Ka Nupepa Kuokoa, Volume LVI, Number 8, 22 February 1918 — Page 1

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

LILO EHA MAU OLA I LUAHI NA KA PU PANAPANA

Mamuli o ka manoio hoomanamana i Hooko ae ai he Kepani i ka Pepehikanaka

KI NO OIA IAIA IHO ME KA PU PANAPANA A MAKE

Make ka Hunona, ke kaikamahine ame ka Moopuna no Kona. Mau Manao Uluahewa

Mamuli o ka manaoia hoomanamana o ka ma@e ana o kana kaikamahine hookahi wale no, i ke kane mailoko mai o ke keikikane hokahi a kekahi ohana, he mea ia e laa ai ua ulia pakalaki i kona ola ana, i ki okoa ae ai he Kepani o Kenshiro Kawamoto ka inoa i kana hunona kane he Kepani uo o Asaichi Takiguehi kona inoa a make loa me ka pu panapana ma ka auwina la o ka iʻoalima aku nei i hala, pela hoi ke ki pu ana aku i kana moopuna o ekolu wale no makahiki a make, alaila ki aku la i kana kaikamahine a loaa ka poino kukonukonu maluna on a, e maopopo ole ai kona ola; a o ka hope loa o kana mea i hana ai, o ia no ka hoohuli ana mai i ka pu panapana iaia iho, a lawe ae la i kona ola me kona mau lima ponoi.

            O ke kepani hunona o ke kiia aua i ka pu panapa@a e kona makuahunowai a make, mawaho o Kahala kona wahi i noho hana ai, malalo o Mr. C. H. Atherton, a mal@ila pu no hoi kona ohana e noho ai me ia, he wahiue ame ka laua keikikane uuku o ekolu makahiki.

            I mea nae e bookoia ai kela mauao hoomanamana ona, oiai ua ikaika loa ia i kona noonoo, ua inu iho la ke Kepani pepehikanaka i ke sake a kahi ʻohio, alaila me kana pu panapana i piha me na poka, hele pololei aku la oia nowaho o Kahal, ma kela auwina la Poalima.

            Aole he põe i ikemaka maoli i ke ano o ka hanaia ana o ke karaima, aka nae, ma na mea i koho wale ia aku, i ka hoe@ ana o ke Kepani pepehikanaka nowaho o Kahala, a i kona ike ana aku i kana hunoua, aole i kali iho kona manao pepehikanaka, aka ki koke ak@ la no oia i kana pu panapana, a make kela Kepa@i huuona alaila huli hoi mai la noloko o ka hale, malaila i loaa ai ana kaikamahine me ka moopuna, ia wa i hahau aku ai oia i ke kuau o kana pu panapana maluna o ke kaikamahine no kekahi manawa, a oiai laua e aumeume ana.  i ki aku ai ka makuakane he hookahi poka o ka pu, a ku ma ka a-i o kana kaikamahine, aole nae i make, a i wahi nona e pakele ai ua holo aku la kela kaikamahine, a maloko o ka pa o S@humau i kuna aku ai oia ilalo.

            Mahope o kela ki ana aku i kana kaikamahine a ku i ka pu, ua huli ae la @ela Kepani pepehikanaka a ike aku @a i kana moopuna, aole ia i lilo i mea @ona e menemene ai, aka ki aku la iaia @ ka pu a make, alaila lawe okoa ae la i kona ola iho, me ka pu panapana.

            Ma ka manawa i loaa aku ai o ke kane, kaua wahine ame ke keiki, e ka@au ana no ke ola iloko o lakou a hoihoi awiwi ia ae no ka Halemaʻi Moiwa@@@, a malaila i pauaho mai ai ka makuakane me ke keiki, a kamau mai ke @@a o ka wahine.

            @a hoea ae ka wahine a ke Kepani pepehikanaka i ka halewai ma ka Poa@@@ ae a ma ka uinaninau pono ia ana mai e ka Hope Makai Nui Asch, i loaa @@ ai ua hoomaopopo aua no ke kumu i lawelaweia ai kela karaima.

            He wahine keia i kaawale mai ka @@@ pepehikanaka mai, mamuli o ke @@@ ia ana malalo o na kanawai o ka @@@ a wahi a kela whine, he ekolu @@kahiki ae nai i hala, ua haulehia iho @a ka laua kaikamahine hookahi wale no @e aloha ia Takiguchi, he keiki hookahi wale no hoi na kekahi ohana okoa aku.

            @a manaoio ka makuakane i kekahi @ana hoomanamana iwaena o na Kepani, o ka hookoia ana o ka mare mawa@@a o kana kaikamahine me ke kane ana i aloha ai, he haawina pakalaki ke @kali mau ana ia laua, no ia kumu ua @oole paakiki loa ka makuakane i ka ao ana i ka manao o kana kaikamahine.  (E nana ma ka aoao 33).

KUKULUIA HE HUI HOU NO NA KANAKA HAWAII

Hakalia Wale no Kona Nee Ana Imua i ka Loaa Ole o ka Palapala Hoohui

PAU KONA MAU LUNANUI I KE KOHOIA I KEIA WA

Ua Laweia ka Hapanui o na Mahele e na Lala a he Uuku na Mahele i Koe

            Ua hoalaia ae nei he hui hou no na kanaka Hawaii ma ka inoa ka United Hawaiian Association (Ahahui Hawaii Lokahi), a ma ka po o ka Poaha o ka pule aku nei i hala, i malamaia ae ai ka halawai o ka ahahui, me ke kohoia ana o na lunanui ame ka papa hooko, me ka haawiia ana he mau haiolelo hoeueu e pili ana i ka holomua o ka ahahui.

            No ke kumuwaiwai o keia ahahui hou, ua pau ka ekolu hapalima i ka laweia, a o ke koeua iho o eleua hapalima i koe o ke kumuwaiwai e kuaiia aku ana ia iwaena o na Hawaii i komo ole iloko o ka ahahui, elike me ka mea hiki ia lakou ke lawe.

            Ma na haiolelo i hoakakaia ae ma kela po, no ka @apai ana ae no ia i na Hawaii mai ko lakou kulana e ku @ei i keia manawa, a i ke kulana i keia iwaena o keia lahui kanaka no kekahi mau makahiki aku nei i hala, a e lilo keia hui hou i mea hoolako aku ia lakou i ka poi me ka oluolu kupono, a e loaa pu hoi he mau hoohoihoi ana i kekahi poe Hawaii, e mahiai aku i ka aina.

            O na lunanui o ka hui i kohoia, o ia keia malalo iho nei:

            Samuel C. Dwight, peresidena; James L. Holt hope peresidena; William Ahia, puuku; William C. Achi, Jr., kakauolelo. Papa hooko, o Jos. J. Fern, Jonah Kumalae, Jesse Uluihi, David Kalauokalani, Jr., ame Thomas Treadway.

            Ma kela halawai i kohoia ai kekahi komite o ekolu lala, no ka waiho ana aku i ke noi me ke aupuni , i wahi e loaa mai ai ka palapala hoohui, no ka hoonee ana aku i na hana o ka hui imua.

             Ua waiho ae kekahi komite o ke kohoia ana, no ka nana ana i ke kumukuai o ka aina ame ka hale wili poi o Kalihi i kana hoike, ma ia hoike e hoakaka ana ia, he umi-kumamalua kaukani dala ka waiwaiio a ke komite i manao ai ua kupono, aole hoi he iwakalua kumamakahi kaukani elike me ke kumukuai a Mr. W. C. Achi i kau ai i kinohi, ka on a nona kela hale wili poi.

            No ka like ole o kela kumukuai a ke komite i manao ai, mai ke kumukuai i kania e Mr. Achi, ua waihoia ae kekahi manao hoakaka, e hoolimalima aku i kela hale wili poi, no kekahi manawa a e haawi aku hoi i manawa kupono no na kanaka Hawaii e ike mai ai i ka hoonee koke ana aku i ka hana wili a kuai poi me ka hakalia ole.

            Ma na mea i hoomaopopoia, ua hiki ke hoolakoia ka poi, mai na kalo mai i makaukau, no na mahina eono me ka pilikia ole, a iloko no hoi o kela manawa hookahi, e hluiia aku ana ke kalo me ka manawa nui kupono, e makaukau ai, mahope iho o ka pau ana o na kalo mua.

            Mawaho ae o kela hana kuai poi i hoolalaia no keia hui hou, o ke kuai iʻa no ia hana ma ka makeke, me ka lawe ana i mau pakaukau, ma ka inoa o ka hui, malaila e kuaiia ai na ano iʻa apau, aole wale i na lala o ka hui, aka i ka poe apau e makemake ana e loaa na iʻa makepono.

             I ka hoala  ana ae i keia ahahui, aole ia no ka hoolako ana aku i ka poi, a i ka iʻa paha ma ke ano oluolu loa e poho ai ka hui, aka ma ke ana kupono, e loaa pu ai he pomaikai i na lala apau oloko o ka hui

            He umi-kumamakahi ka nui o na hui heihei kukini o eono moho o ka hui hookahi, e komo ae ana i ka heihei pahu loa o eono mile, ma keia auwina la, e hoomaka ana mai ke kuea paʻlii aku, a hoea hoi mai no kahi i hoomaka ai e heihei, He nui ka poe i kohokoho e ae e ahaʻi ana ka hui o na koa paele i ke eo o kela hei hei kukini.

NA LONO LIKE OLE E PILI ANA I KE KAUA MA EUROPA

            London, Feb. 17.-He mahae mawaena o Kelemania ame Auseturia maluna o ka ninau houka kaua hou ana aku i Rusia ka mea i hanaia a ja hoikeia mai i Berlin aole e hoohana hou ia akuana na pualikoa Auseturia no ke kaua ana aku i na koa o ke aupuni kuikawa Bolsheviki, aole no hoi i kekahi ano hana e ae e hooneeia aku ai na pualikoa i apono ole ia malalo o na loina e ke aupuni imeperiela maloko o Viena.

            Ua hoike mua ia mai ianei keia hoike ana mai o Austria-Hungari i kona kuokoa maloko o ka lono kelekalapa mai Viena mai e hoakaka ana, "mai kekahi alahele mai i hiki ke hilinaiia," e hoakaka ana o ka olelo hooholo a na Kelemania i hooholo ai e hoouka kaua hou aku ia Rusia Akau aole ia he me e hoololiia ae ai ka manaopaa i hooholo mua ia ai e na Austro-Hungari, elike me ia i hoolahaia ae ai ma ka Poalima maloko o Vienna e ke Kauna Czerina.

E Kali Iki Aku no ka Maluhia

            No ka pane ana aku i kekahi haiolelo a ka lunakanawai o ke Kulanakauhale o Vienna, ua hoakaka mai ke kuhina o ko na aina e i kona manao e kali aku ana ke aupuni imeperiela no kekahi manawa iki hou aku me ka manaolana e hanaia ana kekahi maluhia i aponoia me Rusia, me ka nana ole aku i ka hoole a na alakai o ka aoao Bolsheviki aole e hanaia kekahi kuikahi maluhia me Ausetaria.

            E ukali ma ana mahope o keia hana a Austro-Hungaria, ua koho wale ia o Bulgaria kekahi aupuni e hoole pu ana i ka hoouka kaua hou ana ae ia Rusia, he aupuni i hanaia he kuikahi maluhia me Rusia, a i kaka@noaia, a i kuokoa mai ia Kelemania ae. He lono Kelekalapa ma ka la i nehinei o ka loaa ana mai ke hoakaka ana mai ia A. Grim mai, he hoolaha na ke kuhina kaua, ua hoomaka hou ia e Bulgaria i nei manawa na launa kukakua ana mawaena on a ame  ke aupuni ma Petrograd.            Liuliu o Kelemania no ke Kaua hou me Rusia.

             E hoakaka ana kekahi Lono mai Berlin mai a i kelekalapaia ae ma ka po i hala i ka nupepa Tijid, ua hoakoakoaia i nei manawa na pualikoa Kelemania no ka hoouka kaua hou ana aku i na koa Bolsheviki maloko o Ukraine, kahi a na pualikoa Rukini e hooweliweli ae la e kaua i ke aupuni hou o ka Repubalika Ukranian.  E hoakaka pu ana maloko o ia lono o na kukala kaua no ka hoouka hou ia aku o ke kaua e Kelemania e ku-e ana i ke Aupuni Bolsheviki maloko o Rusia Akau ka i manaoia e hanaia ana maloko o Berlin i keia pule.

            Ua pihoihoi na luna aupuni maloko o Berlin no ka hopena pino o na paahao Kelemania e paaia mai la maloko o Rusia Akau, ua hopohopo lakou e lilo ana ke kaua aku  a na pualikoa Kelemania i na koa Bolsheviki i nei manawa i hana e hoalaia aku ai ka inaina iloko o na koa Rukini a hoopoino aku i na koa paahao Kelemania, me ka hopena maopopo i ka nana aku e hanaia a i ole e lukuia aku ana lakou.  He lono ka i hoounaia aku i Petrograd e Kelemania e akuleo mua aku ana i na luna aupuni malaila e hana aku ana o Kelemania ia hana hoopaipai  like maluna o na koa paahao Rukini maloko o Kelemania, in a na koa paahao Kelemania e hana ole ia ana me ke ano kupono elike me na rula hooponopono o ke kaua.

Ke Kaua hoao i Ieia ai ke Kulana Ikaika o ka Enemi

            NEW YORK, Feb. 17-Ua hoomaka hou ia ke kaua no ka hoao ana aku i mea e ikeia ai ke kulana o ka enemi ame ko lakou ikaika ma ka la i nehinei, ma ka manawa i emi mai ai ka ua a apaapa ka lepo o maalahi ai ka hoonee ana aku i ua pualikoa.  Oiai e hanaia ana keia ua halawai aku a koa o na Aupuni Hui me na  koa a ka enemi a he mau kaua hahana ka i hooukaia.

             Ua hoikeia ma Ladana mai ua holopono ka na koa Pelekane kaua ana ma ka mahele o ke kahua kaua ma Lens. na koa paahao i laweia, a ma ke kaua hope ana ehiku mau koa Kelemania ma loko o ka auwaha i haalele iho i ka lakou mau pu a haawipio mai la.

            Ma ke kaua a na Palani ma kahi e hoopuni ana ia Cory ma ka Poalima ua komo loa aku lakou iloko o ka laina auwaha a ka enemi a ma keia kaua ana ua paa pio i na koa Palani kekahi heluna nui o na koa.

            Ma hapanui o na kahua kaua me na pu kuniahi ka hahana loa o ke kaua ana i hoomaopopoia. O ka oi aku maloko o ka mahele ma Lens a ma La Basse, kahi i hahana loa o ke kiia ana o na pu kuniahi.

            O ke kaua a na Kelemania o ka hoouka ana ae ma na papu maloko o Belegiuma ua hoikeia mai ka holopono o ke kauaia ana aku a hoauheeia ka enemi. 

            Mai ke kahua kaua mai o na koa Amerika i hoiheia mai ai e ke Kenerala Pershing na koa ia poino, eha i make iloko o ka wa i kaua ai, hookahi i eha mahunehune a he elua i nalowale, he hoike ana mai keia no ka hooukaia ana o kekahi kaua e na koa Amerika e hoomakakiu ana i ka enemi maloko o ka Apana "No Manʻs Land," me kla enemi.

Holopono Ole ke Kaua a na Mokulele Kelemania

            LONDON, Feb. 17.-He mau mokulele Kelemania ka i leel mai maluna o ke Kowa a ae mai la maluna ae o ke kapakai Kent ma ka po i hala a hoomau mai la i ka lele ana no Ladana nei, kahi o ka hoao ana mai e aloalo ma kahi o na pu ki mokulele.

            Ahiki mai i na hora poniponi o keia kakahiaka i ka nana aku ua holopono ole ka hana a na mokulele Kelemania, hookahi wale no mikini i aa mai e komo ma kahi a na pu e ki ia ae ana, a mai kela mokulele iho hookahi wale no poka pa-hu i hoohauleia iho i hoikeia mai. Aohe mau poino o na waiwai ame na ola i hoikeia mail.

(E nana ma ka aoao3).

            HOOKOMOIA HE BILA HOOKAPU WAIONA E KUHIO

Apono ka Elelo o Hawaii nei e Pahola mai ke kanawai Federala Maanei Nei

MANAOIA UA KOKOKE MAI KA WA E KAPU AI KA WAIONA

Kakoo ko Hawaii nei Poe Mahope o ka Elele Lahui no ka Holo o Kana Bila

 

            Ma ka Poakahi nei, i kulike ai me ke kelekalapa o ka loaa ana mai i ka Advertiser, mai kona mea kaaku mai ma Wakinekona, e hoike mai ana ia i ka hookoma ana aku o ka Elele Kuhio he bila hookap waiona no Hawaii nei iloko o ka Hale o na Lunamakaainana, a @a apono koke ia hoi @a bila nei, e ke komite o na Teritore o ka hale.

            Penei iho ke ano nui o ua lono kelekalapa la, maluna o ka ninau hookapu waiona:

             "WaKINEKONA, Februari 19-Ua apono loa ke koho ana a ke komite o na teritore o ka hale, ke komite hoi i waihoia aku ai ka Bila Hookapu Waiona no Hawaii, i hookomoia ae e ka Elele Kuhio, ma ehinei, maluna o kekahi hoike no kela bila, me ka hoopaapaa ole. Ua hoike ae ka Elele Hawaii i kona makemake maluna o keia ninau, me ak hoakaka ana, @a maopopo loa kana mea e kamailio ana no ka pono, a ma ka aoao hoi o na kupa Hawaii.

            "Ua kulike loa no ka bila ma @a ano apau me ka Bila a Shafroth, iloko o ke senate i keia manawa. E hoakaka ana ia no ka hookapu koke ia o ka waiona ma ua Mokupuni, a e mau aku hoi kona mana ana iloko o ka wa o ke kaua, me kekahi manao nae, no ka waiho ana aku imua o na mana koho baloka o Hawaii no ka hoomauia aku o kona maua, ma kekahi koho baloka o na makaainana.

            Me he mea la, e loaa  ana no he mau kue liilii ana i ka bila maloko o ka hale a senate paha, aka ma na ano nae apau, e lilo koke ana ia i kanawai."

            Mamuli o kela lono kelekalapa ae la o ka hoounaia ana mai i Honolulu nei, ua maopopo loa, ua apono aku ka Elele Kuhio i ka bila a Shafroth, a i ka bila paha a Sheppard, o ka hookomoia ana aku iloko o ke senate, he mau pule ae nei i hala, he mau bila hoi i hoakakaia ae ai kekahi mau manao apono.

            Ma ka oleloia, i ka manawa i haalele iho ai ka Elele Kuhio ia Honolulu nei no Wakinekona, ua loheia kona manao apono i kekahi kanawai hookapu waiona no Hawaii nei, me ke kapae ana nae i kahi e pili ana, no ka waiho hou ana mai imua o na makaainana no ke koho baloka ana; a me he mea la ua nui ka poe i aʻo aku iaia e kakoo i na bila hookapu waiona mua maloko o ke senate, pela oia i hookomo aku ai i kana bila i kulike loa ma na ano apau me ka bila iloko o ke senate.

            Ma ka aoao o ka ahahui Ku-e Hale Inurama o Hawaii nei, ua hoounaia aku he kelekalapa ia Rev. John W. Wadman, ma Wakinekona, ma ka Poalua aku la i hala e kauoha aku ana iaia, e haawi aku i na kakoo ikaika ana i ka Elele Kuhio,no ka holopono o kana bila; a ke manaolana nei ka poe hookapu waiona, aole he kanalua iki no ka holo o kela bila a lilo i kanawai, koe wale no paha kekahi mau hoololliloli ana ma na huaolelo.

HOOPOINOIA KA HALE WAIHO AILA E KA UWILA

I kulike ai me kahi lono kelekalapa uwea ole mai Hilo mai, o ka hoounaia una mai i ka nupepa Advertiser ma ka la 17 o keia mahina, na hoopoinoia mai nei ka hale waiho aila o Hilo e ka uwila me ka nui o na poino i loaa.

            Iloko o ka ino e holopapa ana ma ka auwina la o ka Poaono ua loaa mai la ka hale waiho aila o ke aupuni i ka uwila, me ka hoomaka koke ana ae o ke  ahi e a, a o na aila keia i hoolakoia maloko, ua pau loa i ka a ia e ke ahi, me ke kohoia ana, a hiki aku ka nui o na poho, ma kahi o ka elima kaukani dala,

MA KEIA LA NA HOOMANAO ANA NO WAKINEKONA

E kaihuakai Hookahakaha Ana na Pualikoa o Amerika ma Keia Kakahiaka

INA MAIKAI K MAKANI, E LELE ANA KA MOKULELE

Ma Waikiki ka Hookahakaha Paikau o na Puali o na Keiki ma ka la Apopo

Oiai na loli loa ae ka nee ana o ke au o ka manawa i keia makahiki, i kaokoa mai ko na makahiki aku nei i hala, e komo kino ana no ko Honolulu nei poe, iloko o na hoomanao ana no ka la hanau o Wakinekona no na la ekolu, e hoomaka ana mai nehinei mai la, a e pau ana hoi ma keia Poaono ae.

            Ma keia Poalima, ka la hanau o Keoki Wakinekona, aka nae, ma nehinei ka hoomaka ana o na hana hoomanao, ma o na hana hoikeike la a na kamalii o na ano like ole, i kaokoa loa mai ko na makahiki aku nei i hala.

Ka Aha Hulahula

            Ua hoopuka mai nei k aMeia Fera o keia kulanakauhale no ka malamaia he aha hulahula akea ma ke alanui Bihopa ma keia ahiahi nolaila e komo kino ana na mea apau iloko o na hoohauoli ana me ke komo ana i ko lakou mau kahiko hoonalonalo.

            Oiai he manawa pohihihi loa keia, ma o ke kaua la ame ua kanawai kakauha i kauia no na lahui enemi, aka ma ka mano o ka Meia Fern, aole e lilo ana ka akoakoa nui ana ae o na kanaka iloko  o ka aha hulahula, i kumu e hoalaia mai ai kekahi mau pilikia, no ka mea, e makaukau ana ke aupuni me na kanaka na lakou e makaala, ma ka hakilo ana i ka poe e hoao ana e hoala @@ i kekahi mau hana hoopilikia.

            O na hana ano nui ma na hora o ke kakahiaka o kea la, o ia no ke kaʻihuakaʻi o na pualikoa o Amerika e hoomoana nei m@nei, a pela hoi ka lele ana mai o ka Mekia Clark maluna o kona mokulele mai Puuloa mai e kaapuni ae ai iluna o ka lewa, maluna pono o keia kulanakauhale.

            E hoomaka ana ke kaʻi ana o na pualikoa mai Aala Paka mai, ma ka hapalua o ka hora eiwa o ke kakahiaka, a e akoakoa ae na aliikoa ameke Kiaaina ma ke Kuea Palii, no ka hakilo pono ana i ke kulana o kela ame keia puali iloko o ka huakaʻi.

            Iloko no hoi o kekahi manawa ma kela kakahiaka, e hoikeike ae ai ka Mekia Clark iluna o ka lewa me kona mokulele no ka haawi ana i manawa ma kela kakahiaka, e hoikeike ae ai ka Mekia Clark iluna o ka lewa me kona mokulele no ka haawi ana i manawa maikai loa na ko Honolulu nei poe e ike aku ai i na hana lehulehu, i hana mau ia e na kanaka lele moku o na wahi like ole o ke ao nei.

            Hookahakaha Paikau.

            Ma ka Auwina la ae hoi o ka Poaono mawaho o Kapiolani Paka, he manawa ia no na puali o na keiki aʻo koa, e hookahakaha ai, malalo o ko lakou mau kapena like ole.

            O na hana hoikeike a keia mau puali kekahi mau hana a koonei poe i ake nui ai e ike, he ni na mea e lawelaweia mai ana e kela ame keia puali.

            E hoea hou ae ana ka Mekia Clark me kona mokulele, e hookikaha ai iluna o ka lewa, oiai hoi na puali o na keiki aʻo koa, e paikau ana maloko o ka paka.

            He heihei kukini pahu loa kekahi e malamaia ana ma keia la, a o ka Bana Hawaii hoi ka mea nana e hoonanea ae ana i ka lehulehu, oiai e kakali ana i na moho heihei.

            Iloko o na la apau a Honolulu nei o homanao ana no ka la hanau o ka peresidena mua loa o Amerika Huipuia, ua makemake ke komite iaia, ka hooponopono ana i na hana hoomanao, e hohiwahiwa ka poe he mau kaa otomobile ko lakou, e hoikeike ae hoi i na manao ohohia no keia la ano nui, ma keia kulanakauhale.