Ka Nupepa Kuokoa, Volume LVI, Number 7, 15 Pepeluali 1918 — Page 4

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

NUPEPA KUOKOA

SOLOMON HANOHANO, LUNAHOOPONOPONO HOOPUKAIA I NA KAKAHIAKA POALIMA APAU

POALIMA FEBERUARI 15, 1918

 

MALUNA O KUHIO KA MANAOLANA

NO KA HOOKAHU WAIONA

 

            Oiai ua nui na hooikaika ana e loaa he hookapu ia o ka waiona ma Hawaii nei, aole nae he manawa i hoea mai ai i ka hookoia ana o ia manao, aka i keia manawa, aia maluna o ke Elele Kuhio na manaolana no kona lilo i mea kakoo ikaika aku, e pahora mai ke kanawai hookapu waiona federala ma Hawaii nei iloko o keia manawa.

            Ua waihoia mai na na makaainana ponoi oloko o keia Teritore e hooholo i keia ninau, mamuli o na hooikaika ana a ka Elele Kuhio ame hoonei poe ma ke koho baloka ana, iloko o na makahiki aku nei i hala, ma ke ano na Hawaii ponoi iho e hooholo i keia ninau, ma ka hookukina ole ia mai e waho, o ka mea nai i ikeia, ua kaa ka hapanui o na makaainana, ma ka aoao e hoonoa ana i ka waiona, pela i wehe hamamaia ai ka waiona a hoea wale mai iloko o keia manawa.

            Mahope mai nei o kela koho baloka ana maluna o ka ninau hookapu waiona no Hawaii nei, ua ike maoli kekahi heluna nui o na makaainana, i ke kuluhewa o ko lakou koho ana, a makou e manaoio nei i o ka Elele Kuhio kekahi i loaa ia manao hookahi e lilo ai oia i mea hooikaika no ka hooholoia mai he kanawai hookapu waiona federala no kakou.

            Ua nana mai na hoa oloko o ke senate ame ka hale o na lunamakaainana o ka ahaolelo lahui maluna o ka Elele Kuhio, ma ke ano he kuleana nui kona e hoakaka ai i kona manao maluna o keia ninau. mamua o ka lawe kaokoa ana ae o ka ahaolelo lahui, a hana mai i ka mea a lakou i ike ai he pono iloko o keia manawa o ke kaua; a i ka hoouna ana aku o ka Elele Kuhio i kana pane ma ke kelekalapa e ka-ua aku ana i ka noonoo ana i ka bila hookapu waiona no Hawaii nei a hoea aku oia, e manaoia e waiho aku ana oia i kekahi mau kumu kupono, a maikai loa no ka apono ana i ka mea e pili ana no ka hokapu loa ana i ka waiona ma Hawaii nei.

            Ua hala aku ka Elele Kuhio no Wakinakona, a ua paa pu aku oia i kekahi palapala hoopii, mai na kanaka Hawaii aku o ka aina, ma o ka Ahahui Puuhonua la, ka ahahui a ka Elele Kuhio i noho peresidena @@, e noi ana i ka ahaolelo lahui e hana mai a e hooholo mai i kanawai hookapu waiona no Hawaii nei; nolaila me ka kanalua ole ke olelo ae, e lilo ana ka Elele Lahui o Hawaii nei i mea hoopakele i kona lahui, ma ka ae ana aku e lawe ae ke aupuni federala i na keehina wikani, e hookapu ana i ka waiona ma keia Teritore.

            Aole kakou i hoohewahewa i ko ka Elele Kuhio apono ana i keia ninau hookapu waiona no Hawaii nei o kana nae i ku-e ai, o ia no ka waiho ana mai na Hawaii nei e hooponopono ia ninau; aka nai oiai eia ke aupuni federala ke makee nei i kona oihana koa ame ka oihana  kaua, e kaawale hoi ka waiona mai na kanaka aku i manaoia ai, maluna o lakou ka manaolana no ka lanakila maluna o na enemi iloko o keia kaua me ka kanalua ole ke olelo ae, aia ko kakou Elele Lahui mahope o ia manao.

            Ua loaa mai kekahi loha i keia keena, no ke ku-e ana o ka Elele Kuhio i ka olelo hookapu waiona, i aponoia e ka Ahahui Kalepa o Honolulu nei, malalo o ke kumuy, e noi ana ia ma Oahu iho nei wale no e hookapuia ai ka waiona, aole ma kekahi mau mokupuni e ae; nolaila ua hiki ia kakou ke ike naopopo aku. aole he hu-e maoli iloko on a no ka hookapuia o ka waiona, in a no ke Teritore holo okoa nei; a ke Kuokoa e manaoio nei, o ka hoea koke aku o ka Elele Kuhio no Wakinakona, o ka kumu ia e hoea koke mai ai i ke kapu ana o ka waiona ma o kakou nei, aole he loihi o ka manawa e kakali aku ai, mai keia wa aku.

            I ka pane ana aku o ka Elele Kuhio Wakinekona e hoopanee ka noonoo ana i ka ninau hookapu waiona no Hawaii nei a hoea aku oia, e manaoia, aia he mau mea ano nui ana i manao ai e paku'i aku, i wahi e oi ai ke kakauha ame ka wikani o ke kanawai federala i manaoia e loaa ole ai he puka no kekahi poe e loaa aku ai ka waiona ia lakou me ka maalahi.

            No ka pono o na kanaka Hawaii, no ka hoopakela ana ae i ka poe i lilo i luahi no na hana a ka waiona, e lilo i mea na kakou na na Hawaii apau i makee i ko lakou mau pono, e hauoli ai, in a e hoea koke mai ka la a kakou e ike ai i ka nalohia ana aku o ka Moi Alekohola mailuna aku o Hawaii nei.

           

NA HOOKOHU OIHANA A

KA PERESIDENA WILSON

            No kekahi manawa ae nei i hala ua waiho hakahaka ka aha kiekie o Hawaii nei i ke kulanalunakanawai kiekie, mamulio ka waiho ana aku o ka Lunakanawai Robertson i kona kulana, ua hoea mai nae i ka manawa e hoopauia ai kela pilikia, ma o ka hoea ana mai o ka lono no keia kulanakauhale ma ka Poalima nei, ua hookohu mai ka Peresidena Wilson i ka Lunakanawai Coke, kekahi o na kokua lunakanawai o ko kakou ana kiekie, no ke kulana lunakanawai kiekie, he nuhou hauoli keia i na hoaloha lehulehu o ka Lunakanawai Coke, aole wale ma Hawaii nei, aka ma Amerika pu kekahi, no kona pii mau ana ae mai kekahi anuu a i kekahi; a o ka kakou wale no e upu aku, euhaiia oia me na haawina o ka holomua, ame ka mahaloia, ma kona kulana hou.

            Ua lilo pu no hoi i nuhou hauoli i na hoaloha o ka Lunakanawai Kaapuni Kemp, kona hookiekieia ana aku la i hoa noloko o ka aha kiekie, no ka mea he hou wale ae nei no kona noho lunakanawai kaapuni ana: a he mea no hoi e hookahahaia aku ai ka manao o kekahi poe Demokarata maanei nei, ka hookiekie ole i ana aku o ka Lunakanawai Akepoka, oiai ua loihi kona lawelawe oihana ana e kupono ai oia e hapiia ae ma kekahi kkulana kiekie, iloko o ka aha kiekie.

 

            Ma na hookohu oihana a ka Peresidena Wilson, i hana mai ai no ka hoopiha ana i na hakahaka oloko o ko kakou oihana hookolokolo maanei neoi, ua maopopo loa kona hana ana i a mau hookohu me ka akahele, ma ka hoihoi ana mai i ka Lunakanawai Kaapuni Edings no Honolulu nei, ma kahi o ka Lunakanawai Kemp, a hoonoho aku hoi i mea hou loa ma Maui.

            Oiai, he mau iho okoa no ka Honolulu nei i waiho aku ai i Wkinakona no ka hoopiha ana i na makalua i hakahaka oloko o ka oihana hookolokolo maanei nei, ua maopopo loa, aole i nanaia mai i mau inoa, aka ua lawe kaokoa ae ka Peresidena i kona mana, a hookohu mai la i ka poe ana i makemake ai, a kakou no hoi i hoohewahewa ole aku ai, he loina kalaiaina kana i hana mai la, me ka nana ole i ka ka papa loio Hawaii i waiho aku ai imua ona.

            He hookahi hookohu oihana i koe a ke Peresidena e hana mai ai, o ia no ke kulana e paaia mai nei e ka Kunakanwai Kaapuni Dickey o Kauai, a oiai he Repubalika oia, me he mea la e hoonoho ae ana ka Peresidena he Demokarata ma ia wahi, elike me ke ano o kana mau hookohu oihana apau i hana mai ai no na oihana federala ma Hawaii nei.

            He makehewa ka uwe ana aku i ka waiu i hanini, he hookahi mea a kakou e hoomaikai ai iloko o keia manawa, o ia no ka piha pono ana mai la o na lunakanawai ekolu o ka aha kiekie, e nee aku ai na hana o kela aha imua, a e hoea mai hoi i ka manawa e hooloheia ai kekahi mau hihia lehulehu, i hoopaneeneeia no ka piha pono ole o na lunakanawai ekolu.

 

PEHEA KAKOU MA KE

ANO HE LAHUI?

            Mahope iho o ke ku ana o ka Ahahui Puuhonua o Hawaii no kekahi mau makahiki i hala ae nei, eia kona mau komite hooko, ke hoeueu mai nei, a ke hoala mai nei i na manao, e hookaakaaia ai na maka o na kanaka Hawaii, no ko lakou kulana e ku nei i keia manawa, a e hoea mai ana hoi ma keia hope aku; a pela ko lakou kulana, o ka wa aku nei i hala.

            He mea oiaio loa, elike me ka kakou i ike ai no keia lakui, ke emi mau nei kakou ihope, aole hoi he nee imua elike me na lahui e ae. Ke emi nei kakou ihope ma ka heluna; ke emi nei ma ka holomua, ke emi nei ma ke kulana o ka noho ana, ame kekahi mau ano lehilehu e ae; o ka manaolana wale no no kakou mai ke ano he lahui, elike me ka keia pepa e manaoio neo, o ia no ko kakou hahai ana aku, a hoohalike ana aku me na hana a na lahui a ae, e noho pu nei me kakou; na hana i hapaiia ae ai lakou iluna ma na anuu holomua apau o ka noho ana, ke imi waiwai ana ame ka hookuonoono ana.

            Aole no he like ole o na lahui e ae ia kakou; ua oi aku no paha kakou ma kekahi mau mea, o ka pilikia nae, o kakou kekahi lahui i heluia ma ka helu haahaa, a makou e manao nei, e oili mai kekahi mau hua maopopo, mamuli o na hooikaika ana a ke komite hooko a ka Ahahui Puuhonua, e apo mai ai na kanaka Hawaii, a hoao e hoopakele ia kakou, mai ke emi ana aku ihope ma na ano apau.

            O ka ninau i pilii i ke ola o keia lahui kanaka; na kumu e holomoku nei i ka make, he ninau keia i hoala mau ia no na makahiki lehulehu aku nei i hala, me ka like ole no o na manao hoakaka o ka poe i kalai ae maluna o keia ninau; a o keia no hoi kekahi o na ninau ko'iko'i, a na komite o ka Ahahui Puujonua e hoao aku ana e wawehe ae, a malae lae ke alahele, e haohiia mai ai kokaou holomoku ana iloko o ka make.

            Ma ka manao o ke Kuokoa, o ka hoonaauao ana i keia lahui kanaka i na ano kupono apau o ke ole ana, ka malama ana i ke kino, ka hookaawale ana aku i na mea hoopilikia, a hoopoino mai, o kekahi ia o na mea ano nui e pono e loaa ka ike laula ia kakou; o ka lua a o kekahi paha ia o na kumu ko'iko'i o ke emi ana o keia lahui, o ia no ka malama i na hana hoomanakii me hoomanamana, ua piha ka aina i keia anoano kikania e ulu nei, a o ka ponalo hoi, nana e lumua'i nei ia kakou ilalo o ka make, aia a hookaokoa mai kakou, ia kakou iho mai keia mau hana mai, e ike maopopo aku auanei kakou i ka waiwai ame ka pomaikai o ka apo ana aku i na mea maikai apau, e kaohiia mai ai ko kakou holomoku ana aku i ka make, in a aole pela, alaila e lilo ana no na honaauao ana ma ka mehele i pili i ke ola ana, i mea waiwai loa.

            Ua holohope kakou ma na hana, eia i na lahui malihini na hana i kamaaina i keia lahui mai kahiko mai; ua holohope kakou ma ka lawelawe oihana ana, he mea oiaio keia i keia, ma o na hana nui lehulehu i hoalaia ae e na kanaka Hawaii, a huale wale; ua holohope kakou ma ka hoomakaulii ana, no ka mea ke noho nei he mahele nui o keia lakui kanaka malalo o ka hoolimalima aku i ko lakou wahi e noho ai; a ma na ano apau ke olelo ae, eia i'o kakou ka lahui Hawaii ma ka noho mahope loa; aole nae keia i lohi loa, no ka ala ana mai ko kakou hiamoe ana, a nana aku i na lahui e ae e noho pu nei me kakou, a komo like aku iloko o ka heihei nui o ko kakou ola ana, o ia no ka ulu hou ae o keia lahui, ame ko kakou lilo i poe kuonoono a holomua ma keia hope aku.

 

            Ua oi aku i kekahi poe kanaka Hawaii e noho nei ma keia kulanakauhale me ka loaa ole he mau hana maopopo na lakou e lawelawe ai, i pono ai ko lakou noho ana me ko lakou ohana, e hoi ma na kuaaina a hanamaoli aku ma ka mahiai ame ka lawai'a ana. no ka mea iloko o keia manawa kupilikii mamuli o ke kaua aole he mea waiwai ole, ua hiki ke loaa mai ke dala no na mea apau

 

Nuhou Kuloko

 

            Oiai he la kulaia aupuni keia Poalima ae, ka ia hanau o Keoki Wakinakona, aole he kula o na kula aupuni apuni keia Teritore ma ia la.

 

            Ma ka Poalua aku nei i hala i pauaho mai ai o William Vannatta, ka lunanui o ka oihana wai o Hila, i keia ola ana, mahope iho o ke kaama'i ana no kekahi mau pule lehulehu.

 

            I ka halema'i ae o na ulia poino kekahi Pake o Ah Kong ka inoa, kahi i lapaauia mai ai no ka eha ma kona poo, ana i olelo ae ai i hahauia e ke koa me ka omole a pauku laau paha.

 

            Ua hoike ae ka Lunakanawai Quarles i ka manawa e pau ai kona hookohu, e waiho aku ana oia i kona noho ana he lunakanawai no ka aha kiekie, me kona kakali ole a hookohu ia mai oia.

 

            Ke kakaikahi loa mai nei ka i'a i keia manawa, a ma ka oleloia, mamuli mai o ka anuanu ame ka hui'ihu'i o keia mau la, pela no joi ka inoino e hiki ole ai i ka poe lawai'a ke hele ma ka lakou oihana.

 

            Eia ke Meia Fern ke hoola'a mai nei e hoala i Ahahui Kalepa no na Hawaii, me ka manaoio, ma ia hana e loaa a@na meaai oluolu i na kanaka, aole hoi elike me ia e kuaiia nei i keia la.

 

            Ma ke Sabati nei i laweia ae ai o Waller Iaea, he keiki uuku o eono makahiki no ka halema'i  o na ulia poino mamuli o ka hanini anao ka waiwela, o mo'a kekahi mau wahi o kona kino.

 

            Mamuli o ka moku ana o kekahi o na laina paipu wai e moe ana mai ka luawai hokio mai o Nuuanu ua lehulehu na apana mawaho aku o ke kulanakauhale o Honolulu i pouli aohe kukui uwila ma ka po Poalua nei.

 

            He kanakolu-kumamahiku mau palapala noi i loaa mai nei i ka papa hoonaauao mai kekahi poe mai o Amerika e noi mai kekahi poe mai o Amerika e noi mai ana no ko lakou holo mai i Hawaii nei, e a'o ai maloko o na kula aupuni o keia teritore.

 

            Ua oili ae kekahi lono, no ka hooleia ana o nakumu koi a na keiki a Robinson o Kauai, no ko laua waihoia ae mai ka waeia ana e hele i ke kaua, e lawe loa ia aku ana ka laua hoohalahala imua o ke Peresidena Wilson ma Wakinekona.

 

            Ua kukakuka ae na Kepani kelepa o keia kulana kauhala, e kaulike ke kumukuai o ka laiki, ma ke kau ana he hapaha ke puka no ke eke hookahi, mawaho ae o na hoolilo, o ke kumukuai ia e kiaiia aku aku ai i ka poe e hele aku ana e kuai laiki ma na halekuai.

 

            No ka lohi loa o ke hoea ana aku o kekahi Kepani, no ka hale hoopae limahana e kii ai i wahine nana maiwaena mai o na wahine Kepani i hookomoia mai i Honolulu nei, ua kauohaia mai oia ma ka Poakahi aku nei e hele hou aku ma ka Poalua ae.

 

            Ma ka po o ke Sabati aku la i hala i komo aihue ae ai kekahi mea maloko o ke keena waiho lole o na lala o ke Kalapu Mochisuki, a lilo mailoko aku o na pakeke o ko lakou mau lole, ka huina o ekolu haneri dala a oi, me ka maopopo ole o ka mea nana kela hana aihue.

           

            Mamuli o na hookohu i hanaia mai e ka Peresidena Wilson, e hoopiha ana hookolokolo ma Hawaii nei, ua hoa'a ae ka Loio Wuthington i kona manao ku e no ka hookuhuia ana mai o ka Loio L. L. Burr i lunakanawai kaapuni no Maui.

 

            Ua loaa mai ka hoike i ko Honolulu nei poe, aia ma kahi o ke $40,000 ka waiwaiio ma ke poo kaua, ke au mai la i ka moana, no Hawaii nei, no ke kuai ana aku o na makaainana o keia Teritore, ma ke ano kokua i ke aupuni o Amerika.

 

            Ma ka la 1 o Maraki ae nei e malamaia ai he hoike, no ka poe apau e makemake ana e lilo i poe malama hale ipukukui. He hoomakaumak wale ana no keia no ka manawa e ikeia ai na wahi hakahaka, alaila ua loaa ka poe e hookuhuia aku ai.

 

            He halawai na ka poe i kuleana i ka pa ilina o Kuea ke malamaia ana maloko o ia pa ilina ma ka hora 1 o ka auwina la Ssabati, Feb. 17; o ka poe apau i kuleana ia pa ilina ka i makemake ia e hiki aku ia manawa elike me ia i hoikeia mai i keia keena.

 

            Ma ke Sabati nei i hoomanao ae ai na Pake i ka La Knohi, eia nae mamuli o ka pipii loa o na meakuai i keia manawa, ua hiki ole i kekahi poe Pake ke kuai aku i ka lakou mau mea apau i manao ai, no ka hoolilo ana i kolakou la kulaia, i la ano nui no ko  lakou hauoli.

 

            Mahope iho o ka noho hana ana maloko o ke keena auhau ma Honolulu nei no ma makahiki he umi-kumamaono ae nei i hala, i waiho aku ai o Mr. Neely i kona kulana, he hope lunaauhau a ma ka la 1 o ka mahina o Maraki ae nei e lawe ae ai oia i ka noho lunanui ana no ka hui Bishop Trust Co.

 

Nuhou Kuwaho

            LAWTON, Feb. 8.-O keia wahi hoomoana o na koa kahi o kekahi mau ilia poino i ikeia ma ka la aku la i nehinei, ma kekahi ulia ana hookahi aliikoa ame elua mau kanaka o ka pualikoa pukaa i make a ma kekahi he elua mau kanaka lele i ka lewa i halawai me ko laua make hikiwawe loa.

 

            WASHINGTON, Feb 11.-Elima mau koa Emerika i manaoia ua pepehiia a make, eha i nalowale a hookahi i hoehaia ma ka Poalima i ka wa a kekahi mau koa Amerika hoomakaukiu i ka enemi i kiia mai ai e kekahi heluna koa Kelemania nui i pee iloko o na opu nahelehele mamua aku o ka mahele o ke kahua kaua a na pualikoa Amerika. Hookahi koa eha i kiia mai a ku ma kona umauma a i hiki ole ke kamailio mai i kolo mai ihope nei me ka holopono noloko o na laina auwaha a na koa Amerika. O keia wale no ke koa i ikeia ua pakele mai i na Kelemania, wahi a ka hoakaka a kekahi leka mai ke kahua kaua.

 

            WASHINGTON, Feb.. 11.-Ua hookawaleia aku na pualikoa Palani apau mai ka mahele aku o ke kahua kaua a na koa Amerika maluna o ke kahua kaua a na Palani a aia ia mahele malalo o ka hoomalu ana a kekahi Kenerala Amerika. Ma na lono i loaa mai ianei i nehinei mai ke kahua kaua mai a na Amerika i loaa mai ai keia hoike, Mamua aku o keia wa ua hui pu na pualikoa Palani ame Amerika maloko o na auwaha malalo o ka hoomalu ana a kekahi Kenerala Palani Ma ka hoike o nehinei i ikeia ai ka hopena o keia hui ana, a i nei manawa aia ka hoomalu holookoa ana o ia mahele malalo o ko lakou mau kenerala ponoi.

            Mamua o ka hookaawaleia ana aku o na koa Palani, ua oleloia maloko o ka lono kelekalapa i loaa mai ianei ua nui ka mahalo o ke Kenerala Palani i na koa Amerika no ka ikaika o na ola kino ame ka hauoli ame ka ikaika o ko lakou manao e hana i na hana a pau e kau ia aku ana maluna o lakou ma ke kaua ana ma ke kahua kaua.

 

            LONDON, Feb. 12.-Ma ka manawa o ke weheia ana o ka ahaolelo i keia la ma ka hoakaka a ka Moi Keoki ua hoea aku na hakoko ana o ke kaua nui i ke kulana hahana loa a e koi mai ana ia i na hooikaika piha ana a ke aupuni i oi aku i ko na wa i hala a pela me kona mau loaa a pau.

            Wahi ana, aia wale no a ikeia mai na kumu koi a keia aupuni e loaa ai ka maluhia mau loa no ke ao holookoa, alaila pau, aka i ole pela o ka hana ma ko Beritania Nui aoao oia no ka hoomau ana aku i ke kaua me ka ikaika hou a pau i oi aku ahiki i ka loaa ana o ia hopena.

 

            ST. LOUIS, Feb. 13.-Ua hamoia i ke ta a luia me ka hulumanu o O. B. Erdman e na kanaka o ka ahahui lala Stanton o ka Illinois Protective League ma ka la i nehinei, he kanaka i hoopii ia mai he lala oia no ka Ahahui I. W. W. Ua hoolilo o Erdman iaia iho i kanaka hoohuoi ia no kana mau hana kip@ i hana ai e kupono ai oia e paa ia no kona pane ana mai i ke koi a ke kanawai.

            Ua lawe ae na makaainana i ka mana o ke kanawai iloko o ko lakou lima ma ka po i hala a hopuia oia me ka limaikaika, o Erdman ame kona loio pu o Metzen. Ua hopuia o Metzen ma ke ano i hoike ikemaka no ka hamoia ana o Erdman i ke ta ame ka lu ia ana i ka hulumanu a hoohele wawae like ia oia me kana lawhala mailoko aku o ka kuianakauhale.

            He mau haneri makaainana e ae o Staunton, he poe i hoohuoiia ko lakou kupaa mahope o ke aupuni i koiia aku e kaalo ae mamua o ka hae Amerika a e honi aku i ka have.

 

HOOLAHA.

 

UKU ANA I NA AUHAU WAI.

 

            I kulike ai me ka Kauoha Kanawai Helu 65, elike me ia i hoololiia ai e ke Kauoha Kanawai Helu 91 ame 102 o ke Kulanakauhale a Kalana o Honolulu, o ka poe apau e paa ana i na pono wai malalo o na auhau mita, ma keia, ke hoikeia aku nei ka lohe, o na auhau wai no ka manawa e pau ana i Feberuari 28, 1918, ua hoea mai i ka wa e uku ai, a e ukuia ma ka la MUA o Maraki, 1918.

            O ka uku ole ana i ua mau auhau wai la iloko o KANAKOLU la mahope aku, e kauia no he kaki paku'i o Umi Pakeneka.

            O na pono wai apau e koe ana no lakou na auhau i uku ole ia mahope aku o ka la 1 o Aperila, 1918, e pani koke ia no.

            E ukuia ae na auhau apau ma ke keena o ka OIHANA WAI O HONOLULU, Hale Kapiolani, Honolulu, Hawaii.

                        F. G. KIRCHHOFF,

Lunanui Laula, Oihana Wai me Sua o Honolulu.

6282-Feb. 15, 22; Mar. 1

 

HOOLAHA.

 

            Ua makemakeia na lala apau o ka Ahahui Hooulu a Hoola Lahui, o ka Home Hoohanau Keiki Kapiolani, e akoakoa ae ma ka halawai kumau o ka ahahui ma ka Home Hoohanau Keki Kapiolani, e ku nei ma ke Alanui Beritania, ma ka hora 10 a. m. o keia Poakolu ae, Feberuari 20, 1918.

            MRS. J.K BOWERS,

                        Kakauolelo.

6282-Feb. 15.

 

NA LONO LIKE OLE E PILI ANA I KE KAUA MA EUROPA

 

(Mai ka aoao 1 mai.)

koa Amerika ia manawa, wahi a ka poe i hoopakeleia. Ia manawa ua maopopo i ua mea apau ka mea i hanaia. He mokuluu ka i hookokoke mai iloko o ka pouli a ki mai la i kana topid a ku mai ma ka aoao o ka moku laweakoa.

Haawi Koke ia na Kokua

            I ka pae ana mai o na olulo ua haawi koke ia na keehina hana no ke kokua ana aku ia lakou e ke Kuhina Page, elike me ia i hoolahaia ae e ke keena aupuni. Ua hoounaia aku eia na kakauolelo o ka oihana koa i Belfast a ua hoikeia mai ka lawelawe koke ia ana aku o na hana kokua e ka Ahahui Ke'a Ulaula ame ka Y. M. C. S., na ahahui i hoouna aku i ko laua mau elele i Irelani me ka a'o pu ia e hana aku i na hoolilo kupono a e nana aku no ka loaa aku o na mea kupono e oluolu ai na mea apau.

            Ua hoikeia mai ma kekahi lono kelekalapa meahou mai Ladana mai ma ka lono mua mai ke kuhina mai, ua oleloia o na aliikoa ame na koa 1912 iluna o ke Tuscania i pakele. Ma ka hoike mua a ke keena kaua ua oleloia ma na lono ponoi i loaa mai iaia he powehiwehi loa a o na inoa o ka poe i pakele mai ame ka poe i make aku ua hiki ole ke loaa mai, aka ua hoike mai nae e hoolahaia ae ana ma ke akea ka moolelo piha.

Hoike Mua ia Aku ia Pelekane e Makaala no na La Ino e Hoea Mai Ana.

            LONDON, Feb. 9.-Ma ka haiolelo a Sir John Jellicoe, ka haku mua o ka aha hookolokolo moana o Beritania Nui ma Hull ma ka la i nehinei no ka hoike mua ana aku i ke aupuni, e pono ia Pelekane e hoomakaukau ia no na la ino e hiki mai ana malia no kekahi mau mahina lehulehu. Ua hookahua oia i kona manao hoakaka maluna o ka hoopiholoia ana o ka mokuahi Tuscania me 2000 a oi mau kanaka Pelekane ame Amerika, a wahi ana:

            "Eia kakou iloko o na la ino me he mea la no kekahi mau mahina kakaikahi, aka, ma ka mahina o Augate a mamua ae paha o ia manawa, ke manao nei au e hiki pono ana no ia kakou ke olelo ae ua pepehiia na mokuluu me ka lakou mau hana kluku wale."

            Ua a'oia aku ka lahui Pelekane e nana aku imua i ka manawa e halihaliia mai ai o na pualikoa nui hewahewa mai Amerika mai maluna o na moku, ia wa e koiia mai ai o Pelekane e haawi aku i kana kokua no ka halihali ana mai ia lakou Ma ka manao ke nana aku ma na olelo a ka Haku o ka Aha Hookolokolo Moana ua kokoke mai ia manawa.

            Ua mana pu ia i ka wa o na pualikoa Amerika e halihaliia mai ana e makaala na mokuahi kalepa Pelekane, a pela me ko na Aupuni Huiia no ko lakou palekana ponoi iho. E koiia aku ana kekahi heluna nui o na moku hahai topido, ko Pelekane ame ko Amerika mau moku e hana nei no ke kinai ana i na mokuluu Kelemania e kaua mai ana i na mokukalepa Pelejane, e haawi ae lakou i ka lakou kokua ana ma ka ukali pu ana i kekahi mau moku lehulehu i hoolimalimaia no ka halihali ana mai i na koa Amerika.

            He laweia ana aku keia o kekahi heluna nui o na moku wawahi topido mai ke kiai ia ana aku o ka oihana kalepa, a ua manaoia no keia halihaliia mai o na koa Amerika ke kumu o ko ka Adimarala Jellicoe hoakaka mua ana mai no na la ino e hiki mai ana.

 

MISS FLORENCE HIILEI RICHARDS

 

UA HALA ME KA MINAMINA NUI IA.

 

            Ma ka Halema'i Moiwahine, ma ka Poalua, ka la 29 o Ianuari aku la i hala, i pauaho mai ai o Miss Florence Hiilei Richards i keia ola ana, ke kikamahine aloha a Mr. ame Mrs. Joe Richards o ke Helu 1013 Alanui Ololi Aloha.

            Ma ka Poaha koke aku no mamua i hoihoiia aku ai oia maloko o ka Halema'i Moiwahine, no ka ma'i numonia, me ka manaolana o kona mau makua, e loaa ana ka palekana iaia mai ka pilikia mai, eia ka e poho wale ana ia mau upu ana, a pauaho mai la oia i keia ola ana, iloko o na la eha wale no o kona noho ana maloko o ka halema'i.

            Ma ka auwina la ae o ka Poakolu i malamaia ai ke anaina haipule maluna o kona kino wailua, maloko o ka Luakini Kakolika St. Ioane Bapetito, ma ke Alanui Kamehameha IV, ma Kalihi, a maneleia aku la hoi kona kino lepo a hoomoeia aku la maloko o ka pa ilina malaila.

            Ma Honolulu nei kona wahi i hanauia ai, a ma kona manawa i haale mai ai i keia ola ana, ua piha iaia na makahiki he umi-kumamahiku, me na mahina eono.

            He haumana oia noloko o ke Kula A'o Kumu e hoomakaukau ana iaia iho no ka oihana kumukula, eia nae ua ako e ia ae la kona ola e ka make, ka mea nana i hoopokole mai i kona hooikaika ana aku e huli i ka naauao.

            Ma kona anaina haipula me ka huaka'i hoolewa i akoakoa ae ai kona mau hoa kula, me ke mele ana i kekahi mau himeni ku i ke aloha no ka mea i hala, a ua hoohiwahiwa ae no hoi lakou i ke kino wailua o ko lakou hoa kula, me na makana pua ame na lei i hanaia me ka maiau loa.

 

Ua hooholo na Elele Rukini i ka Ahakuka e Hanaia ke Kuikani Maluhia

LONDON, Feb. 12.-Ma ka lono i loaa mai ianei i keia la mai Europa mai ihooiaioa mai ai ka moolelo o nehinei ua ae na elele Rukini ma ka ahakukakuka ma Brest Litovsk e hoopau i ke kaua a ua kauohaia aku ka hoopauia ana o na pualikoa Rukini apau maluna o na kahua kaua apau.

            E Hoakaka ana ka hoike e ke kuhina Rukini o keia la aohe aelike i kakauinoaia maluna o na kumu aelike a Kelemauia i koi aku ai ia Rukini, aka, ua kukala aku nae na Rukini no ka hoopauia o ke kaua no ke kumu ua makemake ole lakou ehoomau aku i ke kaua ana i na makaainana ilihuna ame na kanaka hana Kelemania-Auseturia.

            Ma keia la iho la i loaa mai i ka hooiaio mua no ka hoopauia ana o ke kaua maloko o ka hoike a kekahi kenerala Rukini e olelo ana no ka nui o na hana kalepa maluna o na kahua kaua. Aia na loa Rukini ke piepiele mai la i ka lakou mau pu mikini no na pepa hahau ame kekahi mau waiwai e ae elike me ia.

            E hoakaka hou ana ka hoike mai na Rukini mai he oia mau ka paa o ko Rusia manao aole ia e ae mai ana ia Kelemania e haawi i kekahi okana aina e paaia ana e Kelemania, a ua hoole ua elele Rukini i hele ae ai i ka ahakukakuka i ke kakauinoa ana i ke kuikahi e hoakaka ana no ka hoohui ana aku i kekahi mau okana aina i koiia mai e Kelemania. Wahi hou a na Rukini aole hiki ia lakou ke hoomau mai i ke kaua ana i na makaainana ilihuna ame na kanaka hana Auseturia ame Kelemania.

Haoli o Kelemania a Puni no ka Hanaia ana o ka Maluhia

            LONDON, Feb. 12.-He hauoli nui ma Kelemania a puni ma ka la i nehinei no ka hopena o ke kaua i hoikeia mai mawaene o Rusia ame na Mana Waena, a ua hooi ia aku ka hauoli mamuli o ko Rusia haawipio ana mai me kekahi kumu aelike ole no ka hoopauia ana o ke kaua. Ua kauia na have ma na wahi apau o na kulanakauhale no ko Kelemania ame Auseturia lanakila ana mamuli o ko Rusia pio ana.

            Me ka maluhia e hooiaioia mai ma kela mahele ua nana aku na kanaka o Kelemania e nui mai ana ka loaa ana o ka ai a lawa na na makaainana, a ua hooiaio loa ia ka lanakila ana o ka lakau mau mea kaua i ka manawa hope loa. Mai ka manaolana poho mai o na la kakahiaka i hala ko lakou hoomanawanui ana a i hoalaia ana ae o ko lakou mau uhane me ka hauoli no ka loaa ana o ka lanakila.

            O ke mea ano nui e kaliia aku nei maloko o na kapitala e ae ami nei oia ka loaa mai o na lono oiaio mai Petrograd mai, no ka hana i'o la ana o ke kuikahi maluhia mawaena o Rusia ame Kelemania.

He Lono Lauahea e Olelo Ana ua  Topidoia ke Mokukaua St. Louis

            He lono lauahea i hiki ole ke hooiaio ia mai e ke kuhina kaua a i ole ma kekahi ano e ae paha ka i holopuni ae maloko o Honolulu nei ua komo mai ka ka Mokukana St. Louis ma kekahi pa kapilimoku ma ka hikina o Amerika elua pule i hala aku nei me ka puka topido ma koua aoao. Ma ka oleloia ua loan mai ka keia lono i Honolulu nei maloko o kekahi leka i hoounaia mai e kekahi o na kanaka oluna o ke St. Louis i kekahi kanaka e hana nei ma Puuloa.

            Ua ninauia aku ka na ohana o na kanaka o ke St. Louis e noho nei ma Honolulu nei, a pela me na aliikoa kiekie o ka oihana kaua moana no ka oiaio o keia no ke topidoia ana o ke St. Lous, aohe nae he nuhou o ia ano i loaa mai maloko o na leka i loaa mai ai ma kekahi mau pule i hala, oiai ua loaa mai kekahi mau leka lehulehu mai na kanaka mai o ke St. Louis iloko o na pule elua i hala aku.

            Ma ka lono i loaa mai ma Halifax ka mokukaua St. Louis ma ka la mamua iho o ke pa-hu ia ana o na hale hoahu pauda ame na moku malaila, a i nui ai no ola i make. No ke Kapena Clark aohe on a manaoio no keia lono houpuupu a hoolele hauli i na ohana o na kanaka o ke St. Louis maanei. Wahi ka ana in a he mea oiaio kela in a ua hoikeia ae ia mea ma ke akea e ke kakauolelo o ka oihana kaua moana, aohe nae he mea o ia ano i ikeia.

 

            COPENHAGEN, Feb. 13.-O ka pili kia kuloko o Denemaka i hoike mau ia mai ai i kela ame keia la ke ulu mau ae lakmamuli o ke ku e o na makaainana i ke aupuni ame ka emi loa mai o na lako meaai, ua ikea na mea ano nui ma ka la i nehinei mamuli o ka ulu ana ae o na haunaele ame ka paa ana o kekahi poe i ka hopuia.

            Ua lehulehu na alakai Syndicalists komo pu me Christian, he lunahooponopono kaulana, no kona hoalaala i na manao hoohaunaele iwaena o na kanaka.

            He mau ahakanaka nui ka i hoakoakoa ae maluna o na alanui o ke kulanakauhale me ka hoao ana e hao i na wai wai o ke keena waiwai ame ka halealii.

 

HE MEA E HOOMANAO AI.

 

            I ke kuai ana i laau kunu no na kamalii e hoomanao iho, o ka Laau Kunu a Chamberlain, ka laau maikai loa no ke anu, ka nae ame ke kumu lakea, a aole he mau mea hoopilikia iloko olaila. Eia ke kuaii nei e ka poe kuai laau apau, o Benson, Smtih & Co., na akena no Hawaii.-Hoolaha.