Ka Nupepa Kuokoa, Volume LVI, Number 8, 22 February 1918 — HE MOOLELO NO TAZANA A I OLE Ka Hiena o na Ululaau Anoano o na Kapakai o Aferika [ARTICLE]

HE MOOLELO NO TAZANA A I OLE Ka Hiena o na Ululaau Anoano o na Kapakai o Aferika

: hele aku oe e Pilipo mahope o kuu makuakane, a mai inkuu wale aku iaia e hele auwana iloko o ka ululaau, , ... me ka olua o ka lalau a'na ma nehinei a pakele ai olua ;U keu aku maoli no kou a ka makuakane paakiki nui ; : !c (• Miss Pota. nie he mea la, ke oi mau ae nei kona paai kela ame keia manawa, mamuli paha o kona elema- , mai." alaila nui iho la ka.hanu o Pilipo, me ka luliluli • , ..:ia iho no hoi o kona poo. Kc h(iomanao nei au i kona olelō ana māi i ka po nei, e i vV ina oia e hoike i ke kanaka nana e malkma nei i na i ' !k «l«iiia, ua hemo kekahi o kana mau liona, me he mea i.iila palia ua poropeka nei e hele la. O e Miss Jane, ina , „• ]tu kekahi me maua i ka po 'nei, e ike pono ana no oe i l.i nui " ka'u hana me kou makuakane." l"a ike no au i ka uahoa maoli o ko'u makuakane, aka 1\ a<»le he mea kupono e ae e hiki e hoohulihuli i kona <» oe hookahi wale no. a ina owau ke kamailio aku, !■< ; -?H-a la ka pololei o ko'u manao, aole loa oia e hoolohe mai au.-i. ua inhe pu ae nei no hoi oe i kana pane ia'u, mamua o k;i liele ana aku nei noloko o ka ululaau." Luliluli wale ae Ia no ke poo o Mr. Pilipo, a hele aku la ~,, ka huli ana ia Mr. Pota, a koe iho la no hoi o Mr. Kelek.ma ame na wahine elua i ka hale. l'a ho(.tnaopopo mai o Tazana i ka manao o kela puulu ia lakou i ike aku ai i ka moku, aole uae ia e holo pololei mai aiia no ke kaikuono e pili' kokoke mai ana ma kahi i ku ai (i ka hale. aka ma ka aoao akau ae o kela mokupuni, nolaila manao iho la o Tazana, he me maikai nona ka'hele ana e nana i ka hanā a kela moku o ka huli hoi 'hou ana mai. Mi- ka mama apau i loaa i ua o Tazana, ua hopmaka aku la .iia e hele maluna o ka lala o na kumulaau. ā ilokō o ka manawa pokole loa, ua hoea aku la oia no kahi e kokoke l< a ana i ke awa ana i manao aku ai e hookomo mai ai ua m« kn nei. Ua liiki loa ia Tazana ke ike aku i ka holoholo mai o na kanaka iluna o kā oneki i hiki aku ko lakou nui ma l.ahi o ka iwakalua, a ua hele hoi lakou a piha me ka ]>ili<»ihoi. 1 Ma kahi nae o ka ana mai a hookuu ka helenma ma kekahiwahi kupono, ua hoohuli aku'la ka ihu o ka m.'ku iwaho, me ka pol)o pono o na pe'a apau i ka makani, a ke nana aku i ua moku nei he keu a ka holo, 'me ka hoohilii (»koa ana aku o Tazana, oia pu kekahi e kau iluna o ka m< >ku. i maopopo ai iaia ano o kela lana iluna o ka ilikai. L'a piha paha ka hapaha hora o kela hoomau ana aku o ka niokupe'a i ka holo, ike koli'uli'u aku la ua o Tazana i ka l'iu-a inai o ka uwahi i kahi e loa, a o kanā mea i ike aku no ka mokupe'a. o ia no ka hoohapa ia ana iho o na pe'a,,a huli li.ii hou mai la nouka o ka aina, a o ka Tazana e ike āku la, e ku ana he kanaka mamua o ka ihu o ka moku, a ,e kiola ana hoi i kekahi mea i hoopaāia i ke kaula iloko o. kē kāi, a"!e nae he maopopo iki o ka hana a kel'a kanaka iaia. \'< > kekahi mau manawa lēhulehu' ke kiola ana a kela kanaka i ke kaula iloko o ke kai, ua hoohiliiiā aku ja ka ihu <• ka moku i ka inakani, alaila kiolaia iho la ka helēuma; hookuuia hoi na pe'a apau ilalo, ike āku la keia i ka hi-o o na kanaka iluna o ka oneki, me he mea la, ua hele lakou ā piha i na manao pihoihoi. Hakalia no a haule na pe'a apau lilalo» o ka hookuuia iho la no ia o kekahi waapa, a i ka lana ana ilunā o ke kai, ike aku la ua o Tazana i ka hookuukiluia ana iho p kekahi pahu nui'a kau ana iluna o ka waapa, o ka hooinaka.mai }a no ia <• na kanaka e hoe me ka ikaikā nouka, o kapakai, ma kahi e kupololei ana i ke kumulaau a Ua o Tazaha e kau aku ana nana i ka hana a kela poe kanāieā. I ka wa i hookokoke mai ai o ka waāpa iuka o ka aeone, na ike aku la o Tazana i kela'kanāka poupou ana i hou ai i ka ihe. oia ka mea e noho ana mahope, a nana hoi e hookele na i ka waapa. aka o ka hana nae a kēia poē kanaka e hoi hoii mai Ia nouka nei o ka aina, ke makemake loa la oia e ike. nolaila ke pee malieJoa la oia, iloko o ka lau o na iaau, i wahi nona e ike ole ia mai ai e kela poe. I ka pili ana mai hoi o ka wapaa no ka aeone, lele nui mai !a ua poe kanaka nei iuka, a na kēkahi poe kanaka he eha ko lakou nui i hapai mai he pahu n'ui mailuna māi o ka waapa • kau ana iuka o ke one. Eia kela -w.ahi a keia poe e pi.li la i ka aeone. ma ka aoao akaii o kela mokupuni, nolaila a"le e hiki i ka poe oloko o kahi pupupuhalē o Tazana ke ike : iai i ka moku ame ka hana a kēia poe luina e lawelawe nei. Xo kekahi manawa, aole he hana e ae a kela poe kanaka, • ka hoopaapaa wale no, a i ka lokahi ana palia o ko lakou manao no ka mea e hana aku af, ia wa i .hapāi hou ia ae ai ' -a pahu e na kauaka eha, a lawe pololei ia maUa n'o. ke ku--nlaau a Tazana e kau ana. ■ " {) keia kahi maikai loa a kakoii e huna āi i keia paliu," ' ahi a ke kanaka poupou a o ke alakai hoi.o ua poe kanaka i pane ae ai i kona niau hoa, me- ke kūhikuhi ana aku 1 «• ka lepo. ma ke kUmulaau nui a Tazānā t kau ana. V"lk- wahi maikai ole. ua kaawāle mai la kakou iuka uei • :<a aiua. ina paha no ke kanu akti i ke'ia pahu ma keia • alii. a ma kekahi wahi okoa aku paha," i pane mai ai • hoi kekahi o na luina. "Ina-no ka loaa pono'mai o keia iluna o ko kakou moku, he mea maopojpo loa, e kailiia •••<"'! ana ia mai ia kakou aku, nolaila, o ka. hana pono wale • " ia ko kakou huha ana i;keia pahu maanēi nei, a o !, ka -i o kakou e pakele mai anā, mai.ka aniāna likanaka mai ' auanei ka mea nofia keia \<*āiwai, kē iuanao oia e hele !! ' e kii, a no ka poe o kakoū, e hookauia mai ana na hooi i. no ka kakou karaima i hana.ai, aole he inanaolana no 1 ' <akou ohi i keia pomaikai nui a kakoū o ka hooikaika ■. 1 " , . . a pono kela manao hoakaka a keia kānakā'ī ke kanaka '"'■■"U ke alakai o ua puulu oki puu neeālaHa kahea akit a i ke koena aku o na kanaka i koe ma kahi o ka waapa ' ' e mai. me ka lawe pu mai i na kipikua'ame na kapa-la, "".anawa pokole. ua hoea. mai la kela poe kānaka» aole nae ka hoihoi, aka me ka piha i ka hoonaukiuki; a he hoo- , i " lakou i hoololohe aku mahope, mē ka malie loa o | : hele ana mai, a nui aku la ka leo o ko lakou alakāi i h kahea ana aku : 1 wiki hoi paha oe e kena lapuwale, o ike auanei oe i ka 1 "-a (• hiki ai i ko mau wawae. ke hapai ma.i' i kou kino," ana me ka hooholo koke ana iho no i kona lima ma 1 o kana pū panapana i wāiho ai. Heaha oe a'u e hoolohe aku ai i kau olelo e kena kaiiaka - u i ano! O oe anei ka adimarala ma ka moana .e hiki ai ia

oe ke hookikina wale -mai no i na kanaka?" i pikanana mai ai hoi kā pane ana a kela luina. > "He kapena au iioluna o kela mokuie ku mai la, a o ka poe apau loā inalalo o'u, e hoolohe mai lakou i ka'u mau kau oha," i pan6 mai ai ke kanaka poupou me ka hoopuka ana ae i kekahi \iiau olelo hailiili. "Uwoki na hoopaapaa ana e na keiki, heaha auanei ka mea loaa ia kakou ma keia noke wale iho no i ka hoopaapaa," wahi hoi a kekahi kanaka i pane ae ai. "Ua pololei oe e olelo mai la," wahi a kela luina o ka pane pakike ana mai i ke alakai o lakou, me ka hooman hou ana aku: "Alanao paha keia kanaka e hoounauna wale mai no ia kakou me he poe kauwa la, aole loa, aka he pono e loaa inai ia kakou kekahi pomaikai o keia luhi ana." "E eli aku oukou ma keia wahi," i kauoha aku ai ko lakou kapena, me ke kuhikuhi pu ana aku no hoi o kona lima ilalo oka honua. "I wahi e hoaa ole ai kakou ke huli mai a loaa keia kumulaau, e kaha inai oe e Pita i ke kii o keia wahi; a no olua hoi e kena mau kanaka, e hoio hou aku olua no kahi o ka waapa a lawe mai i ke kapolena. i mea wa-hi ae nowaho o ka pahu." "A heaha iho la kau hana, o ke ku wale mai no me he kii la?" i pikanana mai ai ke kamailio ana a kela kanaka mua o ka hoopaapaa ana me ko lakou kapena. "E hookcf koke oukou e keia poe kanaka i ka'u kauoha i keia manawa ano! Aole paha o ko oukou kapena ka mea nana e eli aku i ka lua a hohonu, he haku au inaluna o oukou, a he kauoha mana ka'u, me he inoi la noluna o kela moku, a noluna nei hoi o keia mokupuni," wahi a ke kanaka poupou. Ma kahi o ka hooko ana aku i lia kauoha a ko lakou kapena, ke ku wale mai la 110 paluina apau, me ka nana ana inai maluna o ke alakai hou o lakou me na manao hoowahawaha, a he mea oiaio, mahope iho o Wa pepehiia ana aku o ko lakou alakai mua a make, oia o Mr. Kini, mai ia manawa mai ko lakou hoihoi ole i keia alakai hou o lakou, e kakali ana no 0 ka loaa he kumu kupono ma ko lakou aoao, o ko lakou pepehi no ia i keia kanaka a make, a e pau ka noho haku ana inai, me ka hookohukohu, me he kanaka nui la oia. "Alaila e hoole loa mai ana anei oe, aole e kokua ia makou, ma ka eli like ana i ka lua o keia pahu a hohonu*?" i ninau aku ai no kela, hoa hoopaapaa mua o ke kanaka poupou. "Aole loa e ka kuu mau lima nei i kekahi o na hana i manaoia na oukou," wahi a ua kanaka nei, me ka liopu koke ana iho ma ke kuau o kana pu panapana, a ke nana aku oe 1 ua kanaka nei, ua hele maōli a piha i ka haalulu, i kau a mea o ka piha. me ka huhu,.a no ka maka'u nohoi kekahi i kela poe kanaka. "fna aole e hiki ia'oe ke lalau i ke kapa-la no ka hao ana iaku i ka lepo, alaila o ke kipikua ka mea Jkupono ia oe, he I mau linia kou i hoohana ole ia, eia wale no na hana apau ma | ko makou aoao, mailuna mai no 6 ka moku, ahiki iuka nei 6 ka aina." Oiai no kela luina e kamailio mai ana i.ko lakou kapena, ua hapai ae la oia i kana kipikua a kiekie iluna. a me ka ikaika, i hahau iho ai oia, a kapoo aku la ke palaulau o ke kipikua iloko o ka poohiwi o ke kapena o'lakou, a haule aku la ua alakai nei ilalo make loa. No kekahi mau sekona, aole e hiki i kekahi o ua poe kanaka nei ke pane ae i hookahi huaolelo, i kau a mea o ka weliweli i ka ike ana aku i ka mea i hanaia maluna o ko laI kou alakai, a i ka hala ana nae o kekahi manawa loihi ma ia hope mai, akahi no a loaa ka manao maikai i kekahi. a o ia kana o ka pane ana ae: "Ua kupono ka make ana o keia kanaka a ka hookiekie nui wale, nolaila mai nana aku kakou i kona kino," alaila lalau aku la oia i ke kipikua a hoomaka aku la e eli i ka lepo, a inamuli o ka palupalu, kiola aku la i ke kipikua, a'hoomaka aku la e eli me kana kapa-la, a nona hoi ka eli, ua komo like mai la ka nui o na kanaka ma ka eli ana me ka lakou mau kapala. Oiai kela poe kanaka e noke la i ka eli, aole he mau mea i kamailioia 110 ka make ana o ko lakou alakai, a i ole, e hoa■hewa.'ana'paha maluna' o ka mea i pepehi aku iaia a make, he hookahi nae mea i ikeia. o ia 110 ka lokahi o kela pōe ma ka hana ana, he hoike; no ko lakou hauoli, i 'ke kaaf wale ana aku o ke. kanaka i kāpa ikia ihohe haku- maluna ; :o lakou apau. ' •"■i j Ōko lakou eli hoi ia ahiki ika hohonu kupoh.o ana, e nalo* .w ; ale ai kelā pahu iloko oka honua; ia ; wa .i pane ae ai hi o lakou : •. "Ua hohonu kupono keia lua, no ke kanu ana i ka pahu waiwai a kakou, aka nae o ko'u manao ea. e hoomau aku no j kakou i ka eli ana i mau kapuai koe, i kau iho āi no kakou i ke kino o keia kanaka lapuwale maluna iho o ka pahu, a j ina e hele niai āna kekahi poe, a ike i ka makamaka hou o ka lepo ma keiā wahi, me ka manao he waiwai paha kekahi i hunaia, e hoopauia ana ia inanao pōhihihi. i ka wa e eli iho ai, ahiki i ka loaa ana o ke kino kupapau, alaila e hoopau okoa ana ua poe nei i ka lakou eli ana." Ua apono mai la na luina e ae i kela manao, nolaila h-no maka hou aku la lakou e eli a loaa he mau kapuai hou ka hohonu, mamua o kela hohonu i kinohi, alaila hapai āku la i ka pahu a hookomo iloko, alaila uhi aku la i ka lepo, a he hookahi kapuai maluna ae o ka pahu, ia wa i kiiia aku ai ke kino make o kē alakai o lakou a kiolaia aku la iloko o kela lua, a uhi ka lepo maluna. Mamua nae o ko lakou eli ana aku i ka mea make, lawe mua mai la ua poe kanaka nei i na pu panapana a lilo i waiwai no lakou, pela me na pahi, a o na dala keia maloko 0 na pakeke o ka lolewawae, puunau\veia ae la mawaena o lakou, me ka loaa ole o na manāo hoohalahala i kekahi o lakou. I wahi «e nalo ai kela lua a lakou o ka eli ana, kii nui aku la ua poe kanaka nei i ka ojVala ame na lau maloo a kope mai la maluna o kahi ; o ka lua'i waiho ai", ahe oiaio ke nana' aku, kekahi mea e hoea ana malaila, me he mea.la, aole he lua i eliia. I ka pau ana o kela hana me ka holopono, hoi nui aku la ua poe luina nei no kahi o ko lakou waapa e lana mai ana 1 kā-aekai; o kā hoe awiwi aku la nō iā a pili ana i ka nioku, a oiai ua ike maopopo loa ia akū la kā Uwahi o kekahi mokūahi e holo pololei mai ana no keia mokupuh'i, ua huki awiwi'ae la ua pōe nei i na pe'a o ka moieu iluna, a hoomaka aku lā e holo, a o ka ikāika inaikāi iho no hoi o kā pa ana a ka ntakani i kela manawa, uā pakika āku la ua moku nei, ina kēkahi alahele kaokoa, mai kahi a ka mokuahi e holo mai ana. , ' He hoike ikemaka o Tazana i na mea āpau i lawelaweia e kela poe luina, a iloko o kona naaupo, nie ka maopopo ole i Re kumu o ka eli ana o kela poe i kekahi 'lua, a kanu aku i ;ka pahu iloko, o kana wāle no e nalu nui la iloko ona, ua pomaikai maoli oia i kona noho ana inaloko o ka Uliilaau, aole hoi i\yaena o na kanaka o kela ano ana i ike ai, i ka piha maoli me ka lokoino ame ke aloha ole i ko lakou hoakanaka. Ina aole he i?iakemake o kela poe kanaka i ka pahū a lakou o ka lawē ana mai a kanu iloko o ka lepo, alaila he hana maalāhi loa ke kiola ana aku iloko o ke kai, o keia ka Tazana mea e noonoo la, aka nae me he mea la wahi aha i manao wale iho ai no, b ke kumu o ko lakou kanu ana. no ko lakou makemake, e hele hou mai e kii i kekahi manawa. Iho mai la o Tazana māiluua mai o koiia wahi e pee ana nolalo o ka lua i kanuia akii ai o ka pahu, ame ke kino make, a mahiua nae o kona eli ana aku a loaa ka pahu, nana mua iho la 'oia iloko o na opala, ina pahā e loaa ana iaia kekahi mau mea ē pomaikai ai oia, a oiai rto oia e palepale ana i ka opala, i loaa aku ai he hookahi kapa-la, a manao iho la ko ia nei laki. ua maalahi ke kope ana mai i ka ? po, elike me kanā i ike ai i kela poe kanaka i ka hana.

He liana malihini loa keia ia Tazana, aka nae ua lioomanawanui aku la n»> oia i ke kope ana mai i ka lepo me ke kopa-la, ahiki i ka loaa ana aku o ke kino iaia, huki ae la a kau iluna o kahi kupoho, alaila hoomau aku la 110 i ka eli ana, aia kona noonoo nui no ka loaa o ka pahu iaia'. | Aole no i emo aku kela eli hou ana aku a ua o Tazana. ua loaa aku la ka pahu, a huki mai la oia a hemo iwaho, aole i lilo ke kaumaha o kela pahu, i mea ano nui iaia, oiai he ikaika kona i oi aku iniua o ka ikaika o na kanaka eha. I ka hemo ana ae o ka pahu a waiho ana iluna. ua-kiola hou aku la oia i ke kino kupapau iloko o ka lua, a uhi aku la i ka lepo maluna, me ka hoakoakoa pu ana mai i ka opala elike no me ka mea a na luina i hana ai, 110 ka huna ana i ka meheu o ka lua a lakou i eli ai. He mea maa iwaena o na mapu, elike no me ka lakou e ike aku ai i ka hanaia mai e ha'i. pela no lakou e hoohalike aku ai .nolaila i kela ike ana o Tazana i ka huna o na kanaka luina o ka moku i ka pahu iloko o ka honua, ua koho iho la no oia e lawe aku i ua pahu nei a huna ma kekahi wahi e loaa ole ai i kekahi mea ke huli mai. ! Iloko o ka hele o kela pahu a kaumaha, he eha poe kanaka na lakou i hapai m.ai, mai kahi o ka waapa i pili mai ai i kahaone ahiki i ke kumulaau. aole i lilo ia kaumaha i mea i e kuha'u iho ai ua o Tazana, aka me kekahi kaula uuku, ua hoopaa iho la oia i ke kuau o ke kopa-la, a hauhoa aku la maluna o ka pahu, o ka liapai ae la 110 ia i ka pahu a kau iluna o kona mau poohiwi, hoomaka aku la e komo noloko 0 kahi nui o na laau, me he wahi paiki paalima la kela pahu kaumaha i kēl'a kanaka. a ka ikaika nui wale. | Maiuna no o na kumulaau.ua o Tazana e hele la, a no kekahi mau hora kona hele ana, ma ke kukulu akau o ua ululaau nei. ua hoea aku la oia ma kekahi wahi, i maa i ka akoakoa o na mapu, no ka lawelawe ana i ka lakou mau hana hoomanamana, he wahi oi loa aku 110 hoi kela o ka hihipe'a o ka ululaau, ma ia wahi, i iho mai ai oia mailuna mai o ka lala o ke.kumulau, a ku ana ilalo, o ka ll\x>maka aku la 110 ia e eli i lua, e kanu aku ai i kana ukana. He paakiki ka lepo ma kela wahi, aole no nae ia he kumu |no ua 6 Tazana e haawipio ai, aka ua hoomau aku la no oia 1 ka eli ana, ahiki i ka hphonu kupono ana o ka lua, a hookomo aku la i ka pahu maloko olaila me ka uhi hou ana iho i ka lepo a paa, e hiki ole ai i kekahi mea ke ike aia he pahu i hunaia ma kela wahi. , Ile mea na kaua e kliu hoa heluhelu o kqia inoolelo e kahaha ai i ka loaa ole ana aku o ka noonoo iloko o Taz*ana e nana oia i'ka waiwai oloko o ka pahu, i waiwai ai kona hooikaika ana e hapai no kela wahi loihi, a huna aku hoi iloko o ka lepo, me ka nui maoli o kana hana. j He hookahi.no kumu nui o kona welie ole ana e nana i na ukana oloko o kela pahu, mamuli mai no ia o ka nele o kekahi noonoo maikai iloko ona, e hana aku pela. ! He mea oiaio, he kino kanaka kona, a he noonoo hoi kona . i like me ko na kanaka, aka nae ua noho oia iwaena o na 'mapu mai ka manawa liilii loa mai ahiki wale no i kona kan'aka makua ana, a o r}a liana apau a na mapu, o kana mau mea ia i ike, pela oia i kanu hou ai i kela pahu iloko o ka ' lepo; a o kekahi kumu paha o kona wehe ole ana i ua pahu ' nei, ua paa i ke ki ia, ina paha he hemo wale no ke pani, , maiia o ulu ae ka manao iloko ona,»e welie nana i na waiwai oloko o kela' pahu. i Oiai ua mamao loa kela wahi a Tazana o ka lawe ana e huna i ka pahu iloko o ka naele o ka ululaau, nolaila i kona huli hoi ana mai no kahi 1 ku ai o kona hale, aole oia i hoea ' koke ahiki i ka poeleele ana, o kekahi kumu nae o ka poelej ele, no kona lilo ma ka hele ana e huli i mau meaai nana. j Ua hookokoke loa aku la o Tazana no kahi i ku ai o kona hale, o ka mea nana i hoopiha mai i kona noonoo me ke ka" haha, o ia no ka ike ana aku, ua malamalama oloko i ke , kukui, ana nae i hoomaopopo ole ai i ke ano o ia mea. lle j ipukukui ka i loaa i kela poe maloko o ka liale, a maloko hoi o kekahi omole i wehe ole ia ke pani, i'loaa ai ia lakou he laila, kekahi o na mea i hoolakoia aku'ai o Keoni Kelekona : ame kana wahine, e ke kapena o ka moku nana i lawe aku ! ia laua a hoolele ma kela aina malihini. ! Ua ike no ua o Tazana i ke kii o ka ipukukui maloko o na buke, aka o ka hoohana ana aku nae, e lilo ai i mea hoomalamalama mai, ua pohihihi nui ia i kona noonoo, pela iho - la oia i hoopihaia-mai ai me ke kahaha, i kela wa i ike aku j ai i' ka a o ke kukui iloko. I Hele aku la ua o Tazana a ma ka puka aniani e pili ko'koke ana i ka puka, kiei aku la oia iloko, a ua hookahaha | hōu ia mai kona noonoo, i ka ike ana aku, ua maheleia oloko 0 kela hale i elua mau rumi, ma o ke kauia ana o kekahi lole 1 nui, mai kekahi aoao o ka hale a i kekahi aoao ? a ma ka hapa (mamua o ua hale nei, malaila na kanaka ekolu kahi i noho 'ai, a ma ka mahele hoi maliope o ka hale, malaila ke kaika'mahine opio ame ka wahine Paele kahi i noho ai, o ke kaikamahine opiopio nae, e hilinai ana oia i ka paia, a e helu'helu ana hoi i kekahi o na huke a ua o Tazana. Aole he hoihoi aku la o Tazana e nana i na kanaka ekolu, nolaila ua nee loa aku la oia a pili ma ka puka aniani, a noke aku la i ka nana me ka hoonuu ana i ka helehelena u'i a huapala o Jene Pota. No kekahi manawa ka nana ana a ua kaikamahine nei maloko o ka buke, ia wa i lalau aku ai 1 kekahi- apana pepa maluna o ke pakaukau uuku, a ua o Tazana i kapa iho ai, oia ponoi ka haku nona ia waiwai, hoomaka aku la ua kaikamahine nei e kakau, aia hoi ka wahiue j Paete ma kekahi kihi, iluna o ka mauu kahi i hiamoe mai ai. I Ua hele ka makemake a nui iloko o Tazana e hoike okoa aku iaia iho imua o kela kaikamahine, a e kamailio pu hoi jme ia, aka nae noonoo hou iho la oia he hoomaka'uka'u wale aku no paha ia i kela kaikamahine, a aole no e hiki ana iaia ke hoomaopopo mai i kana mau mea apau e kamailio aku ai, elike me ka maopopo ole o kana olelo i kela poe kanaka ekolu, e nolio mai la ma kekahi hapa aku o ka hale. ■ No ka hora hookahi kela noho malie ana a Tazana e hakilo i ke kaikamahine opio, alaila waiho aku la o Jene Pota . i.kana pepa e kakau ana, a hoi aku la no kekahi wahi i haliiia a i ka mauu, wehe ae la i kona lauoho, a i? manawa. ua hele o Tazana a piha me ka ilihia, no ka mea ua pa-umiia ae kona hoohihi i ka helehelena u'i nohea o ua I kaikamaliine nei, a ma kana hoohalike aku i kela mau owili [lauoho e kuuwelu ana ma ria poohiwi, ua like aku ia me na Iwaikahe, e lele koiawe mai ana i na pali. I Ua ku malie o Tazana mawaho o ka puka aniani ahiki i ke kii ana mai 6 Pota e puhi i ke kukui, pau aku la ko J ia nei ike aiia i na mea maloko o ka hale, aka, aole nae oia I i haalele iho i kela hale, aia no oia ke noho la mawaho, oia: | he manao nui kana i makemake ai e hooko aku. I No.ka hapalua hora hou aku paha ka loihi o ka manawa t ana i noho ai mawaho o ka hale, hoopili mai la oia i kona mau pepeiao no ka paia e hoolohe ana, ina paha ua hiamoe ' na mea apau, a ma ke ano o ka hanu ana. i loaa mai ai ka •ike iaia, ua lilo na mea apau iloko o na noonoo o ka aina moeuhane, o kona hookomo aku la no ;a i kekahi lima maloko o ka pe'ape'a o ka puka aniani ahiki i ka loaa alia o ka pepa a Jene Pota o ke kakau ana, lawe mai la'oia me ka palanehe loa ahiki i ka hemo ana mai o kona lima mai ka puka aiiiani mai, opiopi iho la a uuku, me ka hookonio ana iho iwaena o kana mau pua, o ka haalele iho la no ia i ka jhale, noloko o ka ululaau ka pahuhopu. MOKUNA XVIII. AIHUEIA E KA MAPU. I hakalia no a ao ae ma kekahi la mai, o ka mea mua loa iloko o ko Tazana noonoo iaia i ala ae ai mai kona hiamoe ana. o ia no kela palapala ana o ka lawe ana mailuna mai o ke pakaukau, a ke kaikamahine opi"o o ke kakau ana, ma ka po aku mamua. | Me ka piha hoihoi loa, i wehe ae ai ua o Tazana i kela

'apana pepa..me kona manao e heluhelu iho ana oia i na ma- ; nao o kela kaikamahine me ka maalahi loa t a x> ke ano hoi o |ua mea i kakauia maloko olaila, ua pili no ia iaia nei, o ka , mea apiki uae. i ka mohala pono ana ae o kela apana pepa, |a nana ilio la oia i na huapalapala i kakauia, auwe, he keu »aku ka paakiki ame ka pohihihi iaia. noke oia i ka hoao ma na ano apau, e loaa ka manao o na mea i kakauia. aole he wahi mea a maopifyo iki. no ka Imea ua Hakauia me na huapalapala kakaulima. aole hoi ma . na hua pa'i, ka mea a ua o Tazana i a'o ai a makaukau loa. j Ua ike no oia i kela ano kakaulima maloko ona huke a kona makuakane o ka hoohuihui ana ae nae a i kahi hookahi, le maopopo ai ka nianao. ke noonoo nui la oia yie ke akaIhele loa. avno na minuke he iwakalua kona hooikaika ana j-e loaa iaia ke atio o kela. ame keia huapalapala: a he mea oiaio iloko o ka hapalua hora. ua hiki loa iaia ke heluhelu i | na huaolelo o kela leka. elike me keia malalo iho nei: ! "E Hazela alolui: He mea naaupo paha ke kakau ana i kekahi leka i manaoia e hoouna aku ia oe. me ko'u ike n<>, aole loa he alahele e hoea aku ai keia leka imua o kou alo: aka nae ua konoia mai au e hoakaka ae i na mea i halawai mai me ko makou nolio ana ma keia aina malihini, ina 110 paha he mea okoa aku, ke heluhelu mai ana i keia leka. "Ina no ka hoea mai i kekahi manawa ma keia hope aku. e hoea mai ana na kokua, no ka hoihoi hou ana aku ia makou no ko /nakou mau home. alaila e hoikeia'ae ana kekahi o na hana ku i ka weliweli ame ka hoopihoihoi noonoo, ma ka makou huakai maluna o ka moku Aro, a pela hoi ke ano 0 ko makou noho ana ma keia aina ululaau, i piha i na holoholona ahiu. "Ke hoomanao la no oe i ko makou kau ana mai maluna o ka moku i kapaia ma ka inoa Arrow, ma kekahi huakai imi Ina mea pohihihi no ka Mokupuni Congo. Oka manao nui o papa ma keia huakai a makou, o ia 110 ka loaa ana aku iaia 0 kekahi mau mea pili akeakamai i hunaia malalo o ke awa.wa Congo; aka nae oiai makou e holo aua ma ka moana, 1 oili ae ai ka mea oiaio maoli no ke ano o kela huakai, eia ka he liana okoa loa. a he hana hoi i hookomoia aku ai makou apau loa iloko o ka poino. "No ka hoi hou ana aku ihope i ke kumu o kahi o ka pilikia, e hoakaka aku au i kekahi moolelo kupaianaha. o ia no keia: "Aia maloko o kekahi o na halekuai bukc ma Bolatimoa leekahi kanaka kahiko e noho ana. a i kekahi la iloko o ka makahiki 1550, oiai ua kanaka nei, e lolelole ana i kekahi huke i hele a kahiko kona mau pepa oloko, ua loaa iho la iaia he leka i kakauia ma ka olelo Paniolo, maloko o ua leka nei e hoakaka ana ka mea kakau i ka moolelo o kekahi hana haunaele i ala ae iwaena o na kanaka oluna o kekahi moku Paniolo, e holo ana mai Kepania mai no Amenka Henia, me kekahi pahu i piha ine ke gula. ,4 He leka kela i kakauia e kekahi o na luina oluna o ua moku nei, e hoouna aku ana i kana keiki, he kapena noluna o kekahi mokukalepa waiwai no Kepania. E hoakaka hoii ana kela leka, he mau makahiki loihi mahope mai, ua hoi aku kela luina a noho ma ke ano he makaainana kuonooiio o kekahi o ua k.ulanakauhale ano nui o Kepania. aka mamuli o ka. makee waiwai ame ka makee i ke gula, i hoike aku ai oia i kana keiki i na mealuma e pili aua 110 kekahi po maikai e kakaii mai ana o ka heleia aku e kii, a ina no ka loaa mai o kela waiwai. alaila ua lawa ia no ka makuakane ame kana keiki, e ola aku ai iloko o ka hanohano, e noke ai i ka ai me ka pau ole ahiki i ko laua make ana. "Ua holo i'o aku la kana keiki he kapena noluna o ka nio* kukalepa waiwai 110 kahi i hunaia ai o ka paliu i piha me ke gula, o ka mea apiki nae oiai ka moku ma ka moana, i ala mai ai he haunaele iwaena o na luina, me ka pepehiia ana o na aliimoku apau loa i ka make, ma ia hana naaupo nae a na luina, i hookomo okoa aku ai 110 lakou ia lakou iho iloko o ka poino, 110 ka mea aole loa he hookahi iwaena o lakou i loaa ka ike ame ka makaukau e hookele pololei i ka moku i kahi i makemakeia ai. "He hookahi nae pule o ka moku i ka moana, mahope o ka haalele ana aku ia Kepania, ua ala ae la kekahi haunaele iwaena o na luina, me ka pepehiia o na aliimoku apau loa i ka make, aka nae, ma ia hana ana i hookomo okoa aku ai kela poe luina ia lakou iho iloko o ka poino, no ka mea aole loa he hookahi iwaeua o lakou i hiki ke hookele pololei i ka moku no kekahi aina maopopo. No kekahi mau mahina ke pokakaa hele ana o kela moku i ka moana ahiki i ka pau ana 0 ka ai ame ka wai, a iloko o ke kulana nawaliwali, i ili aku ai ua moku nei iluna o kekahi aina kanaka ole, o kahi nae o ka laki, ua pae aku la he umi o kela poe luina me ka palekana iuka o ka aina me ko lakou hoopakele ana i ka pahu i hele a piha me ke gula. Ua hunaia kela pahu e lakou iloko o ka lepo. a 110 na makahiki ekolu ua hoomau kela poe kanaka i ka noho ana maluna o kela mokupuni, me ke kau mau ana aku o na manao- , lana, e hoea mai he hoopakele 110 lakou, ua j)oho wale nae ia mau manaolana ana, no ka mea ua make liilii aku la lakou ahiki i ke koe hookahi ana o kela poe he umi, oia no ka mea nana i kakau i kela leka. "Ua kapili no kela poe kanaka he umi i kekahi waapa, mai na papa nahaha mai o ka moku, a no ko lakou maopopo ole 1 kahi e holo aku ai a hoea i kekahi mokupuni i nohoia e ifa kanaka, nolaila aole lakou i hoao e haalele i kela mokupuni; aka i ka wa i koe hookahi aku ai o ka mea nana i kakau i ka leka, ua ku a mehameha maoli kona noho hookahi ana ma kela wahi, nolaila hooholo iho la oia, he oi aku kona make ana i ka moana. mamua o ka noho ana a make ma kela mokupuni, nolaila i kekahi la, ua hoolako aku la oia i ka ni, ame ka wai maluna o ka waapa a lakou i kapili ai, a hoomaka aku la e liolo i ka moana, he hookahi makahiki, mahope mai o ka make ana aku o kona mau hoa. "O kahi nae o ka laki, ua holo oia ma ke kukulu akau, a iloko o hookahi pule. mai kela haalele ana aku ona i ka aina, juruloaa iho la oia i kekahi mokukalepa e holo ana mawaena 0 Inia Komohana ame Kepania, oiai kela moku e huli lioi iina no Keparfia. Ua hoike ae oia i ka moolelo o ka ili ana o kona moku, me ka pau ana o ka nui o na kanaka i ka make, a koe kakaikalii wale iho no ka poe i koe, aka nae, ua make aku 110 lakou, a koe hookahi iho oia, mamuli o kona mehameha i ka noho hookahi i haalele okoa aku ai oia,i ka aina, a holo mai la maluna o kona waapa i ka moana akea, ahiki i ka loaa ana iho la i kela moku. No na mea e pili ana i ka pepehiia ana ona aliimoku a make. a pela hoi. ka hunaia ana o kekahi pahu 1 piha me ke gula iloko o ka lepo, ua hunakele loa oia ia meahuna. "Mamuli o na mea a ua kanaka nei o ka hoike ana ae j imua o ke kapena o kela moku, i loaa ai ka hoomaopopo ana i ke kapena, ua pae aku ua kanaka nei me kona mau hoa , ma na kapakai komohana o Aferika, a ua ili hoi ka moku, . ma kekahi o na mokupuni liilii, i nolio ole ia e nakanaka. | "E hoakaka ana kela kanaka maloko o kana leka, i kekahi , kii j>alapala aina, maloko o kela kii ke ano o ka mokupuni, na kumulaau ame na ahua pohaku, a o kahi i hunaia ai o ka pahu dala, ua hoopilikia koke ia mai ko'u 11001100, me ko'u koho niaoli ana iho 110, ua alakai hewaia kona noonoo, a ua pulapuia mai hoi oia, aka i kona hoike okoa ana mai, ua uku aku oia he hookahi kaukani dala leka ame ke kii palapala aina, ua hooi loa ia ae ko'u kaumaha. "Aole malaila wale iho la no pau, na mea nana i 1100pilikia mai i ko'u noonoo, aka m-ahope mai. lohe iho la au, ua aie aku oia he umi kaukani dala i kekahi kanaka o Rohaka Kana kona inoa. me koiia hana ana aku i kekahi noka aie no kela hliina. "Mamua o ko papa hoomaka ana i keia huakai huli waiwai, ua hui pu mai la o Mr. Pilipo ame Mr. Kelekona ine maua. . _ ; (Aole i pau). tr . .