Ka Nupepa Kuokoa, Volume LVI, Number 4, 25 Ianuali 1918 — HE MOOLEIO NO TAZANA A I OLE Ka Hiena o na Ululaau Anoano o na Kapakai o Aferika [ARTICLE]

HE MOOLEIO NO TAZANA A I OLE Ka Hiena o na Ululaau Anoano o na Kapakai o Aferika

'iai nae ua moi nei o na mapu e noho kaawale ana mai L; .uuluulu ana o ua mapu i kahi hookahi, ua noke ae la ; ke kuwo me ka leo nui, alaila hooinaka mai la e holo ; ki'la wahi a na mapu e noho ana, a o ka poe apau e loaa : ' :i ,ma i kona mau lima pilikua, he hookahi no pa'i ana. ua k; ;: :m11i ae la ke alo iluna, a ke loaa aku no hoi i kona mau n! h,i nunui, o ka inake wale no ka hopena, a iloko o kela ! , !;i a Keka, ua make maoli na mapu liilii, a na manuhe'u ■ i kc kino o kekahi poe o lakou, aka nae no ka nui iho, ua aku iluna o na kumulaau i pakele ai lakou, mai ka ina:n:: aku o ko lakou moi. Ma kela ku hookahi ana iho o Keka, oia wale 110, ke au iH-i'.' la kona mau maka ma o a maanei, e ake ana o ka ike ,;iai i ka mea.ana i makemake loa ai, aia hoi, maluna o kekai.i ia!a laau nui. malaila o Tazana kahi i noho mai ai. nana i jia hana uluahewa a kela mapu, a o i ka Keka o ka i ana ;<!<u. ma ka olelo a na mapu : "l'a kaena iho nei hoi pah'a oe, o oe ka mea ikaika hookaiii maloko nei o ka ululaau, ke makemake nei au e hoi iho iH īluna nei o ka honua, a e hoa'o kaua, o oe i'o paha ka nu-a ikaika, a i ole o Keka paha, ka moi o na mapu apau. lua <» ke ano iho la kena o ka poe ikaika, he holo iluna o kr kumulaau i ka wa o ka pilikia, ke olelo aku nei au iq. oe, hohewale a he maka'u wale ka inoa kupono e kapaia aku i!i maluna 011. I wahi e ike pono ia ai ko ikaika ea, ke aa nei o Keka e 1 akaka me oe, a i ole, me ka poe 110 apau e aa mai ana e ku inuia o kona alo." N'o kela aa hakaka hoi o Keka, ka moi o na mapu, ua hiki 1). 'ii ule aku ia Tazana ke hoomanawanui, o kona iho mai la iKi ia ilalo, a ku ana iluna o ka honua paa, aia hoi.ka nui o na mapu ke nolio mai la nana i ka hopena o kela hakaka. Aia <» Keka kc ku pololei la iluna, ma kahi o ka ehiku kaj)iiai ke kiekie, a ke nana aku i kona inau poohiwi, he awaawaa maoli, a o ka hono hoi o kona a-i, ua like me ko ka pipi hulu, a ke haka pono la hoi kana nana'ana maluna la/ana me ka piha i ka huhu ame ka hoowahawaha. Ma kalii hoi he elima a i ole he ehiku paha kapuai mai ia Keka aku. aia o Tazana ke ku mai la me ka makaukau, ua hiki aku hoi kona kiekie, ma kahi o ka eono kapuai, a ke h> >kuku ae i kona kino me ko ka ua hiki loa ia kaua i- ka mea heluhelu e olelo iho, aole i lawa kona ikaika e hoo!iah(»a aku ai imua o kela mapu pilikua. Aia no ka Tazana pana me ka pu-a pua ma kalii ana o ka h. likeike ana i ka ili o ka liona i na mapu, nolaila e ku aku ana eia imua o kona hoa paio me kona mau lima, ame kana pahi. a ua paa no kona manao e lilo ana kela mapu i pio malalo o kona ikaika. I ka ike ana aku a Tazana e hoomaka mai ana o Keka e iiele no kahi ana e ku aku nei, o kona lalau iho la no ia i kana pahi, a paa ae la iloko o kona linja, alaila me ka makn'u <»le, aine ka piha hoi i na manao uilani o ka uwila iloko (»ua. ia manawa oia i nee aku ai imua no ka halawai pu ana nie kona enemi. Mainua o ka halawai ana o ko laua mau kino i kahi hookahi. ua paa aku la kekahi lima huluhulu o ka mapu ia Ta/ana. me kona lele ana ae ma ka aoao, a hoomaka inai la e h-»n i kana pahi iloko o ke kino o ka mapu, a ku aku la.malal»» pono iho o ka puuwai, a mamua na.e ō ka hiki ana ia 'l'a/.aua ke unuhi hou mai i ka pahi iwaho, no ka hou ana aku no ka lua o ka manawa, ua paa e niai. ki kona lima.i ka h 'puia e ka mapu, a kaawale aku la ka-pahi mai iaia aku, aia 110 nae iloko o ke kino o ka mapu kahi i paa ai. Xo kela ku ana aku o ka mapu i ka p'ahi, ua hooi loa ia aku kona piena, a hoomaka inai'la oia e,pa'i i ke poo o Taxana. me ka hoomohala no o kona poholima, eia nae ua oiaku ka eleu ame ka hikiwawe o Tazana, alo ae la oia a hala aku la ke pa'i mahanahana a ka inapu, me ka pa ole mai iaia. ia manawa i unu aku ai oia i kekahi o kana puupuu peku hoki, a loaa porio aku la ma ka opu o kona enemi, he kikihi ia o ua Keka nei, aohe wa hina aku ilalo, a oiai ke emi mai la kona ikaika, ua hooikaika ae la oia ma na ano apau e l;emo kona lima, a oiai laua e noke ana i ke aumeume, me l:a hahana loa, ua hoao okoa aku la o Keka e nanahu i kq kania-i o Tazana me kona mau niho, ua.paa e mai la nae k(»na kania-i i ka umiiia e na lima o Tazan, uwoki oe e aa ■'uia na maka o- ua mapu moi nei, a no kekahi mau minuke hou aku ko laua hakaka ana, aia hoi, īia haule pa-hu aku la ke kinn nui o Keka ilalo make loa, pau ka oe hana, pio ka oe ahi. ' I.alau iho la o Tazana i ka pahi a kona makuakane a unulii inai la mai ke kino mai o Keka, keehi aku la hoi i kekahi wawae iluna o kona. enemi» a hooho ae la ine ka leo nui. e hoike ana i kona lanakila a.na maluna o Keka, ine ke kaena ana. oia ka mea ikaika hookahi i ka hakaka maloko o ''a ululaau. Mamuli o kela make ana aku la o ka moi o na mapu, ua i'iki no ke olelo ia ae, ua kaa ka noho hoomalu ana i kela l'iiulu o na mapu ia Tazana, a o ko lakou moi hoi ia, a'e lilo t niapu apau i mau makaainana nona. MOKUNA XII. KOMO lIOU ILOKŌ O NA PAIO HAHANA ANA. Ma kela make ana aku la o Keka, he kuleana nui ko Tama i ka noho moi ana no kela lahui, aka nae aia iioko o 1 > r.>ka, ke keiki a Keka, ka lili no kela kuleana o ka noho !! i"i ana, oiai he hooiīina oiaio oia no'kona. makuakane. o k( kumu wale no nana i kaohi aku iaia, mai ke koi ana mai - ke kulana moi, mamuli 110 ia o kona maka'u i ka pahi a 1 azana ame kana mau pua. I a maopopo no nae ia Tazana, aia ke kuko ame ka li'a il"kn o kela keiki a Keka, e lilo iaia ka noho moi ana, malu-» " kela puulu niapu, a e hoea mai ana rio i ka manawa a; keiki nei e lawelawe mai ai i kekahi mau hana apuhi, 'ka nae ua makaukau mau o Tazana i kela aine kieia maj.awa no ke kupale ana iaia iho, a no ka hoohoka ana aku ■' i kela keiki. - X" na mahina mahope mai, ua noho no kela poe niapu, mainlo o ka noho moi ana a Tazana, elike me ke ano mau, C !1 nae. ua hoomama ia ae kq lakou luhi, ma ka huli ana i : >u meaai na lakou, ma o ka nui hooikaika maoli o Tazana n! a ka uhai holoholona ana, a ūa ku a mahalo maoli ka ha- : •inui o na mapu, i ko lakou moi hou. Ma kekahi mau. po, e alakai maoli ana o Tazana i na n 'aj>u nnloko o na mahinaai a ka poe Paele, me ke kauoha • ana ia lakou, e noke wale no lakou i ka ai.'ma na mea 1 n 'akemakeia, me ka hoopoiho ole aku i ka nui o na meaknnu. elike ine ke ano o ka hana a na mapu ame na keko. 1 ka nianawa a na Paele i ike ai i ke kōmoia o ko lakou ln:i u mahinaai, e keia laliui, ua piha lakou me ka huhu ame

ka hoonaukiuki pu, eia nae ua hoomamaia mai no ko lakou mauao, ma o ke koe nui ana o kekahi mau meakanu, a hoomau no lakou i ka mahi ana i ka aina. me ka nana ole ae i na mea i pau i na inapu. I Ma kela noho ana aku o Tazana he moi no na mapu, e hōea aku ana no o Tazana no na kauhale o ka lahui Paele, a e aihue inau mai ana no ia i na pua, ma kela mau inanaIwa no hoi apau ana e hoea aku ai, e waiho ana no meaai malalo o ke kumulaau, a o ka ia nei hana no o ka lawe mai e ai. j : [ ka wa i loaa aku ai o ka ike i na Paele, no ka pait ana o ka<ai a lakou i waiho ai malalo o ke kumulaau, ua hookomo hou ia mai la ka inaka'u iloko o lakou, no ka mea aole loa he wa e ae i ikeia ai. o kekahi akua a uhane paha i ka hele mai e kii i na meaai e waihoia ana no kekahi akua. a manaoio nui iho la. ua hoea maoli aku nb ke akua oloko c kela ululaau i ka wa poeleele, a, ai i na meaai i waihoia. O kekahi mea kupaianaha loa a lakou i ike, o ia no ka lilo mau o na pua a lakou i hana ai a ku ke ahua. a mamuli 0 kela mau hiona i halawai aku me na Paele, ua kukakuka iho la lakou. he oi aku ka pono e haalele i ka noho ana ma kela wahi, a huli hou aku i kahua hoomoana no lakou. Ma kela manao e loaa he kahua hou no lakou e noh-o ai, e ikemau ia ana na Paele i ka hele ma kela ame keia wahi, ua lilo nae keia i kumu hoopilikia aku i na mapu. No na holoholona ahiu aikanaka oloko o ka ululaau, aole na mapu 1 maka'u ia lakou. no ka mea he hana maalahi loa na na mapu, ka holo ana iluna o e pee ai, i ka wa e kaalo ae ai o kekahi holoholona ahiu, aka no na Paele nae, aole e hiki ia lakou ke holo i wahi e pakele ai, oiai na pua ame na panā, e paa mau ana iloko o na lima. o kela lahui ikanaka. I Ua ulu no ka noonoo iloko ona mapu e haalele ko lakou no'ho ana ma na wahi pili kahakai, e kokoke ana i ke kahua i hoomoana o na Paele no ka maka'u mai o pau auanei lakou |i ka mak'e, aole nae e hiki, no ka mea he hookololohe mau no o Tazana e noho ma.kela wahi, no kona makemake e hele mau maloko o ka hale o kona makuakane, a e hooikaika ma ka huli ana i na makaukau kakaii, mailoko mai 0 na buke. | Ma kēkahi la nae, oiai kekahi mapu e hele ana e huli i |mau meaai nana iloko o ka ululaau, a i ke kokoke ana ma jkekaHi kahawai, he wahi i maa ia lakou i ka hele ana maj laila e inuwai ai, lia ike aku la oia i na Paele e hoomoana ana ma kela wahi, a e hooinakaukau ana hoi e kukulu i ko 1 lafcou mau liale, no keia kumu, ua hiki hou ole ia lakou ke hoomau i ka noho ana malaila, oiai ua kokoke loa mai jka poino imua o ko lakou alo, nolaila ua hooholo iho la o !Tazana, he oi aku ka pono e huli lakou i wahi hou e hoomoana ai, a ka'i aku la oia i kona puulu noloko loa o ka ululaau, ma kahi i hele mua ole ia e kekahi kanaka. Me ia mamao no nae o kela kahua hou o na mapu e'noho ai, āole i hoopoina o Tazana i ka home o kona makuakane, i kela ame keia manawa e hele mau mai ana no oia e'makai- | kai, a e hele ana no hoi e aihue i na pua a na Paele, i mau ai kona lako me na meakaua no ka pepehi ana i na holōholona. [ Mamuli nae o kela lilo mau ona pua me ke kupaianaha loa. ua makaala na Paele ma ka huna ana maloko o ko lakou ! mau hale i ka po, ua lilo nae ia hana a lakou i mea ole, no |ka mea iloko o ka manawa e paiihia ana na ;nea apau i ka hiamoe, e komo okoa ana o Tazana iloko o na kauhale, a j lawe mai la i na pua, e waiho ana ma ka aoao o na kanaka j kaua me ko lakou ike ole inai. He elua mana\va a Tazatia 0 ka aihue ana i na pua ma kela ano iho la, aka nae ua ike oia ina e hoomau aku ana kona komo ana maloko o na kauhle i ka po, e hoea mai ana ka manawa e poino ai oia, nolaila o ka hana maalahi i wahi e lako ai oia e pepehi i na Paele iloko o ka ululaau, a lawe mai i ko lakou mau lole, ame na pua i mau waiwai nona. Me kela manao e lako mau oia me na pua, i noho mai ai 0 Tazana malo)<o o ka ululaau hakilo i ka oili ae o na Paele, a iaia no ka ike i kekahi Paele, e hele ae ana ma kekalii moali alanui, aia kela ke kau pono ae la maluna o ke kumulaau, me kana kaula i makaukau iloko o kona lima, a he imo ana na ka maka, ua lele mai la ke kaula a paa ae la ke kania-i o ka Paele,,o ka huki ia aku la no ia iluna, a lewalewa ana i ka lewa«, a he hookahi no hou ana me kana pahi, o ka make ihō jla no ia, a pau mai la na pua i ka lilo iaia nei, me na mea hoona'ni maliina o ke kino o kana pio. He' hui wale na Paele i pau i ka make iaia nei me ka maalahi loa ma kela ano, a o ka Tazana hana mau, o ia no ke' ka'ika'i ana i ke kino make o na Paele, a kiola aku la iwaena o na kauhale o na Paele i ka wa poeleele. ,Ua lilo keia mau hana pohihihi i mea e hookau mau ia aku ai ka maka'u maluna o na Paele, a komohia maoli aku la no ka manao iloko o lakou e haalele i kela kahua hoomoana hou, o ka mea wale no nae nana i hoopau aku ia manao, o ia no ka nui ole o ka poe make, a o kekahi no hoi, aole i ka manawa hookahi e make ai na Paele ma ke ano kamahao loa, aka ma na mahina wale no a Tazana e hele mai.ai e makaikai i ka home o kona makuakane, a i ole, ma kona manawa paha e makemake ai i mau pua hou nana. No kela hopohopo mau nae o Tazana o hoea na Paele ma ka hale o kona mau makua, a hoopoino ia hoi na waiwai apau oloko, nolaila ua noho loihi oia i kekahi manawa ma kela hale, a ma ia ano nae, ke hoohemahema la oia no ka pono o kona puulu mapu. 1 Mamuli oka hoomaopopo ona mapu, ika nalowale loihi (loa o ko lakou moi hou, ua ala mai la na hoopaapaa ame na hakaka iwaena o lakou, no ka mea aole ka rnoi, ka mea 'nana e hoomalu mai, e hana ana kela ame keia elike me | kona makemake iho, me ka lilo nae o ia inau hana i mau ! mea hoopilikia aku i kekahi poe o lakou. Ma ka hoea hou ana aku o Tazana imua o na mapu, ua waiho okoa mai la kekahi mapu i na kumu hoohalahala imua oua, a ike i'o aku la ua o Tazana % , he inea pono e nōho' mau oia me kela mau mapu, i ole ai e ulu mai he mau hakaka. Ma kekahi auwina la. ua hoea okoa mai la kekahi mapu imua ō ua o Tazana, a waiho mai la i kana kumu hoopii, 6 iā no ke kailiia ana o kana wahine e kekahi mapu okoa aku; a o ka Tazana mea i hooiholo aku ai i wahi e pau ai kela pilikia, o ia no ke kahea ana i na mapu apau e akoakoa aku i kahi'hookahi, a kauoha aku la oia iT<a mapu hewa e haawi aku i kekahi o kana mau kaikamahine i wahine na ka mea i lilo mai kana wāhine. a ma ka Tazana mau mea apau e hana ai, he hooko wale no ka lia mapu, me ka hookiekie ole mai i kō lakou moi. ' Ma kekalii la mai hoi, ua hoea aku-la he mapu wahine i imua o Tazana, me ke koko e kahe ana mai kona aoao aku, a-waiho mai la i kana kumu hoopii, rio kona nahuia ana e kāna kane; nolaila ua kaheaia aku la-kē kane a kela mapii e hoea mai imua o Tazana, a hoike mai lā hoi ua mapu kane nei i ka molowa o kana wahine, aole he hele e hūli i mau meaai nana, a aole hoi he wa'uwa'u i kona kua. i ka wa e mine'o a'e ai. Ma ko ia nei ano he moi, ua nuku aku la oia i ke kane ame kana wahine, nle ka olelo ana aku i ke kane, ina oia e liana hou i kana wahine, elike me ia ana i nahu aku ai a mai ke koko, e kauia aku ana kekahi hoopa'i ko'iko'i īoa inaluna ona. a i ka wahine hoi."ua kauoha aku oia me ka v ikaika, he mea pono e hoolohe oia i na kauoha apau a kana kane. ■Ua Hlo na hooponopono ana a Tazana i na pilikia o kona . mau hoa mapu, i mea maikai a mahalo nui ia. o kekahi kuinu, mamuli mai oke kau oko lakou weli i keia moi; ua lilo nae keia kulana moi, i mea makemake ole na Tazana, no ka mea ua kau aku maluna ona ka hana nui a ko'iko'i maoli o ka hooponopono ana i na pilikia e ala ae ana iwaena o lakou.

Elike me ka pii niau ana ae o ko Tazana mau makaliiki iluna, pela 110 ka pii mahuahua mau ae o kona makemake ole e nolio pu me na mapu. aka e huli hou aku oia 110 ka hale o kona mau makua, a e hooikaika hoi ma ka huli nui ana i na mea pohihihi maloko c» na huke. 11 e nui no kana mau mea e noonoo la iloko o kona poo. aole nae e hiki ke hoakaka aku imua o na mapu, 110 ka mee, he uuku loa ka lakou olelo, a he hana hoi kona hoike ana aku ia lakou. ma na hoailona. Ala pu mai la no hoi ka manao iloko o ua o Tazana, aole he hana maikai nona ka noho mau loa ana me na mapu. oiai e ake mau mai ana kela keiki a Keka, e kaa aku ka noho moi ana iaia. nolaila he hana maikai ole hoi ko ia nei noho ku-ee mau ana me kela mapu, ame ka poe e ae i hului iaia. Ua hoea koke mai nae i ka liookoia.ana o kela iini o ua 0 Tazana e kaawale aku oia mai ka noho pu ana me na mapu ma ke ano he moi no lakou, 110 ka mea, ma kekahi la, 1 ua o Tazana e hoomaha ana, me ka nui o na mapu e ae, ma kekahi wahi malaelae. ua hoopuiwa ia mai lakou, i ka lolie ana aku i ka leo kapalili mai o kekāhi mapu; oka manawa no ia i naholo like aku ai na mea apau, no kahi o ka leo uwe i oili mai ai, a o Tazana ka mea mua loa o ka hoea ana aku. a ku ana imua o kela keiki a Keka, kamoi i make, e paa ana oia i ke poo o kekahi mapu wahine, a e noke ana i ka pepehi me kona mau lima e pa'i ana ma kela ame keia wahi me ka ikaika. Ua kau koke ae la o Tazana i kona lima iluna. ina ke ano he hoailona e kauoha aku ana i kela mapu a ka hilahila ole, e hoopau oia i kona pepehi ana i ka wahine a kekahi mapu okoa aku, ana o ka limanui ana; i ka wa nae a kela mapu i ike mai ai, aole a Tazana pahi, a aolē hoi he pu me ka pana ma kona mau lima, ua oi loa mai la kona pepehi ana i kela wahine, me kā hoolohe ole mai i kela kauoha, a ka mea i lilo he moi no lakou. Me ko Tazana hooluhi hou ole iho iaia, ma ka haawi ana aku i ke kauoha 110 ka lua o ka manawa, o kona lalau aku la no ia i ke keiki a Keka a huki mai la, o ko laua nei hoomaka iho la no ia e hakaka. Akahi no a hemahema o Tazana, aole kana mau meaeha me ia, e pokole kana hana me kela mapu, elike me kana i pepehi aku ai i ka makuakane a make, aka nae aole 110 oia i hopo iho, e hoike ana oia i kona ikaika ma na ano apau elike me ka hiki iaia. I ka nana aku. oiai o Tazana me kela mapu e hakaka ana, ke hoolele pau la laua i ko laua ikaika ma na ano apau, a ina aole ka noonoo maikai iloko o Tazana, ina ua poino oia a aole hoi e hoopukaia keia "moolelo, o kela noonoo kanaka wale no i loaa iaia, a i nele hoi i ka mapu. o ke kumu ia o kona pakele ame ka lanakila maluna o kona hoa hakaka. 'Ke olokaa la o Tazana me ka mapu iluna o ka honua, malalo a maluna 9 nōke ki, o ka nanahu no hoi ka hana a ka mapu ia Tazana, a o ke ku'i no hoi ka Tazana i kona enemi, pela iho la ko laua hakaka ana, me ka nui o na palapu i kau aku maluna o ke kino o Tazana, mai ka ikaika mai ko laua hakaka ana ahiki i ka pau ana o ke aho; alaila lele ae la o Tazana a kau maluna o ke kua o kona hoa paio; me ka inaopopo ole nae i ka mapu o ka manao o kela hana a Tazana. Me ka piha eleu loa, ua lalau aku la o Tazana i ke poo o ka niapu, a kula'i mai la ihope, oiai hoi oia i noho pono iho ai maluna o ke kua o kona enemi, a ua maopopo iaia, ina oia e kula'i hou aku ana i ke poo o kela mapu, o ka haki 110 ia, a kaa ka lanakila ma'kona aoao. Ke noke Ia ka mapu i ke kupaha i o a ia nei, me-'ka manao e liemo ae ka Tazana paa ana i kona poo, a e kaawale ai hoi oia, mai kona kua aku, ua lilo nae ia hooikaika ana i mea ole, aia mau no o Tazana ke nohoalii la maluna o kona hoa paio, aka iloko nae o ia manawa liookahi, ke'noo--1100 la oia i kana mea e hana aku ai. ■■■"•lna.au e pepehi i keia. mapu a make, heaha ka pomaikai e loaa mai ana ia'u?" wahi a ira o Tazana e noonoo Ta iloko ona; "Ina e make keia mapu a ka ikaika nui wale, owai ka mea nana e noho moi i keia lahui, a owai hoi ka mea nana e hookaulana aku i ka nui o ko'u ikaika, me ko'u kaulana iwaena'o kona lahui?" "E haawipio mai ana anei oe ia'u?" i kahea iho ai o Tazana ma ka pepeiao o kela mapu. ma ka lakou olelo," aohe nae he wahi mea a pane ae o ka mapu, a ia wa i huki hou mai ai o Tazana i ke poo o kona hoa paio ihope, e hooiia ae l( a L a e^a > a P ane ' lou 10 a 110 ua oka manawa: "E haawipio mai ana anei oe ia'u?" a no ka nui loa palia 0 ka'eha, ua ae okoa ae la ua mapu nei, me ka mau no nae o ka paa o Tazana i.kona poo. "Ae, e lohe hou oe, owau keia o Tazana, ka moi o na mapu, he kanaka ikaika, aole he lua elike me a'u maloko nei o ululaau holookoa. Ua ae mai nei oe e haawipio imua o'u, 1 a ē hoopakele ana au i kou ola, ua lilo kou lahui ponoi 1 hoike 110 kou haawipio ana mai; o ka'u wale 110 ia oe, aole 'loa au hoao ana e ku-e hou mai i kou moi, a aole lioi e hoopilikia aku ia ha'i, no ka mea o kou hooko ole ana i keia mea a'u e hoike aku nei, o ka hoea ana mai no ia i kou hopena, aole' oe e pakele mailoko aku o ka poho o kuu mau lima." 1 pane ma ka aoao o ka mapu r iia ae ae la oia, alaila hookuu aku la o Tazana i ke poo o ka hoa paio, a lele ae la no hoi mai ke kua aku o ua pilikua nei, me ka hoi hou ana mai o ka maluhia e nohoalii maluna o na mea apau, me he mea la, aole he hakaka i ikeia ma na minuke aku i hala. Aia nae iloko o ka noonoo o na mapu apau, ke kahaha no Tazana. Ua lokahi lakou apau ma ka nana ana aku iaia he helu ekahi o ka ikaika ame ke kaulana maloko o ka ululaau, me ka hiki iaia ke pepehi i na mea apau, aka iloko o ia manawa hookahi, ua hiki pu no iaia ke hoola i kona enemi ino loa, ka hana malihini hoi a lakou i ike mua ole ai iwaena o ko lakou lahui iho. Ma ke ahiahi ana iho o kela la, ua akoakoa like mai la na mapu apau i kahi hookahi, elike me ko lakou rula mau, mamua o ka hiamoe ana, alaila kahea ae la o Tazana i na mapu 00 apau e akoakoa mai imua ona, a o ia kana o ke kamailio ana aku: ~ ....... "I keia la, i ike hou ai oukou nie ka hoohewahewa ole, he pookpla o Tazana ma ka ikaika, e hiki ole ai i kekahi o 011kou ke pepehi iaia, a i.kekahi paha o na holoholona ahiu a pilikua oloko nei o ka ululaau'," alaila olowalu like mai la ka leo o na mapu apau, ma ka hooiaio ana mai i ka pololei o kela mau olelo. "Aole o Tazana he mapu, ua kaokoa loa oia mai ko oukou ano mai, nolaila e huli hoi aku ana oia 110 na kapakai o keia aina. 110 ka hui pu ana me kona lahui ponoi, a ia'u e kaawale aku ai mai ia oukou mai, he pono e loaa he moi nana e hoomalu ia oukou, no ka mea aole au e hoi hou mai ana." a<ina kela mahawa i hooholo like ae ai na mapu apau, 0 kela keiki a Keka, oia ko Jakou moi. a hookoia no hoi na kuko palaualelo a ua mapu nei .e noho haku maluna o kona puulu iho. MOKUNA XĪH. IKE ī'-KONA LAllUr PONOI. Ma kekahi kakahiaka ana ae, u#i haalele aku la o Tazana 1 ka puulu o na mapu, me ka liele a nui ka eha maluna o kona kino, 110 kela hakaka pu ana me ka moi hou ana i hoalii aku ai, i panihakahaka ma kona wahi, ua huli hoi pololei aku la oia ma ke alahele e hoea aku ai 110 ka home o kona !vau m&kua. Mamuli o ka nui o kona eha. aole e hiki iaia ke hoea koke no na kapakai ka pahuhōpu o kana huakai, a e hele ana hoi oia me ka malie loa, me ka hoomanawanui, hiki i ka poeleele ana, ua hōaumoe no oia maloko o ka ululaau, a ina ke kakahiaka ae o kekahi la, akahi no oia a hoea no ka home. o kona mau makaa, ,

N T o kekalii'mau la leluilelui nialmpe mai. tua-I«»kn nn oia o kela hale e hiamoe ai ma ka hapanui o ka manawa i ka po . a o kona manawa wale 110 e hele ai maloko fv*ka iilulaau, nva na manawa ana e hek ai e huli i mawmeaai nana. No na la he umi kela noho hoomanawatuii ana a Tazana, ua ola mai la kona inau wahi i eha. a koe wale 110 kekahi alina nui. maluna ae o ke ku'emaka akau, a ma na ano nae apau, ua hoi hou mai kona ano mau, me ka ikaika o kona kino v l mea nae e uhi ai i- kona kijio me ka lole, ua kii aku la oia i* ka ili o ka liona ana i pepehi ai a make, o ka pilikia nae. ua hele ka ili a oole'a. a o ka maopopo ole iho iaia o ke ano e palupalu ai, ua haalele okoa aku la oia i ka ili o ka liona. alaila kii aku la i na lole o na Paele ana i pepehi ai a pau i ka make, pela me na mea hoonani o na lima time ua wawae, 110 ka mea ua paa maoli kona manao, e hookaokoa iaia iho mai na mapu mai, oiai he kanaka oia aole hoi he holoholona. Ma ke ano nui ke hoakaka ae i ko Tazana ano iloko o kela mau la ana o ka noho kaawale anaa ku mai na mapu mai, he kanaka oia i kahikoia me na lole, ame na ano hoi i like loa aku me ko na Paele, aia ma kona a-i e lei ana oia i ke kaula gula i loaa «aku ai iaia maloko o kekahi wahi kini uuku, a kona mau makua, a ua hoopaaia aku hoi i ua kaula gula nei, ka puuwai me ke kii o kona makuahine. ma kona kua hoi, e kau mau ana kana pu-a pua, ana o ka ailnie mau ana mai na Paele mai, a ma kona puhaka hoi e paa mau ana kana pahi i hookomoia maloko o kekahi kuapo, ana i hana ai mai ka ili mai o na holoholona, a ma kona poohiwi liema, kana pana pua, a ke nana aku i ka Haku Kelekona opio, he hiena maoli oia noloko o na ululaau kanaka ole o Aferika, a he weli no na.holoholona 'ame na kanaka. Klike me kana i ike ai i ke ano o ka lauoho o kona lahui ponoi maloko o na huke kii, pela oia i hooikaika aku ai ma ka. h'oohalikelike ana i kona lauoho, o ia ke oki ana i na lauoho oinua o kona lae a pokopoko, i ole ai e luhe iho a nalo kona mau maka, a kuuwelu aku la no lioi i na lauoho mahope o kona poo me ka lulie ana aku maluna o kona mau poohiwi. Ma ke ano nui ke olelo ae 110 Tazana, he kanaka opio oia i piha me ka ikaika elike me ko na pilikua, a he mama hoi kona i like aku me ko na holoholona oloko o na ululaau. I ka loaa ana o ka oluolu maikai i ua o Tazana, i kekah» la, ua hooholo iho la oia e hele 110 na kauhale o ka poe Paele, aia 110 kana mau meakaua me ia, a ke hele la ua o Tazana me ka nanea', o ia no oe o ka mea i noonooole ae me kekahi mau poino; iloko nae o kona nanea, oiai e hele ana ma ka moali ahumi, aia hoi ua halawai aku la oia he alo a he alo, me .kekahi Paele. Ua komohia koke aku la na noonoo kahaha iloko o.ka Paele, i ka wa i ike mai ai iaia nei, a mamua o ka omou ana iho o Tazana i kana pua nn ke ki ana aku i kela Paele, aia hoi. ua hoomaka aku la ua Paele nei e holo me ka mama apau i loaa iaia, me ka noke pu aua no hoi i ke kahea nie ka leo nui i kona mau hoa, me ke kauoha okoa ana aku e holo 110 ko lakou mau ola.

la hala ana aku hoi o ka l\aele, a pau aku la kn Taznna ike na iaia. ua pinana ae la ua o Tazana iluna o ke kuniulaau, a hoomaka aku la e hele iluna o ka lewa, a iloko o ka manawa pokole. aia oia ke hele la maluna pono ae o kahi a na Paele ekolu e kuupau la i ka holo. Haalele iho la no nae o Tazana i kela poe Paele, ua wikiwiki aku la kana hele ana maluna o na kumulaau a hoea no kekahi wahi mamao, alaila iho iho la a kau iho la maluna o kekahi lala laau, maluna pono ae o ka moali alanui, kahi ana i manao ai malaila kela poe Paele e holo mai ai, a kakali iho la o ko lakou hoea aku, 110 ka mea he hana no kana i hoolala mua ai, e hookau mai maluna o kekahi o lakou. I ka nia-alo ana ae' o na Paele mua. elua malalo pono o kana wahi e kau ana, ua hookuu aku la oia ia laua e holo me ka hoopilikia ole aku, a i ka wa nae i oili mai ai ke kolu o lakou, a o ka Paele hope loa no hoi ia. <» kona kiola iho la no ia i kana kaula, a paa ana ke kania-i o kela Paele, a iloko o ka imo ana a ka maka, ua hukr ino mai la o 'l'azana i kana kaula a hina ana ka Paele ilalo. tJa noke ae la oia i ka uwe. me ke kahea ana aku i kona mau hoa e kokua mai iaia, aka nae, ua hukiia ae la kona kino e Tazana iluna o ke kumulaau, a na kela leo kahea hoi i kono aku i na Paele e holo ana mamua, e huli mai ihope e nana ai i ke kumu o kela leo uwe o kolauahoa. aia hoi iloko o ko laua kahaha, i owili pu ia me ka piha maka N u, ua ike mai la laua i ke kino, o ko laua hoa e pii ana iluna 0 ka lewa a nalowale aku la iluna o ka lau o ke kumulaau. Aole he nooiloo pono iloko o kela mau Paele, he hookahi wale 110, o ko laua holo i pakele ai mai ka make mai, o ko laua huli aku la no ia hoomau i ka holo ana, aia ka pono o ka hoea koke aku imua o ko lakou puulu, a hoike aku i ka laya mau mea apau i ike ai. Aole o Tazana i hoohakalia iho ma ka pepehi ana i kana pio, hakalia 110 a pili ke kino o kela Paele iluna o ka lala laau, o ka Hemo ae la no ia o ka ia nei pahi, a hou aku la i ka Paele a make.. a la\ve mai la keia i na pua ame ka pana, a o na mea hoonani ma na lima ame na wawae, ua lilo mai la iaia nei, a o ka mea nana i hooi loa mai i ka hauoli o Tazana, o ia' no ka lilo ana mai iaia o ka lole keokeo, e kaei ana ma ka puhaka o kela Paele, a manao iho la ka loaa <> ko ia nei lole. Hele mai la kona makemake a nui, e huli hoi hou aku iniua o na mapu, me kona lole, a hoikeike aku imua o lakou i kona ano, aole oia he nia])U. aka he kanakn oia, o ka nana ae hoi, aole ona manao e hui pu hou me lakou, nolaila ua hoopau loa ae la oia ia noonoo ona, o ka lalau iho la 110 ia i ke kino o ka Paele make, a auamo ae la maluna o konā kua, ua hoomau aku la no i ka hele ana maluna o na kumulaau, no ka mea, ua makemake oia e hoikeike aku i kekahi hana hookahaha noonoo imua o na Paele, me kona manao, ma ia hana e loaa hou mai ai iaia na pua he nui, i lako hou ai oia me na meakaua no kona pono. Ua ma'u no kela wahi a ua o Tazana o ka hele ana aku, me kank ukana nui e hapai ana ma kona poohiwi, he mea kau la a ike iho oia i ke kaumaha, ua like kela kino make iaia me he wahi ukana mama loa, a i kona hoea ana aku ma kekahi w.ahi malaelae e pili kokoke ana i i\a kauhale, aia hoi e akoakoa ana na Paele i kahi hookahi, a'iwaena o lakou na Paēle aku i koe elua o ka holo ana mai ia Tazana aku, a e noke ana no hoi i ka hoike i ka laua mau mea apau 1 ike ai ma kela la. FFoike aku la ua mau kanaka nei i ka halawai ana o ko laua hoa me kekahi kanaka ili keokeo kino olohelohe maloko oka ululaau, ano ko lakou piha loa i v ka maka'u ua hoomaka lakou e holo elike me ka mama i loaa ia lakou. a o ka mea ni aku nae o ke kupaianaha me ko laua hoopiha pu ia ana i ka maka'u, o ia no ko laua lohe ana mai i ka leo kapalili o ko laua hoa, i huli mai i>ae ka hana ihope, aia hoi imua ponoi o ko laua mau maka. i ike aku ai laua i ka pii o ke kino o kela Paele o lakou iluna o ka lewa, e noke ana na lima ame na wawae i ke kupaka iluna o ka lewa, a o ka mea oi aku nae o ka pohihihi, ao]e he holoholona a kino kanaka paha a laua i ike aku, a ua manao maoli no laua he hana kela na kekahi o na akua lapu o ka po. 1 ka lohe. pono ana aku o ka nui o na Paele i ka hoike a keia mau Paele o lakou, ua hele ua poe nei a piha maoli me ka weliweli; aka nae no ko lakou moi nae. aole ona rtianaoio iki, a o ia kana o ka pane .ana mai: "Nokeaha la ko olua mea i hoike ole mai ai i ka mea oiaio," Avahi ana me ka hele hoi o kona ano a piha tne ka liuhu. "Nokeaha la ko olua mea i olelo ole mai nei, ua pepehiia ko olua hoa a make e ka liona, a no ko olua pilia me ka maka'u ame ka hohewale, ua holo mai nei olua e hoike i keia moolelo hoopunipuni ia makou?" (Aole i pau).