Ka Nupepa Kuokoa, Volume LVI, Number 12, 22 March 1918 — Page 1

Ka Nupepa Kuokoa

 

HOOPUKAIA I NA KAKAHIAKA POALIMA APAU

 

@ LVI-HELU 12       HONOLULU, T.H. POALIMA, MARAKI 22, 1918          HELU APAU 6287

-----

HOOUNAIA KA INOA O IAUKEA I MOHO KIAAINA

Haawi na Ahahui Hawaii i na Kaoo Ana laia e Hookohuia Mai i Kiaaina

-----

HOEA MAI O HUTCHINS IA MOHO KIAAINA IANEI

-----

Wahi Ana ke Manaolana Aku Nei Oia no ka Hoounaia Mai o Kona Hookohu

-----

            Oiai ke noho pouliuli nei na mea apau me ka maopopo ole o ka mea e hookohaia mai ana i Kiaaina no Hawaii nei, o ka inoa o ke Kakauolelo Puukea o ke Teritore, ka inoa hope loa e hoounaia aku imua o ka Peresidena Wilson no kela kulana, mawaho ae o ka inoa lehulehu e waiho mai nei, i aluala aku, no ka hookauia mai o ka hanohano o ka oihana kiaaiua no Hawaii nei mahuna o lakou.

            Mahope iho o ka noonoo ame ke kulakuka pu ana o kekahi mau alakai o na kauaka Hawaii, i ka lakou mea pono e hana aku ai no ka ninau kiaaina, na hooholo iho la lakou, aole he kanaka kupono e ae iwaena o na Hawaii no kela kulana o Konela C.P. Iaukea wale no a no ia kumu, me ka nana ole ma ko lakou aoao kalaiaina, a mau ano e ae paha, ke haawi i na kakoo lokahi ana no kekahi kanaka i hoomaopopoia kona mau ano kupono e hoopiha aku i ke kulaua e makemakeia ana.

 

Huli Hoi Mai o Hutchins

 

            Ma ka Poaha o ka pule aku nei i hala i huli hoi mai ai o Clinton J. Hutchins, kekahi i na moho e alualu nei no ke kulana kiaaina, no Honolulu nei me kona ohana, a ma kona manaoio, oia ka hoa ikaika hookahi o na inoa apau i waihoia aku imua o ka Peresideua Wilson no ke kulana Kiaaina no Hawaii nei, a ke upu aku nei oia, e hookohuia mai ma kekahi manawa o keia mahina, a o kela mahina aku paha.

            Ma na mea i hoomaopopoia mamua o ka huli hoi ana mai o Mr. Hutchins ame kona ohana, ua hoohala oia i kekahi manawa nui ma Wakinekona, ma ka hooikaika ana e loaa iaia na kakoo ana no ke kulana kiaaina, a mamuli hoi o na hooiaio i loaa maai ii i haalele aku au ma ia Amerika, a hoi mai la no Hawaii nei e noho ai.

 

Ui Mau ia Aku o Iaukea

 

            Ma ka Pooano aku nei i hala, no ka hoike ana aku i ka mea a kekahi poe Hawaii i makemake ai, ua hoea kino aku e Mr. Rudolph M. Duncan imua o Kakauolelo Iaukea a kukakuka, no ka manao ana o na Hawaii e hoouna aku i kona inoa o Wakinekona, i kiaaina no Hawaii nei; a o ka Mr. Iaukea o ka mai e ana mai, o ia no ka hele mua ana aku e ike i ke kiaaina, a e lohe hoi i hana manao no kela ninau.

 

HOOKUIIA HE KOA E KE KAAAHI A MAKE LOA OIA

-----

I Hiamoe ma ka Aoao o ke Alanui Kaaahi Halawai Nae me ka Make Ma’uwale

------

PAKELE KE OLA O KONA KOKOOLUA MA KA APUA

--------

Hiki Ole ke Hoopakele i ke Ola o ka Mea Poino no ka Nui Loa o ka Poino

------

            Oiai kekahi mau koa elua e hiamoe ana iluna o na kua alahao o ke alahao o ka hui kaaahi o Dilinahama ma, ma ka po o ka Poakahi nei, ma kahi kokoke i ka hale hoolulu ma Puuloa, i hooku’iia aku ai kekahi o laua e ka aoao o ke kaaahi, me ka naha ana o kona poo, a pakele aku hoi kona kokoolua, me ke kau ole aku o kekahi poino maluna o kona kino.

 

Kahi o Kela Ulia

 

            O kahi i hiamoe ai kela mau koa, a i halawai ai hoi kekahi i laua me ka make ma’uwale, ma ka uakee no ia o le alahao e kokoke aku la i ka hale hoolulu Magazine, he hookahi mile ma Ewa aku o puuloa, he uakee pokole loa hoi e ike pono ole aku ai ka wiliki, mai kahi loihi mai i kekahi mea maluua o ke alahao.

 

Aole he Mau Lole Koa

 

            Ma ka manawa o ka poe oluna o ke kaaahi i lele aku ai ilalo no ka nana pono ana i ka hopena o ka mea keokeo i ikeia ai, he mea oiaoi, ua loaa aku la kekahi koa, me ka eha kukonukonu loa ma kona poo, a no kona hoa hoi e hiamoe malie ana no iluna o ke kua o ke alahao, ma ka aoao o ke kino o ka mea o laua o poino, a me ka hana nui i hoalaia aku ai oia ahiki i ka puoho ana ae mai kona hiamoe ana.

            Aole he mau lole koa o kela mau haole e komo ana, aka he lole ko laua o na makaainana, a ua manaoio, ua hele lau iuka o Aiea ma kela ahiahi, a mahope iho o ko laua hoohala ana he mau hora malaila ua huli hoi aku la no ko laua kahua hoomoana, me ka hiamoe okoa ana ma ke alahao, me ka manao, aole laua e halawai ana me ka poino, oiai ma ke poo loa o ke kua laua i hiamoe ai.

 

 

            NA MAMO A NA PUKAUA O HAWAII NEI I HOOUKA AKU AI I NA KAUA LEHULEHU I KE AU O KAMEHAMEHA; KE AKOAKOA NEI LAKOU MA NA ANUU O KE ALAPII O KA HOME O KE KAMALIIWAHINE KAWANANAKOA. ME KAHANA ANA I NA LOLE HOOPUMEHANA NO NA KANAKA HAWAI OPIO I KOMO AKU ILOKO O KA OIHANA KOA AME KA OIHANA KAUA O KE AUPUNI O AMERIKA.

 

NA LONO LIKE OLE E PILI ANA I KE KAUA MA EUROPA

----

            PALANI, Mar. 17.—Ma ka la aku la i nehinei i hoomaka ai ke kakauolelo o ka oihana kaua Baker e hele e makaikai i na kahua apau e paaia mai nei e na koa Amerika maloko o Palani, a ma ke awakumoku kahi a na moku lawekoa Amerika e hoolele ana i na pualikoa Amerika i hoakaka mai ai oia no ka mea e pili ana i kana huakai makaikai. O keia awakumoku ma na ke kaa o ka hoomalu piha ana malalo o na luna aupuni Amerika.

 

Hookahahai Oia

 

“Ke hoike aku nei au,” wahi ana i ka mea kakau meahou no ka Nupepa Associated Press, mahope o ka pau ana i kana makaokao ana, “aole au i hoomaopopo i ka nui ame ka makolukolu maoli o na hana i lawelaweia e na enekinia, a makou o ka oihana kaua maanei, aole no hoi no ka nui ame ka makolukolu o na mea i hanaia i lawelaweia e makou elike me ia a’u i ike ai me ka’u huakai makaikai o keia la. Ua hauoli au, ua hauoli loa, mamuli o ka’u mau mea i ike ai i keia la.”

            E laweia aku ana ke kakauolelo maluna o ke alanui kaaahi i hana hou ia e na Amerika, maloko o na kaa e hukiia ana e na kaaahi Amerika maloko aku o Palani ahiki i ke kahua kaua e paaia ana e na koa Amerika, me ka makaikai pu aku i na hale hoahu ukana, na halehana, na wahi hoomoana o na koa, na halema’i, ua kahua paani o na koa me na hale kahi a na koa e haalele iho ai no ke kahua kaua. Alaila e hele aku ana oia e makaikai i na mahele o na laina lehulehu like ole maluna o ke kahua kaua e paaia ana e na pualikoa Amerika.

 

He Kenerala Hou

 

            He hoolaha na ke kuhina Kekemania ka i hoikeia ae ma ka la i nehinei e hoakaka ana he pualikoa nui hou ka i hoonohoia mai ma ke kahua a na Palani malalo o ka hoomalu ana a ke Kenerala von Gallavitz. E lawe ana keia mau pualikoa hou i kekahi mahele o ka laina a na Kelemania i paa ia manua aku nei malalo o ke Kauna Albreeht.

 

Ua Emi Iho Maloko o ka Averika na Koa Pelekaue i Poino

 

            LONDON, Mar. 17.—Me ka nana ole ae i ka laula loa o ke kaua i hooukai me na pu kuniahi ma ka pule i hala ma na wahi apau o ke kahua kaua ma ka hapa komohana, a he kaua no hoi kekahi i hooukaia e na Pelekane makai lo o ka Muliwai Piave maloko o Italia, a pela maloko o Palesetine ame Mesopotamia, eia nae ua emi loa mai na koa Pelekane i poino no ka pule e pau ana ma ka po i hala ke hoohalikeia me ko na wa aku i hala.

 

He Oia Mau ka Paa o ko Kelemani Manao no Kona Lanakila

 

            NEW YORK, Mar. 17.—He oia mau ka paa o ko Kelemania manaoio no kona lanakila i ka manawa hope maluna o na mokuluu, na ka Adimarala von Tirpitz ame na alakai o ka hui hana pu kuniahi Krupps keia manao i hoike ae i mea e hoolanaia ae ai ka manao. Maloko o kekahi hoike i hoea aku i Amsterdam ma ka la i nehinei a i hoopukaia ae e ka Nupepa Telegraaf, penei na manao i hoakakaia no ka ka Adimarala von Tirpitz, ke kanaka mua loa nana i hookumu ka hana oia ka luku ana aku i na moku ame na ola me ka menemene ole:

            “Ina e hoomau aku ana kakou i ke kaua ana a na mokuluu U i na mokulawe ai a Enelani, e hiki mai ana ka la a kakou e koi aku ai i kela lahui e ae mai i ka maluhia he maluhia nana e hooiaio mai no ko Kelemani hookahua aku i awa hoolulu no kona mau mokukaua ma ke kapakai o Belegiuma.”

            Oiai na alakai o ka oihana koa e hoomau ana i ke kamailio ana no ka lanakila me ke kaua ana a loaa ka maluhia, aia kekahi mau alakai ke hoomakaukau mai la ia Kekemania no ke kaua nui e hooukaia ae ana mahope aku o ke kaua ana, i ka manawa a Kelemania e ike ai ua makaukau ka hapanui o ke ao e komo aku e paniku i ka oihana kalepa me Kelemania ame na mea apau a na Kelemania. Ma ka hoakaka hoi a ka Nupepa Taglische Rundschau o Berlin, kekahi o na wahaolelo a ka Hui Pan-Germans o ka Poalima maluna o keia kumuhana, penei kana:

            “E pono ia Kelemania e helu maluna o ia mea ma ke ano he mea oiaio i’hanaia a hololea aia no he kaua hoomakaulii na Kelemania mahope aku o ke kaua ana, i ka manawa e kaa aku ai malalo o Bertania Nui ame Amerika ka hoomalu ana i ka halihaliia o na waiwai a pau maluna o ke kai. E pono ia Kelemania e apono iho i keia ma ke ano he mea oiaio a e hoomakaukau no ka lanakila maluna o ia hana.”

            Ma na wahi apau o ua mahele o ka laina a na Palani ame na Belegiuma e paaia mai la e na Pelekaue he mau kaua ma na wahi laula loa ka i hooukaia ma ka la aku la i nehinei e na Pelekane. Ua ki mau ia aku na pu kuniahi nunui e na Pelekane e huli ana i na lua hoahu poka a na Kelemania me ka hooleleia aku o na poka pa-hu me ka pinapinai loa malaila.

 

Aole Mau Moku Holani e Hiki ke Holo Aku no na Awakumolu Pelekane

 

            WASHINGTON, Mar. 17.-He hoolaha ka i hoopukaia ae maloko o Amsterdam i nehinei e hoakaka ana aole mau moku Holani e aeia ana e haalele iho i ke awa no ka holo ana aku no kekahi mau awakumoku maloko o na mokupuni Pelekane ahiki i ka haawi hou ia ana aku o ke kauoha. Ua

 

O KA I’O KAO KE PANI MA KAHI O KA I’O HIPA.

-----------

            No ka lilo o ka i’o kao i mea makemakeia e kekahi hapa o kalahui maloko o Honolulu he pani hakahaka ma kekahi hapa no ka i’o hipa, he hana ka i hoolalaia e lawe mai i kanalima kao ola i Honolulu nei ia lela ame keia pule mai ka aina hanai kao mai a John D. Paris i make, ma Kona, a i Honolulu nei e pepehiia ai.

            No keia hana ua hala aku no Kailua, Kona, ma ke Kilauea o ka Poa lua nei, ka puuku o ka Hui Guardian Trust Co. W.W. Chamberlin no ka noii pono ana aku i ka nui o ke kao ma Kona.

            He mau kaukani ka nui o na kao a Mr. Paris, pele ka oleloia, a ua manaoia ua lawa ia huina e hoolawa mai ai i na makeke o Honolulu nei no kekahi manawa.

 

APONOIA O McCARTHY I KIAAINA

_______

            O ke Konela McCarthy, ka puuku o ke teritore, ke na makaainana Ailiki-Amerika o ke kakoo ana i kiaaina ma ke ahiahi Poaono aku la i hala ma ka papa ahaaina i malamaia ma ia ahiahi no ka St. Patrick’s eve maloko o ka Hokele iana.

 

IKEMAKA NA MA’I MA KALAUPAPA I KA MOKULELE

______

Lele Kaapuni ka Mekia Clark Maluna o Kona Mokulele ia Molokai a Hoi Mai

_____

PIHA NA MA’I ME NA MANAO HAUOLI NO KELA MEAHOU

---------

He Elua Hora Wale no i Leleia a Molokai a Huli Hoi Hou Mai

______

O ka moeuhane a na ma’i o Molokai e ike kumaka i ka mokulele, aole hoi e lohe pepeiao wale no, a ike paha maloko o na kii onioni, ua hoea mai ia i ka hookoia ana, a ua moe lealea hoi ka po, ma ke kakahiaka o ka Poalima aku nei i hala, ka manawa a ka Mekia Clark i lele aku ai maluna o kona mokulele mai Puuloa mai a hoea i Molokai, a huli hoi mai iloko o na hora elua wale no.

            Ua haalele iho ka Mekia clark maluna o kona mokulele ia Honolulu nei ma ka hora eiwa o ke kakahiaka o ka Poalima i hala, a ma ka hora umi-kumamakahi i oili hou mai ai maluna o keia kulanakauhale, ma kona alahele huli hoi nolalo o Puuloa, iloko o ka manawa holo loa o elua hora wae no, e hiki ole ai i kekaho moku o na ano like ole ke holo a hoea i Molokai, a huli hoi hou mai iloko o kela manawa.

            Ma ka hoike a ka Lunanui J. D. McVeigh, o Kalaupapa, oiai oia ma keia kulanakauhale, ua loaa mai na, leka kehulehu iaia mai an ma’i mai, e hoakaka mai ana i ka hoopihai aku o ka manao o na ma’i, me ka hauoli ame ke kahaha pu, no ko lakou ike pono ana i ka mokulele.

            Ua piha okoa ka pule i na ma’i o Molokai, i ke kakali ame ka hakilo mau ana i ka, molulele; i kela ame keia la, e alawa ana ka nana ana a na ma’i ilun o ka lewa, no ka ike i ka lele aku o ka mokulele; a he mea oiaio ma kela Poalima, i ka wa i loeia ai ke kapalulu o na mikini o ka mokulele, ua leha like ka nana ana a na mea apau iluna o ka lewa, a i ka wa i ike aku ai i ka molulele, ua hoomaka lakou i ka uwa, a ma ke ano nui ke olelo ae, o na ma’i apua loa i hiki ke hele no lakou iho, ua pau loa lakou i ka hele iwaho mailoko mai o na hale, no ka nana ana iluna o ka lewa.

AIHUEIA HE 15 PAHU WISEKE MAI KA HALEKUAI AKU.

---------

            No ka loaa ana o ka ike i ka poe ina lama e kapu ana ka lama ma Oahu a puni ma ka la 10 o Aperila, pela paha i kuko ai a aihue i ka waiona, aole no hoi o ka lawe a hookahi a elua pahu, he umi-kumamalima pahu i aihueia no lakou ka waiwai’o he mau haneri dala lehulehu.

            Ma ka po Sabati iho nei a i ole ma ka wanaao Poakahi mai he umi-kumamalima mau pahu wiseke i aihueia mailoko mai o ka halekuai lama o ka Waialua Wine Company, me ka wili puaa i wiliia aku ai ka puka mamua a malaila i weheia ai ka laka maloko mai a hapaii ae ke kaola i hoopaaia ai ka puka maloko mai. O ka waiwaiio o na pahu wiseke i aihueia aia ma kahi o ka $300 a $400.

            He elua mau pahu i loaa aku ilalo o ka lua o ke awawa mai Castner aku ma ke kula o Leikehua e na koa o ka Pualii i, ua hunaia iloko o ka mauu, a e waiho ana no na omole wiseke apau iloko.