e ka Peresidena Wilson i keia la ka bila e hoopakele ana i ka malamalamo o ka la.”

            Ma keia bila, iloko o ka mahina o Aperila hookahi hora o ka uwaki e hooneeia imua a iloko o ka mahina o Okatoba hookahi hora o ka uwaki e hooneeia ihope.

 

E HAALELE IHO ANA IA HAWAII NO KE KAHUA KAUA.

 

            O kekahi o na keiki Hawaii e haalele iho ana i kona aina hanau a holo aku no ke kahua kaua weliweli loa ma Europa i keia mau la iho, oia no o Mikele Opio, ke keiki ponoi a albert E. Mitchell, kekahi o na lunakiai awa o Honolulu nei. Ua hoonaauaoia keia keiki ma ke Kula o Kamehameha a puka mai me ka maikai, me ke kulana lukanela elua o ka oihana koa. Mahope mai ua hookohuia oia i likanela elua no ka puali koa lahui ma Waimea, Kauai, malalo o Kapena Olina Kolowela.

            Ma ke kauoha oihana koa i loaa mai i keia keiki opio, e haalele ana oia ma ka la 5 o keia mahina ae a holo aku no Kapalakiko, no ka hoomakaukau ana mamua o ka holo loa ana aku no ke kahua kaua. Mamuli o ka ikeia ua makaukau piha oia ma ka oihana hoohana uwila, ua wae e ke poo o ka oihana uwila ame enekinia o ka oihana kaua o Amerika ma Hawaii nei aiai, oia kekahi o kona mau lima-kokua pili kino.

            Eia oia ke hana nei ma ka hale kaa otomobile o Kumana ma, a aia a pau keia mahina, aliala, komo koke oia iloko o ka oihana kaua o ke aupuni. Ua makaukau oia e paio me na Kelemania. Ke pii mahuahua mai nei na keiki Hawaii ma ka oihana kaua, he mea hoi na ka lahui Hawaii e haaheo ai.

 

E KUWAKUWAI IA MEA.

 

            He nui ka poe i manao, aole he hiki e hoolaia ka rumatika me ka inu ole i kekahi laau maloko. He hiki ka Laau Hamo Eha a Chamberlain ke komo iloko o ka ili, a ua hoola aku ia i na ma’i rumatika, ai oi mamua o na laau inu maloko e ikeia nei, me ka haawi koke ana mai i ka maha. Eia ke kuaiia nei e ka poe kuai laau lapaau apau, o Benson Smith & Co., na akena no Hawaii.—Hoolaha.

 

MA KAPIOLANI PAKA KA HOIKEIKE FEA.

 

            Mamuli o ka ikeia i ka uuku loa o Aala Paka, no ka hoikeike fea Teritore e hoolalaia mai nei, a mamuli no hoi o ke noi ana mai o ka oihana koa maanei nei; mawaho o Kapiolani Paka, ka hoikeike fea e malamaia aku ai mai ka la 10 aku o Iune ahiki i ka la 15, ua hooholoia, o kahi kupono ia no na hana hoikeike fea e malamaia aku ana, e hiki ai i ka lehulehu ke ike i na hana hoikeike apau, a pela hoi ka holopono o na hana hoikeike i manaoia.

            Ma ka Poalima aku nei i hala i hui kukakuka ae ai o konela Schofield, mamuli o ke apono ana mai o Kenerala Wisser, me na lunanui o ka hoikeike fea, a ma ia kukakuka ana, i aponoia ae ai e hoololi i ke kahua hoikeike mawaho o Kapiolani Paka.

            I ke noi ana mai o ka oihana koa maanei nei mawaho o Kapiolani Paka e malamaia ai ka hoikeike fea, ua waiho pu mai ia i na hoolala ana no ke kaa aku malalo o ka oihana koa, ka hoolako ana mai i na halelole, elike me na mea e makemakeia ana e ke komisina fea.

            Aole wale no o na halelole ka ka oihana koa i makaukau ai e hoolako mai i ke komisina, aka o na hoikeike kekahi o na ano lehulehu, me ke komo pu mai o na mahele like ole o na koa iloko o ia mau hoikeike ana.

Nui na Halelole

 

            Aia ma kahi o ke kanaono-kumamawalu ka nui o na halelole o iwakalua i ke kanaono kapuai ka nui, he mau halelole hou wale no, i hanaia ma ke ano he mau helema’i, a mawaho ae o kela mau halelole, he mau hale kekahi ma kahi o ke kanaono i ke kanaono ka nunui, e hiki ai ke hoopiha i ke kahua hoikeike ma Kapiolani Paka, e kaawale ai na mea hoikeike o kela ame keia ano ma ko lakou mau wahi pakahi iho.

            I ka manawa e kukuluia aku ai keia mau halelole nunui, ua olelo ae o Kenerala Schofeld, he mea pono i ka lehulehu ke hele ae e nana, i ike ai lakou i ka lawelaweia o kekahi hana ano nui, a lakou i ike mua ole ai, a e kukuluia  ana hoi, me ka hookaawaleia o na alanui, e hele ai ka lehulehu, elike me ke ano ke kekahi kulanakauhale.

            O ka hoolilo nui wale no i manaoia, o ia ka hoolako ana i na kukui uwila, pela ka hana ana i papahele no kekahi mau hale, aka e emi loa mai ana nae na hoolilo ma ka aoao o ke komisina, no ka malama ana i na hana hoikeike ma Kapiolani Paka, mamua o Aala Paka ae nei.

 

KA HANA HOEUEU NO KA HOOPAKELE ANA I NA BEBE.

 

            Ua hooholoia e ke komite kuwaena maluna o ka hana e pono ai ke keiki ma kekahi halawai o ka pule i hala no ke kokua ana ia Hawaii e hana i kana mahele o ka hana ma ka malama ana i “ka makahiki o ka bebe,” a iloko o ia manawa ua manaolanaia e hoopakeleia ana na bebe he 100,000 maloko o na mokuaina huiia o Amerika. He kanawai kaua maopopo loa keia a ua manaoia e hoike kokeia mai ana ka Hawaii nei mahele hana. I nei manawa o ka overika o na bebe make maloko o Amerika hookahi bebe iloko o kela ame keia elima keiki malalo o elima makahiki.

            O ka hana e pili ana i ka moe ma’i no na bebe i lawelaweia e ka misiona ma Kapalama, ua hoakakaia mai i ke komite, a he manao ka i hoakaka ia ae e hoomakaukau ia ana ka hana e pili ana i ka hoikeike ana i na bebe no ka hoomaka ana i ka makahiki ma Hawaii nei. Ma Hawaii nei kekahi wahi i ike ia ke kiekie loa o ka heluna o na bebe i make. He ninau pili loa keia i ka hoolaupa’i lahui a e pono e hanaia.

 

Hakoko me ka Pilikia i Kela me Keia La

 

            Aole hiki ia oe ke hoomanawanui ma ka noho ana i ka eha, ka hu’i o na puupaa iloko o keia mau la pii o na meakuai. E halihali mai ana kekahi mau oihana i ka pilikia o na puupaa; ma na ano hana no apau, e oi loa mai ana ka hoopilikiaia o na puupaa nawaliwali. Ina oe e maluhiluhi i na manawa apau, a noho auwe paha me ke kuahaucenee, ka hu’i konikoni, ke poniunou, ka nalulu ame ka maikai ole o na hana a na puupaa, e lawe i na Huaale Kuaheneenee a Doan. He mea ia e paleia aku ai ka loaa ana i ka ruatika, ka ma’i puuwai a i ole mau ano ma’i e ae paha. He mau kaukani a na huaale a Doan i hoihoi mai ai i ko lakou kulana ola maikai.

            “Ke lolo mai kou kua—E hoomanao i ka inoa.” Mai pono noi wale aku o i na laau no ka puupaa e noi maopopo aku no na Huaale Kuahaneenee Puupaa a Doan, a mai lawe i laau e ae.)

Eia ke kuaiia nei e ka poe kuai laau apau ame ka poe malama halekauai, a i ole, e hoounaia aku no ma ke ekeleka, ke loaa mua mai ke kumukuai, e ka Holister Drug Co., na akena no ka Paeaina Hawaii.—Hoolaha.

 

A KE AHI MA KA HALEKUAI O KA HUI O E. O. HALL

 

Paleke Kela Halekuai Mai Lilo i Puulehu ma ke Sabati Aku la i Hala

 

UUKU WALE NO KAHI O KA HALEKUAI I A IA E KE AHI

 

Nui Nae na Poho i Kohoia ua Hiki Aku ma Kahi o na Kaukani Dala

 

            Ma ka auwina la o ke Sabati nei i pakele mahunehune mai ai ka halekuai o E. O. Hall & Son, mai lilo i puulehu, mamuli o ka a ana ae o kekahi ahi ma ka aoao ma Waikiki oloko o ke keena kuai o kela halekuai, eia nae ua nui no na poho i ikeia mamuli o ka hana a ke ahi ame ka wai, i hiki aku ma kahi o na kaukani dala lehulehu, me ka hele hoi oloko o ka paia o ka halekuai a eleele i ka uwahi.

            O keia iho la ka ekolu o na manawa i a ae ai ke ahi ma ka halekuai o E. O. Hall & Son, ma na pauahi mua nae elua, ua pau holookoa ka halekuai ame na waiwai i ka a ia e ke ahi, a no keia pauahi nae, o ke pena ame ka aila na waiwai i poho, a ina paha no ka ike koke ole ia o ke ahi i ka wa kupono, ina ua oi aku na poho ame na poino.

            He iwakalua minuke i hala o ka hora eha, i ikeia ai ke ahi e Jim Brown, o kahi hoolulu kaa maa Waikiki iho o ka halekuai, a nana i haawi ae i ka hoailona pauahi.

            Ua honi o Mr. Brown i ka hohono uwahi, a mahope iho o ka nana ana i kahi o ka hohono i hoea mai ai, i ike aku ai oia i ka puka oka mai o ka uwahi me ke ahi maluna ae o ka puka, ma ka aoao ma Waikiki o ka halekuai.

            Iloko o ka manawa polole loa, mahope iho o ka hookaniia ana ae o ke oeoe pauahi, ua hoea mai la ke kaawai, eia nae ua puka okoa aku la ke ahi mawaho o ka halekuai, i kau a mea o ka nui maoli o ke ahi maloko, ua au aku a au mai ke pena, e huikau ana me ka aila, ka mea nana i hooi loa ae i ka ikaika a o ke hi.

            Oiai ua paa na puka i ke paniia, ua wawahi okoa ia aku la kekahi puka, ma kahi a ke ahi e hooke mai ana, a i ka wa i hamama ae ai o ka puka, ua hookomoia aku la ka iliwai iloko, me ke komo pu ana aku o na kanaka kinaiahi no ka hakoko ana me ke ahi.

 

Piha i ka Poe Makaikai

 

            I ka manawa i maopopo ae ai kahi o ka pauahi, ua piha koke ae la na alanui e kokoke ana i ka halekuai i na kanaka, aka nae, ua hoea mua ae na makai malaila, a hoopaa i ke kaula, e kaupale ana i ka lehulehu mai ka hookokoke ana aku i kahi a na kanaka kinaiahi e lawelawe ana i ka lakou mau hana.

            Oiai na kanaka kinaiahi e hakoko ana me ke ahi, iloko o ka haiki, i hoea mai ai o Mr. Mayne, kekahi meahana o kela halekuai, a nana i wehe i ka puka nui mamua o ka halekuai, a malaila i komo ai na kanaka kinaiahi iloko me ka maalahi loa, a ki aku i na iliwai ma kahi o ke ahi.

            Aole nae kela he hana maalahi, no ka mea ua piha oloko me ke ea pena wale no ame ke ea aila, e palulu okoa ana na kanaka kinaiahi i ko lakou mau pukaihu ame ka waha me ka hainaka, a e hele okoa ana hoi iluna o ka papahele i hele a lana ke pena me ka aila.

 

Pio Koke no ke Ahi

 

            Iloko o ka hapalua hora wale no, mai kela manawa o ke komo ana aku o na kanaka kinaiahi iloko o ka halekuai, a hoomaka aku e hoohana i na iliwai, ua pio iho la ke ahi, me ka hele nae o ka wai a lana pu iluna o ka papahele, ame ka hale malalo loa, kahi i hoahuia ai na ukana like ole.

            Ua weheia na puka aniani nunui i hemo aku ai ka uwahi iwaho, a ma ka hoomaopopo ia ana, ua hele oluna o ke kilina ame na aoao o ka hale o uliuli i ka uwahi, a mamuli no hoi o ka wela o ke ahi, ua nakaka okoa maoli kekahi mau wahi o ka puna o kela halekuai.

            Aole i maopopo ke kumu o kela pauahi, ua koho wale ia no nae, mamuli paha o ka nui loa o ka wela, ma kahi i hoahuia ai na pena ame ka aila, e kokoko ana i ka puka, pela iho la i oili ae ai kela ahi, aole nae he mea hiki ke olelo ae i ke kumu oiaio loa.

            O ka halekuai o E. O. Hall & Son kekahi o na halekuai kahiko loa i kukuluia ma Honolulu nei. Ua kukuluia ka halekuai mua loa ma ka la 1 o ka mahina o Novemaba, 1850,  me ka hoololiloli mau ia no nae, elike me ka pii mahuahua mau ana o ka nui o kela halekuai i kela ame keia manawa, a i ka makahiki 1901, ma ka la 6 o Augate i hamu ae ai na alelo ana ole o ke ahi i kela halekuai a lilo i puulehu.

            Oiai no e wela ana na pohaku o ke kahua kahiko i ku ai ka halekuai, ua kauohaia ka mea kahakii e hoomakaukau koke i ke kii o ka helekuai e ku nei i keia manawa, a iloko o na mahina eono wale no mahope mai, ua paa ka halekuai hou i ke kukuluia, nona ke kiekie he ekolu papahele; a o ka halekuai hoi e ku nei i keia la, a ke ahi o ke kipa ana ae ma ka auwina la aku nei o ke Sabati i hala, a hookau aku i kekahi poino nui i kela hale, me ke poho ma ka aoao o ka poe kuleana i kela halekuai.