Ka Nupepa Kuokoa, Volume LVI, Number 3, 18 Ianuali 1918 — Page 6
This text was transcribed by: | Kamehameha Schools Gift To Dr. Chun |
This work is dedicated to: | Dr. Michael J. Chun |
Ka Nupepa Kuokoa
KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.
Ua pepehiia ola e kana kane, me ka hoomainoino maoli ia me he holoholona la. a elike no me ka'u i hana ai i ku@ kaikuaana haku, pela no au i hana aku ai iaia me ke aloha. ola makou ekolu e noho aku la imua ou, e ke alii.
Ma kekahi manawa mahope mai o keia malalo o kekahi ano hana hoomeamea. wahi a laua. ua lilo laua i mea hookaumaha mai ia'u, oia hoi, ua loaa ia laua ka manao e ma@e hou aku ai i ke kane.
Ua olelo aku au ia laua in a e lilo ana ko laua mare hou aku i mea hookaumaha mai ia'u ma o ka uka ana aku i na hoolilo aole au e ae aku ana : ua olelo aku au ia laua, no ko olua mare ana hoi i ilihune ai olua a mainoino ko olua ma@ kino, ke makemake hou nei nae olua e mare hou i ke kane.
O aha ia olua ke noho iho pela? Aole olua i hemahem@ e manao aku ai olua i kane, i mea nana e malama mia ia olua. E ha'i aku au ia olua, he kane i pono a he kane i pauaka
O ka makemake nui o kahi poe kane la ea, o ka ona, o ka piliwaiwai, o ka lealea, laki hoi ke loaa aku ka olua kane a he hookanaka makua. aka, i loaa aku a elike me kela mau kane mua a olua, ehia ka hoi me aloha o na kino o olua ka holo olohelohe i ke kula o Kaneoneo.
Ua hooikaika mau au i ke noi ana aku ia laua nei e noho mai, me ko'u hoakaka aku ia laua ua lawa loa makou i na mea apau e oluolu ai o keia noho ana a e loaa mau ai ka hauoli i na manawa apau.
Ua olelo hou aku au ia laua ina o ko laua manaoio maoli no ia e mare hou aku, me laua aku no ia, aohe a'u ke'ake'a ana aku i ko laua make make, eia nae, in a laua e halawai hou ana me na poino mai'huli hou mai ko laua alo ihope a manao mai owau ka mea nana e malama aku ia laua.
Pehea la olua i manao ai e mare hou aku no ka lua o ka manawa, me ko olua ike no i na inea he nui o kela mare mua ana a olua. He uku hoi ka loaa aku o ke kane i aloha mai ia olua, aka, in a i mare wale mai no no ka ike mai i ko olua ui, i ko olua mau kulana hiehie, he wa no e noho ou ai, a i ka wa e manaka iho ai a konakona paha, o ko olua haaleleia iho la no ia. He hewa ka olua i ko kakou noho like pu iho no me ka'lako ame ka hauoli mau.
Eia nae o ka'u mau mea apau i kamailio aku ai ia laua ua lilio he mea ole wale no. Ua paa ko laua manao e mare a ua hooko'aku no ia manao o laua. Eia nae, i ka pau ana o kekahi mau mahina kakaikahi mahope mai, ua hoi hou mai la laua imua o'u, me na waimaka, a hoakaka mai la i ko laua hoahewa loa ia laua iho no ko laua hookuli ana i ka'u mau oleloa'o.
"He mea oiaio." wahi a laua, "o oe no ko maua pokii, eia nae ua oi aku ka maikai o kou noonoo ae kou lunaikehala i ko maua. Ina oe e hookipa hou aku ana ia maua i loko o kou home, a e noo noo iho ia maua ma ke ano he mau kauwa wale no nau, aohe he mau hoahanau nou, ole maua e hoao hou ana e pale ae i kau mau oleloa'o ma nei mua aku."
"Auhea olua. e o'u mau hoahanau," wahi a'u o ka pane ana aku. "oia mau no ko'u aloha no olua, aole i loli ae, mai ko olua wa i kaawale aku ai. Hoi mau, a e hauoli pu me a'u me na nea a pau i loaa ia'u. Heaha no la ka olua o ka manao ana aku e mare kane. a laa ko olua poino la. Ia wa ua lele aku la au a apo mai la i laua, a noho iho la elike me ko makou noho ana mamua, me ka hauoli. Ua i@ala ae la he makahiki ma ia hope mai me ka mau no o ko makou noho oluolu ana. No ko'u ike ana ua hoopomaikai nui mai ke Akua ia'u, hooholo iho la au e holo no kekahi mau aupuni e aku a e hoolilo i kekahi mau dala a'u no ke kuai ana aku i kekahi man waiwai kalepa, a me ia mau waiwai kalepa au e lawe pu aku ai e hoopukapuka ma ke ano kalepa aku i kekahi mau aupuni e.
Me keia manaopaa ua holo aku la au me kuu mau hoahanau elua no Balasora, a malaila au i kuai ai i kekahi moku i makaukau no ka holo aku, ua hoopihaia ia moku e a'u me ua waiwai kalepa apau a'u o ke kuai ana malaila iho, ame kekahi mau waiwai pu ana mai Bagedada aku.
I ka makaukau ana ua kau aku 'la makou noluna o ka moku a holo aku la a ma muli o ka malie ame ka makani maikai e pa ana, ua ku koke aku la makou i ke kaikuono o Peresia a mailaila aku no @nia.
Ia makou ma ka moana ua hookele pololeiia aku la ka moku no @nia a i ka hala ana o na la makou i ka aina. O ka piko o na muna ka makou o ka ike mua ana aku, a malalo mai o kona wawae e ku ana kekahi kulanakauhale nui a nani ke nana aku a ka naau e hoohihi ai.
No ke oaheahea maikai o ka pa ana a ka makani emoole ua komo aku la ka moku i ke awa, a hookuuia iho la ka heleuma.
No ko'u uluhua loa i ke kali ahiki i ka makaukau ana mai o kuu mau hoahanau, o ko'u kau aku la no ia maluna o ka waapa a holo aku la nouka o ka aina a ia'u no a kau iuka o ko'u hele pololei aku la no ia no kahi o ka pukapa o ke kulanakauhale e hamama mai ana.
He lehulehu wale na koa kiai a'u e ike aku ana, o ka hapanui o lakou e noho ana ilalo a o kekahi poe no hoi e kuku ana no iluna me na newa ma ko lakou mau lima, a ke nana aku ia lakou mau helehelena ua piha loa iho la au i ka maka'u.
Eia nae, ia'u e nana aku ana mea kau i ka ike mai ia'u la a onioni e ai ole kamailio mai la hoi elike me na kanaka ola. Aohe oni ae o ua poe la a o na maka o lakou aohe imo iho alaila olelo wale iho la no au, "he keu aku hoi ha kela poe a ke kupanaha o ke ku mai no o ka noho mai no aohe nae he imo iho o na maka."
No ko lakou oni ole ua loaa ae la ia'u ka manao koa e hookokoe loa aku, ia'u i kokoe loa aku ai ike aku la ua hooliloia lakou apau i mau kii pohaku. O ko'u komo aku la a onioni ae ai ole kamailio mai la hoi elike me na kanaka o kekahi mau alanui lehulehu me ka halawai ole mai me kekahi kanaka ola a he mea kamahao no ia i ko'u noonoo iho.
Ma kekahi mau wahi a'u o ka hele ana aku ua lehulehu na kanaka a'u e ike aku ana i ke kuku mai, aohe nae he oni a kamaililo mai o ke ku hoolehelehekii wale mai no no ka mea a hooliloia lakou a pau he mau kii pohaku.
Ma kekahi hapa o ke kulanakauhale, kahi noho nui ia e na kanaka kalepa lehulehu wale na halekuai a'u o ka ike ana aku ua paniku wale ia no a me kekahi mau wahi aku he poe kanaka no ke noho a ke kuku mai ana ua hooliloia nae i mau kii pohaku.
Nana ae la au iluna i na pukauwahi loloa e kuku mai ana aohe puka ae o ka uwahi a no ia ike ole aku o'u i ka uwahi noonoo iko la au ua like wale no ka paha na kanaka apau o ia mau wahi aku me na kanaka a'u e ike aku ana maluna o na alanui.
Ia'u i hoea aki ai ma kekahi wahi akea iwaenakonu o ke kulanakauhale he pakapa-nui ka'u o ka ike ana aku ma kekahi aoao i uhiia me kekahi mau papa gula, a e hamama mai ana no na panipuka opiopi, a he paku iole kilika ke lewalewa iho ana maloko mai, a he ipukukui nui ke a ana maloko mai. Mahope o ko'u ku ana e nana ma na wahi apau o ka hale koho koke iho la au he halealii ia no ka moi o ia aupuni.
No ko'u piha kahaha loa no ka halawai ole aku me kekahi kino kanaka ola e hiki ai la hoi ia'u ke kamailio aku, o ko'u komo aku la no ia me ka manaokana e loaa 'aku ana ia'u kekahi kauaka ola iloko o ka pa mahope o ke pale ana ae i ka paku e lewalewa iho ana ma ka pukapa, a ia'u i komo aku ai iloko ua hookahaha nui ia mai ko'u noonoo i ka ike ana aku i na kauwa ame na koa kiai kino o ka moi e kuku mai ana a e noho mai ana no aohe nae he oni a kamailio mai, ua lilo lakou apau he mau kii pohaku.
O ko'u komo loa aku la no ia noloko o ka pa mahope o ka hale a he nui a lehulehu na kanaka a'u o ka ike ana aku malaila ; o kekahi poe o lakou i ka'u nana aku me he mea la e hele aku ana a e hele mai ana, a e komo aku ana paha kekahi o lakou iloko o ka hale la, lilo e ana nae i pohaku.
Oia mau no ko lokou ku ma kahi a lakou o ka hele ana aku a pela me ka poe e noho ana a e kulou ana. He nanama kamahao loa keia i ka'u nana aku.
Ua hoomau aku la no au i ka hele ana noloko aku o kekahi pa oia mau no ka mehameha a he hiohiona hooweliweli ka'u e ike aku ana a ulu ae la ko'u maka'u.
I ka hala ana mai o kekahi pa waiho wale ia'u aole hale, he kihapai pua nuo nae ka'u e ike aku ana ma o a maanei, ua ike aku la au i kekahi hale nani, o na puke aniani ua hunaia ae e kekahi mau paku i hanaia me na lopi gula.
He halealii ia no ka moiwahine, pela ko'u koho iho ia manawa. O ko'u kakae hele aku la no ia a komo ana iloko, a i nana aku kuu hana ma o a maanei o ka rumi e kuku mai ana no na kauwa me he mea la e hele ana no paha la i ka wa i hoololiia ae ai i mau kii pohaku.
Lehulehu wale na kauwa eleele i poaia a'u e ike aku ana ua hooliloia i pohaku. Hoomau loa aku la au i ka hele ana a komo iloko o kekahi rumi nui, a maluna o ka nohoalii e noho mai ana he wahine, o ka moiwahine ia, pela ko'u manao no ka mea e kau ana he kalaunu maluna o kona poo, a ua hoonaniia no hoi oloko o ia rumi me na mea hoonani a pau @ e anapa mai ana ke gula, ke kaimana ame na pohaku momi like ole ma na wahi like ole, eia nae ka mea hilu oia noho mai no o ua moiwahine la aohe nae he oni a kamailio mai. Ua like loa oia me na poe e ae i hooliloia i mau kii pohaku.
He ui ka helehelena o ka moiwahine i ka'u nana aku ; e kau ana no ma kona a-i ka lei momi, e anapa ana ke daiana ame na pohaku momi makamae like ole ma kona umauma a ma kona lima, o ka noho mai no nae aohe oni aohe leo a ua like oia me kekahi kii leo ole.
Ua hookokoke loa aku la au ma kahi ana e noho mai ana a nana pono aku la i na mea a pau maluna o kona kino a ina paha no ke ola nei, ina la ua oleloia mai iau i ka wahine mahaoi, a heaha la ka'u makemake o ka hele ana aku malaila.
Ina no nae no kona ola nei aole no au e hookokoke ak ana malaila, i hookokoke aku no paha au no ko'u ike aku i kona oni ole mai, a oiai au e nana aku ana noonoo iho la au iloko iho o'u aole au i ike i kekahi wahine alii nani elike me ia ma ko'u aupuni.
No kekahi manawa loihi ko'u ku ana malaila a nana aku i kona helehelena a maliope iho ua huli ae la au a nana aku la i ka nani o na mea a pau e kakau mai ana. O ka'u e maka'u nui ana ia manawa oia ko'u lilo ae i pohaku a o ko'u like aku no ia me ka poe i hooliloia ae i pohaku, a hiki ole ia'u ke hoi hou aku no ko'u aupuni.
Ua hoomau aku la ka hoonuu ana a ko'u maka ame ko'u noonoo i ka nani o na mea a pau maloko o keia rumi